• Tidak ada hasil yang ditemukan

Pengaruh konsentrasi nitrogen terhadap pertumbuhan dan kandungan lipid mikroalga LBB007 untuk produksi biodiesel

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2017

Membagikan "Pengaruh konsentrasi nitrogen terhadap pertumbuhan dan kandungan lipid mikroalga LBB007 untuk produksi biodiesel"

Copied!
100
0
0

Teks penuh

(1)

P

A

D

A

H

R

E

T

N

E

G

O

R

T

I

N

I

S

A

R

T

N

E

S

N

O

K

H

U

R

A

G

N

E

P

A

D

N

A

H

U

B

M

U

T

R

E

P

N

K

A

N

D

U

N

G

A

N

L

I

P

I

D

M

I

K

R

O

A

L

G

A

0

B

B

L

0

7

U

N

T

U

K

P

R

O

D

U

K

S

I

B

I

O

D

I

E

S

E

L

I

W

I

T

A

R

P

I

T

A

J

O

N

K

E

R

O

Y

T

E

S

A

I

M

I

K

I

D

U

T

S

M

A

R

G

O

R

P

I

G

O

L

O

N

K

E

T

N

A

D

S

N

I

A

S

S

A

T

L

U

K

A

F

H

A

L

L

U

T

A

Y

A

D

I

H

F

I

R

A

Y

S

I

R

E

G

E

N

M

A

L

S

I

S

A

T

I

S

R

E

V

I

N

U

A

T

R

A

K

A

J

M

4

1

0

(2)

P

A

D

A

H

R

E

T

N

E

G

O

R

T

I

N

I

S

A

R

T

N

E

S

N

O

K

H

U

R

A

G

N

E

P

A

G

L

A

O

R

K

I

M

D

I

P

I

L

N

A

G

N

U

D

N

A

K

N

A

D

N

A

H

U

B

M

U

T

R

E

P

L

E

S

E

I

D

O

I

B

I

S

K

U

D

O

R

P

K

U

T

N

U

7

0

0

B

B

L

I S P I R K S

s n i a S a n a jr a S r a l e G h e l o r e p m e M k u t n u t a r a y S u t a S h a l a S i a g a b e S

a i m i K i d u t S m a r g o r P

i g o l o n k e T n a d s n i a S s a tl u k a F

a tr a k a J h a ll u t a y a d i H f ir a y S i r e g e N m a l s I s a ti s r e v i n U

: h e l O

I W I T A R P I T A J O N K E R O Y T E S

5 5 0 0 0 0 6 9 0 0 1 1 1

A

I

M

I

K

I

D

U

T

S

M

A

R

G

O

R

P

S

A

T

L

U

K

A

F

S

A

I

N

S

D

A

N

T

E

K

N

O

L

O

G

I

H

A

L

L

U

T

A

Y

A

D

I

H

F

I

R

A

Y

S

I

R

E

G

E

N

M

A

L

S

I

S

A

T

I

S

R

E

V

I

N

U

A

T

R

A

K

A

J

(3)
(4)
(5)

N A A T A Y N R E P

H A L A D A I N I I S P I R K S A W H A B N A K A T A Y N E M A Y A S I N I N A G N E D

E S A Y A S A Y R A K L I S A

H NDIR I DAN BELUM PERNAH DIAJUKAN

I G G N I T N A U R U G R E P A D A P H A I M L I A Y R A K U A T A I S P I R K S I A G A B E S

A G A B M E L U A T

A MANAPUN.

, a tr a k a

J Oktober2014

i w it a r P i t a j o n k e R o y t e S

(6)

K A R T S B A I W I T A R P I T A J O N K E R O Y T E

S .Pengaruh Konsen rtas iNirtogen Terhadap i s k u d o r P k u t n U 7 0 0 B B L a g l a o r k i M d i p i L n a g n u d n a K n a d n a h u b m u tr e P l e s e i d o i

B .DibimbingolehDr .Dw iSuslianingsihdanSandraHermanto ,M.Si

g n o r o d n e m k a y n i m r a k a b n a h a b s i s ir

K pencairan bakan baka r atlernait f

n a k u r a b r e

t yang bersumbe r dar i bahan nabait. Mikroalga memiilk i beberapa . a y n n i a l i t a b a n r a k a b n a h a b r e b m u s n a g n e d n a k g n i d n a b i d a k ij n a h i b e l e k p a d a h r e t n e g o rt i n i a l p u s h u r a g n e p i u h a t e g n e m k u t n u n a u j u tr e b i n i n a it il e n e P tr e

p umbuhan dan kandungan ilpid mikroalga LBB007 ,setra mengiden itifkas i i s a k if ir e t s e s n a rt i s k a e r i r a d n a k li s a h i d g n a y k a m e l m a s a n a g n u d n a

k ilpid

7 0 0 B B L a g l a o r k i

m . Anailsa petrumbuhan se l mikroalga LBB007 dliakukkan n a g n e d l e s n a t a p a r e k n a r u k u g n e p n a g n e

d spekrtofotomete rUV-Vi spadapanjang

. a s s a m o i b t o b o b n a r u k u g n e p n a d , l e s i g o l o fr o m n a t a m a g n e p , m n 0 8 6 g n a b m o l e g t u r a l e p n a g n e d i s k a rt s k e i d 7 0 0 B B L a g l a o r k i m d i p il n a g n u d n a K ) 1 : 1 ( l o n a t e m : m r o f o r o l

k . Hasi lpeneilitan menunjukkan bahwa supla inirtogen h

a d n e

r (low supply) dan supla inirtogen itngg i(high supply) berbedanyata pada D O ( l e s n a t a p a r e k i a li n n a t a k g n i n e p a d a p , 7 0 0 B B L a g l a o r k i m t a l o s i n a h u b m u tr e p i s a l u m u k a a d a p h u r a g n e p r e b k a d it n u m a n , l e s i s i s o p m o k n a d n a r u k u , ) 0 8 6 d i p il n a g n u d n a

k ( -20 30% )mikroalgaLBB007 selamamasakulitvasi .Komposis i i g g n it r e t k a m e l m a s

a ilpid mikroalga LBB007 yatiu C18:3 (18,15%) ,C18:2 . ) % 3 1 , 3 1 ( 0 : 6 1 C n a d , ) % 4 3 , 0 1 ( 3 : 6 1 C , ) % 5 4 , 5 1

( Lipid mikroalga LBB007

, ) % 0 6 ± ( h u n e j k a t k a m e l m a s a h e l o i s a n i m o d i

d untuk tiu ilpidmikroalgaLBB007

i a g a b e s n a k i s a k il p a i d k i a b h i b e

l edibleoli da irpadasebaga isumbe rbahan baka r .l e s i d o i b i c n u K a t a

(7)

T C A R T S B A

I W I T A R P I T A J O N K E R O Y T E

S .Effec to fNirtogen Concen rtaitononGrowth t

n e t n o C d i p i L d n

a LBB007 Microalgaefo rBiodiese lProduciton .Unde rguidance f

o Dr .Dw iSuslianingsihandSandraHermanto ,M.Si

o t d e t p m o r p s i s ir c l i o l e u

F searchf o ratlernaitver enewablef uel srtapde irvedf rom i

M . s l a ir e t a m t n a l

p croalgae have severa ladvantage swhen compared wtih othe r e h t n o y l p p u s n e g o rt i n f o t c e f f e e h t e n i m r e t e d o t s m i a y d u t s s i h T . s e c r u o s l e u f o i b

7 0 0 B B L f o t n e t n o c d i p il d n a h t w o r

g microalgae ,a nd identfiy the fatty acid s

7 0 0 B B L m o r f d e c u d o r

p microalgae ilpid s rtansesteir ifcaiton reaciton .Analysi s h

t w o r g l l e

c o fLBB007microalgaewtihcel ldenstiymeasurement swtihaUV-Vi s l l e c f o n o it a v r e s b o e h t , m n 0 8 6 f o h t g n e l e v a w a t a r e t e m o t o h p o rt c e p s

7 0 0 B B L . t n e m e r u s a e m t h g i e w s s a m o i b d n a , y g o l o h p r o

m ’ s ilpidconten texrtacted

y l p p u s n e g o rt i n w o l a t a h t d e w o h s s tl u s e r e h T . ) 1 : 1 ( l o n a h t e m : m r o f o r o l h c h ti w

s e t a l o s i f o h t w o r g e h t n o t n e r e f fi d y lt n a c if i n g i s e r e w y l p p u s n e g o rt i n h g i h d n a

, ) 0 8 6 D O ( y ti s n e d l l e c e h t f o e u l a v n i e s a e r c n i e h t , e a g l a o r c i m 7 0 0 B B

L the size

t n e t n o c d i p il f o n o it a l u m u c c a e h t n o t c e f f e o n s a h t u b , ll e c e h t f o n o it i s o p m o c d n a

0 2

( -30% )du irng culitvaiton o fLBB007microalgae .The highes t ilpid fatty acid f

o n o it i s o p m o

c LBB007microalgae namely C18 :3 (18.15%) ,C18 :2 (15.45%) , 3

. 0 1 ( 3 : 6 1

C 4%) ,andC16 :0( 13.13%) .LBB007’ silpiddominatedbyunsaturated r

o f y r a s s e c e n s i ti , ) % 0 6 ± ( s d i c a y tt a

f bette rappiled a sedible olit han a safue l

e c r u o

s o fbiodiese.l

: s d r o w y e

K nirtogen supply ,LBB007 microalgae ,growth o fmicroalgae , ilpid l

(8)

viii

R A T N A G N E P A T A K

اﻟ

ﺮﱠ

ﺣِﻴ

ﻢِ

ﻦِ

ﺣْ

ﺮﱠ

اﻟ

ﷲِ

ا

ﻢِ

ﺴْ

ﺑِ

a u m a l a s s

A ’laikumwarohmatullah iwabarakatuh

h a ll A a d a p e k n a k t a j n a p s il u n e p r u k u y s i j u

P SWT ata s rahma t dan

a y N a i n u r a

k , shalawa t setra salam tak lupa penuil spanjatkan kehadria tNab i n a m a z i r a d a w a b i d a i s u n a m h a l u a il e b a s a j t a k r e b a n e r a k W A S d a m m a h u M

d n e b g n a r e t g n a y n a m a z e k h a y il i h a

j erangoleh limu pengetahuan .Alhamduilllah

a d s il u n e

p pa t menyelesaikan dengan baik sk irpsi yang berjudu l “Pengaruh a d a P d i p i L n a g n u d n a K n a d n a h u b m u t r e P p a d a h r e T n e g o r ti N i s a r t n e s n o K

r k i

M oalga LBB007 Untuk Produks iBiodiesel” .Sk irps iin idisusun penu il s .s

n i a S a n a jr a S r a l e g h e l o r e p m e m m a l a d t a r a y s i h u n e m e m k u t n u

t a k r e b n a k i a s e l e s i d t a p a d i n i i s p ir k s n a s il u n e

P adanya pihak-pihak yang

, u ti a n e r a k h e l O . s il u n e p a d a p e k a y n n a g n u k u d n a d n a g n i b m i b n a k ir e b m e m h a l e t

i g g n it e s g n a y h i s a k a m ir e t n a p a c u n a k i a p m a y n e m s il u n e p i n i n a t a p m e s e k a d a

p

-: a d a p e k a y n i g g n it

.

1 Dr .Dw iSuslianingsihselakudosenpembimbing Iyangt elahmembeirkan a

r a c e s s il u n e p a d a p e k n a h a d u m e k n a d a y n u m

li adminisrtaitf selama

i d n a it il e n e

p Laborato irum Bioenerg idan Bioproses-Pusil tBioteknologi , g

n o n i b i C I P I

L .

.

2 Sandra Hermanto , M.S i selaku dosen pembimbing I I yang telah h

a t e g n e p u m li n a k ir e b m e

m uandanbimbingandalampenuilsans k irpsii n.i .

3 Drs .Dede Sukandar ,M.S iselaku Ketua Program Stud iKimia Fakutla s .

(9)

x i .

4 Dr .Agu sSailm ,M.S iselaku Dekan Fakutla sSain sdan Teknolog iUIN .

a tr a k a J h a ll u t a y a d i H f ir a y S .

5 Isalm iAziz ,MT danYusrain iDIS ,M.Si , selakuPenguj i Idan PenguijI I n

u g n a b m e m g n a y n a r a s n a d k it ir k n a k ir e b m e m h a l e t g n a

y selama

i s p ir k s n a n u s u y n e p n a d n a it il e n e

p .

.

6 Dr . Thamzi l LAS dan Hendrawait , M.S i selaku dosen pembimbing r

e b m e m h a l e t g n a y k i m e d a k

a ikan bimbingan , arahan , semanga t dan

. n a h a il u k r e p a s a m a m a l e s s il u n e p a d a p e k i s a v it o m .

7 Seluruh Dosen Program Stud iKimia UIN Syair fHidayatullah Jaka tra n

a u h a t e g n e p n a k ir e b m e m h a l e

t selama mengikut iperkuilahan ,semoga

n a k ir e b u b I n a d k a p a B h a l e t g n a y u m

li bermanfaa tdan mendapatkan

. T W S H A L L A i r a d h a k r e b .

8 Pimpinan dan Sta f Pusil t Bioteknolog i LIP I Cibinong yang telah n a k a n a s k a l e m s il u n e p a m a l e s h a m a t h a m a r a tr e s n a g n i b m i b n a k ir e b m e m

. n a it il e n e p .

9 AyahandaSamina,I bundaSumirah ,AdikkuDioBagu sPrasetyodanReza , g n a y a s h i s a k n a k ir e b m e m , n a k a o d n e m u l a l e s g n a y a y a d u h r u N a rt u P

l ir o m n a g n u k u d a tr e s s il u n e p i t a h n a k p a t n a m e m n a d t a a f n a m g n a y t a h i s a n

.l ir e t a m n u p u a m a y n n i a l . 0

1 Swasitka Praharyawan ,M i.S selaku dosen pembimbing lapangan yang u

h a t e g n e p n a k ir e b m e m h a l e

t an ,bimbingan ,dan arahan selamapeneilitan n

a

d penyusunans k irps.i .

1

1 KaAdel ,MbakHani ,MbakHlida ,MbakDian ,MbakPusptia ,MbakI nd ir , ,

a y i K k a b M , g n i d a G k a b M , ti p i P k a b

(10)

x n

a f r

I dan Riski yang sudah bekejra sama dan sailng member isemanga t n

a it il e n e p a m a l e

s d i Laborato irum Bioenerg i dan Bioproses-Pusil t .

g n o n i b i C I P I L , i g o l o n k e t o i B . 2

1 Teman-teman Mahasiswa Program Stud i Kimia Angkatan 2010 )

A K E D I L O P

( ,sahabat-sahaba tPASTWO se tra t eman-teman KKN Exce l 8

6 n i a r

B yang telah membe irkan doa ,semanga tdan moitvas ikepada .s

il u n e p . 3

1 Semuapihakyang itdakdapa tpenuilss ebutkans atupers atu. e

m s il u n e

P nyadar i dalam penyusunan sk irpsi in i itdak lepa s dar i m

e m g n a y n a r a s n a d k it ir k , u ti a n e r a k h e l O . n a g n a r u k e

k bangun sanga tpenu il s

. n a k p a r a

h Semoga sk irpsiin idapa tmemiilk in lia imanfaa tbag ipembacanya . a

W ssalamua’laikumwarohmatullah iwabarakatuh

a tr a k a

J ,Oktobe r2014

(11)

i x

I S I R A T F A D

Halaman

R A T N A G N E P A T A

K ... viii

I S I R A T F A

D ... xi

R A B M A G R A T F A

D ... vx i

L E B A T R A T F A

D ... xvi

N A R I P M A L R A T F A

D ... xvii

N A U L U H A D N E P I B A B

. 1 .

1 Lata rBelakang ... 1

. 2 .

1 PerumusanMasalah ... 4

. 3 .

1 Hipotesi s ... 4

. 4 .

1 TujuanPeneilitan ... 4

. 5 .

1 Manfaa tPeneilitan ... 5

A K A T S U P N A U A J N I T I I B A

B

. 1 .

2 Mikroalga ... 6

. 2 .

2 FasePe trumbuhanMikroalga ... 7

. 3 .

2 MinyakMikroalga ... 8

. 4 .

2 Eksrtaksi ... 10

. 5 .

2 Biodiese l ... 14

. 6 .

2 Ga sChromatographyMas sSpectrophotometry(GCMS )... 61

N A I T I L E N E P E D O T E M I I I B A B

. 1 .

3 WaktudanTempa t ... 21

. 2 .

(12)

ii x .

1 . 2 .

3 A la t... 21

. 2 . 2 .

3 Bahan ... 21 ....

. 3 .

3 Prosedu rKejra ... 22

. 1 . 3 .

3 PersiapanKutlurMikroalgaLBB007 ... 22

. 2 . 3 .

3 Kulitvas iMikroalgaLBB007 ... 22

. 3 . 3 .

3 KerapatanSelMikroalgaLBB007... 22

. 4 . 3 .

3 Morfolog iSe lMikroalgaLBB007... 23

. 5 . 3 .

3 PenentuanBobo tBiomassa... 23 ....

. 6 . 3 .

3 AnailsisKandunganLipid ... 23 ....

. 7 . 3 .

3 Eksrtaks idanPu ir ifkas iLipid ... 42

. 8 . 3 .

3 Transeste ir ifkas iAsamLemak ... 52

. 9 . 3 .

3 Karakte irsasiFattyAcidMethy lEster(FAME) ... 5.. 2

. 4 .

3 DiagramAil rPeneilitan ... 62

N A S A H A B M E P N A D L I S A H V I B A B

. 1 .

4 Isola tMikroalgaLBB007 ... 7.... 2

. 2 .

4 Pe trumbuhanIsola tMikroalgaLBB007 ... 72

. 3 .

4 KandunganLipidMikroalgaLBB007 ... 73

. 4 .

4 Produkitvtia sMikroalgaLBB007 ... 14

. 5 .

4 Karakte irsasiFattyAcidMethy lEsters (FAME ) ... 4.. 4

V B A

B SIMPULANDANSARAN

. 1 .

5 Simpulan ... 05

. 2 .

5 Saran ... 0.... 5

A K A T S U P R A T F A

(13)

ii i x N

A R I P M A

(14)

v i x

R A B M A G R A T F A D

r a b m a

G .1 Kurvape trumbuhanmikroba ... 8

r a b m a

G 2 .Reaks ieste ir ifkasi ... 41

r a b m a

G 3 .Reaks itranseste ir ifkasi... 5.... 1

r a b m a

G 4 .Skemainsrtumentas iGCMS ... 71

r a b m a

G 5 .Perubahanwarnakutlu rmikroalgaLBB007 ... 8.. 2

r a b m a

G 6 .Kurvape trumbuhanmikroalgaLBB007 ... 03

r a b m a

G .7 Skemar egulas iasimlias inirtogenmenjad ibiomassa... 23

r a b m a

G .8 Morfologis e lmikroalgaLBB007 ... 33

r a b m a

G 9 .Biosintesi sklorofli ... 53

. 0 1 r a b m a

G Prose sdanr eaksif otosintesis ... 63

. 1 1 r a b m a

G Reratapersentasekandungan ilpidmikroalgaLBB007 ... 73

. 2 1 r a b m a

G Interkorelas imetaboilsmemikroalga ... 93

it k u d o r p a t a r e R . 3 1 r a b m a

G vtia silpidmikroalgaLBB007 ... 24

a n r a w n a h a b u r e P . 4 1 r a b m a

G kutlurs elamamasaproduksi ... 34

a k l i s a H . 5 1 r a b m a

G rakte irsas iFAMEdenganGCMS ... 44

m r u t k u rt S . 6 1 r a b m a

G oleku lasamlemakmikroalgaLBB007... 45

. 7 1 r a b m a

G Mekanismeauto-oksidas iasam ilnolena t... 74

. 8 1 r a b m a

G Peningkatani ntenstia swarnakutlurs elamamasakulitvasi ... 16

1 r a b m a

G 9 .Pembe iranaeras i& cahayal ampupadakutlur ... 16

0 2 r a b m a

G .Eks rtaks iilpiddenganpelaru tkloroform:metanol( 1:1) ... 26

1 2 r a b m a

(15)

v x 2

2 r a b m a

G .Hasi lrtanseste ir ifkas i ... 26

2 r a b m a

G 3 .LajuPe trumbuhanSpesi ifk( AF-60,434mM ) ... 96

2 r a b m a

(16)

i v x

L E B A T R A T F A D

l e b a

T 1 .Kandunganasaml emakmikroalga ... 9

a g l a k a y n i m a i m i k k i s if t a fi s n a d e s a t n e s r e P . 2 l e b a

T ... 01

i s k a rt s k e e d o t e m n a g n i d n a b r e P . 3 l e b a

T ... 21

a

T b e l4 .Parameteri nsrtumenGCMS ... 52

l e b a

T 5 .Lajupe trumbuhans pesi ifkmikroalgaLBB007 ... 1.... 4

l e b a

T 6 .SenyawaFAMEyangt erbentukhasi lrtansesteir ifkasi... 44

l e b a

T 7 .MediaAF6standa r(dalam100m laquades ) ... 95

l e b a

T 8 .Komposis iMediaAF6Termodi ifkasi( dalam100m laquades) ... 95

l e b a

T 9 .Komposis iPIVMetal( dalam50m laquades) ... 0.... 6

r u tl u K ) D O ( l e S n a t a p a r e K . 0 1 l e b a

T PadaMediaAF-6N0,434mM ... 36

u tl u K ) D O ( l e S n a t a p a r e K . 1 1 l e b a

T rPadaMediaAF-6N2,17mM ... 46

r u tl u K a s s a m o i B . 2 1 l e b a

T PadaMediaAF-6N0,434mM ... 56

. 3 1 l e b a

T BiomassaKutlu rPadaMediaA -F6N2,17mM ... 66

. 4 1 l e b a

T LipidKutlurPadaMediaAF-6N0,434mM ... 7.... 6

. 5 1 l e b a

T LipidKutlu rPadaMediaAF-6N2,17mM ... 86

F A a i d e M a d a P r u tl u K a s s a m o i B . 6 1 l e b a

T -6N0,434mM ... 96

F A a i d e M a d a P r u tl u K a s s a m o i B . 7 1 l e b a

T -6N2,17mM ... 96

l e b a

T 18 .Produkitvtia sLipidMikroalgaLBB007 ... 07

a d a P k it s it a t S i j U . 9 1 l e b a

T Pe trumbuhan( KerapatanSel ) ... 17 d

i p i L e s a t n e s r e P a d a P k it s it a t S i j U . 0 2 l e b a

(17)

ii v x

N A R I P M A L R A T F A D

Lamprian .1 Komposis iMediaTumbuhMikroalgaLBB007... 95

n a ri p m a

L .2 Dokumentas iPeneilitan ... 61

n a ri p m a

L 3 .DataPengamatanK ru v Pa e trumbuhan... 36

n a ri p m a

L 4 .DataPengamatanBobo tBiomassa ... 56

n a ri p m a

L .5 DataPengamatanBobo tLipid ... 76

n a ri p m a

L 6 .PerhtiunganLajuPe trumbuhanSpesi ifk( µ ) ... 96

n a ri p m a

L 7 .PerhtiunganProdukitvtia sLipid ... 07

n a ri p m a

L 8 .Uj iStaitsitkUNIANOVA ... 17

n a ri p m a

L 9 .KromatogramGCKarakte irsasiFAME ... 37

1 n a ri p m a

L 0 .KromatogramMSKarakte irsasiFAME ... 47

1 n a ri p m a

(18)

1

I B A B

N A U L U H A D N E P

. 1 .

1 LatarBelakang

r e b m u s n a g n e d a y a k g n a y a r a g e n n a k a p u r e m a i s e n o d n

I daya energ ibaik

t a fi s r e b g n a y i g r e n

e unrenewable resource smaupun yang bersfia trenewable s

e c r u o s e

r .Sejauhi n ikebutuhanenerg imasihdidominas iolehpemanfaatanenerg i t

a fi s r e b g n a y l i s o

f unrenewableresources .Kondisii n imenyebabkanketersediaan n a g n a d a C . n u r u n e m n i k a m e s ir a h n i k a m e s h a t n e m k a y n i m a y n s u s u h k , li s o f i g r e n e

n i m r a k a b n a h a b i s k u d o r p n a

d yakbumi( fosli )diI ndonesiamengalam ipenurunan a t a r k a y n i m i s m u s n o k t a k g n it n a k g n a d e s ) 6 0 0 2 , g n a b m a B ( a y n n u h a t p a it e s % 0

1

-n a k l u b m i n e m i n i l a H . ) 5 0 0 2 , o s o r u S ( n u h a t r e p % 6 k i a n a t a

r keitdakseimbangan

i s k u d o r p a r a t n

a dengankonsums ibahanbaka rminyak. b n a ir a c n e p g n o r o d n e m k a y n i m r a k a b n a h a b s i s ir

K akan baka ratlernait f

n a k u r a b r e

t .Salah satu bahan baka ratlernait fyang dapa tdikembangkan adalah b a b e s , r a l o s i t n a g g n e p r a k a b n a h a b i a g a b e s n a k i d a ji d t a p a d l e s e i d o i B .l e s e i d o i b

a k i s if i s i s o p m o

k -kimiaantarabiodiese ldans ola ritdakj auhberbeda(Kuncahyoe t ,.

l

a 2013). Biodiese lmerupakan bahan baka ratlernait fyang t erbua tdar isumbe r n

a w e h n a d n a h u b m u t k a y n i m i t u p il e m , i u r a b r e p i d t a p a d g n a y m a l a a y a

d .

Beberapa negara telah banyak mengembangkan potens iberbaga imacam n e m e d n e r ) 7 0 0 2 ( i t s i h C t u r u n e M . it a b a n r a k a b n a h a b r e b m u s i a g a b e s n a h u b m u t

g n u g a j u ti a y , i s a ir a v r e b i t a b a n r e b m u s i a g a b r e b m a l a d g n u d n a k r e t g n a y k a y n i m

2 7

1 l/Ha ,kedela i1.190 /lHa ,sawi t5.950 /lHa ,jarak 1.892 /lHa ,mikroalga a

H /l 0 0 9 . 6 3

(19)

2 a

H /l 0 0 0 . 7 8

5 (asums i70% minyak dalam biomasa bera tkeirng .) Data tersebu t n

a k t a h il r e p m e

m bahwamikroalgamemiilk ipotens isebaga isumbe rbahan baka r ,

fi t a n r e tl

a produkitvtia s il pid mikroalga lebih baik dairpada produks i il pid dar i i

tr e v n o C ( n i a l n a m a n a

t e tal,.2009 .)Selain tiu bliadibandingkandengant anaman n

i a l l a ir e t a m n a

d ,mikroalga mempunya ikelebihan diantaranya yatiu e ifsiens i a

m o i b , i g g n it g n a y s i s e t n i s o t o

f ssa yang lebih banyak ,petrumbuhan lebih cepat , h i b e l f it a l e r g n a y i s k u d o r p a y a i b , n a g n a p i s k u d o r p n a g n e d i s it e p m o k r e b k a d it

h a r u

m dan itdakmembutuhkanl ahanyangl uas . d

i p il n a g n u d n a k a y n r a s e

B mikroalga juga bergantung pada jeni s atau ir

i d n e s u ti a g l a o r k i m s e i s e p

s . aK ndungan ilpid beberapa mikroalga beirku t ;

a ll e r o l h

C memiilk i kandungan ilpid 28-32% , Dunailella primolecta 23% ,

a n a b l a g s i s y r h c o s

I 52 -33% ,danNannochloropsi soculata 13 -68%( Chisit ,2007) . m

t a l o s

I ikroalga LBB007 diduga memiilk ikandungan ilpid yang itngg ikarena a g l a o r k i M . a y n a i d e m a d a p i s n e p s u s r e t u a t a n a k h a s i p i d t il u s a y n l e s k i s if a r a c e s

a k n a g n e

d ndungan ilpidyang itngg iumumnyauniseluler ,memiilk ikerapatan se l i

s n e p s u s m a l a d n a k u m e ti d n a d h a d n e r g n a

y yang membua t pemisahan suil t

t a w a R

( e tal,. 2011 .) Isolat mikroalga LBB007 yang diambi ldar iperarian d i r

a c n a P g n u n u G r a ti k e

s -Bogorbelumdikarakteirsasij eni sataus pesiesnya.

n a k a i b m e p i s a m it p o i g g n it g n a y d i p il n a g n u d n a k h e l o r e p m e m k u t n U

a g l a o r k i

m dipelrukan ,langkah opitmas idengan memvairasikan sumbe rnut irs i h a l m u j e S . a g l a o r k i m e m s il o b a t e m i h u r a g n e p m e m t a p a d g n a y n i a l r o t k a f n a d

a g l a o r k i m a d a p d i p il n a g n u d n a k i h u r a g n e p m e m i t k u b r e t h a l e t g n a y r o t k a f

a y n a r a t n a i

d kekurangan nirtogen (Yeesang & Cherislip , 2011 ; Gouveia & a

b r e t e k , ) 9 0 0 2 , a ri e v il

(20)

3 & Gao ,2005) , lfuktuas isuhu ( Guschina& Harwood ,2009) .Beberapapeneilitan

i m a l a g n e m a g l a o r k i m a w h a b n a k r o p a l e m a g u j a y n m u l e b e

s perubahan komposis i

.i s a ir a v r e b r u tl u k i s i d n o k a k it e k a i m i k o i

b Perubahan-perubahanbiokimiat erbesa r

a y n h a d n e r n a g n e d n a k g n u b u h i

d kandungannirtogen d idalammediabiakan yang n i e t o r p n a n u r u n e p n a k b a b e y n e

m mikroalgadanpeningkatan kandungan ilpiddan r a s e b p u k u c g n a y t a r d i h o b r a

k (Convetr ie tal. ,2009 ;L ie tal. ,2008 .)

a i d e m a d a p n e g o rt i n i s a rt n e s n o k i s a ir a v 2 t a u b i d n a k a i n i n a it il e n e p m a l a D i s i d n o k a d a p u ti a y , 7 0 0 B B L a g l a o r k i m i s a v it l u

k supla inirtogen rendah (low

l p p u

s y ) dan supla i nirtogen itngg i (high supp yl ) . Beberapa stud i telah n a g n a r u k e k i s i d n o k m a l a d i s a l u m u k a r e t g n u r e d n e c d i p il a w h a b n a k k u j n u n e m t s o v u r P ( n e g o rt i

n e tal. ,2011 ;Gouveia & Oilveria ,2009) .Secara umum ,ada a i e v u o G ( t a rt i n i s a rt n e s n o k n a d d i p il n a g n u d n a k a r a t n a k il a b r e t n a g n u b u h & 0 2 , a ri e v il

O 0 :9 Nigam e tal,. 2011 .) Peningkatan kandungan ilpid pada kondis i s m a d A ( a g l a o r k i m s e i s e p s u a t a s i n e j p a it e s k u t n u i s a ir a v r e b n e g o rt i n n a g n a r u k e k l a t

e . ,2013) .Selama prose skutlivas idliakukan beberapa anailsi s diantaranya ( l e s n a t a p a r e

k opitca l denstiy) , bobo t biomassa dan kandungan ilpid , untuk a g n e m m a l a d a g l a o r k i m s a ti v it k u d o r p i u h a t e g n e

m kumulas i ilpid selama30 ha ir .

e

S lanjutnya akan dliakukan anailsi s komposis iasam lemak yang terkandung 0 B B L a g l a o r k i m i s n e t o p i u h a t e g n e m k u t n u a g l a o r k i m d i p il m a l a

d 07 sebaga i

.l e s e i d o i b u k a b n a h a b r e b m u s k a a k a m t u b e s r e t g n a k a l e b r a t a l n a k r a s a d r e

B andliakukan peneilitant entang

a d a p d i p il n a g n u d n a k n a d n a h u b m u tr e p p a d a h r e t n e g o rt i n i s a rt n e s n o k h u r a g n e p 0 B B L a g l a o r k i

(21)

4

. 2 .

1 PerumusanMasalah

.

1 Bagaimana pengaruh suplai nirtogen rendah l(ow supply) dan suplai n

e g o rt i

n itngg i(high supply) terhadap petrumbuhan dan kandungan 0

B B L a g l a o r k i m a d a p d i p

il 0 7?

.

2 Berapaakumulas i ilpid dan waktu opitmum untuk kulitvas imikroalga 0

B B

L 0 7?

.

3 Bagaimanakomposis iasam l emak padabiodiese lyang dihaslikan dar i i

s a k if ir e t s e s n a rt i s k a e

r ilpidmikroalgaLBB00 ? 7

. 3 .

1 Hipotes is

.

1 Besarnya suplai nirtogen akan mempengaruh i petrumbuhan dan B

B L a g l a o r k i m a d a p d i p il i s a l u m u k

a 0 .0 7

.

2 Mikroalga LBB007 mencapa i akumulas i ilpid teritngg i pada fase .r

e n o i s a t s .

3 Asaml emakpadabiodiese lyang dihaslikandar ireaks irtanseste irifkas i 0

B B L a g l a o r k i m d i p

il 07berupaasaml emakC -16 C 18.

. 4 .

1 TujuanPeneilitan

: k u t n u h a l a d a i n i n a it il e n e p i r a d n a u j u T

.

1 Mengetahu ibesarnya pengaruh supla inirtogen terhadap petrumbuhan a

g l a o r k i m a d a p d i p il n a g n u d n a k n a

d LBB00 7 .

.

2 Mengetahu ikandungandanproduktivtia silpiddar imikroalgaLBB00 7. .

3 Idenitifkas ikandungan asam l emakpadabiodiese lyang dihaslikan dar i i

s a k if ir e t s e s n a rt i s k a e

(22)

5

. 5 .

1 Manfaa tPeneilitan

: k u t n u h a l a d a i n i n a it il e n e p i r a d t a a f n a M

.

1 Membe irkan informas i tentang potens i mikroalga LBB007 sebaga i .

it a b a n r a k a b n a h a b l i s a h g n e p .

2 Membe irkan i nformasi t entang pro if lasam l emak pada biodiese lyang i

(23)

6 I I B A B A K A T S U P N A U A J N I T . 1 .

2 Mikroalga

a g l a o r k a m u ti a y s i n e j a u d i d a j n e m n a k a d e b i d a g l a , a y n n a r u k u n a k r a s a d r e B m a h a r G ( r e t e m o r k i m n a r u k u r e b g n a y a g l a o r k i m n a d r a s e b n a r u k u r e b g n a y & ) 2 0 0 2 , x o c li

W .Mikroalga merupakan alga yang berukuran mikroskopis ,yang a g l a i r a d s i n e j r a s e b n a i g a b e s n u s u y n e

m .Bentuks e lmikroalgaberagam ,adayang

a g g n i h , k a d it u a t a g n a b a c r e b , g n a n e b i tr e p e s g n a j n a m e m , g n o j n o l ,t a l u b k u t n e b r e b n a ri a r e p i d r a b e s r e t n a d k o p m o l e k r e b p u d i h g n a y n a r u t a r e b k a d it k u t n e b r e b . ) 3 0 0 2 , i g o y a n a r P

( Mikroalga juga merupakan organisme tumbuhan pailng it

i m ir

p f berukuran selule r yang umum dikena l dengan sebutan ftioplankton . ) 6 0 0 2 , z l u h c S

( Dalamsrtuktu rpriamidamakanan,f tioplanktonsangaltahpenitng a g n e m , r e m ir p n e s u d o r p i a g a b e s i s i s o p i t a p m e n e m a n e r a

k ndung nut irs iyang

a d a p i a t n a r a t a m r a s a d i a g a b e S . k a m e l n a d t a r d i h o b r a k , n i e t o r p a y n a r a t n a i d i g g n it n o t k n a l p o o z i g a b i m a l a n a n a k a m i d a j n e m n o t k n a l p o ti f , t u a l i d n a n a k a m s u l k i s h i s a m g n a y k i a

b keci lmaupunyangs udahdewasa. i s n e t o p i k il i m e m a g u j a g l a o r k i

M sebaga ipenghasi lbahan baka ratlernatfi , 0 2 a r a t n a i g g n it f it a l e r g n a y h a t n e m k a y n i m n a g n u d n a k a n e r a

k -68% .Bahanbaka r

l o rt e

p eum yang semakin menipi s menyebabkan dipelrukannya bahan baka r ir e n e m h a l e t l e s e i d o i B . l e s e i d o i b h a l a d a a y n u t a s h a l a s , fi t a n r e tl

a ma banyak

h e l o i s i s o p m o k e d r e t t a p a d a n e r a k r i h k a r e t n u h a t a p a r e b e b a d a p n a it a h r e p a b n a h a b n a k a p u r e m n a d i u r a h a b r e p i d t a p a d , r e s o p m o k e

d ka ryang itdak beracun

, a j a j d i W

(24)

7 n a h a b n a k g n i d n a b i d i s u l o p t i k i d e s h i b e l n a k ir e b m e m a g u j i n i r a k a b n a h a B e p r a k a

b rtoleum dan dapa t diperoleh dar i hasi l rtansesteir ifkas idar iminyak n a k a n u g g n e M . a g l a o r k i m i r a d l a s a r e b t a p a d i n i l a h m a l a d g n a y n a h u b m u t n a a i d e s r e t e k n a k a y a h a b m e m n a k a k a d it l e s e i d o i b i s k u d o r p m e m k u t n u a g l a o r k i m u d o r p n a d k a n r e t n a w e h n a k a p , n a g n a p n a h a

b k lain yang berasa ldar itanaman

, it s i h C ( n a g n a

p 2007 .) Beberapa contoh mikroalga yang pemanfaatannya bisa a d a a r a t n a i d l e s e i d o i b n a k i d a ji

d Nannochlorop is soculata , Spiruilna Sp , dan s i r a g l u v a ll e r o l h

C .

. 2 .

2 FasePertumbuhanMikroalga

n a h u b m u tr e

P mikroalgadalam ku tlu rdtianda idengan betrambah besarnya l e s n a t a d a p e k i n i t a a s a g g n i H . l e s h a l m u j a y n k a y n a b h a b m a tr e b u a t a l e s n a r u k u r u tl u k m a l a d a g l a o r k i m n a h u b m u tr e p i u h a t e g n e m k u t n u s a u l a r a c e s n a k a n u g i d n a h u b m u tr e p e s a f t a p m e a d A . i m a l a n a k a

p yatiu:

.

1 FaseLag

k a d it i s a l u p o p , r u tl u k a i d e m m a l a d e k m u l u k o n i n a h a b m a n e p h a l e t e s t a a s e S a r a c e S . t a k g n i n e m a y n m u m u i n i t a a s a d a p l e s n a r u k U . n a h a b u r e p i m a l a g n e m . u r a b n i e t o r p s i s e t n i s s e s o r p i d a jr e t t a p a d n a d f it k a t a g n a s a g l a o r k i m , s i g o l o i s if a g n e m e m s i n a g r

O lam i metaboilsme dan beradaptasi , tetap i belum tejrad i . t a k g n i n e m m u l e b l e s n a t a d a p e k a g g n i h e s l e s n a h a l e b m e p .

2 FaseLogartimikatauEksponensia l

a d a P . p a t e t n a h u b m u tr e p u j a l n a g n e d l e s n a h a l e b m e p h e l o i l a w a i d i n i e s a F r e p u j a l , m u m it p o g n a y r u tl u k i s i d n o

k tumbuhanpadaf asei n imencapa imaksima.l

n a k a j n o l i m a l a g n e m l e

(25)

8 .

3 FaseStasione r

n a k g n i d n a b i d n a n u r u n e p i m a l a g n e m i a l u m n a h u b m u tr e p , i n i e s a f a d a P . k i m ti r a g o l e s a f n a g n e

d Dengan demikian penambahan dan pengurangan j umlah . p a t e t a g l a o r k i m n a t a d a p e k a g g n i h e s , g n a b m i e s u a t a a m a s fi t a l e r a g l a o r k i m .

4 FaseKemaitan

h a l m u J . i s k u d o r p e r u j a l a d a p ir a d t a p e c f it a l e r n a it a m e k u j a l , i n i e s a f a d a P n a n u r u n e P . k ir t e m o e g a r a c e s n u r u n e m l e

s kepadatan mikroalga dtianda idengan

, ri a H p , a y a h a c , r u t a r e p m e t h e l o i h u r a g n e p i d g n a y m u m it p o i s i d n o k n a h a b u r e p il i s i d n o k a p a r e b e b n a d a d a g n a y a r a h h a l m u

j ngkungan lainnya (Isnansetyo &

. ) 5 9 9 1 , y t u t s a i n r u

K Secara umum mikroorganisme (mikroalga )memiilk i4 fase m a l a d n a h u b m u tr e

p selamamasapetrumbuhannya(Gamba r1).

r a b m a

G 1 .Kurvapetrumbuhanmikroba( Sehlmeye re tal,.

) 5 0 0 2 . 3 .

2 MinyakMikroalga

k a y n i m n a d k a m e

L (ilpid )adalah tirgilseirda atau t irasligilserol ,kedua il g ) ir a d ( r e t s e ir t “ i tr a r e b i n i h a li t s

i serol” .Perbedaan antara lemak dan minyak

. ri a c k u t n e b r e b k a y n i m n a d t a d a p k u t n e b r e b k a m e l r a m a k r u t a r e p m e t a d a p , u ti a y r e s il g n a k g n a d e s , k a m e l a p u r e b h a l a d a n a w e h a d a p a d ir e s il g r a s e b n a i g a b e

S ida

. ) 2 8 9 1 , n e d n e s s e F & n e d n e s s e F ( k a y n i m a p u r e b g n u r e d n e c n a h u b m u t m a l a d 0 2 , 0 4 , 0 6 , 0 8 , 0 1 2 , 1

0 5 10 15

(26)

9 l a i s n e s e k a m e l m a s a n a d k il o b a t e m i g r e n e r e b m u s i a g a b e s h a l a d a d i p il i s g n u F

. n a r b m e m o i b s a ti r g e t n i n a d n a a r a h il e m e p , r e l u l e s r u t k u rt s m a l a d n a r e p r e b g n a y

L di pi juga merupakan sumbe,r fosfoilpid dan vtiamin yang laru tdalam lemak r

u N ; 3 0 0 2 , n a m k l o V

( & Air ifn , 2004) .Disamping tiu il pid juga merupakan o n r a n i W . n i e t o r p n a d t a r d i h o b r a k n a k g n i d n a b i d f it k e f e h i b e l g n a y i g r e n e r e b m u s

9 n a k li s a h g n e m t a p a d k a m e l m a r g 1 a w h a b n a k a t a g n e m ) 1 9 9 1

( kkal , dan

.l a k k 4 n a k li s a h g n e m n i e t o r p n a d t a r d i h o b r a k

a o r k i

M l ag mengandung lemak d mala jum alah y ng eb s ra terutama asam t

a n o d i h c a r

a (AA, 20:4ω6) a( ng y mencap ia %36 d air total asam lemak) dan h

a l m u j e

s eicosapentanoicacid E( P ,A 2 ω )0:5 3 . eS l na i tiu,l emak mikroalga juga a

y a

k akan as ma lemak op li itdak jenuh (PUFA) dengan 4 a at u lebih ik na ta n

a

r gk ap. Sebagai contoh, y na g s ire ng djiumpai ya tiu eicosapentaenoic d

i c

a (EPA, C20:5) nd a docosahexaenoic a dc i (DHA, C22:6 )(Chist,i 2007.) a

s s a m o i

B mikroalga adalah sumber yang ka ay akan beberapanutiren, seperit m

a s

a le km 3a ω nd a ω 6, asam am ino esensial l(eusin, isoleusin ,vailn, nd na l -ai )

n i a

l rs ta e karoten .Tabe l1menunjukkankandunganasaml emakbeberapas pesie s :

u ti a y , a g l a o r k i m

l e b a

T 1. Kandunganasamlemakmikroalga( Kawaroee tal,.2010) a

w a y n e S a m a

N Scenedesmu s

. p

s Nannocs hpl.oropsi s Chls opr.ella Spirs up.ilna

t a r u a l m a s

A 0 ,22 0 ,99 0 ,02 3 ,08

t a t s ir y m m a s

A 0 ,34 7 ,06 - 2

e t a r a e t s m a s

A 13,85 - 29,50 3 ,5

t a ti m l a p m a s

A 20,29 23,07 8 ,09 17,28

t a e l o m a s

A - 12,25 2 ,41 22,58

t a r e l a v m a s

A - - 10,06 -

t a e l o ti m l a p m a s

A 9 ,78 42,32 2 ,15 0 ,24

t a e l o n il m a s

A 25,16 2 ,47 45,07 9 ,93

t a n e l o n il m a s

(27)

0 1 u

k a b n a h a b i a g a b e

S bidiese l ilpid alga haru smemiilk ispesiifkas iyang . r a k a b n a h a b i a g a b e s i a k a p i d t a p a d k u t n u a r a g e n u t a u s h e l o n a k p a t e ti d h a d u s

l e b a

T 2 menunjukkankarakteirsitkdar ibeberapas ampe lilpidalga :

Ta lb 2.e Persentase nd si ta f f sa i ik ki am m yi i ak a an l (Kg u r ma e lta ., 120 1 ) l

e p m a

S Persentase

) w / w ( k a y n i

m p H B(egra/ctmj e3n) i s Visko(smtima 2 sp/saedca)40°C

x i r h t o p y l o

T 12,78 7 0,857 4 ,1

a r o h p o h ti

P 10,37 7 0,873 4 ,2

a r y g o r i p

S 14,82 7 0,884 4 ,4

n o y t c i d o r d y

H 13,58 6 0,868 3 ,9

m u i n o l c o z i h

R 11,64 7 0,889 4 ,3

a r o h p o d a l

C 11,76 6 0,892 3 ,8

l e b a

T 2 menunjukkan bahwa jumlah il bpid s e re s 0a 1 -15% u k mntu s u e a l

e p m a

s aa . Al alg g ah u ji Spirogy ar menunjukkanjumlah li dp i maksimumsebesa r 2

8 , 4

1 % .Bera tjeniss emua ilpidalgas esua idenganr entangberatj eni sdar ibiofuel g

n a

y dibeirkan o Nleh E 14214 nd Oa I S 15607 (0 6, - 98 0 0, g/cm) ,han ay sampe l li ip d Tolypothrix yang menunjukkan n liai yang lebih rendah sedikti ay i ut 0,857

m c /

g 3. Rentang viskostias ay ng dibeirk na o EN leh 14214 ad n OI S 15607 adalah

5 ,

3 -5,0mm2/sec ,untuksemuas ampels esua ide gn a tn a ds n art erse .tb u

. 4 .

2 Ekstraks i

n e n o p m o k h i b e l u a t a u t a s n a h a s i m e p a r a c u t a s h a l a s n a k a p u r e m i s k a rt s k E

a s i b i n i k i n k e T . u t n e tr e t n e n o p m o k r e b m u s n a k a p u r e m g n a y n a h a b u t a u s i r a d

, n a i n r u m e p , fi t a r a p e r p n a u lr e p e k k u t n u n a k a n u g i

d pemisahan setra anailsi spada

a p u r e b t a p a d i s k a rt s k e n a g n e d n a k h a s i p i d g n a y n e n o p m o K . i s k a rt s k e a l a k s a u m e s

t a d a p n a r u p m a c m e t s i s u t a u s n a d n a t a d a

p -cai ratau campuran padat-padat ,dan

ri a c n a r u p m a c m e t s i s u t a u s i r a d n a ri a c a p u r e b n e n o p m o

k -cari . Pemisahan

(28)

1 1 i s n e u k e r f : n i a l a r a t n a k a rt s k e n a li s a h r e b e k i h u r a g n e p m e m g n a y r o t k a F . t u r a lr e t e p m a c a m , i s a rt n e s n o k , i s k a rt s k

e laru tdan suhu eksrtaks i(Brady & Humiston , . ) 6 8 9 1 t a d a p i s k a rt s k e u ti a y , s i n e j a u d i r a d i ri d r e t i s k a rt s k

E -cai rdan cari-cari .

t a d a p i s k a rt s k

E -cai rdikejrakan dengan ala tsokhlet ,dimana eksrtaks iin itejrad i n a d t a d a p a s a f a r a t n a i d n e n o p m o k n a g n a b m i e s e

k fasa cai r(pelarut )(Isa ,1996) .

ri a c i s k a rt s k

E -cai rmerupakan suatu pemisahan yang didasarkan padaperbedaan a li b a p A . r u p m a c r e b g n il a s k a d it g n a y t u r a l e p a u d m a l a d n e n o p m o k n a t u r a l e k c r e b g n il a s k a d it g n a y t u r a l e p a u d m a l a d e k n a k k u s a m i d t u r a lr e t t a z u t a u

s ampu r

n a d u h u s a d a P . t u b e s r e t t u r a l e p a u d a r a t n a i d i s u b ir t s i d r e t n a k a t u r a lr e t t a z a k a m t u r a l e p a u d m a l a d i s u b ir t s i d r e t g n a y t a z a y n k a y n a b n a g n i d n a b r e p , p a t e t n a n a k e t . ) 3 8 9 1 , s s i e W ( p a t e t h a l a d a t a k a y n i m n a k t a p a d n e m k u t n u a r a c u t a s h a l a s h a l a d a i s k a rt s k

E aul emakdar i

, i s k a rt s k e a r a c a p a r e b e b a d A . k a m e l u a t a k a y n i m g n u d n a g n e m a g u d i d g n a y n a h a b ( n a s e r p e g n e p n a g n e d i s k a rt s k e u ti a

y mechanica lexrtaciton )yang seirng disebu t

( t u r a l e p n a g n e d i s k a rt s k e , k i n a k e m n a s e r p e g n e

p solven texrtaciton )dan eksrtaks i

n a m e

p asan (rendering) .Pengepresan mekani smerupakan suatu cara eksrtaks i n a s e r p e g n e p n a k a n u g g n e m n a g n e d k a y n i m g n u d n a g n e m g n a y n a h a b i r a d k a y n i m i r e b i d a y n k a y n i m k a rt s k e i d n a k a g n a y n a h a b i n i n a s e r p e g n e p a d a P . k i n a k e m g n o t o p i d a y n l a s i m , n a u l u h a d n e p n a u k a lr e

p -potong atau dihancurkan ,kemudian

i

dpress dengan tekanan itngg imenggunakan pengepresan hidrauilk (Kataren , . ) 6 8 9 1 a h a b n a k a n u g g n e m n a g n e d i s k a rt s k e a r a c h a l a d a t u r a l e p n a g n e d i s k a rt s k E n d s e s o r p n a g n e d k a m e l t u r a l e

(29)

2 1 n a g n e d n a k t u r a li d n a h a b m a l a d k a m e L . h a d n e r a y n k a y n i m n a g n u d n a k g n a y t u r a l e p h a l a d a k a m e l u a t a k a y n i m n a k t u r a l e m k u t n u i a k a p i d g n a y t u r a l e P . t u r a l e p n a g n e d i s k a rt s k e e d o t e M . n o t e s a n a d , n e z n e b , m r o f o r o l k , r e t e i tr e p e s k i n a g r o a h g n e m u p m a m t u r a l e

p slikan minyak dengan rendemen yang itnggi , namun g n a y i s a t s e v n i a y a i b n a k u lr e m e m a n e r a k n a k a n u g i d k a y n a b k a d it i n i e d o t e m . r a s e b ( n a s a n a m e p n a g n e d i s k a rt s k

E rendering )merupakan suatu cara eksrtaks i a m e l g n u d n a g n e m a g u d i d g n a y n a h a b i r a d k a m e l u a t a k a y n i

m k atau minyak

s a n a p n a a n u g g n e p , g n ir e d n e r a r a c a u m e s a d a P . i g g n it g n a y r i a r a d a k n a g n e d a d a p n i e t o r p n a k l a p m u g g n e m k u t n u n a u j u tr e b g n a y k if i s e p s g n a y l a h u t a u s h a l a d a l e s g n i d n i

d sampel dan untuk memecahkan dinding selt ersebu tsehingga mudah h e l o s u b m e ti

d minyakataul emakyangt erkandungd idalamnya .Prosesr endeirng h a s a b a r a c e s u ti a y , a r a c a u d m a l a d n a k u k a li d t a p a

d (we trendering) dan secara

g n ir e

k (dry rendering .) We t rendering adalah prose s rende irng dengan y n g n u s g n a lr e b a m a l e s r i a h a l m u j e s n a h a b m a n e

p aprosest ersebut( Kataren ,1986) .

n a d k i n a k e m a r a c e s i s k a rt s k e e d o t e m n a g n i d n a b r e p n a k k u j n u n e m 3 l e b a T .t u r a l e p n a g n e d i s k a rt s k e l e b a

T 3 .PerbandinganMetodeEksrtaksi( Hamb ie tal,.2007)

k i n a k e M i s k a rt s k

E Eksrtaks iPelarut

.

1 Metode pres smengandung minyak 2 1 ( k a rt s k e r e t g n a

y -17%) 1. M98i%nyak yang tereksrtak sampa i

.

2 Biayai nvestasir endah 2. Biayai nvestas iitnggi .

3 Low energy consumpiton (80 )

s / h w

k 3. Hkwighh/s)energy consumpiton (470

.

4 Waktu prose s6 kal ilebih rendah , n a s a n a m e p n a u k a lr e p i l a w a i d n a u l u h a d n e p .

(30)

3 1 a r a c n a g n e d h e l o r e p i d t a p a d g n a y i z i g t a z n a k a p u r e m k a m e l n a d k a y n i M u a t a k a m e l g n u d n a g n e m a g u d i d g n a y n a w e h u a t a n a m a n a t n a g n ir a j i s k a rt s k e g n e m i n i k a y n i m a y a k g n a y r e b m u s i r a d k a y n i m n a li b m a g n e p u a t a n a h a s i m e P . k a y n i m a y n e d o t e m n u p a d A . n a h a l o g n e p i s a r e p o m a l a d a m a tr e p h a k g n a l n a k a p u r e m a d a p g n u t n a g r e b , i s a ir a v r e b t a g n a

s itpedanj umlahminyak .Pengamblianminyak

n a g n e d n a k u k a li d a y n a s a i

b rendering ,pengepresan atau dengan eksrtaks ipelaru t .) 3 8 9 1 , s s i e W ( h e l o r e p m e m k u t n u i s k a rt s k e e d o t e m n a k t u b e y n e m h a l e t r u t a r e ti l a p a r e b e B a g l a o r k i m i r a d d i p

il .Karena mikroalga dikelliing idinding sel ,maka metode e d o t e m n a g n e d n a k k u k a li d t a p a d k a d it n i k g n u m n a k a n u g i d g n a y i s k a rt s k e a g l a o r k i m u ti n i a l e S . ) n a n a k a m k u t n u n a k a n u g i d g n a y a y n l a s i m ( a s a i b i s k a rt s k e n a h u b m u t n a d n a w e h i r a d a d e b r e b g n a y k a m e l m a s a n a d d i p il g n u d n a g n e m t t a k g n

it inggi . Eksrtaks i tota l ilpid awalnya digunakan untuk isolas i dan d i p il l a t o t n a i n r u m e

p dairj airngan hewan menggunakan kloroform:metano l(2:1 ) k a rt s k e i r a d d i p il n o n a w a y n e s n a k g n a li h g n e m k u t n u r i a n a

d (Folch e tal,.1957).

g u j ) 9 5 9 1 ( r e y D n a d h g il B e d o t e

M a seirng digunakan untuk ek rtaks i ilpid tota l i s k a rt k e n a g n e d i t u k ii d ) 2 : 1 ( l o n a t e m : m r o f o r o l k n a k a n u g g n e m a g l a o r k i m i r a d . m r o f o r o l k h u r a g n e p g n a t n e t n a k k u k a li d h a l e t n a it il e n e p a p a r e b e b , i n i t a a s i a p m a S n o it p u r t s i d l l e

c terhadap ek rtaks itota l ilpid .Beriku tin ibeberapa metode cel l n o it p u r t s i

d untukeksrtaks i ilpid t ota lyatiusonikasi ,homogenisasi ,bead beaitng , , i s a s il if o

il microwaves ,shockosmoitc .Stud iyang dliakukkan Ryckebosch e tal. , )

1 1 0 2

(31)

4 1

h a l a d a i g g n it r e t d i p il l a t o t k a rt k e n a k li s a h g n e m g n a y t u r a l e P . a y n l e s p a d a h r e t

o n a t e : n a t e m o r o l k i d n a g n e d n a k g n i d n a b i d ) 1 : 1 ( l o n a t e m : m r o f o r o l

k l (1:1) ,

li t e m , r e t e l it e i d , n o t e s a , ) 1 : 2 ( l o n a t e m : m r o f o r o l k , ) 2 : 3 ( l o n a p o r p o s i: n a s k e

h -tert

-r e t e :l it u

b -metanol( 10:3) .

. 5 .

2 Biodiesel

i d g n a y k a m e l m a s a r e t s e a w a y n e s h a l a d a l e s e i d o i

B haslikan dar ireaks i

i s a k if ir e t s

e (Gamba r2 )asam l emak yang berasadar iminyak nabat iatau hewan i

.l e s e i d r a k a b n a h a b i a g a b e s n a k a n u g i d n a d k e d n e p i a t n a r l o h o k l a n a g n e d

Gambar 2. Reaks ieste irifkas i(Al ie tal,.2012) l e s e i d o i b n a t a u b m e p k u t n u n a k u k a li d a s a i b i s a k if ir e t s

E da ir m y in ak

r a d a k r e

b asam el m ka bebas itnggi (beran kg a asam ≥ 5 mg-K HO / .)g Pada tahap ,i

n

i asamlemak bebas a nk a dikonversikan m a ienj d em t li este.r Tahap se te irifkas i n

a k a m a p m u i

d ek tahap rtanseste irifkas,i ria d na gb i na a terbes ra katails masa ay n g n

g n u d n a k i

d yaharu sdihliangkant elrebihdahulu .

i s a k if ir e t s e s n a r

T (Gamba r3) aa l hd a reaks i antara lemak a itau m n ay k n

a g n e d i t a b a

n alkohol untuk membentuk ester nd ila g sero.l Biasan ay dalam i

s k a e

r in idigunak na katails untuk meningkatk na l aju reaksi d uan j m hl a

y diel produk .Karenareaksi ii n adalah reaksir ve ersible, maka digunakan alkohol b

e lr e

(32)

5 1 r

a b m a

G 3. Reaks itransesteirifkasi( Rustamaij ,2010)

i u r a h a b r e p i d t a p a d g n a y f it a n r e tl a l e s e i d r a k a b n a h a b n a k a p u r e m l e s e i d o i B n a

d berkelanjutan .Manfaa tbahan baka rin idibandingkan dengan bahan baka r li

s o

f diantaranya yatiu toksistia slebih rendah dan hampi rno lemis ibelerang i

t e h c r a M

( e tal., 2008) .Selain tiu penggunaan biodiese ljuga dapa tmengurang i ,)

O C ( a d i s k o n o m n o b r a k i s i m

e hidrokarbon total ,paritke ldan suflu rdioksida O

S

( 2 )setra asap pada keluaran prose sdan pada pembakaran biodiese l itdak

O C ( a d i s k o i d n o b r a k l e v e l t a k g n it h a b m a n e

m 2 )padaatmosfer( Shue tal,.2006) .

n a g n u k g n il h a m a r g n a y r a k a b n a h a b n a k a p u r e m l e s e i d o i

B dan dapa t

t a fi s r e b a tr e s i u r a h a b r e p i

d biodegradable .Biodiese lsanga tramah ilngkungan p a r e s i d n a k a r e f s o m t a e k n a k s a p e li d g n a y a y n n a r a k a b m e p l i s a h g n a u b s a g a n e r a k

s i s e t n i s o t o f s e s o r p n a u lr e p e k k u t n u n a h u b m u t h e l o i l a b m e

k (Havend ir ,2008) .

a d it l e s e i d o i

B k mengandung senyawa organik volatli ,dan kandungan suflu rdar i i d a jr e t k a d it i tr a r e b r u fl u s a y n a d a k a d i T . l o n a k g n a i t a k e d n e m i t a b a n k a y n i m

O S s a g i s i m e h e l o n a k b a b e s i d g n a y m a s a n a j u

h 2.

a y n a r a t n a i d l e s e i d o i b t a u b m e m k u t n u n a k a n u g i d g n a y i t a b a n k a y n i M d

a alahsawti ,kelapa ,kacang,j arakpagar( Jatrophacurcas,)j arak l andi( Jatropha a

il o fi p y s s o

(33)

6 1 s o k s i v a n e r a

k tiasnyat elralu itngg idibandingkanbahanbaka rdiese lmenyebabkan n a g n e d g n u s g n a lr e b t a p a d k a d it r a k a b n a h a b i s a s i m o t a n a d n a i s k e j n i g n e p s e s o r p n a g n e d a n r u p m e s g n a r u k g n a y n a r a k a b m e p n a k li s a h g n e m n a k a a g g n i h e s , k i a b r a k a b g n a u r m a l a d t i s o p e d a y n k u t n e b r e

t (Buasr ie tal,.2009) .

. 6 .

2 Ga sChromatographyMas sSpectrophotometry(GCMS)

Kromatograf igasadalahmetodeanailsa ,dimanasampelt erpisahkan secara l u k e l o m k u t n e b i d a j n e m k if i s e p

s -moleku lyangl ebih kecli( hasi lpemisahandapa t .) m a r g o t a m o r k a p u r e b t a h il i

d Sedangkan spekrtoskop i massa adalah metode n o i i d a j n e m h a b u i d n a k a s i s il a n a i d g n a y l e p m a s a n a m i d , s i s il a n

a -ion gasnya ,dan

n o i i r a d a s s a

m -ion tersebu t dapa t diuku r berdasarkan hasi l deteks i berupa I . a s s a m m u rt k e p

s nsrtumenGCMSdigunakanuntuk i denitifkas isenyawaorganik .l u k e l o m s u m u r n a u t n e n e p n a d l u k e l o m t o b o b n a u t n e n e p u ti a

y Insrtumen in i

t a fi s n a h a s i m e p a d a p n a k r a s a d i

d -sfia t ifsik zat-za torganik yang mudah menguap s a g a p u r e b k a r e g e s a f n a g n e d l i b a t s o m r e t n a s a n a m e p a d a

p ine tr (sepetr iheilum ,

e g o rt i

n n , dan argon) , yang dikombinasikan menggunakan detekto r berupa i r a d a w a y n e s s i n e j n a d f it a l e r l u k e l o m t a r e b i u h a t e g n e m k u t n u a s s a m m u rt k e p s . ) 5 0 0 2 , h a fi n u M ( n a k li s a h i d g n a y k if a r g k a c n u p p a it e s il a n a i d u a t a n a k h a s i p i d g n a y n a r u p m a c , s a g i f a r g o t a m o r k m a l a

D si smungkin

n a h a s i m e p k u t n U . n a t a d a p a p u r e b l a h a p a r e b e b m a l a d u a t a n a ri a c , s a g a p u r e b p a u n a n a k e t i k il i m e m n a d , li b a t s g n a y n a h a b u t a u s n a k u lr e p i d k i a b h i b e l g n a y m o l o k i s i g n e p n a h a b n a g n e d i s k a r e t n ir e b n a d i s a r e p o t a a s a d a p m t a 1 r a s e b e s e g n e p s a g a p u r e

b mban .Akiba tdar iinteraks iin iadalah te jradinya perbedaan n e n o p m o k i r a d i s u b ir t s i

(34)

7 1 n

e n o p m o k n a h a s i m e p n a k li s a h g n e

m -komponen sampe lmenjad izona-zona atau

a ti

p -ptia( Day& Underwood ,1986 ) t

a s a g n a r u p m a

C au carian sampe lyang disun itkkan ke dalam kolom yang a d a p g n u t n a g r e t i d a jr e t n a h a s i m e P . a y n k a r e g e s a f n a k a p u r e m n e b r o s b a i s ir e b

e s a f ( n e b r o s b a h e l o p a r e s i d k u t n u n a r u p m a c m a l a d n e n o p m o k p a it e s n a u p m a m e k

e y n e m h i b e l n a k a r a l o p t a fi s r e b n e b r o s b A . ) r e n o i s a t

s rap komponen yang bersfia t

y n e m h a d u m h i b e l n a k a r a l o p n o n t a fi s r e b g n a y n e b r o s b a n a k g n a d e s , r a l o

p erap

y a D ( r a l o p n o n n e n o p m o

k & Underwood ,1986 .) Gamba r4 menunjukkan skema .

n e n o p m o k a p a r e b e b i r a d i ri d r e t g n a y S M C G i s a t n e m u rt s n i

r a b m a

G 4. SkemaI nsrtumentas iGCMS(Dunnivan t& Ginsbach ,2011) n

a li b m e s a d

A komponen terpenitng dar i GCMS antara lain (Day & :

(35)

8 1 .

a Pengaturanalrianga s(ga slfowcontro ller) 1

r a ti k e s r u t a i d n a n a k e

T -4 atm ,sedangkanalrian diatu r1-1000l tie rga spe r h a l a d a n a k a n u g i d m i z a l g n il a p g n a y , a w a b m e p s a g h a l a d a k a r e g e s a F . ti n e m

s a ti v it k u d n o k r o t k e t e d k u t n u i p a t e t , n o g r a , n e g o r d i h , n e g o rt i n , m u il e h

s a G . i g g n it g n a y a y n s a ti v it k u d n o k a n e r a k i a k u s i d h i b e l m u il e h , l a m r e t

d a p u l u h a d h i b e l n a k ri l a i d a w a b m e

p a suatu siilnde rbeirs imolecula rsieve

. r o t o g n e p i s a n i m a t n o k a y n a d a g n ir a y n e m k u t n u .

b Tempati njeksis ampe l i(njector)

p m a

S e ldiinjeksikan dengan suatu m ci ro syringe melalu isuatu spek rtum r e b l e p m a s a y n k a y n a B . s a n a p g n a y m a g o l k a t o k m a l a d e k n o k il i s e tr a

k kisa r

5 ,

0 -10μL . .

c Kolomkaplie r(caplie rcolumn)

n e n o p m o k n a k h a s i m e m k u t n u i s g n u f r e b r e li p a k m o l o

K -komponen moleku l

0 3 a r a t n a r a s i k r e b m o l o k g n a j n a P . l e p m a

s -60 mete rdengan ketebalan 0,1- 3

h a l a d a n a k a n u g i d a s a i b g n a y m o l o k u t a s h a l a S . n o r k i

m wal lcoated open

r a l u b u

t (WCOT) , yatiu kolom yang dliapis ioleh poilme r itpi s berupa

l o c y l g e n e l y t e y l o

p padadindingkolombagiandalam .

.

d Interface

e c a f r e t n

I berfungs iuntuk mengi irmkan sampe ldar iGC ke MS dengan .

n a m ir i g n e p t a a s a d a p l e p m a s n a g n a li h e k n a k l a m i n i m e m .

e Sumberi onisas i I(ons ource)

m u l e b e s s a g k u t n e b e k l e p m a s n a k n o i g n e m k u t n u i s g n u f r e b i s a s i n o i r e b m u S

m a l a d e k k u s a

m m -assanalyzer . Ada itga macam ionisas i yang dapa t :

(36)

9 1 .

1 E I(ElectronI mpac)t

k e l e n a k a n u g g n e m n a g n e d i s a s i n o i k i n k e t h a l a d a I

E rton energ i

n a k a l u k e l o m i r a d n o rt k e l e a g g n i h e s , V e 0 7 r a s e b e s u ti a y , i g g n it . l a k i d a r n o it a k n a k li s a h g n e m r a u l e k r a p m e lr e t .

2 PC I(PosiitveChemicalI onizaiton)

. u t n a b m e p s a g n a k a n u g g n e m n a g n e d i s a s i n o i k i n k e t h a l a d a I C P n i a l a r a t n a n a k a n u g i d t a p a d g n a y s a

G metana ,isobutana atau

n a g n ir h i b e l g n a y i s a s i n o i s e s o r p k u t n u n a k a n u g i d I C P . k a i n o m a g n a y f it i s o p s a g n o i n a k li s a h g n e m n a k a I C P . I E n a k g n i d n a b i d . l e p m a s n a g n e d i s k a e r e b n a k a .

3 NC I(NegaitveChemicalI onizaiton)

u t n a b m e p s a g n a k a n u g g n e m g n a y i s a s i n o i k i n k e t h a l a d a I C N g n a y s a g n o i a d a p k a t e lr e t a y n n a a d e b r e P . I C P n a g n e d a m a s s i s il a n a m a l a D . fi t a g e n s a g n o i n a k li s a h g n e m u ti a y , n a k li s a h i d r u s n u g n u d n a g n e m g n a y a w a y n e s k u t n u n a k a n u g i d n a h a b . n e g o l a h

.f Pompavakum(vacuumpump)

: u ti a y m u k a v e p it a u d a d A .

1 Pompa vakum itnggi , berfungs i untuk mengurang i dan i g g n it n a n a k e T . s i s il a n a t a a s S M a d a p n a n a k e t n a k n a h a tr e p m e m s e s o r p a d a p s a ti v it i s n e s h a b m a n e m t a p a d a g u j n a k n a h a tr e p i d g n a y r a d i ri d r e t i g g n it m u k a v a p m o P . S M s i s il a n

a idua buah turbo

(37)

0 2 .

2 Pompavakumr endah ,berfungs iuntukmengurangit ekananudara n

o i r a g a n a k u lr e p i d i n i m e t s i S . r a u

l -ion itdak mengalam ireaks i

. r e l u k e l o m n o i i s k a e r i g n a r u g n e m n a d n i a l l e k it r a p n a g n e d .

g Penganailsi smassa(mas sanalyzer )

, n a t a u m i r e b i d g n a y m a g o l g n a t a b t a p m e i r a d i ri d r e t a s s a m s i s il a n a g n e P

k u t n u s a ti v it k e l e s i s g n u f i k il i m e m g n a y , fi t a g e n n u p u a m f it i s o p n a t a u m k i a b

. n a k n i g n ii d g n a y e s a tl o v a d a p n o ir e b l u k e l o m .

h Detekto r

n e n o p m o k p a d a h r e t a k e p r o t k e t e

D -komponen yang terpisahkan d idalam

a y n h a m e l t a u K . k ir t s il l a y n i s i d a j n e m a y n n a a k e p e k h a b u g n e m a tr e s m o l o k

i s a rt n e s n o k a d a p n a k u b n a d l e p m a s a s s a m n a ri l a u j a l a d a p g n u t n a g r e b l a y n i s

. g n a j n u n e p s a g l e p m a s

.i SistemPengolahData

b u h i d g n a y r e t u p m o k n a k a n u g g n e m a t a d h a l o g n e p m e t s i

S ungkan pada

(38)

1 2

I I I B A B

N A I T I L E N E P E D O T E M

. 1 .

3 WaktudanTempa t

n a it il e n e

P dliakukan pada bulan Desembe r 2013 sampai J uil 2014 . n

a k u k a li d s i s il a n a n a d i s a v it l u k , i s a r a p e r

P d i Laborato irum Bioenerg i dan

s e s o r p o i

B -Pusil tBioteknolog iLIPICibinong,JalanRayaBogo rKm46 Cibinong n

a

d karakteirsas i FAME (Fatty Acid Methy l Esters ) hasi l rtanseste irifkas i i

d n a k u k a li

d Pusa tLaborato irumForensik-MABESPOLRIJalanTrunojoyoNo .3 .

n a t a l e S a tr a k a J , u r a B n a r o y a b e

K

. 2 .

3 Ala tdanBahan

. 1 . 2 .

3 A lat

n a k a n u g i d g n a y n a t a l a r e

P adalah peralatan gelas , aerator , itmbangan ,

k it il a n

a magneitc sitrer ,pipe tmikro (200μL ,1000μL ,5000μL) ,tabung falcon ,

e g u fi r t n e

s Htiach i Himac CTGEL , autoklaf , lamina rai r lfow ,vortex, oven , V

U r e t e m o t o f o rt k e p

s -Vi sShimadzu Pharmaspec 1700 ,rotary ve aporator Janke l

e k n u K

& RV05-ST ,relfuks ,GCMSAglien t7890AGCSystem ,5975CMS.

. 2 . 2 .

3 Bahan

k il i m ( 7 0 0 B B L a g l a o r k i m t a l o s i h a l a d a n a k a n u g i d g n a y n a h a B

I P I L i g o l o n k e t o i B t il s u P , s e s o r p o i B n a d i g r e n e o i B m u ir o t a r o b a

L -Cibinong) ,

6 F A a i d e

m L( amprian 1) ,media AF6 termodiifkasi L( amp rian 1) , aquades , l

C H C ( m r o f o r o l

k 3) , metano l (CH3O H,) natirum hidroksida ( aN O )H , boron

F B ( a d ir o lf ir

(39)

2 2

. 3 .

3 ProsedurKerja

. 1 . 3 .

3 PersiapanKutlurMikroalgaLBB007 i r a d 7 0 0 B B L a g l a o r k i m t a l o s

I koleks i laborato irum disiapkan untuk

. r u tl u k k o t s k a y n a b r e p m e

m Persiapan kutluri sola tmikroalgaLBB007 dliakukan F

A a i d e m a d a

p -6 .Sebanyak 50 m lisola tku tlu rmikroalga LBB007 (koleks i )

m u ir o t a r o b a

l dimasukkan ke dalam 450 m l media AF-6 sterli , selanjutnya i

dinokulasiselama14har ipadas uhudancahayayangkonstan. .

2 . 3 .

3 Kulitvas iMikroalgaLBB007

i s a k if i d o m r e t 6 F A h a l a d a n a k a n u g i d g n a y a g l a o r k i m i s a v it l u k a i d e M

M m 4 3 4 , 0 r a s e b e s n e g o rt i n i s a rt n e s n o k i s a ir a v 2 n a g n e

d (l o sw upply) dan 2,17

M

m (h igh supply) .Media dibua tdalam boto lserum 100 ml ,yang selanjutnya )

v / v ( % 0

1 kutlur mikroalgaLBB007 dtianam dalam media t ersebutdengan nlia i 1

, 0 r a s e b e s i s a v it l u k l a w a ) m n 0 8 6 D O ( l e s n a t a p a r e k i s n a b r o s b

a . Kutlur

u ti a y a m a s g n a y i s i d n o k a d a p i s a v it l u k i d 7 0 0 B B L a g l a o r k i

m pada suhu 25°C ,

i s a r e a n a d u p m a l a y a h a c n a k ir e b i

d .Anails is kerapatan sel ,bobo tbiomassa dan 7

0 0 B B L a g l a o r k i m t a l o s i a d a p d i p il n a g n u d n a

k d liakukan dengan i nterva lwaktu

e k i r a h a d a p u ti a y i r a h

2 - ,1 ,3 ,5 ,7 ,9 ,1 ,1 1 ,3 1 ,5 17 19 ,21 ,23 ,25 ,27 ,dan29. .

3 . 3 .

3 KerapatanSe lMikroalgaLBB007

a y n i d a jr e t i u h a t e g n e m k u t n u n a u j u tr e b l e s n a t a p a r e k n a r u k u g n e P

i d a jr e t g n a y l e s h a l m u j n a t a k g n i n e

p pada kutlur .Ku tlu rse lpadamasing-masing

k n a r u k u g n e p n a k u k a li d k u t n u l m 3 k a y n a b e s l i b m a i d i s a v it l u k a i d e

m erapatan

. a y n l e

s Kerapatan se ldiuku rseitap har idengan menggunakan spekrtofotomete r V

U -Vi sShimadzu Pharmaspec1700 pada panjang gelombang 680 nm (Arbib e t ,.

l

(40)

3 2 .

4 . 3 .

3 Morfolog iSe lMikroalgaLBB007 a

g l a o r k i m r u tl u

K LBB007 sebanyak 20 µLdlietakkanpadakacaobjek ,dan p o k s o r k i m h a w a b i d t a h il i d r u tl u k a y n t u j n a l e s p u t u n e p a k i m n a g n e d p u t u ti d

n a r a s e b r e p n a g n e

d secarabetrahapyatiu10x ,40xdan100x. .

5 . 3 .

3 PenentuanBobo tBiomass a

n a k h a s i p i d i s a v it l u k i d h a l e t g n a y a g l a o r k i m r u tl u

K dar imedianya .Tabung

W ( g n a b m it i d h i s r e b n a d g n ir e k g n a y n o c l a

f 0) ,kemudian100m lkutlu rmikroalga

n o c l a f g n u b a t m a l a d e k n a k k u s a m i

d d an senrtfiugas idengan kecepatan 6000 rpm

a m o i b a y n t u j n a l e S . ti n e m 0 1 a m a l e

s ssa dipisahkan dar isupernatan .Biomass a

h a l e t e S . m a j 8 4 a m a l e s C ° 0 5 u h u s a d a p n e v o m a l a d n a k g n ir e k i

d tiutabungf alcon

a m o i b i s ir e b g n a

y ssa ke irng diitmbang W( 1) . Penentuan bobo t biomas sa

. ir t e m i v a r g e d o t e m n a g n e d n a k u t n e ti d

� � � �

� �������� �1� �0 ... )( 1 .

6 . 3 .

3 Anailsi sKandunganLipid g n ir e k a s s a m o i

B dimasukkan kedalam tabung falcon kemudian )

1 : 1 ( l o n a t e m : m r o f o r o l k t u r a l e p n a r u p m a c l m 6 n a k h a b m a ti

d (Ryckebosche tal,.

1 1 0

2 ) ,vo trex selama 30 deitk .Selanjutnya dtiambahkan 2 m lcampuran pelaru t ,

s e d a u q a l m 2 n a d ) 1 : 1 ( l o n a t e m : m r o f o r o l

k vortex kembal ihingga homogen .

Referensi

Dokumen terkait

“(keperawatan adalah) : seni humanistic yang dapat dipelajari dan ilmu yang berfokus pada personalisasi perilaku asuhan (individu dan kelompok), fungsi, dan proses yang diarahkan

Pakaian pria dengan teknik ikat celup (tritik) dengan bentuk motif geometris yang diterapkan pada bagian dada, punggung, lengan dan lain- lain dalam bentuk kemeja. Teknik

Hasil penelitian menunjukkan bahwa penambahan PEG pada media in vitro memberikan pengaruh nyata dan sangat nyata terhadap persentase hidup eksplan, persentase

keabsahan, kesempuranaan dan keasliannya meliputi badan hukum, perizinan yang dimiliki, sertifikat tanah atau dokumen lainnya yang mendukung kegiatan usaha

Untuk menjelaskan pengaruh kebisingan mesin las disel listrik terhadap fungsi pendengaran pada pekerja bengkel las, untuk menganalisa karakteristik (umur, lama bekerja, frekuensi

a) Penelitian ini diharapkan dapat menjadi tambahan informasi dan referensi pada penelitian di bidang akuntansi keperilakuan guna meningkatkan minat mahasiswa untuk

Dari hasil pengamatan preparat mikroskopis yang dibuat ternyata terdapat perbedaan struktur mikroanatomi hepar marmot ( Cavia porcellus ) setelah diperlakukan dengan pemberian

Mengetahui hubungan adiksi game online dengan academic self-efficacy pada anak usia 10-12 tahun di game center Dipati Ukur Bandung.. Kegunaan Penelitian