Pe nd a hulua n
Sinus ma ksila ris a ta u a ntrum hig hmo re , ya itu sua tu ro ng g a ya ng te rd a p a t d i d a la m tula ng ma ksila , se rta hub ung a nnya d e ng a n a ka r g ig i-g ig i p o ste rio r ha nya d ib a ta si o le h tula ng ya ng tip is.
Me ng ing a t hub ung a n a na to mi a nta ra sinus d e ng a n ro ng g a mulut, ma ka tid a k ja ra ng d a la m p ra kte k se ha ri-ha ri d ite muka n te rja d inya p e rfo ra si sinus ini, ya ng me ng a kib a tka n te rja d inya hub ung a n a nta ra ro ng g a mulut d e ng a n sinus, d e ng a n a kib a t la njut a nta ra la in te rja d inya sinusitis ma ksila ris.
Pe rfo ra si sinus ma ksila ris d a p a t d ise b a b ka n o le h fa kto r-fa kto r lo ka l d i se kita r g ig i d a n sinus ya ng me rup a ka n p re d isp o sisi, d a n jug a a kib a t ke sa la ha n ya ng d ila kuka n o p e ra to r d a la m me na ng a ni ka sus, te ruta ma p a d a g ig i p o ste rio r ra ha ng a ta s.
Ura ia n um um te nta ng sinus m a ksila ris
Sinus ma ksila ris me rup a ka n sinus ya ng te rb e sa r d ib a nd ing ka n d e ng a n sinus p a ra na sa lis la innya . Pa d a wa ktu la hir sinus ma ksila ris ha nya me rup a ka n ro ng g a ya ng ke c il, d a n p e rke mb a ng a n sinus d imula i p a d a b ula n ke tig a d a la m ka nd ung a n. De ng a n a d a nya p e rke mb a ng a n p ro se sus a lve o la ris ke a ra h b a wa h, sinus a ka n b e rta mb a h b e sa r d a n me nc a p a i ukura n ma ksima l se te la h se luruh g ig i p e rma ne n e rup si, ya kni se kita r usia 18 ta hun .
Pa d a umumnya b e ntuk sinus me nye rup a i p ira mid d e ng a n d ind ing me d ia l sinus a ta u d ind ing la te ra l ka vum na si se b a g a i b a sis d a ri p ira mid d a n p unc a k a ta u ujung nya te rle ta k p a d a p ro se sus zig o ma tikus. Se b e la h a ta s, se b a g a i a ta p sinus d ib e ntuk o le h d a sa r o rb ita d a n p a d a a ta p ini te rd a p a t sa lura n, ya kni ka na lis infra o rb ita lis d ima na ne rvus d a n a rte ri infra o rb ita lis me le wa ti sa lura n te rse b ut. Da sa r sinus d ib e ntuk o le h p ro se sus a lve o la ris g ig i-g ig i p o ste rio r. Dind ing a nte rio r d ib e ntuk o le h p e rmuka a n fa sia l d a ri ma ksila d a n d ind ing p o ste rio r d ib e ntuk o le h d ind ing sfe no ma ksila ris.
Sinus ma ksila ris b ia sa nya sime tris se b e la h kiri d a n ka na n, se d a ng ka n ukura n d a n b e ntuknya b e rva ria si untuk se tia p ind ivid u. Ke te b a la n d ind ing sinus ini jug a tid a k te ta p , te ruta ma p a d a a ta p d a n d a sa r sinus. Pa d a a ta p b e rkisa r a nta ra 2-5 mm, d a sa r sinus a nta ra 10 mm, d a n p a d a d a e ra h ya ng tid a k b e rg ig i b e rkisa r a nta ra 5-10 mm. Vo lume sinus p a d a ra ta -ra ta o ra ng b e rkisa r a nta ra 5-10-15 ml. (Krug e r, 1969).
Me mb ra n muko sa p a d a sinus ma ksila ris te rd a p a t d ia ta s p e rio ste um, ya ng te rd iri d a ri e p itil silind ris b e rsilia d e ng a n se l g o b le t d a n d ib a wa hnya te rd a p a t la mina p ro p ria .
Ine rva si o le h p e rc a b a ng a n ne rvus trig e minus ya kni ne rvus a lve o la ris sup e rio r d a n va skula risa sinya o le h a rte ri infra o rb ita lis se rta a rte ri a lve o la ris sup e rio r a nte rio r.
Fung si d a ri sinus ma ksila ris ini, a nta ra la in : 1. Me mb e rika n re so na nsi sua ra
2. Me ng ura ng i b e ra t te ng ko ra k 3. Me mb e ntuk wa ja h
4. Se b a g a i rua ng untuk p e ng ha ng a t ud a ra insp ira si
Hub ung a n sinus ma ksila ris d e ng a n ro ng g a hid ung ya itu me la lui o ste um. O ste um ini me rup a ka n sa tu-sa tunya lub a ng d ra ina se sinus d a n b e rmua ra ke ro ng g a hid ung me la lui me a tus na si me d ia .
Hub ung a n a nta ra d a sa r sinus d e ng a n a ka r g ig i ra ha ng a ta s b e rva ria si p a d a se tia p ind ivid u. Pa d a b e b e ra p a ind ivid u tula ng a nta ra a p e ks g ig i d e ng a n ro ng g a sinus a g a k te b a l, te ta p i p a d a ya ng la innya tula ng nya tip is d a n ka d a ng -ka d a ng a ka r ma suk ke d a la m sinus d e ng a n se d ikit a ta u ta np a d ise rta i tula ng ya ng me lip utinya . Umumnya g ig i ya ng p a ling d e ka t hub ung a nnya d e ng a n sinus a d a la h mo la r p e rta ma , p re mo la r d a n mo la r ke d ua ra ha ng a ta s. Pa d a g a mb a ra n ro ntg e no lo g is b a ya ng a n sinus ini ka d a ng -ka d a ng me mb e nta ng hing g a ke p re mo la r p e rta ma , ka ninus d a n b a hka n sa mp a i ke insisif la te ra l.
Me nurut Zuc ke rka nd l d a n d ile ng ka p i o le h Ba tso n, b a hwa p e rlua sa n sinus ma ksila ris b e rd a sa rka n a ra hnya d a p a t d ikla sifika sika n se b a g a i b e rikut :
1. Pe rlua sa n ke a ra h a lve o la r; me nd e ka ti d a n b a hka n me lip uti a p e ks g ig i.
2. Pe rlua sa n ke a ra h p a la tina l; ke a ra h a nte rio r hing g a g ig i insisif la te ra l d a n b a hka n hing g a ke me d ia n line p a la tum.
3. Pe rlua sa n ke a ra h p ro se sus zig o ma tikus. 4. Pe rlua sa n ke a ra h infra o rb ita l.
5. Pe rlua sa n ke a ra h tub e ro sita s ma ksila .
Pe rlua sa n ro ng g a sinus te rse b ut me nimb ulka n ma sa la h ko mp lika si, d e ng a n se b a b a kib a t ya ng timb a l b a lik a nta ra sinusitis d e ng a n p e rfo ra si sinus ma ksila ris.
Etio lo g i Pe rfo ra si Sinus Ma ksila ris
Te rd a p a t b e b e ra p a fa kto r p e nye b a b te rja d inya p e rfo ra si sinus ma ksila ris ya ng d a p a t d ike lo mp o kka n ke d a la m d ua ke lo mp o k b e sa r, ya kni b e rup a fa kto r p re d isp o sisi d a n tra uma a kib a t tind a ka n b e d a h mulut d a n g ig i.
Fa kto r p re d ispo sisi
Fa kto r p re d isp o sisi a d a la h me rup a ka n fa kto r-fa kto r lo ka l, ya kni ke a d a a n sinus d a n g ig i b e se rta ja ring a n se kita r ya ng me mud a hka n te rja d inya p e rfo ra si sinus ma ksila ris, a nta ra la in me lip uti: (Krug e r, 1969; Arc he r, 1975; Kille y & Ke y, 1975)
1. Lo ka si g ig i ; g ig i ya ng p a ling d e ka t hub ung a nnya d e ng a n sinus a d a la h mo la r p e rta ma d a n p re mo la r ke d ua ra ha ng a ta s. Ke mung kina n p e rfo ra si a kib a t p e nc a b uta n p a d a g ig i-g ig i ini, le b ih b e sa r d ib a nd ing g ig i la innya .
2. Pe rlua sa n sinus ; p e rlua sa n d a p a t me nc a p a i a ka r g ig i se hing g a a nta ra sinus d e ng a n a p e ks ha nya d ib a ta si o le h se la p is tip is tula ng d a n b a hka n ha nya o le h muko sa sinus sa ja .
3. Ke la ina n p a d a a ka r g ig i ; a nta ra la in a nkilo sis , hip e rse me nto sis d a n te rje p itnya se p tum d i a nta ra a ka r-a ka r g ig i.
4. De struksi te rha d a p d a sa r sinus a kib a t p e ra d a ng a n ; p e ra d a ng a n p e ria p ika l, misa lnya a d a nya g ra nulo ma , a b se s p e ria p ika l d a n o ste o mie litis ya ng me lua s sa mp a i ke ro ng g a sinus. Jug a a d a nya p e ra d a ng a n d i d a la m sinus, misa lnya sinusitis ma ksila ris ya ng d a p a t me nye b a b ka n p e rfo ra si d e ng a n te rja d inya fistula o ro -a ntra l.
5. Fra ktur ma ksila ; fra ktur ya ng me lib a tka n sinus ma ksila ris.
6. Imp la nta si g e lig i tirua n ; ke g a g a la n p e na na ma n g e lig i tirua n ini p a d a ra ha ng a ta s a ka n me ng a kib a tka n ne kro sis tula ng a lve o la r se hing g a d a p a t te rja d i p e rfo ra si. 7. Kista ; kista ya ng me nye b a b ka n d e struksi d ind ing sinus se hing g a e p ite l kista
me le ka t d e ng a n muko sa sinus.
8. Ne o p la sma ; d e struksi d ind ing sinus d a n ja ring a n se kita rnya , b a hka n d e ng a n a kib a t la njut te rja d inya hub ung a n o ro -a ntra l.
9. Pe nya kit la innya ; se p e rti g uma d a ri sifilis ya ng te rja d i p a d a p a la tum, se rta g runulo ma ma lig na , We g e ne r’ s g ra nulo ma d a n limfo sa rko ma .
Akib a t tind a ka n p e m be d a ha n m ulut d a n g ig i
1. Te knik p e nc a b uta n ya ng kura ng b a ik; luksa si ya ng ka sa r d a n me ng g una ka n te na g a b e rle b iha n.
2. Tra uma p e ng g una a n kure t; p a d a ka sus d ima na d a sa r sinus ha nya d ib a ta si e p ite l muko sa sinus.
3. Tra uma p e ng g una a n e le va to r; a kib a t kura ng ha ti-ha ti sa a t p e ng a mb ila n sisa a ka r g ig i se hing g a e le va to r me ne mb us sinus a ta u a ka r te rd o ro ng ke sinus.
4. Pe ng a mb ila n g ig i imp a ksi; tra uma instrume n a ta u g ig i ma up un fra g me nnya ya ng te rd o ro ng ke d a la m sinus, b ia sa nya p a d a g ig i mo la r ke tig a , ka ninus a ta u g ig i ya ng b e rle b ih.
G e ja la d a n c a ra p e m e riksa a n
Se g e ra se te la h d ic urig a i te la h te rja d i p e rfo ra si sinus ma ksila ris, ma ka p e rha tika n g e ja la -g e ja la nya , se b a g a i b e rikut : (Kille y & Ke y,1975)
1. Jika sa a t p e nc a b uta n g ig i te ruta ma g ig i p o ste rio r ra ha ng a ta s, te rd a p a t tula ng ya ng me le ka t p a d a a p e ks a ka r g ig i d a n ta mp a k lub a ng b e sa r p a d a so ke t, ma ka ke mung kina n te la h te rja d i p e rfo ra si.
2. Jika re mb e sa n d a ra h d a ri so ke t ta mp a k b e rg e le mb ung , ma ka d id ug a te la h te rja d i p e rfo ra si ka re na re mb e sa n d a ra h te la h te rc a mp ur ud a ra d a ri ro ng g a hid ung ya ng ma suk me la lui lub a ng p e rfo ra si te rse b ut.
3. Pa d a p e rfo ra si ya ng b e sa r, p a sie n me ng e luh ka re na a d a nya a ir ya ng ma suk ke d a la m ro ng g a hid ung .
4. Ke mung kina n p a sie n me ng e luh ka re na a d a nya d a ra h a kib a t p e nc a b uta n d a ri d a la m so ke t ya ng ma suk ke ro ng g a hid ung .
5. Pa sie n me ng e luh me ng a la mi g a ng g ua n sa a t me niup a ta u me ng isa p se sua tu ka re na a d a nya ke b o c o ra n a nta ra ro ng g a mulut d a n hid ung .
6. Ke mung kina n te rja d i p e rub a ha n re so na nsi sua ra .
Untuk le b ih me mp e rte g a s te nta ng d ug a a n te la h te rja d inya p e rfo ra si sinus ma ksila ris, ma ka d ila kuka n b e b e ra p a p e me riksa a n se b a g a i b e rikut : (Kille y & Ke y,1975)
1. De ng a n me to d a no se b lo wing te st (me to d a p e rc o b a a n p e niup a n hid ung ) p a sie n d iinstruksika n a g a r me nutup hid ung nya d e ng a n ja ri, ke mud ia n me ng he mb uska n ud a ra a ta u me niup me la lui hid ung ya ng te rtutup te rse b ut. Ap a b ila te rja d i p e rfo ra si, a ka n ta mp a k ke lua rnya g e le mb ung -g e le mb ung ud a ra d a ri d a la m so ke t g ig i ya ng d ic a b ut.
2. Pa sie n d iinstruksika n untuk b e rkumur-kumur, a p a b ila te rja d i p e rfo ra si, ma ka a d a c a ira n ya ng ma suk ke ro ng g a hid ung .
3. C a ra la innya , ya kni d e ng a n me ma sukka n instrume nt, misa lnya so nd e ya ng tump ul ke d a la m so ke t. Jika so nd e d a p a t ma suk le b ih d a la m d ib a nd ing ka n p a nja ng a ka r g ig i, ke mung kina n te la h te rja d i p e rfo ra si. C a ra te rse b ut ja ra ng se ka li d ila kuka n ka re na d e ng a n c a ra d e mikia n b a hka n a ka n d a p a t me nye b a b ka n te rja d inya p e rfo ra si.
4. Jika d ib ua t fo to ro e ntg e n, a ka n ta mp a k te rp utusnya ko ntinuita s d ind ing d a sa r sinus ma ksila ris.
Pe ra wa ta n te rha d a p p e rfo ra si sinus m a ksila ris
Tind a ka n p e ra wa ta n te rha d a p p e rfo ra si sinus ma ksila ris b e rd a sa rka n sa a t te rja d inya p e rfo ra si d a p a t d ike lo mp o kka n ke d a la m d ua fa se p e ra wa ta n ya kni p e ra wa ta n se g e ra se te la h te rja d inya p e rfo ra si d a n p e ra wa ta n te rha d a p p e rfo ra si ya ng te la h la ma te rja d i (Krug e r, 1969; G a ns, 1972; Arc he r, 1975; Kille y &Ke y, 1975; So e p a rwa d i, 1981).
Pe ra wa ta n se g e ra se te la h te rja d i pe rfo ra si
1. Pe rfo ra si ya ng ke c il (So e p a rwa d i, 1981) :
So ke t d iisi d e ng a n yo d o fo rm ta mp o n, a ka n te ta p i tid a k sa mp a i p unc a knya , kura ng le b ih d ua p e rtig a d a ri ma rg in g ing iva . Pe nutup a n d iha ra p ka n p a d a g ump a la n d a ra h, se b a g a ima na p a d a p e nye mb uha n luka p e nc a b uta n g ig i. Ta mp o n d ig a nti se tia p ha ri d a n p e ra wa ta n d a p a t b e rla ng sung hing g a 3-4 ha ri. Pe ro ra l d ib e rika n a ntib io tika g una me nc e g a h infe ksi. Untuk me mfiksa si ta mp o n p a d a so ke t d a p a t d ila kuka n ika ta n b e rb e ntuk a ng ka 8 me ng e liling i se rvik g ig i te ta ng g a nya (Jika g ig i se b e la h me sia l d a n d ista l ma sih a d a ).
2. Pe rfo ra si ya ng a g a k b e sa r (Krug e r, 1969; Kille y &Ke y, 1975):
Dila kuka n p e nutup a n d e ng a n ja la n b e d a h insisi p a d a b a g ia n b uka l d a n p a la tina l a ta u ha nya p a d a b a g ia n p a la tina l d a ri so ke t. Dib ua t insisi ya ng b e rja la n se ja ja r d e ng a n le ng kung a lve o la r d a n te g a k lurus sumb u p a nja ng g ig i. Le ta k insisi se kita r 1 c m d a ri ma rg in g ing iva l d a n p a nja ng nya se d ikit me le b ihi le b a r me sio -d ista l so ke t. Ke mud ia n p ro se sus a lve o la ris d iha luska n se rta muko p e rio te um d ia nta ra te p i so ke t d a n g a ris insisi d ile p a ska n d a ri tula ng la lu d ia ng ka t d a n d ita rik ke a ra h
so ke t. Di a ta s luka d ib e ri ta mp o n d a n d iinstruksika n p a d a p a sie n untuk me ng g ig it ta mp o n te rse b ut.
3. Bud g e (Arc he r, 1975) me ng e muka a n p e ng g una a n le mp e ng ta nta lum b e rb e ntuk U untuk me nutup p e rfo ra si sinus ma ksila ris ya ng te rja d i se te la h p e nc a b uta n g ig i, a d a la h se b a g a i b e rikut :
Se g e ra se te la h g ig i d ic a b ut, muko p e rio te um p a d a b a g ia n b uka l d a n p a la tina l d ile p a ska n d a ri tula ng d e ng a n ja ra k ya ng c ukup untuk me ma sukka n le mp e ng ta nta lum. Le mp e ng ta nta lum ini d ile ta kka n d i a ta s so ke t d a n muko p e rio ste um b uka l d a n p a la tina l d ija hit p a d a p o sisi no rma l. Ja hita n d a ri muko p e rio ste um tid a k me nutup i se luruh le mp e ng ta nta lum. Le mp e ng ini d ia mb il se te la h 14-30 ha ri, ya kni se te la h te rb e ntuk ja ring a n g ra nula si d i d a la m so ke t. Pe ng a mb ila n le mp e ng ta nta lum ini d ila kuka n d e ng a n c a ra , le mp e ng te rse b ut d ip o to ng d a la m a ra h me sio -d ista l me nja d i d ua b a g ia n.
Se la njutnya ke p a d a p a sie n d iinstruksika n a g a r ja ng a n b e rkumur-kumur te rla lu ke ra s, a p a b ila b e rsin ha ti-ha ti d a n he nd a knya mulut d ib uka sa a t b e rsin, se rta ja ng a n me niup a ta up un me ng hisa p te rla lu kua t d a n ha l ya ng sa ma jug a b e rla ku b a g i p a ra p e ro ko k (Kille y & Ke y, 1975; So e p a rwa d i, 1981).
Pe ra wa ta n p a d a p e rfo ra si ya ng te la h la m a te rja d i
Pe ra wa ta n p a d a fa se ini d ila kuka n jika p a sie n d a ta ng la ma se te la h te rja d inya p e rfo ra si d a n te la h te rja d i fistula o ro -a ntra l a ta up un jika te la h te rja d i infe ksi, d ima na infe ksinya ha rus d ita ng g ula ng i le b ih d a hulu se b e lum d ila kuka n p e nutup a n p e rfo ra si.
1. Me to d a b uka l fla p me nurut Be rg e r (Krug e r, 1969; G a ns. 1972; Arc he r, 1975; Kille y & Ke y, 1975) :
Me to d a ini me mb e rika n ha sil b e rup a b e ntuk fla p ya ng b a ik d a n c ukup untuk me nutup i p e rfo ra si, se rta jika se sua i d e ng a n b a g ia n p a la ta l ya ng te la h d isia p ka n, a ka n me ng ha silka n ko nta k ya ng b a ik a nta ra ke d ua ja ring a n te rse b ut. Pe nye mb uha n ya ng c e p a t d a n tid a k d ise rta i d e ng a n d a e ra h ya ng te rb uka d a ri muko sa a d a la h me rup a ka n ke ung g ula n uta ma d a ri me to d a ini. Ke le ma ha n uta ma d a ri me to d a ini a d a la h tid a k se la lu d a p a t d ig una ka n, misa lnya p a d a muko sa d ima na b e rmua ra nya d uktus Ste nse n, se rta p a d a d a e ra h d ima na ja ring a n b uka lnya tid a k c ukup , a ka n me ng ha mb a t p ro se s p e nye mb uha n. Prinsip d a ri me to d a ini a d a la h sia p ka n b a sis d a n fla p ya ng c ukup , ke mud ia n p a stika n b a hwa sinus b e b a s d a ri infe ksi (G a ns, 1972).
Me to d a ini d ila kuka n d e ng a n c a ra me mb ua t fla p p a d a muko sa b uka l hing g a ke p ip i. Pa d a se b ua h ka sus d ima na te rja d i p e rfo ra si d e ng a n ke hila ng a n tula ng ya ng c ukup b e sa r. Mula -mula e p ite l d i te p i se kita r so ke t d ib ua ng , se rta ke te b a la n
muko sa (ma rg in g ing iva l) d i b a g ia n p a la ta l d ikura ng i hing g a tig a p e re mp a tnya d e ng a n ja ra k kura ng le b ih 6 mm d a ri te p i so ke t. Ke mud ia n d ib ua t insisi mula i d a ri te p i b a g ia n me sia l d a n d ista l so ke t me nuju ke a ra h muko b uka l fo ld d a n d ite ruska n ke muko sa p ip i. Fla p b e rsa ma p e rio ste um d ile p a ska n d a ri tula ng d a n d ia ng ka t. Untuk le b ih me mud a hka n d a p a t d ib ua t re fra c tio n suture p a d a ke d ua te p i me sia l d a n d ista l fla p te rse b ut, se b a g a i p e me g a ng fla p . Se la njutnya p e rmuka a n d a la m d a ri fla p ini, ya kni p a d a p e rio ste um d ib ua t insisi ho rizo nta l ya ng d ima ksud ka n a g a r fla p d a p a t d ita rik me ma nja ng , ta np a d ise rta i ke te g a ng a n se hing g a c ukup untuk me nutup i so ke t. Ke mud ia n fla p d ike mb a lika n d a n d i ja hit. Ja hita n d ib uka
