• Tidak ada hasil yang ditemukan

BAB V : KESIMPULAN DAN SARAN

5.2. Saran

Sebelum penulis mengakhiri pembahasan dalam skripsi ini maka penulis ingin memberikan sedikit saran-saran dari penulis yang berupa himbauan.

1. Untuk menjaga agar lestarinya naskah kuno terutama naskah Batak disarankan agar pemerintah daerah memuat suatu kebijaksanaan tentang pengajaran naskah Batak di sekolah lanjutan yang ada di daerah yang banyak masyarakatnya bersuku Batak Toba. Dengan adanya pelajaran tersebut memaksa dengan cara yang halus agar murid memahami bahasa dan peninggalan budaya daerahnya sendiri.

2. Terutama kepada penutur bahasa Batak Toba, perlu himbauan supaya kita sebagai penutur bahasa tersebut mengetahui sekaligus memperdalam ilmu kita tentang pernaskahan Batak Toba. Dengan cara ini maka sudah barang tentu kita turut memelihara dan mengembangkan cakrawala pengetahuan mengenai naskah tersebut dan sekaligus juga mempertahankan kebudayaan Batak toba tersebut

DAFTAR PUSTAKA

Abrams, M.H. 1953. The Mirror And The Lamp: Romantic Theory and The Critical Tradition Oxford:University Press.

_______,1981. A Glosarry of Literary Terms. New York, Chicago San Francisco, Dallas, Rinehart and Winston. Four Edition.

Adelina, 1990. Tesis: Sistem Penanggalan (Parhalaan) Batak Toba sebuah

Kajian Filologis. Bandung: Fakultas Pascasarjana, Universitas

Padjajaran.

Al-Attas, Syed, M.N. 1972. Islam Dalam Sejarah Dan Kebudayaan Melayu. Kuala Lumpur: University Kebangsaan.

Atja dan Aajatrohaedi. 1985. Nagarakretabhumi: Karya Kerja Kelompok di Bawah Tanggung Jawab Pangeran Wangsakerta Panembahan Cirebon. Bandung. Bagian Proyek Penelitian dan Pengkajian Kebudayaan Sunda (sundanologi).

Baroroh, Baried, 1985. Pengantar Teori Filologi. Yogyakarta : Fakultas Sastra, Universitas Gajah Mada.

Berling,R.F. 1966. Filsafat Dewasa Ini. Jakarta.PN. Balai Pustaka. Cetakan IV (Tejemahan oleh Hasan Amin).

Djamaris, Edward, 2002. Metode Penelitian Filologi, Jakarta: CV. Manasco. Djajasudarma,T.Fatimah. 1988. Teknik Penerjemahan dan Interpretasi.

Haryono, Rudy, 2002. Kamus Besar Bahasa Indonesia. Jakarta: Pustaka Indonesia.

Haslinda, 2005, Makalah: Filologi Pengobatan Tradisional Orang Bugis

Dalam Lontaraq Fabbura. Disampaikan pada Seminar Simposium

Filologi Jawa Barat.

Hoed, B.H. 1993. Penerjemahan di Bidang Sains dan Teknologi, dimuat dalam Lembaran Sastra Universitas Indonesia.

Koentjaraninggrat, 1979. Pengantar Ilmu Antropologi. Jakarta: Aksara Baru. Kozok,Uli. 1999. Warisan Leluhur Sastra Lama dan Aksara Batak. Bogor.

Grafika Mardi Yuana.

Marbun, M.A. 1978. Pengantar Budaya Batak. Jakarta. Balai Pustaka. Peursen,van. C.A. 1976. Strategi Kebudayaan. Yogyakarta: Kanisius.

Pradotokusuma, Partini Sardjono. 1986. Kakawin Gajah Mada. Suntingan

Naskah serta Telaah Struktur, Tokoh, dan Hubungan Antarteks.

Bandung. Bina Cipta.

Ruhalliah. 2006. Transliterasi Aksara Sunda Kuno, Cacarakan, dan Pegon,

serta Penyusunan Edisi Teks dan Terjemahan. Jurusan Pendidikan

Bahasa Daerah Fakultas Pendidikan Bahasa dan Seni Universitas Pendidikan Indonesia. Bandung.

Runes, D. 1963. Dictionary of Philosophy Ancient. New Jersey.

Robson, 1994. Prinsip-prinsip Filologi Indonesia Terjemahan Kentjarawati Gunawan dan Universitas Leiden Belanda.

Shadily, Hassan. 1980. Ensiklopedi Indonesia. Jakarta: Buku Ikhtiar Baru. Van Hoeve.

Siahaan, N. 1964. Sejarah Kebudayaan Batak. Medan. Napitupulu-sons.

Subagio, Sastrowardoyo. 1983. Moralitas dalam Kesusasteraan. Kompas 27 September.

Soemantri, Emuch, 1986. Identitas Naskah. Bandung: Fakultas Pascasarjana, Universitas Padjajaran.

Sutrisno, Sulastin. 1981. Hikayat Hang Tuah: Analisis Struktur dan Fungsi: Yogyakarta.

Syukur, La Ode, 2005. Makalah: Pengenalan Diri Suntingan Teks Disertai

Kedudukan Dan fungsi. Disampaikan pada Seminar Simposium

Filologi. Jawa Barat

Tadillah, Yusriwal, Zuriati. 2004. Dinamika Bahasa, Filologi, Sastra, dan Budaya Padang; Andalas Universitas Press.

Tambunan, Anggur P. 1977. Kamus Bahasa Batak Toba-Indonesia Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa. Departemen Pendidikan dan Kebudayaan Jakarta.

Lampiran Naskah Transliterasi

1. Partama anglahang lu

Anghang hu maqhang tahang humpa Hapali bana hing

Ho pangalaho ni bagahi Sande bona ma

Tean marharoan 2. Mamunu marsili Ia rotama diporta Nga di mesa simanjoloi Singa dapotan

Matarama maluha Uruk manjadi Borno borno Manjadi uruk ima Palaho ni porta

3. Mani hasuhuton Di mulani juhut mate Tu soto / moto asuhuton Bea dibisara

Nagodang asa imana Tiding gurunta guru Tandang ni aji bao Aji bunga bunga anak Na boru honsitan ni Tiyan tano na buyar

4. Tano na hornop Tano soharan Tano lobu so……..

Homitan ni dianak ni sihombing Asa ho podahon madi

Ho pinaranak rang ma Ni aji as aroma di ho

Ale amang hela guru humuntal

5. Ni aji asa

Ro ma diho pinaranak Guru nipian ni

Aji amang jaha ro Hata ni halak di mamis Ni bojana di tumpak

Pah desana uli gala Na uli ibana ia hamuna Di hata go on naso Ma hita ia magong

6. Hata hot mago matutu Jaha di hasuhuton Ia monang di hatahon Monang ma huta ale Jaha di hasuhuton Ia monang di hatahon Monang ma huta ale Jaha roha ta ni Hala jadi mamis Longit hu mata tano Hatana mismis do I unang be hita

7. Porsea disi anggo I mago Ma na humatahon

Hata nai di rohanta na Ma I mamulana mago

Jaha rohata

Ni halak di bisnu be Ahu mata hana do Hobinghas namate ma Dongan na monang laho Binghas si mat ape

8. Adong unang be hita laho Ia hu mata hon na mago Do ibana inda

Hutana mago be ala ho Mangoli unang be hita Laho bea laho

Tandang jaoat ma pubea Umbean pagar ta tar

Sunggul begu ulang be hita Laho disi beya

9. Mangolo ilu mangaho ni Ompuna mago do i Palupalu on ni

Ruming hangma mapangulubalang Disi ja rohata ni halak di sori Tano di humpa

Desa ibana jala na uli ibana Ia humatahon ma

10. Monang do ibana monang Ma tutu beya ro togu togu Tu hita laho

Mahita beya laho binghas Mamunu mahita beya Laho tandang beya laho Ma doli bajik ma mora Mahita umbean pagar Pe bajik beya

11. Mangoli sumangot Di ompuna mamora ma i Pasupasuon ni ompu Na I . jaha rohata Ni halak hona di halabe A huma hatona

Laho binghas beya

Laho mangoli unang beya Ta laho beya halak

Humatahon na hinagabe

12. Na inda tutuna gabe Beya humatahon Hina mago na

Inda tutuna mago beya di Horja si hasita tu marama Matutung ma opu ni Ni horjai beya tu

Dalanan beya por hauma Majaoat ma I beyya

13. Dihasuhuton tara Buhar mahalak disi Ia mapangalaho ni Iborgot di sunde Bona uruk manajdi Bornoborno man

Di bunu halak marang har Bunu jadi puruni na

Pung mamora jadi marnapang

14. Mago jadi mamora disi. Ia ro hata ni

Halak di borma ia hu Satahon

Na laho banghas Do ibana beya ta dalan Unang be hita laho beya Laho mangoli beya pangopa Hau ruma beya mandabu Ji unang be dapa hulak disi Ale hugane sobe lupa

15. losing mai

mabana mamusu bumata Mesa mai singan sahara. Ia parsili ni mamis Asa dabuat ma

Boning mabarita….lomuk

16. Nasira pitu Asom pitu ngiris. Ia parsili ni bisnu

Imbulu ni manuk na bontar Bunga bunga iya pangalumuk Na tabu na

Maropuk obuk na Runduk di tapianta

17. Padomu dohot

Porsili ni pormesa ia halak tumaram Marara rupana na birong

Pe marum matinghong Tahina. Ia porsili ni sori Tobusala napuran natangtang Di bonana ia pangalomuk Ni bahul bahul nidok

Tumaram matinghong Ohini sisihon pamatang Ni rupana tua tua rupana.

Ia porsili ni halatunghot songhang Songhang bulung barang

Si iya pangalomuk ni juhut Denghe dabahen

19. Iya halak mate marsanghal Parhatahatani

Matunghing pardalan ni

Iya panahut ni api dapadomu dohot Porsili nipor eme. Iya

Porsili ni borma huning manuk Hulabu haul bahul

Nidakdanak

20. Bulung ni silantum Bunga bunga inon

Iya halak matingho bohini Hini. Iya porsili

Di rumah ni pormamis Iya pangalomuk ni unte Sira iya pangatahut ni

21. Tumate ma bisnu

Di bunu pormamis dapadomu do Pangata hit dohot porsili ni Pormesa iya tabas ni

Ama ni gunang gunang leban Lombing ni parangantong Ninta mortabas ni

Guringan pe

22. Boti imja patujo ni

Parangan tat u paro parangan. Di suma ni

Poltak di ruma ni si0

Dayang bisnu iya pangalomuk Ni pangaritan

Suhut iya tabas na Baung buham buham

23. Si anu dipanahut Pe boti do dihon . Iya dianggara ni Poltak sumantohon Di rumah ni sori iya Pangathut di bunga bunga Ia pangalomuk nida gana Andulpak dohot

Manoduk dabursik

24. Dohot napuran

Pitu halia sada manggurhon Pitu bulu ta ni

Mulai ale . iya tabas ni Angbuham buham hala On andang runang sori Umbunu musunta inin Portabas. Iya dimuda ni Poltak tongtong

Ia pangatahut ni hali Pamangsi pusipu panjita Ia pangalomuk ni tinaru Ni manuk juhut

Asa madanggukhon tu Huta ni musunta I ale.

Iya tabas ni ungbuham buham Ma manoha lahat

26. Hala ondang hala nipas Morsua asahon tu huta Ni musunta iya di Rabat porsu asahon Tu huta ni musuntai Di guringan pe songoni. Iya di boras pati

Di rumana raja uju di Rumani borma huning iya

27. Pangalomuk di ansimun Dohot tompi

Tuhu ni musunta i Iya tabas ni gung

Saimpang tunu rambu ni Musunta buham buham Marangga anggahon musunta I tiada marasap

28. Tiada marmuni di

Pangatahut pe songoni do . . iya hita juma dihon Dorma ni pormesa na Sampulu dua

Asa dabuat ma napuran Pitu ansimun

Pitu ngiris gundur Unte ingolingol

29. Pitu ngiris be sira dahanon Pitu be bulu ni inggir Inggir bulung ni Ampi pira pitu be Pusuk ni gaol si

Tabar piton lampias Dasaput dapa domu dohot Pangatahut dohot

Pangalomuk asa

30. Datanomta parmusuan Iya tabas na iya

Humpa iya humpa iya uhum Goroda morsua

Sahon musunta inin Tamortabas doppak Tu huta ni musunta Iya dophasundu tana

31. Pe ma uli asa da ombus Ma api di anjang Ni ajintai iya

Soban ni ijuk sinoro ni Porhas tingting

Arirang ni pangulubalang Asa julu dasulangi

Sihi di napuran pi

32. Pitu hali asa dasu bu Iya tuhita tu siamun Halu ma hita hapa dua Hali dape I ningon Tu jolo tu siambirang Asa hita monang ale. Iya dorma ni

Juhut manuk langhang Indalu napuran dahanon

33. Pitu be miyak baja Asa da hanom ma di Bonani duri. Iya

Basir na pung ma munu Anggo ultop ridon Salige asa da tanom ma Dompak purba

Di bonani duri asa

Do ajinta ima

Lida ombus do apira Asa hata do da ida Mangolu luhut monang Mahita asada tinghir Muse ma marsogoti do Simada ida ombun

Barang rara barang birong barang

35. Bontar barang gorsing Disima da boto musuna Mate masitiha man musu Iya dinghan musu

Mandating da ida ale Dage iya tabas ni mahua Mahua mahota on Buhu maho bulan ari Luhut uja ijaran

36. Ni musu na di sora Na sapso marmuni.

Iya dorma ni

Muhara basir napung munuh Parguntingan dahanon Na gorsing adop Dangsina datanom di Ombu buni dolok Datanom hamatean

37. Ni mahara iya tabas Ni ungsim simpang tu Ale omsoma dalang di

Ta panghang himpung marhara Si raja ma I ombu ni

Musun tai ohean Guransang naguringing Ombun laho di

Hamu miyak najadi

38. Hamu napuran di hamu Odop dangsina hita Mananom si ambu buni Dolok hita

Tanom sana tahak Surut do hita gangti. Di artia di antian ni aek ]di tula antian

Ni angga di

39. Hurung nang nianggari mali Unang marulaon barang aha Ulon dipintu unang da. Satingting suma unang pas Purboru di sopo

Barang ngaha ula on dala sopo. Satingting barang ngaha ula On di alaman unang

Majomur dakdanak

40. satingting mudana Saha pamarulaon di

Nading pintu. Satingting sang hot Hang marulahon di

Soding huduk huduk ale Satingting samisara naso

Tu pamarulaon Di jolo suhata Ale datu nami Banggu asinapat Siatipal 41. bosi sibonggu….. aniba…. Ni 42. Do ni diapus malu di

Imalungun ale gong gane gu Ni apean ni

Da on dot dot ma I ale gong ganenin natung ga Ne nin hatunggane muda ti

43. Diyab on has ni…………. Anak ni huta toman Natian tano

Silindung otik pena Ida tunggane mada hois

Mo disi aek

Mahansit ma ate aek ta Dibaen namora disi Dabuh dabuh si alum ni

44. Ate somba ni ro hoi Nian datunggane

Pinahana mulak gaia ridi Rohan ya . a sada buat Ma miak ni dulang baju Ra lumi ni hat ro na Malamun aek ni lang Hat ni bira ting ting na Nogon luhut luhut

45. Namangoli\upi mu be papor Baye ni sor bubung

Por baye ni sisiring Luhut na pusuk..sanggo Lom be luhut pusuk ni Pangulubalang pusuk ni Nilang bajora na \so ta

Ding be pitu batu ni

46. Hapas sinabok batu Ni hapas asada saor Datutu lumat asa da

Bahen panihat na begu asa da tombur di Da roni manuk mirah

Na bunghe bunghe on asa Da sapohon madungdungi Ale tunggane na amaluhut

47. Manolon da uji hon Ma matupungga ia Horbo imbulu

Na mata buat barang bo Si barang golang golang ma i Da garut na garut na majobo Ia ulos haen sa

Lirambu na bi nuan

Ta ia sada buat si Noro ni porhas Panimpul ia aultop Ponon…….. Hodong ni si noro Ni porhas mian Nanghak tadaishon Ma debata tiang ni 49. Ruma na ia umbaen Mate ma ninghot do di Roha tian tali

Pusor ma dabean naga Rian bubu tano

Do alo iya ru dano ma da Tanom. Iya tuna

Mangolu do pangalus tan a Pa na pusidal dalan

50. Datutu mapusuk ni

Da mamtang na so dohot Pitu bema soak luhut Si rurus dahois Si noro ni porhas Sinalit ni gi

Pul daoros ma miyak Ni pulang bajora da

51. Tombur ma did a ro

Ni manuk na binghe binghe On di aek ni panu

Baran na labu da oros Pini uni halisungsung Dasaor dibongot di Batang latong nasa bo Tohor sorbangon an

52. Ni asa datutung Manuk hon ale siri Ba domosok asa Tindihon ma disi

Ang nihase iya asa lang Hopi da ra huti ma Dian dor baliang suang Pangarahut nina mate sada ri

53. Asa da tanom ma tu Tano rurus iya dung do Pitu borngin dung ma tusuk Asa da daposson

Datu hebalang ni barang nasa Ngolu ale da papangan ton Madebata asa da sapuna ma Ruma na da hosak ujung nu bulu

54. Disi mata sapuhon De ba ima libas libas. Ia min toni lu

Ru ma ho batara pangulu

Baling pangulubalang hung pangu Lubalang ni gurung hung pangu Lubalang ni panapu sidaldal Ama ni paturun begu

55. I nani paturun begu ba Tara sipaturun begu

Surung paturun ma begu hu Hosa sianu ama

Ni porhas manoro Surung porhas manoro Maho di bagas ni si Anu amani putus ho

56. Sahurang mamutus maho Di hosa ni si anu

Amani malantuk

Hosa surung lantuk lala Maho ma ni sianu lala Ma si namot na lala ma Ni ulu la nayan dur Lele patagas in ma Pogar suasahon GAMBAR Dani pormamis Na lima nipe huna

Umboto ha matean Ni halak di bisa

Rana godang di mamis Si bonani tunghong Porsi le na pe disi Do dapati bal disi

57. Asom imbulu

Ni manuk bunga bunga Bontar di punsu

Ni bulung gaol iya mu Lak ma mismis por Hata hata ni magara Hu pana imbulu on In dora ni di purba Sori niari di

58. Ulu na di indora Ni bugang halak ale. Di birnu di punsu Ni dolok di bona ni Tung hong disi ma por

Sili ni dapatibal Bunga bunga napuran Nitak ni lambak ni Bulu panibalan ni

59. Dapot ma musun ta Na burnang boltok

Matingho bo hina rumisan Bibitna rupana

Tua tua rupana mapin Sur patna di indora Na bugang di nariti Sori ni ari di

Irisan na mora na ari.

60. Di sori. Di rompo Rompo halak Mate disi ma dapati Bal bunga bunga bontar Parsili dapot ma

Musunta na ting ho boti Rupana tua tua rupana

Ruposon runghung na Di dangsina sori ni ari

61. Di otara gora Ni ari ni

Boltokna na bugang ni halak. Dihala di ro bean

Di batang hang mu disi Do dapatibal por

Sili na sanga sanga miyat Baja portaye siarang Mise ni baba niyat

62. Dapatibal di borani Dolok pe jadi iya

Halak mate masonghalpuk Hata hata ni jana ulu Balang maligeak ni Mamuhang pordalan Nima tahar baba ni i Poson indora na Dinariti sori ni

63. Ari ni ari di irisan Na gora ni ari di Yakna bugang di in Dora niugang ni ale. Di borma di lombang Lombang halak

Mate di robeyan disi do Porsili di patibal

Api bunga bunga suga

64. Ni unte di bulung ni latong Iya halak mate di

Lombang ma pinsur Put ni sabun silak

Mata ni maburnang boltok Ni magursing

Rupani ma gorbak pa Ngaloho ni dipat ni Di indor ni bulung

Ni ari di dangsina Sora ni ari ale amang GAMBAR . .

Poda ni si patiha Ma nibulan tu mo To hasuhutton ni mu Lani juhut mate ma domu Huparta mabea mar

66. Horja be asa ngutang bea Hita dipangaruti halak Bea mardomu bayo be Ama surangi hasuhuton Bea munsu si da

Be ari asa parang ahon Mapartamattai bea Mamusuk huta asana

67. Sana toding harurunta datu bajiya porhas ale ya Amang simahuyang hung gar

Hamuntal ni aji Di bulan si paha

Samorsanti do ri Orap mamora ma hita

Jahot hula hula bea manangho Beya dipananghong iya lahar

68. Majo manuk pogong Dapothon ni tano di Ni pinananghong ana bea Manusuk huta mate masi Susuk huta beya marlongit Manuk nalopak longit Ta unte bara susang Dalan na hopang susugani Pajenan sosoran

69. Panjagangan tolu talang he masada Li doli apopak hapo

Pak bilang bilang ta si raya Sompinangan ni ari

Di jolo ni talang eatta Disi pahar pasanti Tonun domu bayo

Jaoat mangutang rapa

Mago ma maho ni ujung bajit

70. Mandatangi ni alaman Dulas di tapian nagana Tagan dor baliang hot Na asu na bara manuk mirah Longit anduduk

Sosaran hu turuk Sanghalan unte hajoran Panggangan lisan tunjuk Na binang talang hak hu

71. Dibalang ameha di portung Hoan hita patibal hon Di sumani poltak

Datongo ni pangudahaan Hori bilang bilang bilangta Aso mago aloi

Paha tolu santi tonun Domu bayo masora ma

72. Hon roso rodo ima na Padatangi bajik di anggara Sappulu di singhora tu

Nariti samisara turun datongo Ni dipanopoan pulas

Sisopo suga sapu ate imat ni Jarum usi si

Ur bintang longit sinta

Sanghalan bulung ni andulpak Sosor bortikta

73. Panggangan namar siajar Mata hatatapan diparsirang Gutan isang isang pele balbal Madian dapatibal

Dibalame meha hita hundul Opat santi domu

Bayo jaoat sangutang man Datang bajik dohot naso Pungi hasuhuton si Paha lima morsanti domu

Bao marhonum ma mosu Ma hita mangutang sae didin

74. Do utang mananghong ma mago Pananghong mamora mapinananghon Masudungi hamu humon

Romusung do hasuhuton Ma maho ni utang ro muse Do utang mago na mandatang Mamora ni datang onom Mago parhorja unang ma Domu bao dipangan babi Pinta mago ma pinangutangan Masudungi hasuhuton

75. Mortunggu da begu mandatang Bajik di artian

Di boras pati ni poltak Di muda ni mate da tongo Ni di gulang dulan

Di pano payan sugan ta daro Baliang I hot na sunggam

Balanga babi sunghe lohit Podom podom so sar sanduduk Hasian sanghalan

I borna hita hindalu na Rap ping pinggol pitu Hapilin nipande pande

76. Di dalan na bolon bilang Bilangta si noro ni porhas

Dokumen terkait