ﻇ
ﻲﻟﻻﺪﻟا ﺮﯿﻐﺘﻟا ةﺮھﺎ
ﻸﻟ
ﻟ
ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ظﺎﻔ
ﺿﺮﺘﻘﻤﻟا
ﺔ
ﻲﻓ
ﻰﻟإ ﻢﯾﺮﻜﻟا نآﺮﻘﻟا ﺔﻤﺟﺮﺗ
ﻟا
ﺔﯿﺴﯿﻧوﺪﻧﻹا ﺔﻐﻠ
) ﺔﯿﺠﮭﻨﻣ ﺔﯿﻟﻻد ﺔﺳارد (
ﺔﻟﺎﺳر
ةارﻮﺘﻛﺪﻟا ﺔﯿﻤﻟﺎﻌﻟا ﺔﺟرد ﻞﯿﻨﻟ ﺔﻣّﺪﻘﻣ
ﻲﻓ ﻟا ﺔﯿﻣﻼﺳﻹا تﺎﺳارﺪ
ﻢﯾﺪﻘﺗ
ﻦﯾﺪﻟا بﺎﮭﺷ ﺪﻤﺣأ
ﻞﯿﺠﺴﺘﻟا ﻢﻗر
00.3.00.1.09.05.0102
فاﺮﺷإ :
ﺘﻛﺪﻟا ذﺎﺘﺳﻷا ح رﻮ
.د . ﺮﯿﺘﺴﯿﺟﺎﻤﻟا تﺎﯾاﺪھ
ت رﻮﺘﻛﺪﻟا ذﺎﺘﺳﻷا .
ﺐھو داﺆﻓ
ﺔﯿﻠﻛ
ﺎﯿﻠﻌﻟا تﺎﺳارﺪﻟا
ﺔﯿﻣﻮﻜﺤﻟا ﺔﯿﻣﻼﺳﻹا ﷲا ﺔﯾاﺪھ ﻒﯾﺮﺷ ﺔﻌﻣﺎﺠﺑ
ﺎﺗرﺎﻛﺎﺟ
ABSTRAK
Ahmad Syihabuddin: Fenomena perubahan makna kata Arab serapan dalam penerjemahan Al-Qurān al-karīm ke dalam bahasa Indonesia
(Tela'ah Semantis Metodologis )
1. KESIMPULAN BESAR DISERTASI
Disertasi ini membuktikan kesimpulan bahwa penerjemahan Al-Qurān al-karīm ke dalam bahasa Indonesia dapat dilakukan melalui penerjemahan harfiah yang disesuaikan (al tarjamah al harfiyyah bi al tasharruf ).
2. PERBEDAAN/PERSAMAAN DENGAN KOMUNITAS AKADEMIK
LAIN
Ada tiga pendapat tentang penerjemahan AL-Quran al-karim:
Pendapat pertama menyatakan bahwa penerjemahan Al-Qurān al karīm pada dasarnya tidak diperbolehkan. Sementara penerjemahan secara harfiah tidak mungkin (mustahil) dilakukan. Pendapat ini didukung oleh Al-Zarqāni (Manāhil al-'Irfān fī :Ulūm al-Qurān).dan Al-Dzahabi ( Al-Tafsīr wa al-Mufassirūn ).
Pendapat kedua menyatakan bahwa Al-Qurān al-karīm harus dapat diterjemahkan karena Al-Quran tidak diturunkan dalam semua bahasa. Pendukung pendapat ini adalah Al-Zamakhsyari (Al-kasyāf).
Disertasi ini pada dasarnya menolak pendapat pertama dan memperkuat pendapat ketiga dalam penerapannya terhadap penerjemahan Al-Qurān al-karīm ke dalam bahasa Indonesia dengan beberapa catatan. Untuk memperkuat pandangan tersebut, disertasi ini membuktikan bahwa penerjemahan Al-Quran ke dalam bahasa Indonesia (1) menerjemahkan unsur leksikal secara harfiah yaitu memadankan kata Arab serapan dengan kata Arab aslinya yang terdapat dalam Al-Qurān.al-karīm (2) memadankan kata Arab serapan dengan kata Arab aslinya yang terdapat dalam Al-Qurān melalui struktur semantis berdasarkan makna.(3)menggunakan metode harfiah yang disesuaikan atau yang disebut dengan metode Tarjamah Harfiyyah bi al-Tasharruf ..
3. SUMBER YANG DIPAKAI DAN CARA MEMBACANYA
Sumber yang digunakan dalam disertasi ini adalah Al-Quran dan
Terjemahnya (Al-Quran karim wa tarjamatu ma'ānīhi ila lughah
al-indūnīsiyyah) yang diterbitkan oleh lembaga penerbit mushaf Quran Malik Fahd Madīnah al-munawarah tahun 1418 H, buku-buku tafsir Al-Quran, :Ulum al-Al-Quran, kamus-kamus, ilmu dilālah, dan teori penerjemahan.
Al-Quran dan terjemahnya dibaca dalam kerangka teori yang diambil dari buku-buku 'ulum al-Quran, ilmu dilalah, dan teori penerjemahan sehingga ditemukan korelasi antara objek yang diteliti dengan teori yang digunakan dalam sebuah kesimpulan.
ﺺﺨﻠﻣ ﺚﺤﺒﻟا
ﻦﯾﺪ ﻟا بﺎﮭ ﺷ ﺪ ﻤﺣأ :
ﻸﻟ ﻲﻟﻻﺪ ﻟا ﺮ ﯿﻐﺘﻟا ةﺮھﺎ ﻇ ﻲ ﻓ ﺔ ﺿﺮﺘﻘﻤﻟا ﺔ ﯿﺑﺮﻌﻟا ظﺎ ﻔﻟ
ﺔﻤﺟﺮﺗ ﺔﯿﺴﯿﻧوﺪﻧﻹا ﺔﻐﻠﻟا ﻰﻟإ ﻢﯾﺮﻜﻟا نآﺮﻘﻟا
) ﺔﯿﻟﻻد ﺔﺳارد ﺔﯿﺠﮭﻨﻣ
(
١ -ﺔﯿﺴﯿﺋﺮﻟا ﺚﺤﺒﻟا ﺔﺠﯿﺘﺗ ﻰﻟإ ﻢﯾﺮﻜﻟا نآﺮﻘﻟا ﺔﻤﺟﺮﺗ ﺔﯿﻧﺎﻜﻣإ ﻲھ ﺔﯿﺳﺎﺳأ ﺔﺠﯿﺘﻧ ﻰﻠﻋ ﺚﺤﺒﻟا ﻞﺼﺣ ﺪﻘﻟ
ﻰﻠﻋ ﺔﯿﺴﯿﻧوﺪﻧﻹا ﺔﻐﻠﻟا فﺮﺼﺘﻟﺎﺑ ﺔﯿﻓﺮﺤﻟا ﺔﻤﺟﺮﺘﻟا ﺞﮭﻨﻣ
.
٢ تﺎ ﺳارﺪﻟا ﻦ ﻣ ىﺮ ﺧﻷا ﺞﺋﺎ ﺘﻨﻟا ﻦﯿ ﺑو ﺎ ﮭﻨﯿﺑ فﻼﺘ ﺧﻻاو ﮫﺑﺎﺸ ﺘﻟا ﮫ ﺟوأ
ﺔﻘﺑﺎﺴﻟا . ﻦﻣو ﺔﺣﺎﺑﻹاو ﻊﻨﻤﻟا ﻦﻣ ﻢﯾﺮﻜﻟا نآﺮﻘﻟا ﺔﻤﺟﺮﺗ لﻮﺣ ءارآ ﺔﺛﻼﺛ كﺎﻨھ
ﺔﯿﺠﮭﻨﻤﻟا ﺔﯿﻋﻮﻨﻟا .
مﺪﻋو ﺎﺳﺎﺳأ ﮫﺘﻐﻟ ﺮﯿﻏ ﻰﻟإ ﻢﯾﺮﻜﻟا نآﺮﻘﻟا ﺔﻤﺟﺮﺗ زاﻮﺟ مﺪﻋ لوﻷا ىﺮﯾ ﺮﺘﻟا ﺔ ﯿﻧﺎﻜﻣإ ﺎ ﻗﻼﻃإ ﺔ ﯿﻓﺮﺤﻟا ﺔ ﻤﺟ
. ﻲﻧﺎ ﻗرﺰﻟا يأﺮ ﻟا اﺬ ھ بﺎﺤ ﺻأ ﻦ ﻣ )
نآﺮﻘﻟا مﻮﻠﻋ ﻲﻓ نﺎﻓﺮﻌﻟا ﻞھﺎﻨﻣ
( ﻲﺒھﺬﻟاو )ا
نوﺮﺴﻔﻤﻟاو ﺮﯿﺴﻔﺘﻟ
.(
نﻷ قﻼﻃﻹا ﻰﻠﻋ ﺔﯾﺮﺣ ﻢﯾﺮﻜﻟا نآﺮﻘﻟا ﺔﻤﺟﺮﺗ ﺔﯿﻧﺎﻜﻣإ ﻲﻧﺎﺜﻟا ىﺮﯾو ﺔﻨﺴﻟﻷا ﻊﯿﻤﺠﺑ ﮫﻟوﺰﻧ مﺪﻋ ﻰﻠﻋ بﻮﻨﺗ نآﺮﻘﻟا ﺔﻤﺟﺮﺗ .
يأﺮﻟا اﺬھ ﺐﺣﺎﺻو
ىﺮﺸﺨﻣﺰﻟا )
فﺎﺸﻜﻟا
. (
ﻰ ﻨﻌﻤﻟا ﻰ ﻠﻋ ﻢﯾﺮ ﻜﻟا نآﺮ ﻘﻟا ﺔ ﻤﺟﺮﺗ ﮫﺤ ﺻ ىﺮ ﯾ ﻮ ﮭﻓ ﺚ ﻟﺎﺜﻟا ىأﺮ ﻟا ﺎ ﻣأ ظﺎﻔﻟﻷا تﻻﻮﻟﺪ ﻣ فﺮ ﻋ ﻦ ﻣ ﻞ ﻛ ﮫ ﻤﮭﻓ ﻲﻓ ىﻮﺘﺴ ﯾ يﺬ ﻟا ﻮ ھو ﻲﻠ ﺻﻷا ﺔﯿﻟﺎﻤﺟإ ﺔﻓﺮﻌﻣ ﺎﮭﺒﯿﻛاﺮﺗ هﻮﺟو فﺮﻋو ةدﺮﻔﻤﻟا .
ﻲﺒﻃﺎﺸﻟا ىأﺮﻟا اﺬھ بﺎﺠﺻأ ﻦﻣو )
تﺎﻘﻓاﻮﻤﻟا
( نﺎﻄﻘﻟا عﺎﻨﻣ و )
ﺚﺣﺎﺒﻣ
نآﺮﻘﻟا مﻮﻠﻋ ﻰﻓ
ﺚﺤﺒﻟا اﺬھ لوﺎﻨﺘﯾ ﺾﻌﺑ ﻊﻣ ﺚﻟﺎﺜﻟا يأﺮﻠﻟ اﺰﯾﺰﻌﺗو لوﻷا يأﺮﻟا ﻰﻠﻋ ادر
ﺔﯿﺴﯿﻧوﺪﻧﻹا ﺔﻐﻠﻟا ﻰﻟإ ﻢﯾﺮﻜﻟا نآﺮﻘﻟاﺔﻤﺟﺮﺗ ﺔﯿﻠﻤﻋ ﻲﻓ ﮫﻘﯿﺒﻄﺗ ﺪﻨﻋ تﺎﻈﺣﻼﻤﻟا .
ﺔ ﻐﻠﻟا ﻰ ﻟإ ﻢﯾﺮ ﻜﻟا نآﺮ ﻘﻟا ﺔ ﻤﺟﺮﺗ نأ ﻰ ﻟإإ ﺚ ﺤﺒﻟا اﺬ ھ ﺮﯿﺸ ﯾو ﺔﯿﺴ ﯿﻧوﺪﻧﻹا )
١ ( ،ﺔ ﯿﻓﺮﺣ ﺔﯿﻤﺠﻌﻤﻟاﺮ ﺻﺎﻨﻌﻟا ﺔ ﻤﺟﺮﺗ ﻰ ﻠﻋ ﺎ ﺳﺎﺳأ ﺪ ﻤﺘﺘﻌﺗ
ﻦﻣ ﺪﯿﻔﺘﺴﺗ ﺚﯿﺣ ﺔﯿﻠﺻﻷا ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ظﺎﻔﻟﻸﻟ اﺮﯿﻈﻧ ﺔﺿﺮﺘﻘﻤﻟا ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ظﺎﻔﻟﻻا
ﻢﯾﺮ ﻜﻟا نآﺮ ﻘﻟا ﻰ ﻓ )
٢ ( ﺔ ﺿﺮﺘﻘﻤﻟا ﺔ ﯿﺑﺮﻌﻟا ظﺎ ﻔﻟﻷا ﻦﯿ ﺑ ةﺮﻇﺎ ﻨﻤﻟا نأ و
ﺔﯿﻟﻻﺪﻟا ﺔﯿﻨﺒﻟا ﻰﻠﻋ ﺪﻤﺘﻌﺘﯿﻧ ﻲﻧآﺮﻘﻟا ﺎﮭﻗﺎﯿﺳ ﻲﻓ ةدراﻮﻟا ﺔﯿﻠﺻﻷا ﺔﯿﺑﺮﻌﻟاو ﻰﻨﻌﻤﻟا ﻰﻠﻋ ﺲﺳﺄﺘﺗو )
٣ ( وأ ﺔﯾﻮﻨﻌﻤﻟاو ﺔﯿﻓﺮﺤﻟا ﺔﻤﺟﺮﺘﻟا ﻰﻠﻋﺮﯿﺴﺗ ﺎﮭﻧأو
ﻣ فﺮﺼﺘﻟﺎﺑ ﺔﯿﻓﺮﺤﻟا ﺔﻤﺟﺮﺘﻟا ﺞﮭﻨﻤﺑ ﻰﻤﺴﯾﺎ .
٣ . ﺎﮭﺘﺋاﺮﻘﻟ ﺔﻘﯾﺮﻄﻟاو ﺔﻣﺪﺨﺘﺴﻤﻟا ردﺎﺼﻤﻟا .
ﺔﯿﻧﺎﻌﻣ ﺔﻤﺟﺮﺗ و نآﺮﻘﻟا ﻲﮭﻓ ﺚﺤﺒﻟا اﺬھ ﻲﻓ ﺔﻣﺪﺨﺘﺴﻤﻟا ردﺎﺼﻤﻟا ﺎﻣأ ﺔﯿﺴﯿﻧوﺪﻧﻹا ﺔﻐﻠﻟا ﻰﻟإ )
Al-qurān dan Terjemahnya
( ﻊﻤﺤﻣ هرﺪﺻأ ىﺬﻟا
مﺎﻋ ةرﻮﻨﻤﻟا ﺔﻨﯾﺪﻤﻟﺎﺑ ﻒﯾﺮﺸﻟا ﻒﺤﺼﻤﻟا ﺔﻋﺎﺒﻄﻟ ﺪﮭﻓ ﻚﻠﻣ ١٤١٨
، ـھ
ﺔﻟﻻﺪﻟا ﻢﻠﻋ ﺐﺘﻛو ﻢﺟﺎﻌﻤﻟاو ،نآﺮﻘﻟا مﻮﻠﻌﺑ ﺔﻘﻠﻌﺘﻤﻟا ﺐﺘﻜﻟاو،ﺮﯿﺳﺎﻔﺘﻟا ﺐﺘﻛو عﻮ ﺿﻮﻤﻟ ﺔ ﻘﯿﺛو ﺔﻠ ﺻ ﺎ ﮭﻟ ﻰ ﺘﻟا ﺐ ﺘﻜﻟا ﻦ ﻣ ﺎ ھﺮﯿﻏو ﺔ ﻤﺟﺮﺘﻟا ﺔ ﯾﺮﻈﻧو ﺚﺤﺒﻟا . ﺚﺣﺎﺒﻟا هؤﺮﻘﯾ ﺎﯿﺳﺎﺳأ ارﺪﺼﻣ هرﺎﺒﺘﻋﺎﺑ ﮫﯿﻧﺎﻌﻣ ﺔﻤﺟﺮﺗو ﻢﯾﺮﻜﻟا نآﺮﻘﻟﺎﻓ
ا مﻮﻠﻋ ﺐﺘﻛ ﻦﻣ ةدﻮﺧﺄﻤﻟا تﺎﯾﺮﻈﻨﻟا ﻰﻠﻋ دﺎﻤﺘﻋﻻا ﻊﻣ ﺔﻟﻻﺪﻟا ﻢﻠﻋو نآﺮﻘﻟ
ﻲﻓ ﺔﺳارﺪﻟا تﺎﻋﻮﺿﻮﻣ ﻦﯿﺑو ﺎﮭﻨﯿﺑ طﺎﺒﺗرﻻا ﻢﺘﯾ ﺚﯿﺣ ﺔﻤﺟﺮﺘﻟا ﻢﻠﻋو ﺔﻨﯿﻌﻣ ﺔﺠﯿﺘﻧ .
ﺔ ﯿﻟﻻد ﺎ ھرﺎﺒﺘﻋﺎﺑ تﺎ ﯿﻄﻌﻤﻟ اﺮ ﻈﻨﯾ ﺎ ﯿﻟﻻد ﺎ ﺜﺤﯾ ﮫﻔ ﺻﻮﯾ ﺚ ﺤﺒﻟا اﺬ ﮭﻓ ﺔ ﯿﻟﻻﺪﻟا ﺔﯿﻔ ﺻﻮﻟا ﺔ ﻘﯾﺮﻄﻟا ﻰ ﻠﻋ ﺚ ﺤﺒﻟا ﺮﯿﺴ ﯾ ﺎ ﯿﻨﻣاﺰﺗ ﺎﯿﻔ ﺻو ﮫ ﻤﻜﺤﺑو
ﺔﯾﻮﻐﻠﻟا ﺔﯿﻠﺑﺎﻘﺘﻟاو .
ABSTRACT
Ahmad Syihabuddin: The Phenomena of Change in Arabic Loan Words Meaning in the Quranic Translation into Bahasa. (Word Equivalent in the Quranic Translation into Bahasa by Considering Global Meaning Accommodation)
The purpose of this dissertation is to support Al-Syātibi (Al-Muwāfaqāt) ideas of Quranic translation. He explained that Quranic translation based on native word (Al-Tarjamah 'ala al-Mā'na al-Ashli) and global understanding is allowed.
The idea of Quranic translation is divided into three major categories. The first category is supported Al -Dzahabi (Al-Tafsir wa Al- Mufassirūn, 1976) and Al-Zarqāni (Manāhil al-Irfān). They explained that basically textual Quranic translation is not allowed, The only translation permitted is exegesis translation or Quranic exegesis translation.
The second category is supported by Al-Zamakhsyari (Al-Kasysyāf, 1995). This group stated that not only Quranic translation must be allowed but also Quranic translation could replace the revelation of Al-Qurān in all languages.
The third category is supported by Al-Syātibi (Al-Muwāfaqāt) and Manna' Qaththān (Mubāhits fī Ulūm Al-Quran). They allow Quranic translation based on native word (Al-Tarjamah ‘ala al-Ma’na al-Ashli) that is translation to understand words and linguistic structure only. It means that textual Quranic translation is permitted.
The dissertation basically encompasses the ideas of Al-syātibi and Manna' Qaththān in Quranic translation into Bahasa.
to use lexical part by concidering the meaning.
The sources to be used in this dissertation are Al-Quran and its translation (Al-Qurān Karim wa Tarjamatu Ma'ānihi ilā Lughah al-Indunisiyyah) which is published by Mushaf Al-Quran publisher, Malik Fahd Foundation in Madinah al-Munawwarah 1418 H, the literatures of Ulum Al-Qurān, Quranic exegesis, semantic, translation theories, and many dictionaries.
Theoretical framework based on ‘Ulum Al-Qurān, Tafsir Al-Qurān, ‘Ulum Al-Dilālah, and translation theories is used to read Al-Quran and its translation to conclude correlation between the object of research and the theories. The research is synchronic study, therefore the descriptive and contrastive linguistic methods are chosen.
ﺮﯾﺪﻘﺗو ﺮﻜﺷ ﺔﻤﻠﻛ
ﻢﯿﺣﺮﻟا ﻦﻤﺣﺮﻟا ﷲا ﻢﺴﺑ
ﻢﻠﻘﻟﺎﺑ ﻢﻠﻋ يﺬﻟا ﷲ ﺪﻤﺤﻟا ،
ﻢﻠﻌﯾ ﻢﻟ ﺎﻣ نﺎﺴﻧﻹا ﻢﻠﻋ ،
مﻼﺴﻟاو ةﻼﺼﻟاو
و بﺮﻌﻟا ﺢﺼﻓأ ﻰﻠﻋ ﻢﺠﻌﻟا
، نآﺮﻘﻟﺎﺑ ﮫﻣﻮﻗ ﺰﺠﻋأ يﺬﻟا ،
ﮫﻟآ ﻰﻠﻋو ﺪﻤﺤﻣ ﺎﻧﺪﯿﺳ
ﻢﻠﺳو ﮫﺒﺤﺻو .
ﺪﻌﺑو . هﺬھ ﺖﻤﻤﺗأ ﺪﻗ ﻲﻨﻧأ ﮫﻠﻀﻓو ﷲا ﻦﻤﺑ ﻰﻧّﺮﺴﯾ ﺎﻤﻤﻟ ﮫﻧإ
ﺔﻟﺎ ﺳﺮﻟا ،
ﻲ ﻓ ﺔ ﻌﺑﺎﺘﺘﻣ ﻞ ﯿﻗاﺮﻋو ةﺪ ﯾﺪﻋ تﻼﻜﺸ ﻣ تﺪ ﺟو ﻲ ﻨﻧأ ﻚ ﺷ نوﺪ ﺒﻓ
ﺎﮭﻣﺎﻤﺗإ ،
تاﺪﻋﺎﺴ ﻤﻟﺎﺑ ﻢﮭﯾﺪ ﯾأ ﻲ ﻠﻋ اوّﺪ ﻣ ﺪ ﻗ ءﻼﻀ ﻔﻟا نأ ﻻإ ،
ﺪ ﻘﻌﻟا ﺎ ﮭﺑ ﻞ ﺤﺘﻓ
جﺮ ﻔﻨﺗو بﺮ ﻜﻟا ﺎ ﮭﺑ
، ﺞﺋاﻮ ﺤﻟا ﺎ ﮭﺑ ﻰﻀ ﻘﺗو .
ﻢﻟﺎ ﻋ ﻰ ﻟإ ﺔﻟﺎﺳﺮﻟا هﺬ ھ تﺮ ﮭﻈﻓ
دﻮ ﺟﻮﻟا .
ﮫ ﻠھﻷ ﻞﻀ ﻔﻟا فﺮ ﻋأ نأ ﺔﺒ ﺳﺎﻨﻤﻟا هﺬ ﮭﺑ ﺎ ﻨھ دوأو ،
ﻢﮭﯿ ﻟإ مﺪ ﻘﺗأ نأو
ح رﻮﺘﻛﺪ ﻟا ذﺎﺘ ﺳﻷا ﺔﻠﯿﻀ ﻓ ﻢﮭﻨ ﻣ ﺺ ﺧأو ﺮﯾﺪ ﻘﺘﻟاو ﺮﻜﺸ ﻟا تﺎ ﯾآ ﻰﻤ ﺳﺄﺑ .
د .
هﻻﻮﻟو هﺬھ ﻲﺘﻟﺎﺳر ﻰﻠﻋ فاﺮﺷﻹﺎﺑ ﮫﻣﺮﻜﺘﻟ لوﻷا فﺮﺸﻤﻟا ﺮﯿﺘﺴﺟﺎﻤﻟا تﺎﯾاﺪھ نﻵا ﺎﮭﯿﻠﻋ ﻮھ ﻲﺘﻟا ةرﻮﺼﻟﺎﺑ ﻊﺿاﻮﺘﻤﻟا ﺪﮭﺠﻟا اﺬھ ﺮﮭﻇ ﺎﻤﻟ .
ذﺎﺘﺳﻷا ﺔﻠﯿﻀﻓو
ت رﻮﺘﻛﺪﻟا .
هﺬھ ﻰﻠﻋ فاﺮﺷﻹﺎﺑ ّﻲﻠﻋ ﻞﻀﻔﺗ يﺬﻟا ﻰﻧﺎﺜﻟا فﺮﺸﻤﻟا ﺐھو داﺆﻓ
ﺎﮭﺟﻮﻣ ﺎﻓاﺮﺷإ ﺔﻟﺎﺳﺮﻟا .
ﮫﯿﻠﻋ نﺎﻛ ﺎﻣ ﻰﻠﻋ ﺔﻟﺎﺳﺮﻟا هﺬھ ﻢﯾﺪﻘﺗ ﻲﻓ ﮫﻌﯿﺠﺸﺗ ﻰﻠﻋو
نﻵا . ﯿﻣﻼ ﺳﻹا ﷲا ﺔ ﯾاﺪھ ﻒﯾﺮ ﺷ ﺔ ﻌﻣﺎﺟ ﺲﯿ ﺋر ﺔﻠﯿﻀ ﻓو ذﺎﺘ ﺳﻷا ﺔ ﯿﻣﻮﻜﺤﻟا ﺔ
يدرﺎﻣ وزأ رﻮﺘﻛﺪﻟا ذﺎﺘﺳﻷا ﺎﯿﻠﻌﻟا تﺎﺳارﺪﻟا ﺮﯾﺪﻣو تﺎﯾاﺪھ ﻦﯾﺪﻟاﺮﻤﻗ رﻮﺘﻛﺪﻟا ارزأ ، ﻲ ﻧودوز ﻦﯾﺬ ﻟا ءاﺰ ﻋﻷا ةﺬﺗﺎ ﺳﻷاو ،
ءﺎ ﻨﺛأ برﺎ ﺠﺗو فرﺎ ﻌﻣو ﺎ ﻣﻮﻠﻋ
ﻢﮭﻟﺎ ﻤﻋأ اﻮﺼ ﻠﺧأ ﻦﯾﺬ ﻟا ﻦﯿﻔﻇﻮ ﻤﻟاو ﻲﺘ ﺳارد ،
أ ﷲا ﻢھاﺰ ﺠﻓ ءاﺰ ﺠﻟا ﻦﺴ ﺣ
،
ﮫﻟ رﻮﻔﻐﻤﻟا يﺪﻟاوو ،
ﺔﻨﺠﻟا ﻞﻌﺟاو ﮫﻨﻋ ﻒﻋاو ﮫﻓﺎﻋو ﮫﻤﺣراو ﮫﻟ ﺮﻔﻏا ﻢﮭﻠﻟا
هاﻮﺜﻣ ، ﻦﯿﺣ ﻞﻛ ﻲﻓ ﺎﮭﺋﻮﻋﺪﺑ ﻲﻧﺎﺴﻨﺗ ﻻ ﻲﺘﻟا ﻲﺗﺪﻟاوو ،
ﻮﻔﻌﻟا ﻚﻟﺄﺳأ ﻲﻧإ ﻢﮭﻠﻟا
ﺔ ﯿﻓﺎﻌﻟاو ،
ﻰ ﺗﺰﯾﺰﻋو ،
هﺬھ ﻲﺘﻟﺎﺳر مﺎﻤﺗإ ﻲﻓو ﻲﺗﺎﯿﺣ ،
ﺮﻜﺸﻟﺎﺑ ﮫﺟﻮﺗأو داﺆﻓ ﺪﻤﺣأ ﻰﻘﯿﻘﺷ ﻰﻟإ ﻞﯾﺰﺠﻟا
ﻲﻟ هﻮﻣﺪﻗ ﺎﻣ ﻰﻠﻋ ﻰﺗاﻮﺧإ و ﻲﻠﻋ ﻦﯾﺪﻟا حﻼﺳ سوﺪﻧارﻮﺘﻛﺪﻟا ﻲﺧأو سﺪﻨﮭﻤﻟا ﻲﺘﺳارد لﺎﻤﻛﻹ يﻮﺘﻌﻣو يدﺎﻣ نﻮﻋ ﻦﻨﻣ ،
ءاﺰﺠﻟا ﺮﯿﺧ ﷲا ﻢھاﺰﺠﻓ .
اﺪﺷر ﺎﻧﺮﻣأ ﻦﻣ ﺎﻨﯾﺪﮭﯾ نأو ﺎﻨﻨﯿﻌﯾ نأ لﺄﺴﻧ ﷲﺎﻓ ،
لﻮﺌﺴﻣ مﺮﻛأ ﮫﻧإ ،
ﻢﻌﻧ
ﺮﯿﺼﻨﻟا ﻢﻌﻧو ﻰﻟﻮﻤﻟا .
ﯾﺪﻟا بﺎﮭﺷ ﺪﻤﺣأ
ﻦ
ﺞﻧوﺪﻧﺎﺑ ،
ﺮﯾاﺮﺒﻓ ٢٠٠٩
م
ﺔﻟﺎﺳﺮﻟا تﺎﯾﻮﺘﺤﻣ
عﻮﺿﻮﻤﻟا ...
أ
ةدﺎﮭﺷ ...
ب
ﺮﯾﺮﻘﺗ ... ...
ج
ﺚﺤﺒﻟا ﺺﺨﻠﻣ ...
ك
ﺮﯾﺪﻘﺗ و ﺮﻜﺷ ﺔﻤﻠﻛ ...
ف
ﻟا تﺎﯾﻮﺘﺤﻣ ﺔﻟﺎﺳﺮ
...
ق
ةﺮﺤﻘﻧ ...
غ
لوﻷا بﺎﺒﻟا
ﺔﻣﺪﻘﻤﻟا
ﻻوأ : ﺚﺤﺒﻟا ﺔﯿﻔﻠﺧ ...
...
١
ﺎﺛ ﯿﻧ ﺎ : ﻘﯿﻘﺤﺗو ﺚﺤﺒﻟا ﺔﻠﻜﺸﻣ ﺎﮭ
...
١٧
ﺜﻟﺎﺛ ﺎ : ﺔﻠﻜﺸﻤﻟا ﺪﯾﺪﺤﺗ ...
١٩
ﺎﻌﺑار : ﺚﺤﺒﻟا فاﺪھأ ...
٢٣
ﺎﺧ ﺎﺴﻣ : تﺎﯿﺿﺮﻔﻟا ﺔﯿﻠﻤﻌﻟا
...
٢٣
ﺎﺳ ﺳد ﺎ : ﻄﺧ ﻮ ﺚﺤﺒﻟا تا ...
٢٥
ﻌﺑﺎﺳ ﺎ : ﺔﻘﺑﺎﺴﻟا تﺎﺳارﺪﻟا ...
٢٩
ﻨﻣﺎﺛ ﺎ : ﺔﻄﺧ ﺚﺤﺒﻟا ...
٣٠
ﻰﻧﺎﺜﻟا بﺎﺒﻟا
ﻟا رﺎﻃﻹا يﺮﻈﻨ
ﻟﻻﺪﻟا سرﺪﻠﻟ ﻲ
ﻻوأ : ﺒﻃ ﯿ ﺔﻟﻻﺪﻟا ﺔﻌ ...
٣١
ﺎﯿﻧﺎﺛ : ﺔﯿﻟﻻﺪﻟا تﺎﯾﺮﻈﻨﻟا ...
...
٣٩
ﺎﺜﻟﺎﺛ : ﺔﯿﻟﻻﺪﻟا تﺎﻗﻼﻌﻟا ...
٦٠
ﺎﻌﺑار : ﻟﻻﺪﻟا ﺮﯿﻐﺘﻟا ﻲ
...
٧٠
ﺚﻟﺎﺜﻟا بﺎﺒﻟا
ﻢﯾﺮﻜﻟا نآﺮﻘﻟا ﺔﻤﺟﺮﺗ
ﻻوأ : ﺔﻤﺟﺮﺘﻟا ﺔﻌﯿﺒﻃ ...
...
٨٤
ﺎﯿﻧﺎﺛ : ﺔﻤﺟﺮﺘﻟا ﺔﻠﻜﺸﻣ ...
ﺎﺜﻟﺎﺛ : ﻢﯾﺮﻜﻟا نآﺮﻘﻟا ﺔﻤﺟﺮﺗ لاﻮﺣأ ...
٩٣
ﺎﻌﺑار : ﻲﻧآﺮﻘﻟا بﺎﻄﺨﻠﻟ ﻰﻟﻻﺪﻟا ﻞﯿﻠﺤﺘﻟا ...
... ...
١٠٦
ﻊﺑاﺮﻟا بﺎﺒﻟا
ﺔﺿﺮﺘﻘﻤﻟا ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ظﺎﻔﻟﻷا ﺔﻟﻻدﺮﯿﻐﺗ
ﻻوأ : ﺪﯿﮭﻤﺗ ... ...
١١٠
ﺎﯿﻧﺎﺛ : ﻔﻟا ﺎ تﺎﯿﺒﯿﻐﻟاو ةﺪﯿﻘﻌﻟا ظ ...
...
١١١
Allah >
ﷲا ... ...
.. ١١١
Akhirat
> ةﺮﺧﻷا ... ...
... ١١٨
Ajal
> ﻞﺟأ ... ...
.. ١٢٢
'Arsy
> شﺮﻌﻟا ...
... ...
.. ١٢٥
Ayat
> تﺎﯾﻵا ... ...
.. ١٢٨
Furqaan
> نﺎﻗﺮﻓ ... ١٣٣
Ghaib
> ﺐﯿﻐﻟا ... ١٣٥
Iblis
> ﺲﯿﻠﺑا ... ... ١٤٠
Ilham
> مﺎﮭﻟإ ... ١٤٢
Iman
> نﺎﻤﯾﻷا ...
Islam
> مﻼﺳﻻا ...
١٤٩
Jahiliyah
> ﺟ ﺎ ﺔﯿﻠھ ... ١٥١
Jihad
> دﺎﮭﺠﻟا ... ١٥٤
Kafir
> ﺮﻓﺎﻜﻟا ... ١٥٧
Kalimat
> تﺎﻤﻠﻜﻟا ...
... ١٦٠
Lauh Mahfudz
> ظﻮﻔﺤﻤﻟا حﻮﻟ ...
١٦٥
Malaikat
> ﺔﻜﺋﻼﻣ ...
١٦٦
Munafik
> ﻖﻓﺎﻨﻣ ... ١٦٨
Nabi
> ﻰﺒﻨﻟا ... ...
١٦٩
Rasul
> لﻮﺳﺮﻟا ...
١٧٢
Ruh
> ﻟا حوﺮ ... ١٧٤
Sihir
> ﺮﺤﺴﻟا ... ١٧٨
Syafa'at
> ﺔﻋﺎﻔّﺸﻟا ...
١٨١
Syaitan
> نﺎﻄﯿﺸﻟا ...
١٨٤
Syirik
> كﺮّﺸﻟا ... ١٨٦
Ta’wil
> ﻞﯾوﺄﺘﻟا ...
... ١٨٩
Tasbih
> ﺢﯿﺒﺴّﺘﻟا ...
١٩٢
Thaghut
> تﻮﻏﺎﻃ ...
١٩٧
Wahyu
> ﻲﺣﻮﻟا ... ٢٠٠
Wali
> ﻟﻮﻟا ﻲ ... ...
٢٠٥
Ya’juj Wa Ma’juj
> جﻮﺟﺄﻣ جﻮﺟﺄﯾ ...
٢١٣
ﺎﺜﻟﺎﺛ : أ ﻣﺎﻌﻤﻟا و ةدﺎﺒﻌﻟا ظﺎﻔﻟ تﻼ
... ٢١٥
Diat
> ﺔﯾﺪﻟا ... ..
٢١٥
Do`a
> ءﺎﻋﺪﻟا ... ٢١٦
Fakir
> ﺮﯿﻘﻔﻟا ... ٢٢١
Fidyah
> ﺔﯾﺪﻔﻟا ... ٢٢٤
Haji
> ّﺞﺤﻟا ... ...
٢٢٦
I’tikaf
> فﺎﻜﺘﻋﻻا ...
٢٢٨
Iddah
> ةﺪﻌﻟا ... ٢٢٩
Imam
> مﺎﻣﻻا ... ٢٣٢
Jizyah
> ﺔﯾﺰﺠﻟا ... ٢٣٦
Ka'bah
> ﺔﺒﻌﻜﻟا ... ٢٣٧
Kafarat
> ةرﺎﻔﻜﻟا ...
٢٣٨
Khalifah
> ﺔﻔﯿﻠﺨﻟا ...
٢٤٠
Khusyu`
> عﻮﺸﺨﻟا ...
٢٤٤
Kisas/ Qishash
> صﺎﺼﻘﻟا ...
٢٤٧
Maqam Ibrahim
> ﻢﯿھاﺮﺑا مﺎﻘﻣ ...
... ٢٤٩
Miskin
> ﻦﯿﻜﺴﻤﻟا ...
... ٢٥٠
Muallaf
> ﻒﻟﺆﻤﻟا ...
... ٢٥٢
Mut’ah
> ﺔﻌﺘﻤﻟا ... ...
٢٥٣
Nikah
> حﺎﻜﻨﻟا ... ...
٢٥٦
Ruku`
> عﻮﻛﺮﻟا ...
... ... ٢٦٠
Sedekah
> ﺔﻗﺪﺼﻟا ...
... ٢٦٢
Shalat
> ةﻼﺼﻟا ...
... ٢٦٤
Shalawat
> تاﻮﻠﺼﻟا ...
٢٧٠
Sujud
> دﻮﺠﺴﻟا ...
... ٢٧٢
Tayamum
> ﻢﻤﯿﺘﻟا ... ٢٧٥
Thawaf
> فاﻮﻄﻟا ...
Umat
> ﺔﻣﻻا ... ...
٢٨٠
Umrah
> ةﺮﻤﻌﻟا ...
... ...
٢٨٦
Yatim
> ﻢﯿﺘﯿﻟا ... ...
٢٨٧
Zakat
> ةﺎﻛﺰﻟا ... ...
٢٨٩
ﺎﻌﺑار : ﻖﻠﺨﻟا و كﻮﻠﺴﻟا ظﺎﻔﻟا ...
. ٢٩٣
Adil
> لﺪﻌﻟا ...
٢٩٣
Batil
> ﻞﻃﺎﺒﻟا ...
٢٩٧
Fitnah
> ﻔﻟا ﺘ ﺔﻨ ...
٣٠٠
Fitrah
> ةﺮﻄﻔﻟا ... ...
٣٠٨
Hikmah
> ﺔﻤﻜﺤﻟا ...
٣٠٩
Ikhlas
> صﻼﺧﻺﻟا ...
٣١٣
Insya Allah
> نإ ﷲا ءﺎﺷ ...
٣١٤
Khianat
> ﺔﻧﺎﯿﺨﻟا ... ...
٣١٦
Laknat
> ﺔﻨﻌﻠﻟا ...
٣١٧
Ma'ruf
> فوﺮﻌﻤﻟا ...
٣٢١
Munkar
> ﺮﻜﻨﻤﻟا ...
Nikmat
> ﺔﻤﻌّﻨﻟا ...
٣٢٧
Rahmat
> ﺔﻤﺣّﺮﻟا ...
٣٣٢
Sabar
> ﺮﺒّﺼﻟا ...
٣٣٩
Taubat
> ﺔﺑﻮّﺘﻟا ... ...
٣٤٣
Zhalim
> ﻢﻠﻈﻟا ...
٣٤٥
ﺲﻣﺎﺨﻟا بﺎﺒﻟا
تﺎﺣﺮﺘﻗﻻا و ﺞﺋﺎﺘﻨﻟا
ﻻوأ : ﺚﺤﺒﻟا ﺞﺋﺎﺘﻧ ...
٣٤٩
ﺎﯿﻧﺎﺛ : تﺎﺣاﺮﺘﻗﻻا ...
...
٣٥٣
ﻊﺟاﺮﻤﻟاو ردﺎﺼﻤﻟا ...
٣٥٤
ةﺮﺤﻘﻧ
TRANSLITERATION TRANSLITERASI
KONSONAN
ا
= tidak dilambangkan
ب
= bذ
= dzط
= thل
= lت
= tر
= rظ
= zhم
= mث
= tsز
= zع
= `ن
= nج
= jس
= sغ
= gو
= wح
= ĥش
= syف
= fه
= hخ
= khص
= shق
= qء
= 'د
= dض
= dhك
= kي
= yVOKAL PENDEK DIFTONG
ـَ
= aْﻲَـ
= aiـِ
= iْﻮَـ
= auـُ
= uVOKAL PANJANG TANWIN
َﺎـ
= āًﺎـ
= anﻲِـ
= īٍـ
= in١
لوﻷا بﺎﺒﻟا
ﺔﻣﺪﻘﻤﻟا
ﻻوأ : ﺚﺤﺒﻟا ﺔﯿﻔﻠﺧ
ﻞﺋﺎﺳو ﺬﺨﺗاو ﮫﻟﻮﺣ ﻦﻤﺑ ﻞﺼﺘﯾ نأ رﻮﺼﻌﻟا مﺪﻗأ ﺬﻨﻣ نﺎﺴﻧﻹا لوﺎﺣ ﺪﻘﻟ
ﻚﻟذ ﻖﯿﻘﺤﺘﻟ ةﺪﯾﺪﻋ .
ﺔﻐﻠﻟﺎﺑ فﺮﻌﯾ ﺎﻣ ﻞﺋﺎﺳﻮﻟا ﻚﻠﺗ ﻢھأو ،
ﺔﻠﯿﺳﻮﻟا ﻚﻠﺗ ﻲﺘﻟا
ﺎﮭﻣﺪﺨﺘﺴﯾ ﻲﻓ
ﺔﯿﻣﻮﯿﻟا ﮫﺗﺎﯿﺣ ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا داﺮﻓأ ﻦﯿﺑ لﺎﺼﺗﻺﻟ
. ﻻو ﯾ دﺎﻜ ﯾ ﺮﻌﺸ
ﺔﺑﻮﻌﺼﺑ ﻲﻓ
ﻣاﺪﺨﺘﺳا ﺎﻣ ﺪﺣ ﻰﻟإ رﺎﺤﯾ ﺪﻗ ﮫﻧأ ﺮﯿﻏ ﺎﮭ
ﻲﻓ ﺔﻓﺮﻌﻣو ﺎﮭﮭﻨﻛ كاردإ
ﮭﺘﻔﯿﻇوو ﺎﮭﺘﻌﯿﺒﻃ ﺎﮭﻠﯿﻠﺤﺗ قﺮﻃو ﺎ
. ﻹا ﺖﻔﻠﯾ ﺎﻣ لوأو هﺎﺒﺘﻧ
ﻲﻓ نﺄﺸﻟا اﺬھ
ﻲﻤﻠﻋ ﺚﺣﺎﺑ ﻞﻜﻟ نأ ﻊﻣ ﺎﮭﻘﯿﻘﺤﺗو ﺎھﺪﯾﺪﺤﺗ ﺔﺑﻮﻌﺻ ﻻوأ
ﺪﺑ ﻻ ءﻲﺷ ﻞﻛ ﻞﺒﻗو
ةدﺎﻤﻟا ﺔﻌﯿﺒﻄﺑ ﺎﯿﻋاوو ﺎﻤﻟﺎﻋ نﻮﻜﯾ نأو ﻲﺘﻟا
ﺎﮭﺳرﺪﯿﺳ .
ھ ﺔﺤﯿﺤﺼﻟا ﺔﯾاﺪﺒﻟا ﻞﻌﻟو ةدﺎﻤﻟا ﺔﻌﯿﺒﻃ ﺔﻓﺮﻌﻣ ﻰﻠﻋ ﺚﺣﺎﺒﻟا لوﺎﺤﯾ نأ ﺎﻨ
ﺎﮭﺼﺋﺎﺼﺧو ﺔﺳورﺪﻤﻟا .
ﺔﻐﻠﻟ تﺎﻔﯾﺮﻌﺘﻟا ﻦﻣ دﺪﻋ ضﺮﻋ ﺔﻄﺳاﻮﺑ ﻚﻟذو ﻲﺘﻟا
نﻮﯾﻮﻐﻠﻟا ءﺎﻤﻠﻌﻟا ﺎﮭﻣﺪﻗ :
ﻟ ﺎﮭﻠﺻأ ﺔﻐﻠﻟا ﻮﻐ
ﻢﻠﻜﺗ اذإ ﺎﻐﻟ ﻦﻣ ة
١
و ﺎﮭﻔﯾﺮﺼﺗ ﺎﻣأ و
تﻮﻐﻟ ﻦﻣ ةﺎﻌﻓ ﮫﻧﺈﻓ ﺎﮭﻓوﺮﺣ ﺔﻓﺮﻌﻣ .
يأ ﺖﻤﻠﻜﺗ
٢
. ﻟا ىﻮﻐﻠﻟا فﺮﻋ ﺪﻘﻟ و ﻲﺑﺮﻌ
ﺟ ﻦﺑا ﻰﻨ ﻟا ﮫﺗرﺎﺒﻌﺑ ﺔﻐﻠ " :
ﺪﺣﺎﻣأ ﺎھ ) تاﻮﺻأ ﺎﮭﻧﺈﻓ (
ﻦﻋ مﻮﻗ ﻞﻛ ﺎﮭﺑ ﺮﺒﻌﯾ
ﻢﮭﺿاﺮﻏأ "
٣
ﻀﺘﯾ ﻤ ﻷا ﺮﺻﺎﻨﻌﻟا ﻒﯾﺮﻌﺘﻟا اﺬھ ﻦ ﺳﺎﺳ
ﺔﻐﻠﻟا ﻒﯾﺮﻌﺘﻟ ﺔﯿ ،
ﻮﮭﻓ
ﺮﺧﻵا ﺐﻧﺎﺠﻟا ﻦﻣ ﺎﮭﺘﻔﯿﻇو و ﺐﻧﺎﺟ ﻦﻣ ﺔﯿﺗﻮﺒﺼﻟا ﺔﻌﯿﺒﻄﻟا ﺢﺿﻮﯾ .
ﺎﻤﻛ ﻮھ و
ﻦﻣ ﺮﯿﺜﻛ ﻊﻣ ﻖﻔﺘﯾ ىزﺎﺠﺣ ﻰﻤﮭﻓ دﻮﻤﺤﻣ ﮫﻟﺎﻗ ﺔﻐﻠﻟ ﺔﺜﯾﺪﺤﻟا تﺎﻔﯾﺮﻌﺘﻟا
. ﺚﯿﺣ
أ ﺪﻛﺆﯾ تاﻮﺻأ ﺔﻐﻠﻟا ن ،
اﺬﮭﺑ ﻮھ و ﺄﻄﺤﻟا ﺪﻌﺒﺘﺴﯾ
ﻊﺋﺎﺸﻟا يﺬﻟا
ﺔﻐﻠﻟا نأ ﻢھﻮﺘﯾ
1
رﻮﻈﻨﻣ ﻦﺑا ،
بﺮﻌﻟا نﺎﺴﻟ
) توﺮﯿﺑ -ﻨﺒﻟ نﺎ : ﻲﺑﺮﻌﻟا ثاﺮﺘﻟا ءﺎﯿﺣإ راد ،
ﻰﺑﺮﻌﻟا ﺦﯾرﺎﺘﻟا ﺔﺴﺳﺆﻣ ،
د. ت (.
ج . ١ ص . ٣٣
2
ﻰﻨﺟ ﻦﺑ نﺎﻤﺜﻋ ﺢﺘﻔﻟا ﻰﺑأ ،
ﺺﺋﺎﺼﺨﻟا
، رﺎﺠﻨﻟا ﻰﻠﻋ ﺪﻤﺤﻣ ﻖﯿﻘﺤﺗ ،
ط ٢ ) توﺮﯿﺑ -نﺎﻨﺒﻟ : بﺎﺘﻜﻟا راد
ﻰﺑﺮﻌﻟا ، ١٤١٣ -١٩٩٢ م ( ج ١٢ ص ٢٩٩
3
ﻰﻨﺟ ﻦﺑا ،
ﺺﺋﺎﺼﺨﻟا
٢
ﺔﺑﻮﺘﻜﻣ ةﺮھﺎﻇ ﺎھﺮھﻮﺟ ﻲﻓ
٤
. ﻰﻠﯾ ﺎﻣ و ب ﺔﻐﻠﻟ ﺔﺜﯾﺪﺤﻟا تﺎﻔﯾﺮﻌﺘﻟا ﻦﻣ و :
ﻮﻧأ
ﻒﯾﺮﻌﺘﺑأ
Ronald Wardhaugh
) خودراو ﺪﻟﺎﻧور (
: لﻮﻘﯾ ﻮھ و :
"A system of
arbitrary vocal symbols "used for human communication" زﻮﻣﺮﻟا ﻦﻣ مﺎﻇ
ﺔﯿﻧﺎﺴﻧﻹا ﺔﻋﺎﻤﺠﻟا داﺮﻓأ ﻦﯿﺑ لﺎﺼﺗﻶﻟ مﺪﺨﺘﺴﯾ ﺔﯿﻃﺎﺒﺘﻋﻻا ﺔﯿﺗﻮﺼﻟا
٥
. و
يد ﮫﻣﺪﻗ ﺎﻣ ﻰﻧﺎﺜﻟا ﻒﯾﺮﻌﺘﻟا لﺎﻗ ﺚﯿﺣ ﻮﺘﯿﻓ
:
"A potentially self-reflexive structured system of symbols which catalog the objects, events, and relations in the world." "
زﻮﻣﺮﻟا مﺎﻈﻧ ﺔﺒﻛﺮﻤﻟا
يﺬﻟا
ثاﺪﺣﻷا و ءﺎﯿﺷﻷا ﻦﻋ ﺮﺒﻌﯾ و ﮫﺴﻔﻧ ﻰﻠﻋ ﺎﻨﻧﺎﻛ ﺲﻜﻌﻨﯾ ،
ةدﻮﺟﻮﻤﻟا تﺎﻗﻼﻌﻟا و
نﻮﻜﻟا اﺬﮭﺑ ".
٦
ﺚﻟﺎﺛ ﻞﻘﻧ ﺎﻣ تﺎﻔﯾﺮﻌﺘﻟا
A. Chaidar Alwasilah
ﻒﯾﺮﻌﺗ ﻦﻣ
Mary Funochiaro
) ورﺎﯿﺷﻮﻨﯿﺑ ىرﺎﻣ (
"Language is a system of arbitrary
vocal symbols which permits all people in a given culture or other people who have learned the system of that culture, to communicate or to interact" ﺔﻐﻠﻟا
ﺔﯿﺗﻮﺼﻟا زﻮﻣﺮﻟا ﻦﻣ مﺎﻈﻧ ﻲﺘﻟا
ﻦﻣ دﺮﻓ ﻞﻛ ﻦﯿﺑ ﻞﻣﺎﻌﺘﻟاو لﺎﺼﺗﻻا ﺎﮭﺑ ﻢﺘﯾ
ﺔﻓﺎﻘﺜﻟا هﺬھ ﻢﻠﻌﺗ ﻦﻣ ﻞﻛ وأ ﺔﯿﻓﺎﻘﺜﻟا ﺔﻋﺎﻤﺠﻟا داﺮﻓأ .
٧
ﺎﻣأ ﺑاﺮﻟا ﻒﯾﺮﻌﺘﻟا ﻊ
يﺬﻟا ﺪﻤﺤﻣ ﺪﻤﺤﻣ ﮫﻠﻘﻧ ﺎﻣ ﺎﻨھ ﺚﺣﺎﺒﻟا ﮫﺿﺮﻌﯿﺳ
ﺮﯿﺑﺎﺳ درودإ ﻒﯾﺮﻌﺗ ﻦﻣ ﻰﻠﻋ ﺲﻧﻮﯾ ﮫﺼﻧ ﺎﻣ
" فﺮﺻ يﺮﺸﺑ ﺞﮭﻨﻣ ﺔﻐﻠﻟا
ﻹ يﺰﯾﺮﻏﺮﯿﻏ غﻼﺑ
ﻒﻃاﻮﻌﻟاو رﺎﻜﻓﻷا ﻦﻣ مﺎﻈﻧ ﺔﻄﺳاﻮﺑ تﺎﺒﻏﺮﻟا و
ا ارﺎﯿﺘﺧا ﺔﺛﺪﺤﻤﻟا زﻮﻣﺮﻟا "
٨
. و ﻣﺎﺧ ﻰﻟﻮﺨﻟا ﻰﻠﻋ ﺪﻤﺤﻣ ﮫﻓﺮﻋ ﺎﻣ تﺎﻔﯾﺮﻌﺘﻟا ﺲ :
4
ىزﺎﺠﺣ ﻰﻤﮭﻓ دﻮﻤﺤﻣ ،
ﺔﻐﻠﻟا ﻢﻠﻋ ﻰﻟإ ﻞﺧﺪﻣ
) ةﺮھﺎﻘﻟا : ﻊﯾزﻮﺘﻟا و ﺮﺸﻨﻟا و ﺔﻋﺎﺒﻄﻠﻟ ءﺎﺒﻗ راد ،
١٩٩٨
م ( ، ص . ١٠
5
ً Ronald Wardraugh, IntroductiontoLinguistics, (New York: McGraww Hill Book
Company, 1977), h. 3
6
Joseph De Vito, ThePsychologyofSpeechandLanguage: AnIntroductionto Psycholinguistics, (Washington: University Press of America, 1970), h. 70
7
A. Chaidar Alwasilah, BeberapaMazhabdanDikotomiTeoriLinguistik, (Bandung: Angkasa, 1989), h. 2
8
ﻰﻠﻋ ﺲﻧﻮﯾ ﺪﻤﺤﻣ ﺪﻤﺤﻣ ،
ﺎﯿﻟﻻد ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟا ﻒﺻو
٣
" ﺔﻐﻠﻟا ، ﻰﺗﻮﺻ مﺎﻈﻧ ﺳﺎﺳأ
نﻮﻜﺘﯾ ﺎ ﻦﻣ
رﻮﻣأ ﺎﻤﺟ داﺮﻓأ ﮫﻠﻤﻌﺘﺴﯾ ﺔﯿﻃﺎﺒﺘﻋ ا ﺔﻋا
ﺮﻋﺎﺸﻤﻟا و رﺎﻜﻓﻷا لدﺎﺒﺜﻟ ﺎﻣ "
٩
ﻦﯿﺑ و ﺮﯿﺑﺎﺳ
ﺔﻐﻟ ﻞﻛ نأ ﻲھ
ﻦﻓ ﺎﮭﺗاذ ﻲﻓ
ﻲﻌﻤﺟ ﺮﯿﺒﻌﺘﻟا ﻲﻓ ،
ﺗ و ﺔﯿﻟﺎﻤﺠﻟا ﻞﻣاﻮﻌﻟا ﻦﻣ ﻦﯿﻌﻣ دﺪﻋ ﻰﻠﻋ يﻮﻄﺘﻨ
-ﺗﻮﺼﻟا ﺔﯿ ،
ﺔﯿﻋﺎﻘﯾﻻا و ،
ﺔﯿﻓﺮﺼﻟا و ﺔﯾﺰﻣﺮﻟا و
-ﻲﺘﻟا ﺎﺸﻧ ﻻ ﺔﻐﻟ ﺔﯾأ ﺎﻣﺎﻤﺗ ﺎﮭﺑ ﺎﮭﻛر
ىﺮﺧا .
١٠
ﺘﻟاو ﻌ يﻮﻐﻠﻟا ﮫﻣﺪﻗ ﺎﻣ سدﺎﺴﻟا ﻒﯾﺮ ﻟا
ﻲﺑﺮﻌ ناﺮﻌﺴﻟا دﻮﻤﺤﻣ " :
مﺎﻈﻧ ﺔﻐﻠﻟا
ﺔﯿﺣﻼﻄﺻﻻا تﻻﻻﺪﻟا تاذ ﺔﯿﺣﻼﻄﺻﻻا تﺎﻣﻼﻌﻟا "
.
١١
ﻊﺑﺎﺳ و ﺎﻣ تﺎﻔﯾﺮﻌﺘﻟا
ﮫﻟﻮﻘﺑ ﻰﻠﻋ ﺲﻧﻮﯾ ﺪﻤﺤﻣ ﺪﻤﺤﻣ ﮫﻣﺪﻗ " :
ﻊﺿاﻮﺘﻤﻟا تﺎﻣﻼﻌﻟا ﻦﻣ مﺎﻈﻧ ﺔﻐﻠﻟا نإ
ﺎﮭﯿﻠﻋ ﺎﻃﺎﺒﺘﻋا ﻲﺘﻟا
و ةدﺎﻋ دﺮﻔﻟا ﺎھﺬﺨﺘﯾ و ﺔﺋﺰﺠﺘﻠﻟ ﺎﮭﻟﻮﺒﻘﺑ ﻢﺴﺘﺗ ﺮﯿﺒﻌﺘﻠﻟ ﺔﻠﯿﺳ
ﻏأ ﻦﻋ لﺎﺼﺗﻻا ﻖﯿﻘﺤﺗ و ﮫﺿاﺮ
ﺎﺑ ّﻻ ﻦﯾﺮﺧ . و مﻼﻜﻟا ﻖﯾﺮﻃ ﻦﻋ ﻚﻟذ و
ﺔﺑﺎﺘﻜﻟا " .
١٢
تﺎﻔﯾﺮﻌﺘﻟا هﺬھ ﺢﺿﻮﺗ و ﻻوأ
ﺔﻐﻠﻟا نأ ءﻲﺷ ﻞﻛ ﻞﺒﻗو ﻦﻣ مﺎﻈﻧ
زﻮﻣﺮﻟا .
ر ﺎﻤﻛ مﺎﻈﻨﻟاو آ
هﺮﯿﻏو خرﻮﺑ ه :
" any set of objects and ideas and
their interrelationships which are ordered to a common, goal or purpose".
ﻰﻠﻋ لﻮﺼﺤﻠﻟ ﺔﻘﺴﻨﻣو ﺔﻟدﺎﺒﺘﻣ تﺎﻗﻼﻋ تاذ رﺎﻜﻓﻷاو ءﺎﯿﺷﻷا ﻦﻣ ﺔﻋﻮﻤﺠﻣ دﻮﺸﻨﻣ ضﺮﻏ
١٣
. و هﺮﯿﻏو تاﺪﯿﺒﻋ نﺎﻗود ﮫﻨﯿﺑ ﺎﻤﻛ :
ﻦﻣ ﺐﻛﺮﻣ ﻞﻛ ﮫﻧأ
اﺬھ ىدﺆﯾ ﺔﻤﻈﻨﻣ تﺎﻗﻼﻋ ﺎﮭﻨﯿﺑو ﻒﺋﺎﻇو ﺎﮭﻟ ﺮﺻﺎﻨﻌﻟا ﻦﻣ ﺔﻋﻮﻤﺠﻣ ا
ﻞﻜﻟ
ﻃﺎﺸﻧ ﺎ هﺮﯿﻏ ﻦﻋ هﺰﯿﻤﺗ تﺎﻤﺳ ﮫﻟو ﺎﻓدﺎھ ،
و إ ن ﻊﻣ تﺎﻗﻼﻋ ﻢﯿﻘﯾ مﺎﻈﻨﻟا اﺬھ
9
ﻰﻟﻮﺨﻟا ﻰﻠﻋ ﺪﻤﺤﻣ ،
ىﺮﻈﻨﻟا ﺔﻐﻠﻟا ﻢﺠﻌﻣ
، ) نﺎﻨﺒﻟ : نﺎﻨﺒﻟ ﺔﺒﺘﻜﻣ ،
١٩٩١ م ( ، ص . ١٤٨
10
ﻲﻤﻧﺎﻐﻟا ﺪﯿﻌﺳ ،
ﻰﺑدﻷا بﺎﻄﺨﻟا و ﺔﻐﻠﻟا
، ) ﺎﻘﯿﺒﻟا راﺪﻟا :
ﻰﺑﺮﻌﻟا ﻰﻓﺎﻘﺜﻟا ﺰﻛﺮﻤﻟا ،
١٩٩٣ م ( ، ص . ٣٣
11
ناﺮﻌﺴﻟا دﻮﻤﺤﻣ ،
ﻰﺑﺮﻌﻟا ءىرﺎﻘﻠﻟ ﺔﻣﺪﻘﻣ ﺔﻐﻠﻟا ﻢﻠﻋ
، ) ﺔﯾرﺪﻨﻜﺳﻹا :
ﻰﺑﺮﻌﻟا ﺮﻜﻔﻟا راد ،
١٩٩٣ م ( ،
ص . ٦٣
12
ﻰﻠﻋ ﺲﻧﻮﯾ ﺪﻤﺤﻣ ﺪﻤﺤﻣ ،
ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟا ﻒﺻو ﺎﯿﻟﻻو
، ص ٢٤
13
٤
ﮫﺑ ﻂﯿﺤﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﺌﯿﺒﻟا .
ﻦﯿﻌﻣ نﺎﻜﻣو ﻦﯿﻌﻣ نﺎﻣز ﻲﻓ ﺪﺟﻮﯾ مﺎﻈﻨﻟﺎﻓ .
١٤
ﺎﻤﻛ وأ
ﺔﻔﯿﺿو ﺒﻠﻌﺑ ﺮﯿﻨﻣ ىﺰﻣر
نأ ﻰﻜ تﺎﻗﻼﻌﻟا عﻮﻤﺠﻣ مﺎﻈﻨﻟا
ﻲﺘﻟا ﻰﻠﻋ ﺔﻐﻠﻟا ﻢﻈﻨﺗ
ﺳﺎﺳأ و ﺎﮭ ﻲﺘﻟا ﺗ ﻦﻜﻤﯾ ﺔﻐﻠﻟا ﺔﺳارﺪﻟ ﺎﯿﻣﺮھ ﺎﺒﯿﺗﺮﺗ ﺎﮭﺒﯿﺗﺮ
.
١٥
زﻮﻣﺮﻟا مﺎﻈﻧ و
ﺎﺒﺘﻋﺎﺑ ﺔﻐﻠﻟا ﮫﺑ ﻒﺻﻮﺗ ﺢﻠﻄﺼﻣ زﻮﻣﺮﻟا ﻦﻣ ﺔﻘﺳﺎﻨﺘﻣ و ةدﺮﻄﻣ ﺔﻋﻮﻤﺤﻣ ﺎھر
ﺎﮭﯿﻠﻋ ﻊﺿاﻮﺘﻤﻟا ﺔﯿﺗﻮﺼﻟا
١٦
. اﺬھ ﻰﻨﻌﻣ و ﺗ ﺔﻐﻠﻟا نأ
ﺘ ﻦﻣ ﺔﻋﻮﻤﺠﻣ ﻦﻣ نﻮﻜ
نﺎﺳﻹا ﺎﮭﺑ ﻞﻣﺎﻌﺘﯾ ﻲﺘﻟا زﻮﻣﺮﻟا ﻢﻈﻧ ﺮﺜﻛأ ﺔﻐﻠﻟاو ﻼﻣﺎﻜﺘﻣ ﺎﻣﺎﻈﻧ نﻮﻜﺗ زﻮﻣﺮﻟا اﺪﯿﻘﻌﺗو ﺎﺒﯿﻛﺮﺗ .
ﺔﻤﻈﻧﻷا مﺎﻈﻧ ﺎﮭﻟ لﺎﻘﯾ ﻞﺑ \
system of system
. ١٧
ﺐﻌﺸﺗ ﺪﻗ و
ﻐﻠﻟا مﺎﻈﻨﻟا ﺎﻃﺮﻔﻣ ﺎﺒﻌﺸﺗ يﻮ
١٨
.
ﺔﻐﻠﻟا تاﻮﺻﺄﻓ ﻖﻄﻨﻟا ءﺎﻀﻋأ ﻦﻋ رﺪﺼﺗ ﻲﺘﻟا
ﺪﯾﺰﺗ ﻻ ﺚﯿﺣ ﺎﯿﺒﺴﻧ ةدوﺪﺤﻣ نﺎﺴﻧﻺﻟ أ ﻦﻋ
ﺎﺗﻮﺻ ﻦﯿﻌﺑر
١٩
. ﻦﻜﻟ و هﺬھ
ةﺪﺣاﻮﻟا ﺔﻐﻠﻟا ﻲﻓ تﺎﻤﻠﻜﻟا فﻻآ نﻮﻜﺘﻓ ةﺮﯿﺜﻛ ﺎﻗﺎﺴﻧإ ﺪﺨﺘﺗ ةدوﺪﺤﻤﻟا تاﻮﺻﻷا ﻦﯿﺑﻼﻣ نﻮﻜﺘﻓ ﺔﯾﻮﻐﻠﻟا ﺔﺌﯿﺒﻟا ﻲﻓ ﺎﮭﯿﻠﻋ ﺎﻓرﺎﻌﺘﻣ تﺎﺒﯿﺗﺮﺗ تﺎﻤﻠﻜﻟا هﺬھ ﺪﺨﺘﺗو صﺎﺧ مﺎﻈﻧ ﻰﻠﻋ ﺔﯿﻓﺎﻘﺜﻟا رﺎﻜﻓﻷاو ﺔﯿﻧﺎﺴﻧﻹا ةرﺎﻀﺤﻟا ﻦﻋ ﻚﻟذ ﺮﺒﻌﺗو ،ﻞﻤﺠﻟا ﺎﮭﺑ . ﺮﻜﻔﻟا و ﻲﻧﺎﺴﻧﻹا
٢٠
.
تاﻮﺻﻷا و وأ ﺔﻠﻤﺠﻟاو أ ﺔﻤﻠﻜﻟﺎﻛ ﺔﻠﺼﺘﻣ ﺔﻠﺴﻠﺳ ﻲﻓ ﻞﺧﺪﺗ ﺎﻣ ﺪﻨﻋ
ﮫﯿﻠﻋ ﺖﻧﺎﻛ يﺬﻟا ﻞﻜﺸﻟا ﺬﺧﺄﺗ ﻻ ﻦﯿﺘﻣﻼﻌﻟا ﻦﯿﺗﺎھ ﻦﻣ ﺮﺒﻛأ وأ ﺮﻐﺻأ ﺔﻠﺴﻠﺳ و ةدﺮﻔﻣ ﺖﻧﺎﻛ ﺎﻣ ﺪﻨﻋ ﺎﻤﻧإ
ﻟ ﺎﻘﻓو ﺮﯿﻐﺘﺗ ﺎﮭﯿﻠﯾو ﺎﮭﻘﺒﺴﯾ ﺎﻤ
تاﻮﺻﻻا ﻦﻣ
٢١
.
14
،ﻖﺤﻟا ﺪﺒﻋ ﺪﯾﺎﻛ ،سﺪﻋ ﻦﻤﺣﺮﻟا ﺪﺒﻋ ،تاﺪﯿﺒﻋ نﺎﻗوذ
ﮫﻣﻮﮭﻔﻣ ﻰﻤﻠﻌﻟا ﺚﺤﺒﻟا –
ﮫﺗاودا -ﮫﺒﯿﻟﺎﺳأ
،
) نﺎﻤﻋ : ﻟ ﺮﻜﻔﻟا راد ﻊﯾزﻮﺘﻟاو ﺮﺸﻨﻠ
، ١٩٩٠ م ( ص ، . ٢٦٧
15
Ramzi Munir Baalabaki, Dictionary of Linguistic Terms, (Beirut: Dar El-Ilmi Lil Malayin, 1990), p. 493
16
Ramzi Munir Baalabaki, Dictionary of Linguistic Terms, p. 493
17
ﻰﻧﺎﻄﯾﺮﺒﻟا ﺔﻐﻠﻟا ﻢﻟﺎﻋ ﮫﻌﺿو ﺢﻠﻄﺼﻤﻟا اﺬھ
Haliday
ﻟا ﻒﺻﻮﻟ ﺎﺒﻛﺮﻣ ﺎﻣﺎﻈﻧ ﺎھرﺎﺒﺘﻋﺎﺑ ﺔﻐﻠ
. رﻮﻈﻧأ
ﻰﻜﺒﻠﻌﺑ ﺮﻨﯿﻣ ىﺰﻣ ،
ص ٤٩٣
18
ﺮﯿﺳﻮﺳود نﺎﻨﯾدﺮﻓ ،
ﺔﻣﺎﻌﻟا ﺔﯿﻨﺴﻟﻷا ﻲﻓ سورد ،
ىدﺎﻣﺮﻘﻟا ﺢﻟﺎﺻ ﺐﯾﺮﻌﺗ ،
ﺲﻧﻮﺗ ، ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا راﺪﻟا
بﺎﺘﻜﻠﻟ ، ١٩٨٥ م ، ص ١١٩
19
ىزﺎﺠﺣ ﻰﻤﮭﻓ دﻮﻤﺤﻣ ،
ﺔﻐﻠﻟا ﻢﻠﻋ ﻰﻟإ ﻞﺧﺪﻣ
، ص . ١٠
20
ىزﺎﺠﺣ ﻰﻤﮭﻓ دﻮﻤﺤﻣ ،
ﺔﻐﻠﻟا ﻢﻠﻋ ﻰﻟإ ﻞﺧﺪﻣ
، ص . ١١
21
ﻰﻠﻋ ﺲﻧﻮﯾ ﺪﻤﺤﻣ ﺪﻤﺤﻣ ،
ﺎﯿﻟﻻو ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟا ﻒﺻو
٥
نﻮﻨﻟا تﻮﺻ نﺈﻓ لﺎﺜﻤﻟا ﻞﯿﺒﺳ ﻰﻠﻋو ﻲﻓ
) لﺎﻧ ( ﮫﻨﻋ ﻒﻠﺘﺨﯾ ﻲﻓ
) مﻮﯾ ﻦﻣ (
،
نﻮﻨﻟا ﻦﻋ ﻒﻠﺘﺨﯾ ﺎﻤھﻼﻛو ﻲﻓ
) ﺪﻌﺑ ﻦﻣ (
ﺎﮭﻌﯿﻤﺟ هﺬھ نﻮﻨﻟا تاﻮﺻأ نأ ﻊﻣ
ةﺪﺣاو ﺔﺘﯿﺻ ﻰﻟإ ﻰﻤﺘﻨﺗ .
تﺎﻤﻠﻜﻟا ﻰﻠﻋ ﺎﻀﯾأ ﻖﺒﻄﻨﺗ ﺔﻟﺎﺤﻟا هﺬھو .
ﺔﻤﻠﻜﻓ
) ﺮﻀﺣ ( ﻲﻓ ةرﺎﺒﻋ )
لﺎﺟر ﺔﺛﻼﺛ ﺮﻀﺣ (
ﻤﯾ ﻞﻜﺷ ﻰﻠﻋ ﻰﺗﺄﺗ نا ﻦﻜ )
اوﺮﻀﺣ (
ﻮھ ﻊﻗﻮﻤﻟا اﺬھ ﺎﮭﻋﻮﻗو ﻦﻜﻟ يﺬﻟا
ﺔﻤﻠﻛ ﻚﻟﺬﻛو ةرﻮﺼﻟا هﺬھ ضﺮﻓ )
ﺔﺛﻼﺛ (
ﻞﻜﺷ ﻰﻠﻋ ﻰﺗﺄﺗ نأ ﻦﻜﻤﯾ نﺎﻛ )
ثﻼﺛ ( ﻒﻠﺘﺨﺗ ةدﺮﻔﻤﻟا ﺔﻤﻠﻜﻟا نﺈﻓ ﺬﻜھو ﻲﻓ
ﺎھدورو ﻦﻋ ﺎﮭﻠﻜﺷ ﻲﻓ
قﺎﯿﺴﻟا .
٢٢
ﻟا ىﻮﻐﻠﻟا نأ ﺮﻛﺬﻟﺎﺑ ﺮﯾﺪﺠﻟاو ﻲﺑﺮﻌ
ﺮﻓ ﻰﻧﺎﺟﺮﺠﻟا ﺮھﺎﻘﻟا ﺪﺒﻋ ﻢﻈﻧ ﻦﯿﺑ ق
تاﻮﺻﻷا تﺎﻤﻠﻜﻟا ﻢﻈﻧو
. ﻓ ﻮﺗ ﻮھ هﺪﻨﻋ تاﻮﺻﻷا ﻢﻈﻨ ﮭﯿﻟإ
ﺎ ﻲﻓ ﻂﻘﻓ ﻖﻄﻨﻟا .
ﻰﻨﻌﻣ ﻦﻋ ﻰﻀﺘﻘﻤﺑ ﺎﮭﻘﻄﻧ ﺲﯿﻟو
٢٣
. ﻦﻣ ﻰﻀﺘﻘﻤﺑ ﻻإ ﻢﺘﯾ ﻼﻓ تﺎﻤﻠﻜﻟا ﻢﻈﻧ ﺎﻣأ
و ﺔﯿﺒﯿﻛﺮﺘﻟا ﺔﯿﻔﯿﻇﻮﻟا ﺔﻟﻻﺪﻟا ﻲھ
ﻲﺘﻟا ﺎھﻮﻋﺪﯾ ﺑ
ﻮﺤﻨﻟا ﻰﻧﺎﻌﻤ .
نﻮﻜﺗ ﻒﯿﻛ ذإ
اﺮﻜﻔﻣ ﻲﻓ ﻷا ﻢﻈﻧ ظﺎﻔﻟ
ﺎﮭﺘﻓﺮﻋ ذإ ﻻاﻮﺣأو ﺎﻓﺎﺻوأ ﺎﮭﻟ ﻞﻘﻌﺗ ﻻ ﺖﻧأو ﺖﻓﺮﻋ
ﺬﻛ ﮫﺟو ﻰﻠﻋ ﻢﻈﻨﺗ نأ ﺎﮭﻘﺣ ا
٢٤
. ﻮﻤﻟاو لاﻮﺣﻷا ﻚﻠﺗ نأ ﺮھﺎﻘﻟا ﺪﺒﻋ ىﺮﯾو ا
ﻊﺿ
ﻲﺘﻟا ﻸﻟ ﺖﺴﯿﻟ تﺎﻤﻠﻜﻟا ﺎھﺬﺧﺄﺗ ظﺎﻔﻟ
ﻟا ﻦﻋ ﺔﻟﺰﻌﻨﻣ نأ رﻮﺼﺘﯾ ﻼﻓ ﻰﻧﺎﻌﻤ
ﻣ ﻆﻔﻠﻟا فﺮﻌﺗ ﻮ
هﺎﻨﻌﻣ فﺮﻌﺗ نأ ﺮﯿﻏ ﻦﻣ ﺎﻌﺿ
٢٥
.
و لﻮﻘﯾ ﺎﻨھ ﻰﻟإ ﺪﻤﺤﻣ
ﺲﻧﻮﯾ ﺪﻤﺤﻣ ﻲﻓ
ﻮﻐﻠﻟا مﺎﻈﻨﻟا ي
تاﺪﺣﻮﻟا نأ
ﺮﺗ ﺎﮭﻋاﻮﻧﺄﺑ ﺔﯾﻮﻐﻠﻟا تﺎﻗﻼﻌﻟا ﻦﻣ ﻦﯿﻋﻮﻨﺑ ﺎﮭﻨﯿﺑ ﺎﻤﯿﻓ ﻂﺒﺗ
: ) ١ ( تﺎﻗﻼﻌﻟا
تاﺪﺣﻮﻟا ﻦﯿﺑ ﺔﻤﺋﺎﻘﻟا ﺔﯿﻟاﺪﺒﺘﺳﻻا ﻲﺘﻟا
ﻊﻘﺗ ﻲﻓ نﺎﻨﺛا ﻊﻤﺘﺠﯾ ﻻو ﺪﺣاو قﺎﯿﺳ
تﺎﯾﺮﺧﻷا دﺎﻌﺒﺘﺳا ﻰﻟإ ﺎﻤھاﺪﺣإ دﻮﺟو ىدﺆﯾ ﻞﺑ ،ﺎﮭﻨﻣ .
) ٢ ( ﺔﯿﻓﻼﺘﺋﻻا تﺎﻗﻼﻌﻟا
22
ﻰﻠﻋ ﺲﻧﻮﯾ ﺪﻤﺤﻣ ﺪﻤﺤﻣ ،
ﺎﯿﻟﻻو ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟا ﻒﺻو
، ص . ٤٣
23
،ﻰﻧﺎﺟﺮﺠﻟا ﺮھﺎﻘﻟا ﺪﺒﻋ مﺎﻣﻹا
زﺎﺠﻋﻻا ﻞﺋﻻد )
ﻰﻨﻌﻤﻟا ﻢﻠﻋ ﻰﻓ (
) توﺮﯿﺑ -نﺎﻨﺒﻟ : ،ﺔﻓﺮﻌﻤﻟا راد ١٩٨٢
م ( ص . ٤٠
24
ﻰﻧﺎﺟﺮﺠﻟا ﺮھﺎﻘﻟا ﺪﺒﻋ مﺎﻣﻻا ،
زﺎﺠﻋﻹا ﻞﺋﻻد
، ص . ٤٣
25
ﻰﻧﺎﺟﺮﺠﻟا ﺮھﺎﻘﻟا ﺪﺒﻋ مﺎﻣﻻا ،
زﺎﺠﻋﻹا ﻞﺋﻻد
٦
ةروﺎﺠﺘﻤﻟا ﺔﯾﻮﻐﻠﻟا تاﺪﺣﻮﻟا ﻦﯿﺑ ﺔﻤﺋﺎﻘﻟا .
ﻟا ﺮﺛﺄﺗ ﺎھدﻮﺟو ﻰﻠﻋ ﺐﺗﺮﺘﯾو تاﺪﺣﻮ
ةﺪﯾﺪﺟ ةرﻮﺻ ﺎھؤﺎﻄﻋإو ﺾﻌﺒﺑ ﺎﮭﻀﻌﺑ ﺔﯾﻮﻐﻠﻟا ﻲﻓ
ﻟا ﻲﻨﺒﻤ ﺪﺟﻮﺗ ﻻ ﻰﻨﻌﻤﻟاو
ﺔﻠﺼﻔﻨﻣ ﺎﮭﯿﻓ
٢٦
.
ﺔﻐﻠﻟﺎﻓ نﺎﺴﺣ مﺎﻤﺗ ﮫﻟﺎﻗ ﺎﻤﻛ ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا طﺎﺸﻧ ﻰﻟإ ﺰﻣﺮﻠﻟ ﺔﯿﻓﺮﻋ ﺔﻤﻈﻨﻣ
ﻦﻣ ﺔﻋﻮﻤﺠﻣ ﻦﻣ ﺎﮭﻨﻣ ﻞﻛ ﻒﻟﺄﺘﯾ ﺔﻤﻈﻧﻷا ﻦﻣ دﺪﻋ ﻰﻠﻋ ﻞﻤﺘﺸﺗ ﺔﻤﻈﻨﻤﻟا هﺬھو ﻤﯿﻈﻨﺘﻟا تاﺪ ﺣﻮﻟا ﻦ ﻣ ﺔ ﻋﻮﻤﺠﻣ ﺎ ﮭﺋازﺄﺑ ﻒ ﻘﺗ ﻰﻧﺎ ﻌﻤﻟا ﻰﻧﺎ ﺒﻤﻟا وأ ﺔ ﯿ
. و ﺎ ﻣأ
ﻓ ﺔﻗﺮﻔﻤﻟا ﺔﯿﻓﻼﺨﻟا ﻢﯿﻘﻟا و ﺔﻄﺑاﺮﻟا تﺎﻗﻼﻌﻟا ﻲﮭ
ﻢﺛ ،ﻰﻧﺎﻌﻤﻟا هﺬھ ﻦﻋ ةﺮﺒﻌﻤﻟا
تﺎﻗﻼﻌﻟا ﻦﻣ ﺔﻔﺋﺎﻃ ﻦﻣ ﻲﺘﻟا
قوﺮﻔﻟاو ﺎﯿﺑﺎﺠﯾإ ﺎﻄﺑر ﻂﺑﺮﺗ يأ
ﺔﯿﻓﻼﺨﻟا ﻢﯿﻘﻟا
ﻲﺘﻟا ﺎﯿﺒﻠﺳ ﻂﺑﺮﺗ –
ةﺪﺋﺎﻔﻟا تاذ تﻼﺑﺎﻘﻤﻟا دﺎﺠﯾﺈﺑ
ﻋﻮﻤﺠﻣ ﻦﻣ ﻞﻛ داﺮﻓأ ﻦﯿﺑ ﺔ
ﻤﻟا ﺔﻋﻮﻤﺠﺑ وأ ﻰﻧﺎﺒﻤﻟا ﻰﻧﺎﻌ
. ﻓ ﻰﮭ اﺪﺟ ﺔﻣﺎھ ﺮﺻﺎﻨﻋ ﻲﻓ
ﻰﻠﻋ ﺔﻣﺎﻌﺑ ﺔﻐﻠﻟا مﺎﻈﻧ
نأ و ﺔﯿﻓﻼﺨﻟا ﻢﯿﻘﻟا ﻲھ
وأ ﻰﻨﻌﻤﻟاو ﻰﻨﻌﻤﻟا ﻦﯿﺑ فﻼﺨﻟا ﻰﺧاﻮﻧ وأ تﻼﺑﺎﻘﻤﻟا
ﻟا ﻦﯿﺑ ﻲﻨﺒﻤ ﻟاو ﻲﻨﺒﻤ ﻚﻠﺗ ﻦﻣ رﺪﻗأ ﺎﮭﻧﻷ ﺔﻄﺑاﺮﻟا تﺎﻗﻼﻌﻟا ﻦﻣ اﺪﺟ ﺮﯿﺜﻜﺑ ﻢھأ
ىﻮﻐﻠﻟا لﺎﻤﻌﺘﺳﻼﻟ ىﻮﺼﻘﻟا ﺔﯾﺎﻐﻟا ﻮھو ﺲﺒﻠﻟا ﻦﻣأ ﻖﯿﻘﺤﺗ ﻰﻠﻋ تﺎﻗﻼﻌﻟا .
ﻓ ﮫﻧﺈ
ﻰﻨﺒﻨﯾ ىﻮﻐﻟ مﺎﻈﻧ ﻞﻛ نأ ﻢﻋﺰﻟا ﻦﻜﻤﯿﻟ ﺳﺎﺳأ
ﺔﯿﻓﻼﺨﻟا ﻢﯿﻘﻟا ﻦﻣ ﺔﻋﻮﻤﺠﻣ ﻰﻠﻋ ﺎ
ﻲﺘﻟا ﺎﻣﻮﮭﻔﻣ مﻼﻜﻟا ﻻو ﺎﻧﻮﻣﺄﻣ ﺲﺒﻠﻟا نﻮﻜﯾ ﻻ ﺎﮭﻧوﺪﯾ
٢٧
. ﻚﻟﺎﻣ ﻦﺑا ﺺﺨﻟ ﺪﻗو
ﺔﯿﻀﻘﻟا هﺬھ ﻲﻓ
ﮫﺘﯿﻔﻟأ ﻦﻣ ةﺪﺣاو ةﺮﻄﺷ " :
ﺐﻨﺘﺠﯾ ﺲﺒﻟ ﻒﯿﺧ ﻞﻜﺸﺑ نإو "
٢٨
ﻦﻣ ﺔﻋﻮﻤﺠﻤﻟ تﺎﯿﻤﺴﺗ ﺖﺴﯿﻟ ﺔﻐﻠﻟا نﺈﻓ ﺮﻣأ ﻦﻣ ﻦﻜﯾ ﺎﻤﮭﻣو ﺖﻧﺎﻛﻮﻟ ذإ ﻢﯿھﺎﻔﻤﻟا
ﺎﻣ مﻮﮭﻔﻣ ﻆﻔﻟ لﺪﺒﺘﺴﯾ نﺄﺑ ﻚﻟذو ،ىﺮﺧأ ﻰﻟإ ﺔﻐﻟ ﺔﻤﺟﺮﺗ ﻞﮭﺴﻟا ﻦﻣ نﺎﻜﻟ ﻚﻟﺬﻛ ﺔﻟﻮﮭﺳ ﻞﻜﺑ ﻲﻓ
ىﺮﺧﻷا ﺔﻐﻠﻟا ﻦﻣ ﺮﺧأ ﻆﻔﻠﺑ ﻦﯿﺘﻐﻠﻟا ىﺪﺣإ .
ﻢﻠﻌﺘﺑ مﺎﯿﻘﻟا نﺎﻜﻟو
ﻦﯿﺗﺎﮭﺑ مﺎﯿﻘﻟا لوﺎﺣ ﻦﻣ ﻞﻛ ﻦﻜﻟو لﺎﺤﻟا ﮫﯿﻠﻋ ﻮھ ﺎﻤﻣ اﺮﯿﺜﻛ ﻞﮭﺳأ ﺔﯿﺒﻨﺟأ ﺔﻐﻟ
26
ﻰﻠﻋ ﺲﻧﻮﯾ ﺪﻤﺤﻣ ﺪﻤﺤﻣ ،
ﺎﯿﻟﻻد ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟا ﻒﺻو
، ص . ٤٥
27
نﺎﺴﺣ مﺎﻤﺗ ،
ﺎھﺎﻨﺒﻣ و ﺎھﺎﻨﻌﻣ ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟا
) ﺔﻓﺎﻘﺜﻟا راد :
ءﺎﻀﺑا راﺪﻟا ،
١٩٩٤ م ( ، ص . ٣٤
28
ﻞﯿﻘﻋ ﻦﺑا ،
ﻞﯿﻘﻋ ﻦﺑا حﺮﺷ
) توﺮﯿﺑ -نﺎﻨﺒﻟ : ﺔﯾﺮﺼﻌﻟا ﺔﯿﻨﻜﻤﻟا ،
٧
ﺎﺤﯿﺴ ﻓر ﺪ ﻗ لﺎ ﻧ ﺪ ﻘﻓ ﻦﯿ ﺘﻤﮭﻤﻟا نأ ﻰ ﻠﻋ ﻊﻃﺎ ﻘﻟا نﺎ ھﺮﺒﻟا ﻦ ﻣ
ﺖﺴ ﯿﻟ تﺎ ﻐﻠﻟا
تﺎﯿﻤﺴ ﺗ .
تﻻﻮﻟﺪ ﻤﻟاو ﻢﯿھﺎ ﻔﻤﻟا نأ ﻚ ﻟذ ﻲ ﻓ
ﺎ ﻓﻼﺘﺧا ﻒ ﻠﺘﺨﺗ نأ ﻦ ﻜﻤﯾ ﺎ ﻣ ﺔ ﻐﻟ
ﺎﮭﻨﻋ ﺎﯾﺮھﻮﺟ ﻲﻓ
ىﺮﺧأ ﺔﻐﻟ .
ﺔﻘﯾﺮﻄﺑ ﻢﻟﺎﻌﻟا ﻢﻈﻨﺗ وأ ﻖﻄﻨﺗ ﺔﻐﻟ ﻞﻜﻓ اﺬﻜھو
ﺔﻔﻠﺘﺨﻣ .
٢٩
ﻓ ﻲﻔ ﻓ ﺎﻘﯿﺛو ﺎﻃﺎﺒﺗرا ﺾﻌﺒﺑ ﺎﮭﻀﻌﺑ تاﻮﺻﻷا ﻂﺒﺗﺮﺗ ﺔﻐﻟ ﻞﻛ ﻲﮭ
ﻠﻐﻣ ﺎﺴ ﻧﺎﺠﺘﻣ ﺎ ﻣﺎﻈﻧ نﻮ ﻜﺘﺗ ﺎ ﻘ
٣٠
. ﺰ ﻣﺮﻠﻟ ﺔ ﯿﻓﺮﻋ ﺔ ﻤﻈﻨﻣ نذإ ﺔ ﻐﻠﻟﺎﻓ إ
طﺎﺸ ﻧ ﻰ ﻟ
ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا
٣١
.
و مﺎﻈﻧ ﺎﮭﻔﺻﻮﺑ ﺗ
ﻒﻟﺄﺘ ﺔﻐﻠﻟا ﺳﺎﺳأ ﺔﻟﻻﺪﻟاو تﻮﺼﻟا ﺎﻤھ ﻦﯾﺮﺼﻨﻋ ﻦﻣ ﺎ
ﻓ ﻰﻨﻌﻤﻟاو ﻆﻔﻠﻟا وأ ﻲﮭ
ﻲﻓ مﺎﻈﻨﻟا ﻮھو ﮫﻨﻣ ﻊﺳوأ مﺎﻈﻨﻟ عﺮﻓ ﺖﻗﻮﻟا ﺲﻔﻧ
ﺎﻘﺜﻟا ﻲﻓ ﻟا ﺎھﺎﻨﻌﻤﺑ ﺔﻓﺎﻘﺜﻟا نأ ﻰﻟإ ﻻﺪﺘﺴﻣ ﺸ
ﻞﻣﺎ ﻲھ ﺔﻌﺒﺸﻣ ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟا ﺔﻟﺎﺣ
ﻀﺣ تﺎﺛورﻮﻤﺑ ﺮﺒﻋ ﺔﻤﻛاﺮﺘﻣ ﺔﯾرﺎ
أ و لﺎﯿﺟ ﺮﻗ
و نو ﻲھ ﻞﻤﺠﻣ ﻰﻠﻋ ﻞﻤﺘﺸﺗ
ﺔﯿﻠﻘﻌﻟا تاﺰﺠﻨﻤﻟا ﻲﻓ
ﺎﻤﺑ ،ﻢﻠﻌﻟاو ﺮﻜﻔﻟاو ﻦﻔﻟاو بدﻷا ﻲﻓ
ﺔﯿﺒﻌﺸﻟا بادﻵا ﻚﻟذ
ا ﻰﻠﻋ ﺔﯾرﻮﻠﻛﻮﻔﻟا نﻮﻨﻔﻟاو ﺧ
ﻞﻤﺠﻣ ﻰﻠﻋ ﻞﻤﺘﺸﺗ ﺎﻤﻛ ﺎﮭﻓﻼﺘ ﻹا
ﺎﻤﻧ ﺔﯿﻛﻮﻠﺴﻟا ط
ﺗو تادﺎﻋ ﻦﻣ ﻘ
و سﻮﻘﻃو ﺮﺋﺎﻌﺷو ﺪﯿﻟﺎ ﺳ
ﻮ ﻦﻣ ﺎھا ﺎﯿﺣ تﺎﺳرﺎﻤﻣ
ﺗ ﺎﺳ ﺔﯿ ﺋ ةﺪ ﻲﻓ
ﻼﻋ ﻢﮭﯿﻌﺳو ﻢﮭﺸﯿﻋ ﻖﺋاﺮﻃو سﺎﻨﻟا تﺎﻗ .
ﺎﻀﯾأ ﻞﻣﺎﺸﻟا ﺎھﺎﻨﻌﻤﺑ ﺔﻓﺎﻘﺜﻟاو ﻲھ
ﺲﻜﻌﻨﺗ ﺔﻓﺮﻌﻤﻟا ﻦﻣ عاﻮﻧﺄﺑو ﺔﯿﻠﻘﻋ بﺎﺴﻨﻜﻤﺑ ﺎﮭﺒﺣﺎﺻ ﺰﯿﻤﺗ دﺮﻓ ﺔﻟﺎﺣ ﻲﻓ
ﮫﺗﺎﮭﺟﻮﺗو ﮫﻛﻮﻠﺳ تﺎﻗﺎﻃو ﮫﻠﻤﻋ ﺞھﺎﻨﻣ
٣٢
. ﺎﻤﻛ وأ ﻞﺼﯿﻓ ﺮﻣﺎﻋ ﻒﺳﻮﯾ ﮫﻟﺎﻘﻧ
و ﺔﻓﺎﻘﺜﻠﻟ ﺮﻠﯿﺗ ﻒﯾﺮﻌﺗ ﻦﻋ ﻲھ
او ةﺪﯿﻘﻌﻟاو مﻮﻠﻌﻟا ﻦﻣ ﻞﻜﻟ ﻞﻣﺎﺷ ﺪﻘﻌﻣ ﻞﻤﺠﻣ ﻦﻔﻟ
29
،ﻰﻠﻋ ﺲﻧﻮﯾ ﺪﻤﺤﻣ ﺪﻤﺤﻣ
ﺎﯿﻟﻻد ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟا ﻒﺻو
ص ، . ٣٠
30
ج . ﺲﯾرﺪﻨﻓ ،
ﺔﻐﻠﻟا
، صﺎﺼﻘﻟا ﺪﻤﺤﻣ و ﻞﺨﻟوﺪﻟا ﺪﯿﻤﺤﻟا ﺪﺒﻋ ﺐﯾﺮﻌﺗ ،
ص . ٦٢
31
نﺎﺴﺣ مﺎﻤﺗ ،
ﺎھﺎﻨﺒﻣ و ﺎھﺎﻨﻌﻣ ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟا
، ص . ٣٤
32
،بﻮﻘﻌﯾ ﻊﯾﺪﺑ ﻞﯿﻣأو ﻰﺻﺎﻋ لﺎﺜﯿﻣ
بدﻷاو ﺔﻐﻠﻟا ﻰﻓ ﻞﺼﻔﻤﻟا ﻢﺠﻌﻤﻟا
) راد ،توﺮﯿﺑ ،ﻦﯿﯾﻼﻤﻠﻟ ﻢﻠﻌﻟا
٨
ﺪﯿﻟﺎﻘﺘﻟاو تارﺪﻘﻟاو ﻢﻜﺤﻟاو ةدﺎﻌﻟاو ﻖﻠﺨﻟا و ﻲﺘﻟا
دﺮﻔﻛ نﺎﺴﻧﻹا ﺎﮭﯿﻠﻋ ﻞﺼﺣ
ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا داﺮﻓأ ﻦﻣ .
٣٣
ﻄﻌﻤﻟا راﺮﻜﺗ ﺎﻨﻟوﺎﺣ ﺎﻣ اذإو ﯿ
تﺎ ﻲﺘﻟا ﻢﯿھﺎﻔﻤﻟا نأ ﻦﻣ ﺎﻘﺑﺎﺳ ﺎھﺎﻧﺮﻛذ ﻲﻓ
ا رﺎﺘﺤﺗ ﺔﻐﻟ ﻞﻛ ﻋ
ﻚﻟذ نﺈﻓ ﺎﮭﺴﻔﻧ ﺔﻘﯾﺮﻄﻟﺎﺑ رﺎﺘﺤﺗ ﻢﯿھﺎﻔﻤﻟا ﻚﻠﺗ لاود نأو ﺎﻃﺎﺒﺘ
ﻣﺮﻟا نﺄﺑ لﻮﻘﻟا ﻰﻟإ ىدﺆﯿﺳ ﺘﻘﯾﺮﻄﺑ تﺎﻣﻼﻌﻟا وأ زﻮ
ﯿ ﻢﺘﯾ لﻮﻟﺪﻤﻟاو لاﺪﻟا ﺎﮭ
ﺔﯿﻃﺎﺒﺘﻋا ﺔﻘﯾﺮﻄﺑ ﺎﻤھرﺎﯿﺘﺧا .
نأ ﻰﻨﻌﯾ ﻚﻟﺬﻓ زﻮﻣﺮﻟا ﻦﻣ ﺎﻣﺎﻈﻧ ﺔﻐﻠﻟا ﺖﻧﺎﻛ اذﺈﻓ
ﺎﻨﺑ ﻰﻀﺘﻘﯾ ﺎﻣ ﻮھو ﺔﯿﻃﺎﺒﺘﻋا ﺔﻘﯾﺮﻄﺑ ﮫﺘﻐﻟ رﺎﺘﺨﯾ ﻊﻤﺘﺠﻣ ﻞﻛ ﻲﻓ
ﻰﻟإ ﺔﯾﺎﮭﻨﻟا
جﺎﺘﻨﺘﺳا ﺔﻐﻠﻟا فﻼﺘﺧا
. ﻤﻌﻧأ اذإ ﻢﺛ ﻨ
ﺮﻈﻨﻟا ﺎ ﻲﻓ
تﺎﻓﻼﺘﺧﻻا عاﻮﻧأ ﻲﺘﻟا
ﻢﺴﺘﺗ ﺎﮭﺑ
ﻓ تﺎﻐﻠﻟا ﻚﻠﺗ ﻦﯾﺮﮭﻈﻣ ﺬﺧﺄﯾ ﮫﻧأ ﺞﺘﻨﺘﺴ
) : ١ ( ا ﻷا ن ظﺎﻔﻟ ﻲﻓ ﻒﻠﺘﺨﺗ ﺔﻐﻟ ﻞﻛ
ﻦﻋ ظﺎﻔﻟأ ﮫﺑﺎﺸﺗ ﻦﻣ هاﺮﺗ ﺎﻣو ﺮﯿﺒﻛ ﺪﺣ ﻰﻟإ ىﺮﺧﻷا ﺔﻐﻠﻟا ﻲﻓ
ظﺎﻔﻟأ ﺾﻌﺑ
ﺎﮭﻨﯿﺑ كﺮﺘﺸﻤﻟا ﻞﺻﻷا ﻰﻟإ ةدﺎﻋ ﻊﺟار تﺎﻐﻠﻟا ) .
٢ ( ﻢﻟﺎﻌﻟا ﺲﻜﻌﯾ ﺔﻐﻟ ﻞﻛ نإ
ﺔﺻﺎﺨﻟا ﺎﮭﺘﻘﯾﺮﻄﺑ .
يأ ﺔﻘﯾﺮﻄﺑ رﺎﺘﺤﺗ ﺔﻐﻟ ﻞﻛ ﻢﯿھﺎﻔﻣ نأ ﻚﻟﺬﻛو ﺔﺻﺎﺧ
ﺎﮭﻟﻮﻟﺪﻣ
٣٤
. ﺔﻐﻠﻟا ﺔﯿﻃﺎﺒﺘﻋا ﺔﯿﺻﺎﺧ ﻰﻟإ ﺎﻨﻌﺟر ﺎﻣﺪﻨﻋ ﺢﺿاو اﺬھو .
ﻞﺳﺮﻤﻟا ﻢﻣﻷا ﻦﻣ ﻞﺳﺮﻟا نﻮﻜﯾ نأ ﺔﯿﮭﻟﻻا ﺔﻨﺴﻟا ﺖﻧﺎﻛو ﮭﯿﻟإ
ﻢﮭﻧﺎﺴﻠﺑو ﻢ
نﺎﯿﺒﺑ ﻢﮭﻟﺎﺳرإ ﻦﻣ ضﺮﻐﻟا ﻖﻘﺤﺘﯿﻟو ﮫﺟو ﻦﺴﺣأ ﻰﻠﻋ ﺔﻟﺎﺳﺮﻠﻟ ءادأ ﻚﻟذو ماﻮﻗﻷا ﻰﻟإ قﺮﻄﻟا ﺮﺴﯾﺄﺑ تﺎﯾاﺪﮭﻟا "
ﺑ ﻻإ لﻮﺳر ﻦﻣ ﺎﻨﻠﺳرأ ﺎﻣو ﮫﻣﻮﻗ نﺎﺴﻠ
ﯿﻟ ﺒ ﻢﮭﻟ ﻦﯿ "
٣٥
. ﮫﺘﻤﮭﻤﻟ سﺎﻨﻟا ﻰﻋوأ ﻮھ ﻎﯿﻠﺒﺘﻟﺎﺑ ﻒﻠﻜﻤﻟا لﻮﺳﺮﻟا نﺎﻛ ﻚﻟﺬﻟ
و ﺎﻤﻠﻋ ﻢھﺮﺜﻛأو ﺔﻃﺎﺣإ
ﮫﻧﺎﺤﺒﺳ ﷲا داﺮﻣ نﺎﯿﺑ ﻰﻠﻋ ﻢھرﺪﻗأ ﻰﻟﺎﺘﻟﺎﺑو ،ﮫﺘﻟﺎﺳﺮﺑ
ﮫﺗﺎﯾآو ﮫﺑﺎﺘﻛ ﻦﻣ ﻰﻟﺎﻌﺗو .
ا ﻢﻜﺤﻟاو ﻦﻨﺴﻟا هﺬھو ﻰﻠﺠﺘﺗ ﺔﯿﮭﻟﻹ
ﻲﻓ ﻦﯿﯿﺒﻨﻟا ﻢﺗﺎﺧ
ﮫﺘﻟﺎﺳرو ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ "
ﻟا ﮫﺑ لﺰﻧ ﻚﺒﻠﻗ ﻰﻠﻋ ﻦﯿﻣﻷا حوﺮ
ﻦﻣ نﻮﻜﺘﻟ
33 Jusuf Amir Feisal Judanegara, AnalisisSemantik: SebuahKajiantentangMaknadan
Pemaknaan, hal. 15
34
ﻰﻠﻋ ﺲﻧﻮﯾ ﺪﻤﺤﻣ ﺪﻤﺤﻣ ،
ﺎﯿﻟﻻد ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟا ﻒﺻو
، ص . ٣٢
35
ﻢﯿھاﺮﺑإ ةرﻮﺳ :
٩
ﻦﯾرﺬﻨﻤﻟا ﻦﯿﺒﻣ ﻲﺑﺮﻋ نﺎﺴﻠﺑ
"
٣٦
. ﻰﻟﺎﻌﺗ ﮫﻟﻮﻗ و "
ﺎﻤﻜﺣ هﺎﻨﻟﺰﻧأ ﻚﻟﺬﻛ و
ﺎﯿﺑﺮﻋ "
٣٧
. ﮫﻟﻮﻗ و " : نﻮﻘﺘﯾ ﻢﮭﻠﻌﻟ جﻮﻋ ىذ ﺮﯿﻏ ﺎﯿﺑﺮﻋ ﺎﻧآﺮﻗ "
٣٨
. و " هﺎﻨﻟﺰﻧأ ﺎﻧإ
نﻮﻠﻘﻌﺗ ﻢﻜﻠﻌﻟ ﺎﯿﺑﺮﻋ ﺎﻧآﺮﻗ "
٣٩
. ﻦﻤﻀﺘﻣ ﺔﯿﻤﯿﺗ ﻦﺑا ﮫﻟﺎﻗ ﺎﻤﻛ مﻼﻜﻟا ﻞﻘﻋو
ﮫﻤﮭﻔﻟ
٤٠
. ﺎﺣرﺎﺷ لﺎﻗ ﻢﺛ :
ﻟا ﻦﻣو ﮫﻧﺎﻌﻣ ﻢﮭﻓ ﮫﻨﻣ دﻮﺼﻘﻤﻟا مﻼﻛ ﻞﻛ نأ مﻮﻠﻌﻤ
دﺮﺠﻣ نود ظﺎﻔﻟأ
ﻚﻟﺬﺑ ﻰﻟوأ نآﺮﻘﻟﺎﻓ ،ه .
بﺎﺘﻛ مﻮﻗ أﺮﻘﯾ نأ ﻊﻨﻤﺗ ةدﺎﻌﻟﺎﻓ ﺎﻀﯾأو
ﻲﻓ ﻢﻠﻌﻟا ﻦﻣ ﻦﻓ ﻟﺎﻛ
ﻄ ﷲا مﻼﻜﺑ ﻒﯿﻜﻓ ﮫﺣﺮﺸﺘﺴﯾ ﻻو بﺎﺴﺤﻟاو ﺐ يﺬﻟا
ﻮھ
ﻢھﺎﯿﻧدو ﻢﮭﻨﯾد مﺎﯿﻗو ﻢﮭﺗدﺎﻌﺳو ﻢﮭﺗﺎﺠﻧ ﮫﺑو ﻢﮭﺘﻤﺼﻋ
٤١
.
يﺮﺸﺨﻣﺰﻟا لوأ ﺪﻗو إ
اﺬﮭﺑ ﮫﻟاﺰﻧ ﻰﻟإ نﺎﺴﻠﻟا
) ١ ( ﮫﻟاﺰﻧأ نﺎﻛ ﻮﻟ ﮫﻧأ
ﺎﺨﺘﻟ ﻰﻤﺠﻋأ نﺎﺴﻠﺑ ﻓ
ﻰ ﮫﻨﻋ بﺮﻌﻟا أ
،ﮫﻤﮭﻔﻧﻻ ﺎﻨﻧﻷ ﮫﺑ ﻊﻨﺼﻧ ﺎﻣ اﻮﻟﺎﻘﻟو ،ﻼﺻ
ﻹا رﺬﻌﺘﯿﻓ ،ﮫﺑراﺬﻧ
) ٢ ( ﺔﯿﺑﺮﻌﻟﺎﺑ ﮫﻟاﺰﻧإ نأ ﻲﺘﻟا
ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﺪﻤﺤﻣ نﺎﺴﻟ ﻲھ
ﺗ ،ﮫﻣﻮﻗ نﺎﺴﻟو ﻢﻠﺳو ﺰﻨ
ﮫﻤﮭﻔﯾ ﮫﻧﻷ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﺪﻤﺤﻣ ﺐﻠﻗ ﻰﻠﻋ ﮫﻟ ﻞﯾ
،ﮫﻣﻮﻗ ﻢﮭﻔﯾو ﻊﻤﺳ ﮫﻧﻷ ،ﮫﺒﻠﻗ نود ﮫﻌﻤﺳ ﻰﻠﻋ ﻻزﺎﻧ نﺎﻜﻟ ﺎﯿﻤﺠﻋأ نﺎﻛ ﻮﻟو
ﺎﮭﯿﻌﯾ ﻻو ﺎﮭﯿﻧﺎﻌﻣ ﻢﮭﻔﯾ ﻻ فوﺮﺣ ساﺮﺟا .
ﻰﻠﻋ نآﺮﻘﻟا اﺬھ ﺎﻨﻟﺰﻧأ ﺎﻧإ ﻰﻨﻌﻤﻟاو
ﮫﻧأو ﮫﺘﺣﺎﺼﻓ اﻮﻓﺮﻋو هﻮﻤﮭﻓو ﮫﺑ اﻮﻌﻤﺴﻓ ﻦﯿﺒﻣ ﻲﺑﺮﻋ نﺎﺴﻠﺑ ﻲﺑﺮﻋ ﻞﺟر ﻌﯾ ﻻ ﺰﺠﻌﻣ ضرﺄ
ﮫﻠﺜﻣ مﻼﻜﺑ
٤٢
. ﻢﯾﺮﻜﻟا نآﺮﻘﻟا نأ ﮫﯿﻓ فﻼﺧ ﻻ يﺬﻟا ﺮﻣﻷﺎﻓ
ﻧ ﺑ ﻮھو ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟﺎﺑ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﺪﻤﺤﻣ ﺐﻠﻗ ﻰﻠﻋ لﺰ ظﺎﻔﻟﺄ
ه ﻲﺘﻟا
تﺮﻄﺳ ﻲﻓ
ﻦﻣ رﺪﺻ ﻰﻟإ رﺪﺻ ﻦﻣ لﺎﺟﺮﻟا ﻦﻣ ﺔﻈﻔﺤﻟا ﺎﮭﻠﻗﺎﻨﺗو ﻒﺣﺎﺼﻤﻟا
36
ةرﻮﺳ ءاﺮﻌﺸﻟا : ١٩٣ -١٩٥
37
ةرﻮﺳ ﻟا ﺪﻋﺮ : ٣٧
38
ةرﻮﺳ ﻟا ﺮﻣﺰ : ٢٨
39
ﻒﺳﻮﯾ ةرﻮﺳ :
٢
40
ﺔﯿﻤﯿﺗ ﻦﺑا ﺪﻤﺣأ ﻦﯾﺪﻟا ﻲﻘﺗ ،
،ﺮﯿﺴﻔﺘﻟا لﻮﺻأ ﻰﻓ ﺔﻣﺪﻘﻣ رﺎﺼﻧ دﻮﻤﺤﻣ ﺪﻤﺤﻣ دﻮﻤﺤﻣ ﻖﯿﻘﺤﺗ
) ﺮھﺎﻘﻟا :
ﻰﻣﻼﺳﻻا ثاﺮﺘﻟا ﺔﺒﺘﻜﻣ ،
د. ت (. ، ص . ٤٦
41
ﺔﯿﻤﯿﺗ ﻦﺑا ﺪﻤﺣأ ﻦﯾﺪﻟا ﻲﻘﺗ ،
ﺮﯿﺴﻔﺘﻟا لﻮﺻأ ﻰﻓ ﺔﻣﺪﻘﻣ
، ص . ٤٦
42
ﻟا ﻰﺑا ﻘ ﺮﻤﻋ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﷲا رﺎﺟ ﻢﺳﺎ ىﺮﺸﺨﻣﺰﻟا ﺪﻤﺤﻣ ﻦﺑ
، فﺎﺸﻜﻟا ﺪﺒﻋ ﺪﻤﺤﻣ ﮫﺤﺤﺻو ﮫﻄﺒﺿو ﮫﺘﺑر
،ﻦﯿھﺎﺷ مﻼﺴﻟا
فﺎﺸﻜﻟا
، ) نﺎﻨﺒﻟ : توﺮﯿﺑ ﺔﯿﻤﻠﻌﻟا ﺐﺘﻜﻟا راد :
١٠
اﺬھ ﺎﻨﻣﻮﯾ ﻰﻟإ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﷲا لﻮﺳر نﺪﻟ .
ﻰﻟﺎﻌﺗ و ﮫﻧﺎﺤﺒﺳ ﷲا لﺎﻗ :
" نﻮﻈﻓﺎﺤﻟ ﮫﻟ ﺎﻧإ و ﺮﻛﺬﻟا ﺎﻨﻟﺰﻧ ﻦﺤﻧ ﺎﻧإ "
٤٣
.
ا لﺎﻗ اﺬھ ﻰﻠﻋو ﮫﻧإو ،بﺮﻌﻟا نﺎﺴﻠﺑ لﺰﻧ نآﺮﻘﻟا نإ ﻲﺒﻃﺎﺸﻟا مﺎﻣﻹ
ﻲﺑﺮﻋ ﮫﻧإو
ﮫﻧأ ﻰﻨﻌﻤﺒﻓ،ﮫﯿﻓ ﺔﻤﺠﻋﻻ ﺎﮭﻇﺎﻔﻟأو بﺮﻌﻟا دﻮﮭﻌﻣ نﺎﺴﻟ ﻰﻠﻋ لﺰﻧأ
ﺎﮭﯿﻧﺎﻌﻣ ﺐﯿﻟﺎﺳأو ﺔﺻﺎﺨﻟا مﺎﻌﻟﺎﺑ ﺐﻃﺎﺨﺗ ؛ﺎﮭﻧﺎﺴﻟ ﻦﻣ ﮫﯿﻠﻋ تﺮﻄﻓ ﺎﻤﯿﻓ ﺎﮭﻧإ و
ﺮھﺎﻈﻟا ﺮﯿﻏ ﮫﺑ داﺮﯾ ﺮھﺎﻈﻟاو ،صﺎﺨﻟا ﮫﺑ داﺮﯾ مﺎﻌﻟﺎﺑو ،هﺮھﺎﻇ ﮫﺑ داﺮﯾ .
ﻞﻛو
ﻚﻟذ ﻦﻋ ﮫﻟوأ ﺊﺒﻨﯾ مﻼﻜﻟﺎﺑ ﻢﻠﻜﺘﺗو ،هﺮﺧآ وأ ﮫﻄﺳوأ وأ مﻼﻜﻟا لوأ ﻦﻣ فﺮﻌﯾ
ﻷﺎﺑ فﺮﻌﯾ ﺎﻤﻛ ﻰﻨﻌﻤﻟﺎﺑ فﺮﻌﯾ ءﻲﺸﻟﺎﺑ ﻢﻠﻜﺘﺗو ،ﮫﻟوأ ﻦﻋ هﺮﺧآ وأ ،هﺮﺧآ رﺎﺷ
،ة
ﺪﺣاﻮﻟا ءﻲﺸﻟا ﻰﻤﺴﺗو ﺑ
ءﺎﻤﺳﺄ ﯿﺜﻛ ﺪﺣاﻮﻟا ﻢﺳﺎﺑ ةﺮﯿﺜﻜﻟا ءﺎﯿﺷﻷاو ةﺮ .
٤٤
ﮫﯿﻠﻋو
رﺎﺷأ ﻮﺒﺼﻟا ﺪﺒﻋ ر
ﻼﺋﺎﻗ ﻦﯿھﺎﺷ :
" ﻘﻟا ﺔﯾﻵا ﺖﻧﺎﻛ ﻢﺛ ﻦﻣو ﺔﻐﻠﻟا هﺬھ نأ ﺔﯿﻧآﺮ
ﻲﺘﻟا ،ﺎﮭﺑ ﺔﯿﻌﻗاﻮﻟاو ﺔﯿﻧﺎﺴﻧﻹا ﻰﻧﺎﻌﻤﻟا كﻼﺘﻣاو ﺎھﺪﯾﻮﺠﺘﻟ بﺮﻌﻟا ﺎﮭﯿﻠﻋ ﻒﻜﻋ
ﻦﻋ ﺮﯿﺒﻌﺘﻟ ﮫﻣﻼﻜﺑ ﷲا ﺪﻨﻋ ﻦﻣ ﺖﻟﺰﻨﺗ ﺪﻗ أ
او ﻰﺼﻗ ﺟ
ﮫﻐﻠﺒﯾ ﺎﻣ ﺐ إ
ﺎﻣو ،ﻢﮭﻛارد
ﻢﮭﻟﻮﻘﻋ هﺮﺑﺪﺘﺗ ﻲﻓ
ﻆﻔﻠﻟا نﺈﻓ ﻚﻟذ ﻊﻣو ةﺎﻛﺎﺤﻤﻟا ﻰﻠﻋ ﻢﮭﺗرﺪﻗ ﮫﻐﻠﺒﺗ ﻻ ىﻮﺘﺴﻣ
ﻜﺷأو ةﺪﺣاو تاودﻷاو ،ةﺪﺣاو ، ﺔﯾﻮﻐﻠﻟا ةدﺎﻤﻟا نأ يأ ةﺪﺣاو ﻒﯾﺮﺼﺘﻟا لﺎ
ﻲھ
ﻷا ﻰﻧﺎﻌﻣو ظﺎﻔﻟ
ﻲھ ﻷا ﻞﯿﻜﺸﺗ ﻦﻜﻟو ،ﺎﺒﯾﺮﻘﺗ ظﺎﻔﻟ
ﺐﯿﻛاﺮﺘﻟاو ﻰﻧﺎﻌﻤﻟاو
،عﺎﻘﯾﻹاو ﻲﻓ
ﻲﺣﻮﻟا ﻲﮭﻟﻹا
-ﻲھ لﺎﻨﻣ ﻞﻛ قﻮﻓ ﻰﻤﻈﻌﻟا ﺔﯾﻵا "
٤٥
.
هرﺎﺒﺘﻋﺎﺑ ﻢﯾﺮﻜﻟا نآﺮﻘﻟﺎﻓ ﻰﺼﻨﻟا بﺎﻄﺨﻟا
ﺎﻤﻛ رﺎﺷأ ﮫﯿﻟإ ﻞﻀﻓ حﻼﺻ -
ﻦﻣ ﻞﻜﺸﺘﯾ ﺎﯿﺑﺮﻋ ﺎﺼﻧو ﺎﻣﻼﻛ أ
ﺮﻣﻷا ،ﺔﯾﻮﻐﻟ ﺔﯿﻨﺑ يﺬﻟا
ﺔﺑرﺎﻘﻣ ﺔﯾأ ﻦﻣ ﻰﻀﺘﻘﯾ
ﮫﺘﻌﯿﺒﻄﻟ ﺐﺳﺎﻨﻣ ﺮﯿﻐﺘﻣ ﻢھأ ﺎﮭﻧﺄﺑ ﺔﻐﻠﻟا ﻰﻠﻋ ﺲﺳﺄﺘﺗ نأ ﮫﻟ ﺔﯿﻤﻠﻋ
٤٦
. ﺎﻘﺣ نﺎﻜﻓ
43
ﺮﺠﺤﻟا ةرﻮﺳ :
٩
44
ﻲﺒﻃﺎﺸﻟا قﺎﺤﺳإ ﻲﺑأ
ﺔﻌﯾﺮﺸﻟا لﻮﺻأ ﻲﻓ تﺎﻘﻓاﻮﻤﻟا،
،) توﺮﯿﺑ -د ،ﺔﻓﺮﻌﻤﻟارا-د،نﺎﻨﺒﻟ .
ت ( ص ٦٥ -٦٦
45
،ﻦﯿھﺎﺷ رﻮﺒﺼﻟا ﺪﺒﻋ ةﺮھﺎﻘﻟا
، ﺔﻐﻠﻟا ﻢﻠﻋ ﻰﻓ
) مﺎﻌﻟا : د ،بﺎﺒﺸﻟاا ﺔﺒﺘﻜﻣ .
ت .( ، ص . ٢٥١
46
ﻞﻀﻓ حﻼﺻ ،
ﺺﻨﻟا ﻢﻠﻋ و بﺎﻄﺨﻟا ﺔﻏﻼﺑ
) ةﺰﯿﺠﻟا -ﺮﺼﻣ : ﺮﺸﻨﻠﻟ ﺔﯿﻤﻠﻌﻟا ﺔﯾﺮﺼﻤﻟا ﺔﻛﺮﺸﻟا
١١
ﯿﻧﺎﻌﻣ ﻢﮭﻓ دارأ ﻦﻣ ﻰﻠﻋ ﮫ
و إ ﯿﺒﻛ ﺐﻧﺎﺟ ﻰﻠﻋ نﻮﻜﯾ نأ ﮫﯿﻣاﺮﻣ كارد ﻦﻣ ﺮ
و ،ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟا ﻦﻣ ﻦﻜﻤﺘﻟا إ
ءﺎﻣﺪﻘﻟا نﺎﻛو ،ﻚﻟذ ﻦﻣ ءﻲﺷ ﻰﻠﻋ رﺪﻘﯾ ﻻ ﻻ
ﺠﯾ ا نأ ﻰﻠﻋ نﻮﻌﻤ ﺗو ﷲا مﻼﻛ نآﺮﻘﻟ
ﻨ دﺎﺒﻌﻟا ﺢﻟﺎﺼﻣ ﮫﯿﻓ ﻞﺼﻓ ﮫﻠﯾﺰ ﻲﻓ
ﻢﮭﺷﺎﻌﻣ
ﺮﺤﺒﺘﻟﺎﺑ ﻻإ ﮫﻤﻠﻋ ﻰﻟإ ﻞﯿﺒﺳ ﻻو ،نورﺪﯾو نﻮﺗﺄﯾ ﺎﻤﻣ ،ﻢھدﺎﻌﻣو ﻲﻓ
هﺬھ ﻢﻠﻋ
ﺔﻐﻠﻟا
٤٧
. ﻰﻌﻓﺎﺸﻟا لﺎﻗ :
ﮫﺘﺠﺣ مﺎﻗﺄﻓ ﻲﻓ
ﮫﺑﺎﺘﻛ نﺄﺑ ﮫﺑﺎﺘﻛ ﻲﺑﺮﻋ
ﻲﻓ ﺔﯾآ ﻞﻛ
ﺎھﺎﻧﺮﻛذ ،
ﻧ نﺄﺑ ﻚﻟذ ﺪﻛأ ﻢﺛ ﻲﻔ
ﻋ ﻨ بﺮﻌﻟا نﺎﺴﻟ ﺮﯿﻏ نﺎﺴﻟ ﻞﻛ هﻮﺋﺎﻨﺛ ﻞﺟ ﮫ ﻲﻓ
ﮫﺑﺎﺘﻛ ﻦﻣ ﻦﯿﺘﯾآ
٤٨
. ﻰﻟﺎﻌﺗ و كرﺎﺒﺗ لﺎﻘﻓ " :
نﻮﻟﻮﻘﯾ ﻢﮭﻧأ ﻢﻠﻌﻧ ﺪﻘﻟ و ﺎﻤﻧإ
ﮫﻤﻠﻌﯾ
نﺎﺴﻟ ﺮﺸﺑ نوﺪﺤﻠﯾ ﻦﯾﺬﻟا
ﮫﯿﻟإ نﺎﺴﻟ اﺬھ و ﻰﻤﺠﻋأ ﻲﺑﺮﻋ
ﻦﯿﺒﻣ "
٤٩
. لﺎﻗ و : و
" و ﻲﻤﺠﻋْاء ﮫﺘﯾآ ﺖﻠﺼﻓ ﻻﻮﻟ اﻮﻟﺎﻘﻟ ﺎﯿﻤﺠﻋأ ﺎﻧآﺮﻗ هﺎﻨﻠﻌﺟ ﻮﻟ ﻲﺑﺮﻋ
"
٥٠
.
ﺔﻐﻠﻟا ﺔﺳارد ﺔﯿﻤھأ ﻰﻠﻋ سرﺎﻓ ﻦﺑا ﺪﻛأو ﻲﺘﻟا
ﺘﻜﻟا ﺎﮭﺑ لﺰﻧ ،ﻢﯾﺮﻜﻟا بﺎ
لﺎﻗ ﺚﯿﺣ :
نآﺮﻘﻟﺎﺑ ﻢﻠﻌﻟا ﻦﻣ ﻖﻠﻌﺘﻣ ﻞﻛ ﻰﻠﻋ ﺐﺟاو بﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﺑ ﻢﻠﻌﻟا نإ
لﺰﻨﻣ نآﺮﻘﻟا نأ ﻚﻟذو ،ﮫﻨﻋ ﻢﮭﻨﻣ ﺪﺣﺄﺑ ءﺎﻨﻏﻻ ﻰﺘﺣ ﺐﺒﺴﺑ ﺎﯿﺘﻔﻟاو ﺔﻨﺴﻟاو ﻲﺑﺮﻋ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﷲا لﻮﺳرو ،بﺮﻌﻟاﺔﻐﻠﺑ
٥١
.
ﻲﺒﻟﺎﻌﺜﻟا رﻮﺼﻨﻣ ﻮﺑأ ﻚﻟذ ﺪﻛأ ﺎﻤﻛ
٥٢
ﻲﻓ ﮫﻟﻮﻗ : ﺐﺣأ ﷲا ﺐﺣأ ﻦﻣ نﺈﻓ
ﻟﻮﺳر ﻄﺼﻤﻟا ﮫ ﻲﻔ
ﺐﺣأ ﻲﺑﺮﻌﻟا ﻲﺒﻨﻟا ﺐﺣأ ﻦﻣو ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ
،بﺮﻌﻟا ...
ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟا ﺐﺣأ بﺮﻌﻟا ﺐﺣأ ﻦﻣو ﻲﺘﻟا
،ﺐﺘﻜﻟا ﻞﻀﻓأ ﺎﮭﺑ لﺰﻧ
،بﺮﻌﻟاو ﻢﺠﻌﻟا ﻞﻀﻓأ ﻰﻠﻋ ﻰﻠﻋ لﺎﺒﻗﻻاو ﺔﻨﺴﻟﻷاو تﺎﻐﻠﻟا ﺮﯿﺧ ﺔﯿﺑﺮﻌﻟاو
47
،ﻰﻃﻮﯿﺴﻟا
ﺎﮭﻋاﻮﻧأو ﺔﻐﻠﻟا مﻮﻠﻋ ﻰﻓ ﺮھﺰﻤﻟا
هءﻼﻣرو ﻢﯿھاﺮﺑإ ﻞﻀﻔﻟا ﻮﺑأ ﺪﻤﺤﻣ ﮫﻘﻘﺣ ، )
ةﺮھﺎﻘﻟا :
ﺤﻟا ،ﻰﺒﻠ ١٩٥٨ م ( ج ، ٢ ص ، . ٣٠٢
48
ﻲﻌﻓﺎﺸﻟا ﺲﯾردإ ﺪﻤﺤﻣ ،
ﺔﻟﺎﺳﺮﻟا
، ﺮﻛﺎﺷ ﺪﻤﺤﻣ ﺪﻤﺣأ ﻖﯿﻘﺤﺗ ،
) ةﺮھﺎﻘﻟا : ثاﺮﺘﻟا راد ﺔﺒﺘﻜﻣ ،
١٤٢٦ ـھ \
٢٠٠٥ م ( ، ص . ١٣١
49
ﻞﺤﻨﻟا ةرﻮﺳ :
١٠٣
50
ﺖﻠﺼﻓ ةرﻮﺳ :
٤٤
51
،سرﺎﻓ ﻦﺑا
ﺎﮭﻣﻼﻛ ﻰﻓ بﺮﻌﻟا ﻦﻨﺳ ﺎﮭﻠﺋﺎﺴﻣو ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟا ﮫﻘﻓ ﻰﻓ ﻰﺒﺣﺎﺼﻟا
) توﺮﯿﺑ -نﺎﻨﺒﻟ : ﺔﺒﺘﻜﻣ
،فرﺎﻌﻤﻟا ١٤٠٤
ـھ / ١٩٩٣ م ( ص ، . ٦٤
52
،ﻲﺒﻟﺎﻌﺜﻟا رﻮﺼﻨﻣ ﻮﺑأ
ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺮﺳو ﺔﻐﻠﻟا ﮫﻘﻓ
، ﺗ و ﺔﺳارد ﻘﺤ
ﯿ ﻖ ﺪﯿﺴﻟا ﻰﺤﺘﻓ ىﺪﺠﻣ )
ةﺮھﺎﻘﻟا : ﺔﺒﺘﻜﻤﻟا
١٢
ﮫﻘﻔﺘﻟا حﺎﺘﻔﻣو ،ﻢﻠﻌﻟا ةادا ﻲھ ذا ،ﺔﻧﺎﯾﺪﻟا ﻦﻣ ﺎﮭﻤﮭﻔﺗ ﻲﻓ
ﺐﺒﺳو ﻦﯾﺪﻟا إ
حﻼﺻ
دﺎﻌﻤﻟاو شﺎﻌﻤﻟا .
ﻢﺛ ﻲھ ﻹ ﻞﺋﺎﻀﻔﻟا جاﺮﺧ ﺮﺋﺎﺳو ،ةﺎﺧاﺆﻤﻟا ﻰﻠﻋ ءاﻮﺘﺣﻻا و
ﻦﻜﯾ ﻢﻟ ﻮﻟو ،رﺎﻨﻠﻟ ﺪﻧﺰﻟا ءﺎﻤﻠﻟ عﻮﺒﻨﯿﻟﺎﻛ ﺐﻗﺎﻨﻤﻟا ﻲﻓ
ﻹا ﺔﻃﺎﺣ ﺎﮭﺼﺋﺎﺼﺨﺑ
ﺮﺤﺒﺘﻟاو ﺎﮭﻔﯾرﺎﺼﺗو ﺎﮭﯾرﺎﺠﻣ ﻰﻠﻋ فﻮﻗﻮﻟاو ﻲﻓ
ةﻮﻗ ﻻإ ﺎﮭﻘﺋﺎﻗدو ﺎﮭﻠﺋﻼﺟ
ﻦﯿﻘﯿﻟا ﻲﻓ ﺔﻓﺮﻌﻣ زﺎﺠﻋإ
ﺮﺼﺒﺘﻟا ةدﺎﯾزو نآﺮﻘﻟا ﻲﻓ
ﻟا تﺎﺒﺛا ةﻮﺒﻨ
يﺬﻟا ةﺪﻤ
