d a n s e s u n g g u h n y a m a n u s l a t i d a k a k a n menciapat
m e l a i n k a n
.
.
. .
a p a - a p a y a n g i a t e l a h u s a h a k a n
u n t u k i b u , bapak dan a d i k k ~ t e r s a y a n g
.
. .
. . . .
s e r t a udcJ
-
5
L33.
yy/
~+?&/'
i
A
[ j ~ ~ . ~ (fid ,#z, ,) 4 ~ I A"+
PENGARUH MANlPULASl MEDIA
TERHADAP EFlSlENSl PENGUMBIAN MlKRO KEWTAHG
(Solanurn tuberosum
L.) SECARA
--
IN VlTRO
Oleh
NEVlE ARTATl
A 21. 1 3 9 5
JURUSAN BUD1 D A Y A PERTANIAN
FAKULTAS PERTAAIIAN, INSTITUT PERTANlAN BOGOR
RINGKASAN
NEVIE ARTATI
.
Pengaruh M a n i p u l a s i Piedia t e r h a d a p E f i s i e n - s i Pengumbian Mikro Kentang (Solanum tuberosumL.)
S e c a r a I n-
Vitro
(dibawah bimbingan G . A . Vlattimena dan Agus ~ u r w i t o ) .P e n e l l t i a n i n i b e r t u j u a n untuk m e l l h a t pengaruh Kine-
t i n , Coumarin, Benomil dan U a r - 8 5 b e s e r t a i n t e r a k s i n y a
t e r h a d a p p r o d u k s i umbi mikro k e n t a n g k u l t i v a r Red P o n t i a c
dengan s i s t e m pengumbian p a d a t - c a i r ( b x p h a s r c media). Pene-
l i t i a n d i l a k u k a n d i L a b o r a t o r i u m K u l t u r J a r i n g a n J u r u s a n
Budi Daya P e r t a n i a n , F a k u l t a s P e r t a n i a n , I n s t i t u t P e r t a n i a n
Bogor. P e n e l i t i a n b e r l a n g s u n g d a r i b u l a n J a n u a r i 1988
sam-
p a i dengan b u l a n Mei 1 9 8 8 , dengan k o n d i s i l i n g k u n g a n b e r -
s u h u 21-25 O C dan kelembaban u d a r a 80-90
%.
Rancangan p e n e l i t i a n yang digunakan a d a l a h f a k t o r i a l
da1a.m a c a k l e n g k a p . P e r c o b a a n i n i t e r d i r i d a r i empat fak-
t o r , dengcrn masing-masing f a k t o r t e r d i r i d a r i dua t a r a f
y a i t u penggunaan
z a t
p e n g a t u r tumbuh K i n e t i n ( 0 dan 10 ppm),Coumarin ( 0 dan 2 5 ppm), Benomyl ( 0 dan 50 ppm) dan A l a r -
8 5 ( 0 dan 10 ppm). S e l u r u h n y a a d a
1 6
k o m b i n a s i p e r l a k u a n dan masing-masing d i u l a n g sebanyak 24 k a l i .Media perbanyakan t u n a s merupakan media p a d a t , sedang-
k a n media pengumbian b e r b e n t u k c a i r , s e h i n g g a t e r b e n t u k s u -
a t u s i s t e m pengumbian p a d a t - c a i r ( b i p h a s i c media) y a i t u de-
ngan menambahkan media pengumbian c a i r p a d a media perba-
nyakan p a d a t . Media perbanyakan t u n a s t e r d i r i d a r i l a r u t a n
MS ( ~ u r a s h i g e dan Skoog) t a n p a z a t p e n g a t u r tumbuh,
Pada t a h a p perbanyakan t u n a s , k u l t u r d i l e t a k k a n pada tem-
p a t yang d i b e r i c a h a y a dengan i n t e n s i t a s 2000 l u x dan d i -
s i n a r i s e l a m a
1 6
jam.
Media pengumbian t e r d i r i d a r i su- k r o s a6
%
dan p e r l a k u a n z a t p e n g a t u r tumbuh t a n p a garam- garam dan v i t a m i n . Selama t a h a p pengumbian k u l t u r d i l e t a k -k a n dalam tempat g e l a p terus-menerus.
Peubah y a n g diamati m e l i p u t i s a a t munculnya umbi ( i n i -
s i a s i umbi)
,
jumlah umbi y a n g t e r b e n t u k dan p o l a pembentuk-a n umbi y a n g d i a m a t i s e t i a p minggu. Ukuran umbi, b e r a t ba-
s a h dan b e r a t k e r i n g umbi s e t e l a h umbi d i o v e n p a d a suhu
60'
C sampai b e r a t n y a k o n s t a n y a n g d i u k u r p a d a saat panen. Pe- manenan d i l a k u k a n p a d a 8 minggu s e t e l a h t a h a p pengumbian
( p e r l a k u a n )
.
F a k t o r p e n t i n g y a n g mempengaruhi pembentukan umbi ada-
l a h suhu, f o t o p e r i o d e , N i t r o g e n , s i t o k i n i n , r e t a r d a n dan
i n h i b i t o r . D a l a m pembentukan umbi mikro s e c a r a i n v i t r o
d i b u t u h k a n k e a d a a n t a n p a c a h a y a dan suhu y a n g r e n d a h
(15-
20 OC).
I n i s i a s i umbi t e r j a d i l e b i h awal ( 2 MSP) dalam m e d i a p a d a t - c a i r dengan penambahan Coumarin 2 5 ppm. Pengumbian
100
%
d i c a p a i p a d a4
MSP (minggu s e t e l a h p e r l a k u a n ) u n t u k p e r l a k u a n Coumarin 25 ppm + Benornyl50
ppm (Ci3, V I ) ; Cou- m a r i n 25 ppm + Benomyl 50 ppm + Alar 1 0 ppm (CBA,VIII) danK i n e t i n 1 0 ppm + Coumarin 25 ppm + Benomyl 50 ppm + Alar
1 0 ppm (KCBA, X V I ) .
Untuk peubah jumlah umbi, d i a m e t e r , b e r a t basah, p e r -
p e r l a k u a n yang menganaung Coumarin
25
ppm dan Benomyl50
ppm memberikan r e s p o n yang b a i k . Jumlah umbi r a t a - r a t a
yang d i h a s i l k a n p e r l a k u a n Coumarin 25 ppm + Benomyl
50
ppm( C B ,
VI)
mencapai2.85
umbi/botol dengan u k u r a n r a t a - r a t a5.8
mm dan b e r a t basah r a t a - r a t a 171.9 mg s e r t a p e r s e n t a s eb e r a t k e r i n g rata-rata
13.96
%.
P o l a umbi y a n g t e r b e n t u k d i p i s a h k a n m e n j a d i dua, y a i t u
umbi a k s i l a r dan umbi t e r m i n a l . Kedua p o l a pengumbian t e r -
s e b u t mampu t e r b e n t u k pada 2-8 MSP (minggu s e t e l a h p e r l a k u -
a n ) . P e r s e n t a s e jumlah umbi a k s i l a r l e b i h t i n g g i d a r i p a d a
PENGARUH MANIPULASI MEDIA
TERHADAP EFIS IENSI PENGUMEI AN MIKRO KmTANG (Solanurn tuberosum
L.)
SZCARA I N VITRONEVIE ARTATI
A 21
1395
Laporan Karza I l m i a h
s e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t u n t u k memperoleh g e l a r
S a r j a n a P e r t a n i a n
pada
J u r u s a n Budi Daya P e r t a n i a n , F a k u l t a s P e r t a n i a n .
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
JURUSAN BUD1 DAYA PERTANIAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
FAKULTAS PERTANI A N , INSTITUT PERTANI AN BOGOR
Kami menyatakan bahwa Laporan Karya I l r n i a h i n i , yang
d i s u s u n o l e h :
Nama mahasiswa : NEVIE ARTATI Nomor pokok : A 21
1395
J u d u l : PENGARUH MANIPULASI MEDIA TERHADAP EFI-
SIENSI PENGUMBIAN MIKRO KENTANG ( B l a n u m
tuberosum
L.)
SECARA JJj YlLTBQd i t e r i m a s e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t u n t u k memperoleh g e l a r
S a r j a n a P e r t a n i a n p a d a F a k u l t a s P e r t a n i a n , I n s t i t u t P e r t a -
n i a n Bogor.
(Dr Ir G. A . Wattimena) ( 1 r ~ g u s G r w i t o )
Dosen Pembimbing I Dosen Pembimbing I1
(Dr Ir S r i S e t y a t i H a r j a d i )
Ketua J u r u s a n Ketua PS Agronomi
RIWAYAT HIDUP
P e n u l i s d i l a h i r k a n d i D K I J a k a r t a pada t a n g g a l 1 Agus- t u s 1 9 6 5 d a r i ayah bernama Muhammad Ichwan dan i b u bernama
Tonina. P e n u l i s merupakan anak pertama d a r i dua bersauda-
ra.
P e n d i d i k a n s e k o l a h m u l a i d i i k u t i pada tahun 1 9 7 2 di
SD R a d j a w a l i , Banjarmasin. Pada tahun 1978 p e n u l i s menge-
nyam bangku SMP d i SMPN X I 1 Surabaya. Pendidikan SMA d i i -
k u t i s e j a k p e r t e n g a h a n t a h u n 1 9 8 1 sampai dengan p e r t e n g a h -
a n t a h u n 1 9 8 4 d i SMAN X I V J a k a r t a . S e t e l a h b e r h a s i l menem-
puh u j i a n SMA, p e n u l i s m e l a n j u t k a n p e n d i d i k a n d i I n s t i t u t
P e r t a n i a n Bogor m e l a l u i Sipenmaru ( S e l e k s i Penerimaan Maha-
s i s w a Baru). Pada t a h u n kedua s e j a k menjadi mahasiswa IPB,
d a n s e s u n g g u h n y a m a n u s l a t i d a k a k a n menciapat
m e l a i n k a n
.
.
. .
a p a - a p a y a n g i a t e l a h u s a h a k a n
u n t u k i b u , bapak dan a d i k k ~ t e r s a y a n g
.
. .
. . . .
s e r t a udcJ
-
5
L33.
yy/
~+?&/'
i
A
[ j ~ ~ . ~ (fid ,#z, ,) 4 ~ I A"+
PENGARUH MANlPULASl MEDIA
TERHADAP EFlSlENSl PENGUMBIAN MlKRO KEWTAHG
(Solanurn tuberosum
L.) SECARA
--
IN VlTRO
Oleh
NEVlE ARTATl
A 21. 1 3 9 5
JURUSAN BUD1 D A Y A PERTANIAN
FAKULTAS PERTAAIIAN, INSTITUT PERTANlAN BOGOR
RINGKASAN
NEVIE ARTATI
.
Pengaruh M a n i p u l a s i Piedia t e r h a d a p E f i s i e n - s i Pengumbian Mikro Kentang (Solanum tuberosumL.)
S e c a r a I n-
Vitro
(dibawah bimbingan G . A . Vlattimena dan Agus ~ u r w i t o ) .P e n e l l t i a n i n i b e r t u j u a n untuk m e l l h a t pengaruh Kine-
t i n , Coumarin, Benomil dan U a r - 8 5 b e s e r t a i n t e r a k s i n y a
t e r h a d a p p r o d u k s i umbi mikro k e n t a n g k u l t i v a r Red P o n t i a c
dengan s i s t e m pengumbian p a d a t - c a i r ( b x p h a s r c media). Pene-
l i t i a n d i l a k u k a n d i L a b o r a t o r i u m K u l t u r J a r i n g a n J u r u s a n
Budi Daya P e r t a n i a n , F a k u l t a s P e r t a n i a n , I n s t i t u t P e r t a n i a n
Bogor. P e n e l i t i a n b e r l a n g s u n g d a r i b u l a n J a n u a r i 1988
sam-
p a i dengan b u l a n Mei 1 9 8 8 , dengan k o n d i s i l i n g k u n g a n b e r -
s u h u 21-25 O C dan kelembaban u d a r a 80-90
%.
Rancangan p e n e l i t i a n yang digunakan a d a l a h f a k t o r i a l
da1a.m a c a k l e n g k a p . P e r c o b a a n i n i t e r d i r i d a r i empat fak-
t o r , dengcrn masing-masing f a k t o r t e r d i r i d a r i dua t a r a f
y a i t u penggunaan
z a t
p e n g a t u r tumbuh K i n e t i n ( 0 dan 10 ppm),Coumarin ( 0 dan 2 5 ppm), Benomyl ( 0 dan 50 ppm) dan A l a r -
8 5 ( 0 dan 10 ppm). S e l u r u h n y a a d a
1 6
k o m b i n a s i p e r l a k u a n dan masing-masing d i u l a n g sebanyak 24 k a l i .Media perbanyakan t u n a s merupakan media p a d a t , sedang-
k a n media pengumbian b e r b e n t u k c a i r , s e h i n g g a t e r b e n t u k s u -
a t u s i s t e m pengumbian p a d a t - c a i r ( b i p h a s i c media) y a i t u de-
ngan menambahkan media pengumbian c a i r p a d a media perba-
nyakan p a d a t . Media perbanyakan t u n a s t e r d i r i d a r i l a r u t a n
MS ( ~ u r a s h i g e dan Skoog) t a n p a z a t p e n g a t u r tumbuh,
Pada t a h a p perbanyakan t u n a s , k u l t u r d i l e t a k k a n pada tem-
p a t yang d i b e r i c a h a y a dengan i n t e n s i t a s 2000 l u x dan d i -
s i n a r i s e l a m a
1 6
jam.
Media pengumbian t e r d i r i d a r i su- k r o s a6
%
dan p e r l a k u a n z a t p e n g a t u r tumbuh t a n p a garam- garam dan v i t a m i n . Selama t a h a p pengumbian k u l t u r d i l e t a k -k a n dalam tempat g e l a p terus-menerus.
Peubah y a n g diamati m e l i p u t i s a a t munculnya umbi ( i n i -
s i a s i umbi)
,
jumlah umbi y a n g t e r b e n t u k dan p o l a pembentuk-a n umbi y a n g d i a m a t i s e t i a p minggu. Ukuran umbi, b e r a t ba-
s a h dan b e r a t k e r i n g umbi s e t e l a h umbi d i o v e n p a d a suhu
60'
C sampai b e r a t n y a k o n s t a n y a n g d i u k u r p a d a saat panen. Pe- manenan d i l a k u k a n p a d a 8 minggu s e t e l a h t a h a p pengumbian
( p e r l a k u a n )
.
F a k t o r p e n t i n g y a n g mempengaruhi pembentukan umbi ada-
l a h suhu, f o t o p e r i o d e , N i t r o g e n , s i t o k i n i n , r e t a r d a n dan
i n h i b i t o r . D a l a m pembentukan umbi mikro s e c a r a i n v i t r o
d i b u t u h k a n k e a d a a n t a n p a c a h a y a dan suhu y a n g r e n d a h
(15-
20 OC).
I n i s i a s i umbi t e r j a d i l e b i h awal ( 2 MSP) dalam m e d i a p a d a t - c a i r dengan penambahan Coumarin 2 5 ppm. Pengumbian
100
%
d i c a p a i p a d a4
MSP (minggu s e t e l a h p e r l a k u a n ) u n t u k p e r l a k u a n Coumarin 25 ppm + Benornyl50
ppm (Ci3, V I ) ; Cou- m a r i n 25 ppm + Benomyl 50 ppm + Alar 1 0 ppm (CBA,VIII) danK i n e t i n 1 0 ppm + Coumarin 25 ppm + Benomyl 50 ppm + Alar
1 0 ppm (KCBA, X V I ) .
Untuk peubah jumlah umbi, d i a m e t e r , b e r a t basah, p e r -
p e r l a k u a n yang menganaung Coumarin
25
ppm dan Benomyl50
ppm memberikan r e s p o n yang b a i k . Jumlah umbi r a t a - r a t a
yang d i h a s i l k a n p e r l a k u a n Coumarin 25 ppm + Benomyl
50
ppm( C B ,
VI)
mencapai2.85
umbi/botol dengan u k u r a n r a t a - r a t a5.8
mm dan b e r a t basah r a t a - r a t a 171.9 mg s e r t a p e r s e n t a s eb e r a t k e r i n g rata-rata
13.96
%.
P o l a umbi y a n g t e r b e n t u k d i p i s a h k a n m e n j a d i dua, y a i t u
umbi a k s i l a r dan umbi t e r m i n a l . Kedua p o l a pengumbian t e r -
s e b u t mampu t e r b e n t u k pada 2-8 MSP (minggu s e t e l a h p e r l a k u -
a n ) . P e r s e n t a s e jumlah umbi a k s i l a r l e b i h t i n g g i d a r i p a d a
PENGARUH MANIPULASI MEDIA
TERHADAP EFIS IENSI PENGUMEI AN MIKRO KmTANG (Solanurn tuberosum
L.)
SZCARA I N VITRONEVIE ARTATI
A 21
1395
Laporan Karza I l m i a h
s e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t u n t u k memperoleh g e l a r
S a r j a n a P e r t a n i a n
pada
J u r u s a n Budi Daya P e r t a n i a n , F a k u l t a s P e r t a n i a n .
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
JURUSAN BUD1 DAYA PERTANIAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
FAKULTAS PERTANI A N , INSTITUT PERTANI AN BOGOR
Kami menyatakan bahwa Laporan Karya I l r n i a h i n i , yang
d i s u s u n o l e h :
Nama mahasiswa : NEVIE ARTATI Nomor pokok : A 21
1395
J u d u l : PENGARUH MANIPULASI MEDIA TERHADAP EFI-
SIENSI PENGUMBIAN MIKRO KENTANG ( B l a n u m
tuberosum
L.)
SECARA JJj YlLTBQd i t e r i m a s e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t u n t u k memperoleh g e l a r
S a r j a n a P e r t a n i a n p a d a F a k u l t a s P e r t a n i a n , I n s t i t u t P e r t a -
n i a n Bogor.
(Dr Ir G. A . Wattimena) ( 1 r ~ g u s G r w i t o )
Dosen Pembimbing I Dosen Pembimbing I1
(Dr Ir S r i S e t y a t i H a r j a d i )
Ketua J u r u s a n Ketua PS Agronomi
RIWAYAT HIDUP
P e n u l i s d i l a h i r k a n d i D K I J a k a r t a pada t a n g g a l 1 Agus- t u s 1 9 6 5 d a r i ayah bernama Muhammad Ichwan dan i b u bernama
Tonina. P e n u l i s merupakan anak pertama d a r i dua bersauda-
ra.
P e n d i d i k a n s e k o l a h m u l a i d i i k u t i pada tahun 1 9 7 2 di
SD R a d j a w a l i , Banjarmasin. Pada tahun 1978 p e n u l i s menge-
nyam bangku SMP d i SMPN X I 1 Surabaya. Pendidikan SMA d i i -
k u t i s e j a k p e r t e n g a h a n t a h u n 1 9 8 1 sampai dengan p e r t e n g a h -
a n t a h u n 1 9 8 4 d i SMAN X I V J a k a r t a . S e t e l a h b e r h a s i l menem-
puh u j i a n SMA, p e n u l i s m e l a n j u t k a n p e n d i d i k a n d i I n s t i t u t
P e r t a n i a n Bogor m e l a l u i Sipenmaru ( S e l e k s i Penerimaan Maha-
s i s w a Baru). Pada t a h u n kedua s e j a k menjadi mahasiswa IPB,