KABUPATEN KONSERVASI
Korrsep, Kebijah-nrr, Sis
terrr
P~rrctnltnrl Peitilnintz
Kirrerjnl
I lariarli Kastndil~ariljo
Kctcrpisahnn krwrlnonl;an prmt~l-inla11 nirnjc-iili ~ ~ i l ~ ~ \ . ; l l i - w i l a ~ . , i h ndmi11isi~~~~iiC iiclak sejalan r i ~ n g a n k r b u l u h ~ l n kel-rijaknn prngrlolann s u n i l ~ r r d n ! ~ ~ ~ alani vnny, Ix'rh.ctsic; p ~ n d ~ k a i a l i pkl~sisit>m tlan t7rrsilal J~i~li.;tik. IJalan~ kor~disi drtnikii111, mantlc\l ~loliiik nasi011aI darl i~~ltlr~irisiotid dab 111 ~ ~ r n y ~ v l ( ~ l n a n kLlwi~s;l~r konsv~*vnsi li J a k r n c l ~ ~ d ~ l y ~ i l posisi !.an): n ~ r n ~ ; u n I ~ ~ ~ ~ g k ~ ~ r l , ~ I I L I S I I S I I \ ' ~ cii dt~t*l'~lh tkrllit; ~ ~ l h ~ t : i i ~ l l hi'stll' ~ ~ i l i l ~ ~ l l l l l ~ i l
merupakan kawasan konscrvasi. '1'anl-a disildi~l-i, s i s l r m Iiukum ilan krhiiLik;~rl
P
pemeriniah telah n~rmic.u untuk mcn1~~~rlirn1.,~;uny~-~~,~1p~i1~k~111 le rjadinya p(~nfirloln;in k a ~ l ~ ~ s u r i konfli k vc*rtikaI antara kcpeniinj;iln nasiondl konst~rvasi iii sa tu sisi d mkep~rr!uirlgan d a ~ r a h dalam pemhangrrnan ckononi wilavah Ji sisi la it^. Kotidisj i r r s ~ h u t iidn k terlcpas dari kr-bija knn d a r ~ strii trei ~ v n i l ~ a n ~ ; r r tian rkotiomi c l i ~liii~rirh y a n g rrndrsutil; rncniny,katkan cksploitasi surnl~r!.~li~ya alarn, srrta lomahnya krhijakan ~ k o n o r i i i nasional J J , I I I ~ , nlars11~~ I I I P W L I ~ I I ~ ~ kiln i ~ i ~ t b i t l i C hil!:i ~ l i ~ t ' i ' t \ h ~ 1 1 7 [ t 1 k
rnelak~k~111 konscirvasi sun~l.rt.rda??a alani di ~ ~ i l a v a h t i v a .
Unluk ~ztc~l~gaidsi ~ ~ i l ~ . n i ~ ~ s ; ~ I ~ i hiln yaI>t; li 11ibul a kih,li si111dsi i l i rl t r ~ ~ ,
CI
i ~ ) t l ~ * l tt k,lrl slrcllcbt:ikhusus peIaksa~~,~ari I\onsi~l.vasi sit t111~c~rdav;i dli11ii V ~ I I ~ ; i l i ~ l l d l d i j a l a ~ ~ k ~ l l l o [ t ' l i s o ~ : i ~ r i ~ p
I P I ~ I > ~ ~ ~ I :
S1raIr);i i n ~ ~ ~ l r ~ i i i i ~ n l d s i ~ ~ c ~ l l l ~ ~ d l l ) ~ t [ l l r l l l l ~ ~ ~ r h o l c i ~ i j i ~ t L ~ i ~ L [ O ~ I ~ , , ~ I I prioriLL15
pvnvt~la tnci 11 ~ ~ I W ~ I S ~ I J T L~~tist$~*vdsi, S ~ Y L L I i u t-j;~>iwi k t l l ~ o ~ . a ~ l i ~ a ~ ~ ~ ~ i ~ ~ ~ ;
SlraLr1gi mt~wujriclk;~n sinl\ro~iis,lsi pt$lak<at~,~,n~ U t ~ i I ~ ~ i ~ j : - u r ~ d a t ~ y , (1JU 72,' 200-1 - U U 19/200J -
U U
41/ I999 -U U
24/ 1992 - UU 5 J t99(1);Stlxt~gi u ti111
k
111on~kaji uldnt-, krhij,~ kari l ~ v ~ i j ; o l ~ d ~ i l ~ ~ kaw61sdli ko1ist~rv~l4,peningka tan kcma m p u a ~ l Irmlwtp yrn~rloIa kawasatl konst~rv,~si, st^ ta implrrnt~nI~t.;inyil~ cli 1npunt:;ln.
Knangkd Kabupalm KOIWIVIIY y.lllg d~sclel~qqnrakan Wda t d l l ~ r l i l l )? N w e r n k r - I
**
m%IIJl;iJll~W'+~)il h cJi+!lkC19PIILF a k u l t a ~ Krhu!anan IPE. Wnr di 1)~!3:1rtcrncn q t ~ . l n : 3 1 L
:
f tI
J.ra~ahn!,a k ~ ~ ~ ~ a m p u a l i ~ I a r r a h ddn pusdl 11 t i t tt k nlrnfirndalikan k~rusakan su mberdilva a l ; m ,~nla m la in ilisetwl~kan o1r.R I ~ * m , ~ l i n v ; ~ I l u ~ ~ u n g a n a n ta s lembaga ()?usat-darrah-arilal- s ~ k l o s ) selling*~ tidak ~ P J ' M ' I I ~ U L ~ ~ i r ~ r r t ; i krlirl~linfian, konsuli Jasi
pcmn dan akumulasi kq~asitas unlu
k
mrn~,t*ndiili k,in kvrusakan s u n l h t ~ r d a v a a l C m . S ~ l a i n i l r r , kapasitas prngelu!a;~n kamrdsan konstlr\,<14 rn;i\ih t t * r ; i k u r n ~ ! ~ ~ s i pnda!t*1171),1y,~ r ~ ~ ~ q i c ~ n ~ ~ l , h l a m hnl ini c2i s r k i o r kt.huh~ii,~n, kclatrlan, pc3rtaninn dan bidang liu!;Etungan Iliclup, Ilarnurr tictak trrclislril~itsi spc.asa nil%rala clan t ida k cu kup
r n r l r ~ m h ~ } ; , ~ IiEny,y,,i k c c i ; i r ~ ~ ~ ~ l i .
f;tlj;~ k krllija kari clrsrn 11.~1 lisnsi kt\tvrria n j p i I I 1 ~1 i I r ~ k ~ ~ I ~ l c i l \ d 11, pbh1*im
ptlmcritit,~h Jov1.a h cILtlam spluruh lini pcrnban1;uncln ((>la11 tiioni t~t;ka! dari x i a k l u ke
t-
nra klu. I lalam 13ttI~i k s a n m n k o n s ~ r v a s i sumI~t.t.cii~\.L~ alaln, Ii~rmaszr k pt.l~y,rloEn~~n ~ J M ' ~ S ~ I H kolist\1*~;1si, I ~ ( \ I I ~ I ~ T I I ~ ~ ~ Jael-ah menlili ki plxr,ln plxnlinj;. O1exh knrrlncl ilu,T'vr~~t~ri~~Ztili ~ ' L I S ~ I ~ ~1<111 Ilrlel+ilh p r r l u 111rnala pernbagidn l,i<~yd dan rnctnkdal. vdn!; trl-rih ndil dari ~~rnj;clnIar-ln s~rml-trrclar~a alarn, guna p e n i r ~ e k a t a t ~ kapasilar pr)nprt.lolaan kawdsan konsot.vasi. 1>ala ln koai teks ini, pada kahrr
~w Zen-kabu
ten Irrlt*nl u, d irndna kawasan konsr~.v,wi mrmiliki pt.rtlli p ~ n t i ~ i g clalLlrn p~t>ml~nnj;u~inn n.iltlv,llt, pililian poliiik d a r t r a l ~ u t ~ l u k ~ n t ? ~ ~ t - n n a n g k a n diri me~ljacli kabu~~a'k.11 konst>r\l<lsi pclrltl st3!;rrcl dila~ip,j:api srr+<lrl1 st.rius rli111 cli\vuj~~cfkarl i r n ~ l t - . ~ n ~ r ~ l i l ~ i n \ . r l rnchldlui kellija ktin n,~sinnal. Kalwpii t t kc~r~sc>r\.,isi ~ d i h > t n p k , ~ n sc*carcl rvsmi J a t i I t y y l o1t.h pimpinan dcltlr,i h drl~j;,lr~i l u k u ~ ~ ~ ; ~ ~ 11 \ r c ~ ~ j ; if>li~s
LI
<I ri I I I ~ K V ~ I rcthi~l wk1np11.Kahupa tc3n h;on%t1rvClsi cliI~,*c-apk~~n riapal rneIeld kLdn lar~clasan ~ ~ t ~ r i ~ ; t * r ~ i h ~ r ~ ~ , ~ i [I
~ ' i E,lvah h c ~ r l ~ s i s Lc.st*i~~llwny,~rn ~ w r t ~ a riTaalan s e t a r ~ l lwrkrIa njrr tan, pr-rli t ~ d LI nt; clan
pt.n~;aiw*l.i~i sumlll~rclat.,~ itlam cli w i l a v a l ~ K a l ~ u y a l r n , serlct mernlvri kcl [ I k o j t ~ l i ~ s ~ l n
drrlli l l t - ~ n h u i ! ; ~ ti<l ti JLrt.r,l h, k,liillnnvLi cltanlyn knnst%r.vasi surrll~t~l-ddva L~liini cItlnl:[in I3r(y7,rcmi p ~ t ~ i l ~ ~ i ~ ; ; L J r1~1n A J ti k<y;iC~iLln m V ; i t'i ci i la pa~iy,a11.
Ilalam n ~ a k a l a l i ini, I ~ e h r l - d j ~ a lwlnran ~11~1s konspp dasar vang digunakdn d d , b l t l l ~ sebagai herikul:
3. K n r l s r r v a ~ ~ s u r n l v r 11di~a rlItl11l lict\~iili c~ttnl;lli 1lt1ngrIolad t i surnhrl- claira , l l a n ~
k e s i ~ i ~ ~ ~ ~ i t x ~ n ~ ~ prrstt'clil~nnn\.a. cIcny,dn i ~ t n p r n r n ~ c l i h a r ~ ~ clan m ~ l ~ i r y , k a l k a n
k ~ ~ a l i r a . ; k r ~ , t n ~ k , ~ ~ ~ . i ~ ~ ~ ~ i l ~ t ~ I ~ i Monstlr\r,tsi . dilaksanr~k;l~i mi-lal t l i prr.lin~lunj:dn sislrrii pt>nyangy,a krlh~clupan, ~rony,dwt.tan kraneLi~r;igarnan sun~tit.ri!ava ha\*a[i, s f r b pema nrC~,l Ian I3t.rkela riju ti111 jenis dan ~ k ( , . ; ~ s l i * ~ t ~ srrill-a simultan.
3. Kahupaten k o l ~ s ~ r v a s i clirnaknai sebagai w i l a ~ ~ a h administraliC 17~111l;
men1~~len~3,t:i1raknn peml-rant;unan h r l i ~ r ~ r l u s k a r ~ pemdnklatan herkclanjulon, pcrlin Juny,,tn sistern ptn!,angp,a kch1~1 t~psln, penfimvtan keanrk;r~.ay;aman
havaii, van8 ditetapkan txlrciasarkan krilrl-ia l ~ r l ~ n t r t , Hilbclrapa e l ~ r n r n kriitlrin pentinfi anLdrd lair^:
9 Muniliki ka\.ir,~san konsprvnsi clan k a ~ - , i s i ~ n lain yanE nithnlyunvni
~kosistenr d~rij:an nilai kon.;rrv;lsi tirtggi;
Memiliki krlrl.hlnsan ~~r~n);t~rnhane;rn w ilavah akibat kelcrbalasan kondi si
Iio(isik;
A,I~rnpun\~,ti irisi rEan rnisi prmha tlgunaii bt-rci~,~skarr ko~ls(~l'vdsi;
7
* ?vlrmpunvai komitnic*n poliiik unlu h rnt.lai ksttna kan p~bri!~,~*l~~4ad~i$11 11111tlr~1ay;i ala 1-13 sitc*,+ra berkelclnju t , ~ 11;
hlt>nll~unvai sisicn~ kelrt~ibaena!~ pt-til:rInlaari lin!;ku~~gan Fang ni1%maJLli.
Ilalam Ivrhagai prrises multi-pihilh I r a n $ klah Jilaksdr-takan, I r r r l a p ~ t k ~ s ~ p a k a tan
untuk melzdukuny, kolisrp k a h t p a k n konst.rv;lsi, rlamun d isaclari rnasI11 L r r c l ~ ~ ~ ~ ~ ~ l krnclala rrmuI12 s e t q a i h r i k u t :
I .
Upa1.a u n l u h nlrlLt hu hltn kc7rlservasi d < ~ n rchab~liidsi It1n1;si s u m t ~ t ~ r t l ~ ~ ~ ~ r l dlnrri hu kiln h a r t ~ ~ n memtlrlu kan bin1.n mvl,liu kcin jugs rn(~mc~rtu kan k ~ l t 1 r n t ~ ~ l j : o n n yanp, k ~ d l . I .r-n~~~liri\'d k t ' I t ' ~ l l I ? c ~ ~ d r ~ ~ ~ c1d11 yl't~ll[liil\'ad~~ i i l i t~lotljrlc~i h t ~ ~ ~ ~ l a l d L I ~ C I I ~ 1'1;1
.
bli~~ij;ufitkiln It'~nhdj;~~ I ~ i c i i l ~ ~ ! ; s ~ ~ r n l l ~ r r j l a \ , ~ ~ ' I I ~ I tli Jn11 lingkut1jy11 hiciup .;cvlakt.ltv~-thae;~;~r~ nlt~svClr;t k ~ ;
4. h l t ) ~ ~ ~ l j ~ ~ l k ~ ~ t i ktkl?dstid1~ ru;ltll; (I~i-lk cl,ir~ ftrr~>:si) hagi pt~l~~;r~Iolaan k,\~*,lsan l incluny,;
3. FLIPIYU~I~CI ~ ' I I I k ~ i ~ r l ~ f i i ~ ~ i ~~rmtlalnsati kt*lnusdkdl~ cFi rnilsa Iransisi milrluju k a l m p ~ trn h o r ~ s r r v ~ ~ s i ;
4. MowujuJLan p t * r n I ~ i ~ ~ : i ~ ~ n I,iav<l clLtrl r ~ i t l r ~ f c l d l S ~ I ~ I ~ O ~ C ~ A \ J ~ I alanr anl,ir.,l pihak-
Kal7upalrn yany, mriic*anangkan Jiri sebay,ai K a b u y a t ~ n Konservasi dan rnanlpu memhu kli kan k i t i ~ r j a pemhangunan wilayah herbasis konservasi pa tul mendapalkan pengharpan
y
ang memadai dari berbagai p h a k, baik pcmerintah pusat, p e n ~ e r in tall daerah lainnya, lernha ?,a-lcn~baga swadava, maupun dunia inlernasiorial. W u j u ~ l pengl~arp,aan tersebu t pas ti sangal b ~ r a p m , baik htlrt~pa peneakuan alas t\ksislensi kabupalen dalarn masyasdkat gtc~hal, promosi, banlttan bagi pembangunan w ilayah dan p~ny,uatil;ln kapasihs kahupalen, m a u pun be11 t u k - b ~ n t u k pengllarplaan Iainn!*a. I'~nc.anangdn cliri nrcrupakdn MJUJUCI dari "konirak sosicll" ya t ~ g perlu J i r ~ s p o l ~ spc.aranasiorral - haik dari sudul panclang poliiik, hukutn, kebijakan, kelemhacaan clan lata
pemerintal~an, maupun t ~ k n i s - lanpa ~ n r t ~ g a h a i k a t ~ pertirnt.ranga~~-ptWirnl~angan
ilmiah di bi~lang p e i ~ p , ~ l o l a ~ l n cIan konservasi sumhrrdaya alam. Respvri yang adil
9
aclalah mcngembangkan kriteria dan indikator* obyt-lktii, b ~ r i k u l mt?kanisnicpe~~ilaiannya unluk p l w t a p n n kahupaten kot~srrvasi J a n p ~ n i l a i a n kinerja k a b u p a k t ~ konsrrvasi. 13alam ha1 ini, p~ngcvmbangan kl.i[pl-ia Jan indikator ha1.u~ Jilakuka t i
srra1.d pdrlisipdiil, I ~ + a n s p r a n iian ~ n r m p ~ r l i n ~ h a n ~ k d n hrrl>ay,ai ktlpcintint;an srr.ara holislik.
P e n c a l ~ a n g a ~ ~ s ~ h a g a i ka h u pa ten kor~servasi bersifal s u k a r d a ( v ~ l u n l ~ ~ r v ) , sehay,a i pjlil~an masyaraki-lt kabupaten untuk mernbela keyelit-ingan pernbangunan ekonomi dacrali dan IYIP~ILIU kuni; krbijakan nasional cli bidang konservasi sumherdaycl a l a n ~ . Kriit~ria J a n indika tor pcnrtapan kabrrpatcn konservasi diperlukan sehagai instrumen I ~ g a l clalam memu luskan apakah kabupali3n pernrakdrsa dapai ciikategorika t~ st>tiagai kabupaten konservasi, s ~ h i n g g a rn~rnili k i hak Jan k~wajiban trr-t~niu (akiual m a u p u n pnlensial) menurul tat;i prmerintdhan R ~ p u h l i k Ind{>tlrsia. T>t.ngan dc~mikicln, dapat dipahamj hahwa iidak s r m u a kabuyairn da pal mrnjadi kdbupatcn konservnsi.
I'rnciapan k a h u y a t ~ n L{~nsvl..i.,~si rnrng;inciu~lg k o n s e k r r ~ ~ ~ s i logis van8 11dri1.s ililanggung ulvh 1'i:rncrintah Kahupalt~n dan Prrnerintah I'usnl. 1)aiarn [>.I[ ini,
pemel-inta h pusat inrln-tili ki k ~ j i v ~ ~ j i h a n menvt~~liitkan krbij,~ kan van8 m ~ r ~ d u k t ~ n j ; p ~ m b a n g u n a n wilavah ki-lliu1iatt.11, kniiscrvasi, haih nirnp,rnai 1 7 ~ n ~ l ~ m d ~ i 1 1 , ~w~lil;url[~in kapasi tas davnih, ~ ~ i ~ g ~ ~ n h a n ~ a n inirasiruklul- m ~ i u y u n ~iukcrny,a~~ a ~ y c k - ~ l s l ~ r l h Irgal sebap,ai insrntif ~wrnungkiti (etlahlitig inc~nlivc) bagi Lrri-apainya tujuan p r r n k a n g u ~ ~ a n kabupatcn konservasi. Se1ai11 ihi, pem~rinlali pusal merniljki hak untuk rnclakukan r v a luasi dlds ki~wrjit ~ i ~ ~ ~ ~ h i ~ l ~ g ~ t ~ i - i n krlhupa i?n k o n s ~ r v asi. 13i piha k Iain, pemerinlah Kahuyalon hrl-kcwajit~arq unruk r n r n ~ a l ~ ~ n k a n ptsmtrangirnan wilayah b ~ r b ~ ~ s i s kons~rvasi yant; harus di tunju k k a n s ~ j a k ta hap prrt.zic:anaan, implemrnlasi hir~gga kincrjanyd, st31,ta J id u kun y, Jengan kebijakan dclrra 11 clan kt.Iert~hay,dan (ta ta
p e m ~ r i n t a l ~ a n ) yank; set*al.;1 legas m e n d u k u ~ ~ y , kc~riservasi srrmbrrclaya alam. Sebagai kompensasinya, pcvnerinlah dacrah berhak unLuk rncndapaikan clukutlgan ifari p~merinlali pusat dan pihak-pihak lain vang rn~miliki ikaian l e p I dengan p ~ r n r r i n i a h
RI. Akscs unluk m ~ n d d p a l k a n cjitkungan pihak-pihak vany, iidak rnrtnilikj ikalan Icp,al deny,an stlncl il-i tiva a kan ~nrnjdili ins~riiil p s a r l ~ ~ ~ y , i sebuali k a l x ~ p ; ~ ten
K r i t ~ r i a clan Inrlikator pranilaian kimrl-ja d i g u n a kan u n t u k 1nt.niIai ial~sli~mc~ntasi p c n i l ~ ~ ~ l ~ t ; ~ ~ ~ ~ ; m wi lavLl 11 I~clrI7asis konsr3tvasi - \'ant: trI,lh cl i rumuskan scP,i!;(~i l ~ z j u a n p ~ r n h i ~ n l ; u n a n k d ~ t ~~111111 ~ O I I S C T V ~ S ~ - s t ~ d ra ~ ~ r u f i r t ~ ~ i l . I >a lam lase pcraili~ i,) I? k i n e j a , ditliana sebuah kli t7tr l ~ a l t l n konsrrval;i muIai rnt~njalcinkL~n prc~y,l-,lIn-I>rot:t.arl~ni~clI raval tlasi s r r a r a I ~ ' ~ e ~ l u ~ I i l d ku k a ~ i i dasar uniuk nit~ml~c.ri knbi
~ v ' n ~ , h a ~ . g , ~ a r i '11~1s k ~ l l ~ ~ ~ r . l ~ ~ ~ s i l i ~ n Jr1ti kvtcpatan ~ ~ ~ o ~ ; I ~ c I I I I - ~ ~ T c ~ ~ ; ~ ~ ~ ydrij; ~ I i I ~ k u k ~ ~ ~ u i \ , ~ !;ma m ~ n c a p a i iujuan kalwyatrn konstlrvasi. llvaludsi kilierja mrrupa kan i n s t r u m r ~ i
p~ncfornny~ u ul ct k melakuka n pclrbnikan menrrus (r-ntllrurtlzl i~trprnru~rnnl t ) , haik t ~ a g i
kdbupalen Intlupun prnp,clolann kawasan k(xisc~r.vasi. I'a~ia kondisi trrlenlu, ap'i hila
k i n ~ r j a ktrlwpnttkn lrrst.bu( lidilk sejalan clrngdrt tuiudn kabit p a i ~ n konsrrvasi, ~ n a k a "status i~istwlif' vanf: cii1~rl.j kan lwmesinlah dapal clirabiit. I lalam ha1 ini, fstmnrldllan
clan p ~ n i l n i a n kinerja kabupa trin konse~+v~~si rnerupakan instrrr m ~ n p~rntlrini~th tintu k
rnembrl-ikan insentiC ~~t*ml.rangunan wilavah bagi kahupd1t.n yang sir.nril jelas r n ~ t ~ d u k i ~ n g prup,ranT konservasi s u n ~ t ~ r ~ r i I a y a alam nasional. T)a tilm lahap
imylrmt-ntasi, penilaian kinrrja jtrgr7 m e r u p a k a r ~ ins! turnrn unlu k mrridapa!kan ciu kuily,rln dunia i t~losnasinnal d,ll,~rn pc~mbangu n;ln iv ilavah hcrlwsis konsrrvdsi
l
'
-
wtnI3rrcla1.a alilnr. <;am bar 1 tnt1[11lr1ju kkan s k ~ r n , ~ pt%rlrtapan J a n ~ - t < . ~ ~ i l a i ~ l n kintlr-ja kahupa ten kolist*r~fasi rt.hay,a i lxiqis itntuk niiam17t.rikan i11seti11 il i~crnl-rd ~ I ~ ; I I I I , U Irvilavah.
Ka tw lwtei~ K o t ~ r r r ~ RSI
7 f \
Krilr!,in dan Illclikator
Ki4x-rhasi Ian Peniln i,11i T
IrlstnliC:
K ~ l ~ i j n Ar1rl
Ilrpllny,l.i, D ~ p K r t l , K I 1.1,
Kri tcri,~ (Ian
I'rd Lcrtid asi
Inlrrnc~qiunal
Chmbar 1 . Kt~r,irlgh,~ " I J ~ ~ n t ~ l c i ~ ~ a n J a n I'rnilai,t~i Kinrrja" Kahupiltrn Konserv,qsi
Keclua fllso Ii*r.srhut r n c r n l ~ u l u h l ~ r t pcr;ln);Lil ki.iit>ria d m i l ~ r l i kaiot. varlg I7orlx:da
karrna 11itlnuz-ljukkan c4 t1:1 I ~ a l ~ l t a u k t ~ n d a ~ i n dari s ~ h u ~ 1 1 1 kL~lxlpaten ydrlj; I?.l.l<linal~
-!se-\..l,r,\<lroy c ~ 1 1 tltlnq~y r!.r;lu!y jrlu;Jsu! uey !svn.rrwloy ~ r a l ~ J n ~ l r y ~ z ~ t l . l : l o . r ~ ! ~ s r l ~ r , ~ r t e , ~ l ~ l i r t ~ j!lu,,scr! ' ! C P , I J ~ S L ~ O ~ ualednqvy ~ ~ ~ ~ c I t l l , > ~ a r l l!lu,ls~n : n l ~ ~ , i Ju~yyJrlsrp snrrq : 1 1 1 ~ 3 . i I!lar,jsu! y n l u ~ c l P Z ! ~ 1~~tpp.Ial ' s n s o ~ d !S!S ?.tk?fl -~.i~n!!i?llr lr P.I nit. s q a ! :{ul*,i '$~ms4ur?l
~ 1 ' 1 uncl~ww 2uns9ulyl ~!ltr,-lsu! ecln.r;rc) yrq 'j!luasLv urqr!! yay L I P L I P ! , ~ L I ~ ~ ~ -;
.Inq,+c;.r,>1 tti,>ls!s utrrrp ur.~;ld.rac~ ( ; ~ J I J L I .lolyP-.lnly 1. u r y iilunuad ~ 1 . w ~
l!sr,iJ;lsuoy u a r ~ c l n q ~ ~ y t*l~~nr!q ue!~>l!u,ltl 1rt~l7 z~rdrln~r;~d y nlun L I P ! P [ ! I I A ~ ~ ~nlwstl.rri "!c;r9,\.1,tqltroq ~r,>lt.cInilr-y 17I.ramy u ~ ! ~ ~ l ! ~ r , ~ i I u ~ p upcIpl,llr,d . r o l ~ * y t p ~ ~ ~ t i ~ p I J ! . I , ) ~ I J Y
Mengingal inii l~rra~~rl\iilahr~n \v.ir~i: jngin cliprc.al~kan ciClF;tm gagasan n~tlrij;t~naj
knlw 1~ [ e a r l kotist-n~asi ,~da la11 k t , i r r b a l n w ~ p t w i l r L ~ n y , u n c ~ ~ ~ ~ \ ~ i l a v n h a kiha t kondisi hiofisik daiz t.ksistrnsi killvasan kunsc.ri*asi di ~ ~ j l a v d h trrsrlhul, srluruh prclwbq R i n l ~ ~ q
harus diciukunk; cItlt~l;an u l ~ v a p ~ m t ~ r i i i lnll yu%,il y,un,l mrningkatkan k,ql~,~silas r l , l t i
~ w n i n ~ k i l i a n kinr~l-ill penj;illolaan kcwasan ko~-tserv;~.;i di wilc?yL~Ii t c r s t > l ~ ~ ~ l . l tal ini mernlmtul~kan duktingan krbijakiln ~ I I E I S Z I S d;lri U~13,lrlcrnen Kt*ll~zlanan.
! ' m r r s - ~ ~ r o s c ~ s \+ally, h'i 1-11> d i l i i l;.;iinn kan o1011 Pe~ntlr'ir~L~h [ l ; l t ~ ~ t I ~ lrrd i ri cIari:
I . P ~ r ~ c . ; i n a n g a l ~ Knl~uy,i lr-n Konsrrvnsi d ildku kdli I ~ ~ r ~ l ~ i s a r k d t ~ pr~)sc~s-prost~s InA,l l yatly, swara indepondcn clitakukan clarrltli J a n dapat dilldntu olt.11 para p i h u k vany, r n ~ l ~ d u k z i u g l u j u a i ~ kabupatt:n konsrrvasi, hai k I.SM, 01'11op, Irnilwga p ~ n e l i tian/ penclidi kan, prnt;elota kawasan konserv,lsi rnaupun swasta, dapat rncrnlmnlu P P I ' L . ~ ~ ~ tan proses penra tiany,;uI mclalu i prngmm-program
p~11di1 rnpinf37,1n.
2, Pt.nl;usulali Knlmpaltlri Konsrlrvasi, d i znaksrrd kcln serara sprsifi h sehc=f;ai
"\ ~nrakanisrntl li.gaI un!uh mrncldpalkan insentil ht.rk;lilnn d ~ n g ~ i t i kahupairn konscrvasi. P ~ n g u s u l a n k r ~ l , u p a t ~ ~ i ko~iser\~;isi merupakan rt~c~kdnis~iir v.ing hprsifal sukar~la (voPunlarv), narnuti bap,i kabcryalt>n konst.r\uasi yi4nf: Iclali c l i t ~ t ~ ~ p k a n rnt.mili ki konst~kurnsi v~rng hrr.s~ldt n~anrEatorv,
3. Kabt~pa ten konsrlrvasi \.an8 blah clitrlnpkan rnrmiliki kewajslr~n uetiak mriivusun r l , ~ n / ~ l i , ~ r ~ ~ncnj.cl~,lLali Ilny,ratn pt'tnhan)yrnan jany,ka pi-lnjang
~Pr>n!;dn prmt.l-ink11 pusat, si%l~ingp,a nrah cia n ki nrrja ptlm ba~~j:rtntlra~~vi~ s t * j i ~ l d ~ l cIrni;art I tljut-ln l x ~ i ~ ~ ~ l a p n n knbt117;1lt*1i kunscrvcl~i. I l c ~ l ~ l tn ta hC1p ini, ~lrrku t~y,iln
day1 p q r ~ i pi I E ~ L rntllaltti proy,r;1rn-pro~r~ tn p r n ~ l ~ ~ n i ~ i n p , a n cicui
kalilfi'i tas ~ L ~ t ~ r a l l , bni k asislensi teknis, pcny,r~mtwngar~ h ~ l r r n h ; ~ ~ ; i ~ ~ i n L ~ , I I I surnbrrdaya m,tnusia, maupun p~ndana~ln, rlapnl cFiFakukari.
4. 'I'aliop Irnplr*mt.~ltnsi I'ruljlrarrl vang diJt1sarkan ,ilas Ihrnranii jangka yaiija~tj; i.;tng
clisusu~i d,ln trkuran-uku~.nn kin~rja iuarlg srjaldn drizgdn tujuan kabupaten
rnempt~liva i aspt-k vara;: It~hih luas rlan bci-sifail t t m ~ t ~ n lwgi wilayah mnnayun yarly, dihuni m,~n{zsia, srclnn~k~111 kons~rv;lsi mclmpunvai siiat vcrnp, lrhih kh~rszis V ~ I I I ~ ; liclak
harus Ivrkrna di .;timu>) ivilavah \.at?!; ~ i i f ~ u l ~ i n ~ a ~ l i l ~ i a . IJengan drniikian penj;l~;~rp,aan
alau sisErnl insrnli f-iE isinsrn tif Ilay,i halmpat~n vang mcn!r~ tt>nj;j:,irakrln p t i n i l ~ t ~ ~ ~ l : ~ l l a ~ i I~~i.k~lazijutar7 klal-, ptlrlu diarlil kan clan p e r n l ~ ~ r i ~ n ~ ~ y a b ~ r l a k u Iwgi scmtln k a b u p a l ~ n
dnn J a p a l Jiknmlwtisika~l t n ~ n u r u l tipologi k i ~ b u p a k ~ ~ alau h a l ~ k a n kola.
Krhijakan kalsupnkn konsorvasi memill ki kcterhalasan-kclcrhatasi-I 11 ~ ~ I I Z IMI-US tiisacfal-j oloh s r m u a 1.iIz;lk. Krterbatnso11 t~1-srhut qot iddknva l ~ x k ; l i l ; ~ l ~ drnp,=in 11 !;it
hal, yaitu: p r r i ~ m i l > jurnl,lli pott-'~~sidl k < l b ~ ! > i ~ f ~ ~ ~ ko11~11rvclsi lidak sebanv,) k ka t~up~ilrb~i vang ada di Incion~sia; kt*durj, ktxirrllil tnsan dana insenlif yant; trrsrciia \ - . ~ i ~ i f : I ~ i r i ~ s
rllih~rikan srt-arn n111lli-lnhun ( n ~ s t l ti-\,tbars); day1 k r 2 i t ~ , kara klvl. rkc>sistrm kClllupt~lc.n
korisrs~nsi pasti k11,ls u nluk cliritn (art inya srlmcll.rl i>kulop;is hampir J a p a t r l i j ~ d s t i k a n tidak akan acia kallttpalrn van8 ic-lmtik-sama).
Rerdasarkan pelly,rrtiLln kcrhu;~alrn konsrrvasi, vaitt~: "sehagai wilavah administl-a tif ynriy, mrlaksandkar~ p ~ ~ n b a r r g u n ~ ~ n herlanilaskan p ~ m a n l a n l a ~ ~ h~rk(rErinjukan, p ~ d i n ~ l u n g a n sisLcm ptltlvanl;t;a kchidupal-I, p~~.rp,aiwtara kraneka~-agani~in havaii,
Y i l I l f i dii~tapkan I~i~rcIasarknn hrilvria lertc~r~tii," mrnu njukknn p ~ r l u n y a srp(~~+,ingkaI
kriirria .clan indiklilcsr u n t u k r n t l ~ ~ e t a y k a n srt,u,lh kcil~il13c~t~n rnrnjacli ~ , I ~ J U ~ ~ [ P I I
kvnservasi yaIil; set-ara bii~Ci<ik i n r m y v ~ w d i kctcrl3dtacin.
Namvn cic1nijkiun van!; p>l.l~r ~Fipprl~atikan lagi arlal,lh sikap j~rc~aktif kahupal(*ri d m
maq\.;~rak~~knr-a cIa1anr ~ i ~ r m ~ l n c t a n y , wiIa\.dhnva st~ls,~j;ai selluali prasvara! se~lx*lurn clijacli k n l i srl>ay,ai sla ttis kclhupntt-n k o n s ~ ~ ~ a s i . K<lsr*nd apnl7ila ha] ini ~ i d n k L(trj,)rfi, ~ n a k a i n h w s yanj; limllul rnuny,kjn t l a ~ ~ j ~ a kastvia ,ldL~nvrl y ~ l i ~ ~ ~ r i f i nlrlnil~rrolt-11 ili.;tiniiC aZnrr cl[i 11~1 korn lx%nstlsi Jan liil'l k irrl-myany, Lc~r~\ilAuen<i ~ 1 ~ 1 1 1 i.t'sikci lpang munj;kin
Z~rj~~Lli akibal sla \us kal3uyc~lt%r~ ~ C ~ I I S C I ' V B S ~ Irrsrbu t. K~IVVII~ pililit~ii h-rsebul r n ~ r u p a k a n pilillan jangka panjdng hah kan selclrnanya.
I'rnt4a1wi slL~lus I \ d l ~ u l ~ l t l ~ i kc~~ist.rv,~si tnrbrupakan p j l i l ~ ~ ~ n 1701 iti
k
n~its\.rlrak~ii d;lnprmrrililahnya srhingga E~arcrs nirt ililttknn prcls~s !rang hajk dan Ivnar. Ki-li kil p e m ~ l - i ~ ~ i a h kallu pa ttm 1lit3ngajukan cl i t n i s~bat:ili <-,I lnm Lahu palm konservdsi p i r l ~ i dilakukiln prnjlaian dtlnfinn mrkdnisrt~r vnng jillas dan mt~lib,~tkiin s r m u a pil~iih 1~d111: nzc3rtnny,y,ung ktwtsr~kut~nsinya. I'aJa tatariir~ 17r ~nt>l.inlah kabupaten, pc~ny,L~juaii tersetlul harus n~c-liElnlk~~n p t l r t ~ r r i ~ ~ I a h clnc~r~ih, IIT'RI7, Inkoh rna~\-ar.~rhdl d i m mdsyCll-a kal-t~ya. Setlangkan 17arI;l tala ran ~wrnc'rin tCill ~ l u s a t , selain ItlEnFz t c r s ~ d i a ~ w r ~ t t u r m ~ ~ ~ I ' c ~ T I c ~ ; I rip^ 17n\rIi l ~ i J\ b t ~ r u y a I+*lrp~.rs, Inprcs b;l h k ~ n UU, 1~c.t-l u 1 1 1 ~ 1 ibat ha n
la*lwrapa piliak van); t r ~ l . l i h ~ l i-ditu I e p n I S,ltam i t K t m w n t z ~ l - i ~ ~ ~ ~ I,ingkuny,a~i I lirlup, I1t~p~i1.lomt.11 K r l ~ u t ~ ~ t ~ a n , I Jepal-lr~ncrl Ktwlautan cldn !'PI-i hclr1~111,
I ) r p a r l r r ~ i i ~ n Ktltlanl;an, 1 J17</ !11'1 I, do11 i o k ~ ~ h mas\*;ir;~Ldl/ I S 1 . I .
Upal.;~ !ran;; dnp;~t dilnkukan p ~ a ~ t l r ' i t l l i ~ h darrdh dL1!anl rnenc.al?iti stalus k,lht~~lalt*n
3. K ~ j ~ a s l i a n ~ l c - r l ~ t l ~ l tasan kt.l-usL4kL~n
LE
i mas']z
ransisi rnrnuju kahu paten konsprvasi;4. t'rmbay,iai~ I i i ~ v a J a n maninat surnbrr-cld~~~l L ~ l < i m anlara pi2iak-pihak van!: l c ~ l i h adil.
Dari diua hat ~ ~ o k o k vailu kill(*~*l~alasan ~vjIn\.ah biolisiknva
LI;III
aspirasi m;t*i.ar,l kill/prrnc.rinl,~Iin~a, clapill d i ~ r r ~ i i k a n Iebih Iilniul ptinsip da11 kritrria !rang cliy,uran knn
u n l u k r i ~ t ~ i i t ~ l a ~ ~ k a r t strlIus k,il~upa ten ~ O I ~ S P I ' V ~ I S ~ , v a i i t ~ :
1. I'rinsip: Kcbcraclaari kawasan yang rncmiliki fungsi krlnscn~asi
b"
1-2.
K r i t ~ r i a 2: Memililii knwast~n !din ynng r n r ~ l ~ y u n \ ~ a i nilai konsilrvasi tiny,p,i2. I'rinsip: Komitmcn ptlliti k tcrhadap konscrvasi
2.1. Mrrirrio 3: Mrrniliki kr~rnitn~t1ti i~olilik jFang rtitu,i~it;kdn J a l a n ~ ~ I o k u t n r n datnrah d a n prot;r;trn p P m b a n ~ u l i n n jilngka y a n j a ~ ~ g ynng rnrnct ukung
k u n s e r ~ a s i s u n ~ l w r r i a v a alarm d m peny,elolnn~~ sumberrl,wa alam I7rrkeIanir1 tan.
3. I'rinsip: l'crdnpat sislclm k c l c n ~ bagann y a n g nrcnrmn jsltlg konscrvnsi
3.1. K r i i r r i , ~ 3: h,lrlrnpunyai slt.ul\lur c~rp,,~ni%,tsi foi.ulial dari no11 l'r~rrnnl dt-rpy,nn ~ U ~~ ? c l k ( ~ k I S clan l u ~ ~ y , s i i ~ l ~ i r ~ pcjt.an van!; nic*ndukt~ng knnsrrvasi
3.2. K~iii11.1~1 (3: 7,Icniilihi rt.!:illCisi ~la('r~1I1 \ ' r i l l ) : l x b r o r i ( ~ ~ ~ [ ~ ~ s i cI~n/cltcll~ ~ ~ ~ ( ' I J L I I I L L I I ~ ~ ;
ki~n.;tarvasi.
P
U ~ l t v k k ~ ~ w l - l u a n pcnilnisii s e h i ~ ~ f i g a dalwi Jilakuhat~ ptlnctayan stalus knl~uydtrn,
prirtsip dan k r i t ~ r i a t(~s(*2-1!1 ilialas h ~ l u n i memaclai untu k d ij;ua~akan. 01~11 knrrna ilu pl-insip dan krileria IcrsrEw t Jirinrikiln lilp,i m ~ n j a d i incflikator dan skala i n i r n s i i a s n ~ n . I<inc.inn indikalor J,in ~ k r i l d intrnsit;lr;nv<~ dapal c l i l i h ~ ~ l ~ ! ~ ~ l n r n I,a mpiran 1.
Olch karena itrt krlhija kan p[-'rtlbi~rlj;~narl kabupa ten clalam ri~ngka t n ~ n c . ~ l p = ~ i lujuar~ kahupaten kunstarvasi paliny, tida k rn~nvrdiilkan 1) stralegi kola!~orasi dcngari pmgrtola kawasiln konsri*vasi, 2) strategi prtnbanguniln 1-konomi ?any, herazaskatl kt~nser\lasi (ar~tiir~i lain st.lfay 13rcsSr~un d i kaji 1rt.Tt.bih rl;ilar~lu meIalui analisis ycailaiii u krhijaknrz lirll;kunl;an sIl.i~legis) serb 3) sstralri;i ~ltviyrJ iaan i tiformasi karr~n~a k a b u y a t ~ n m r ~ ~ f i ~ n d a l kiln kt.t~ilil?ifiiasr~\.a iorhadi~y .;ilmua hihak, 27ah kari mi~~?'rlr'ik&ll glohaI mtllnlui trampararwi cfan akunidl>ililas puhlik.
Stralry,i pt?mbangu~ian kahzpalvn kons~~.vasi 111rsrlwt w l i c l a kirya f ~ a r u s ~nc*mbc~ikan indikasi ha41 l ~ c ~ t ' u l ~ n tr3r-jadinva alokasi budgr~t vanp, jrlas hagi konsrrvasi, srliiny,~;a k r - r u ~ k a l i surnt~t~t.cId~.a d a r n dL1p,1t dipu[ihk,tti ,I tci tt stlrnlib>rd;l\.a a l a r n n ~ ~ l It-rpc:lihara srknliy,us pcnclnpa16~n clan trs~ih~i r n c ~ s v a r a k ~ ~ l n v n k t a p ni(>nir~y,kal.
T
I IasiI pclnksnn,~,in kat-tupnki~ kotisr~.v~rsi ctdpal clilihltl srtl~,~y,ai s i s i ~ n i vdn); tt>rrlil-r sjskm p~~l~;c*nkbangal~ i ~ ~ d i v i d u , sislrni sosial, sistclni p r m e r i r ~ t a l ~ , sistem ~ k n n n t t ~ i ,
sistem infrastsuktr~r, stv-la sisiern sumbcrclava
alam
dan lingkungan (llossel 1 J., lCI99) seperli ilitunjukkan clalarn Ciambar 3.I'rt~y,tbmha~a~an jnclivic2u,1l rlap,l t l t ~ r c l i r i clari kt~ht~l3asan rnasvcircl kai madani, 11nL asasi ninnusia, k~aclilan, kehehasan it1~2jrriclu, kvsrhatnn, Iiak htlkrrja, intrlr,l;qsi sosiat, pnrlisipasi, ~,mtlt.t L I ~ E I I krlr75
~ I I I I S U S
masvarakdt, rnah\ril~l Rtahiduyan vang s t a ~ ~ ~ l . ~ r ,kt~illilikasi, spilsialisasi, pvndidiknn (>i.ilnfi tlew~as;~, 17clrencanaan Lvluart;a dLl 11 kchidupan, rrkreasi dcln hihul-ark scni, srxkolah darl i rislitusi prndidikan, lasilil<~s olclhr;3fia (1;11i srni, rvkrrasi, prrpustakaiit~, LtXmpal i 1 3 c ~ i 1 a ~ l ~ .
Sis1t.m k s i a l tcr~liri i p r l + l u ~ ~ ~ l l r s han p~l.rulc\.si, ko~npclsisi rtnis, cl~riril~usi prndalwlan, stru kLur kvlas, krllornl7ok snsial ii,ir~ orjyi tiisasi, kib,tmanan sosi,~l, i;~minan k ~ s r h a l a ~ ~ , ban tuail lii~lsiii.
P
'I'J~A prrnt*rirrl,il~~ir~ Japa! Ilrrupa: actminis~t.,~si pt1mr.l.iiltilt1, kcuany,cln ~ ~ r r l d i k daap,ij,tk, parlisil'ilsi poliri k, c l c ~ m c ~ l r ~ ~ s i , rrsnl ttqi kordlik, I .Shl, kvbjja kan 1 IAM, kehij'q h,ln srni~rasi ~ I a n I ~ ( > ~ X I ldsi, sisirbtn IIU k u ~ i i , l>clnp,cmcld lidn k~.jminal, kebijakan inlw-iasinnal,
! P knoIop,i.
Sistt'm Infrastruktur (rrdil-i dari l~t-mukirnan rli111 pt3rkoladn, rumah saki[, Iistsik, Lel~pou, lransporlasi clan ilisiribusi, cislern 51-1 plai enersi, air, makanan, barcl~ig dan jasn, limhah, pc.lCn.,~rit~n k e s ~ h n t d n , knmunihasi, mrclia mils;r, penclidikan, riwi d a n ~ ~ t * ~ ~ ~ : i ~ n ~ ! ~ ~ t i j ; i ; ~ i ~ , k(>itmucln. SisLr~n Ilhor~orni hrrul>,l produksi tlllrl konsuttisi,
: I , . , ' . I
p
(;ambar 3. K r t ~ t i i ~ n ~ sistr111 ~iclalarn ,I tit t~rt~posydwrt. ~ l d n ! ~ i ~ I x i ~ l r , d nLt~lt>l.k,iilii t i 1 1 \ ~ ~ 1 . K r r n a m ~ i s I t l 1 1 1 c I ; I I I ~ ~ ~ '1 irirlgkaskan r t i t ~ ~ i i , ~ i l i si.;ltbm kt>m,tr~u.;idcln, sistem surnl?*r.~I,iya alam ~ l r l l l s i ~ l t - ' 1 3 1 yrnciukungny;~.
Menurut D a b ~ I k o tlE '11 (2002) kt-srjahlrraan rnL~nusia ~ i a p a i ciilihal Jari sistclm lingkup
kehidupannya yilnt; dipt'n~aruhi oleh n~ek~tnismr-tt~ckanism' trslenlrr sep~rli irrlihat
tialam ~ a b c E I.
\,lrkdnis~nr vang mrrusilk
K ~ n ~ i s k i n a n
Krli Jn kst*hraan Kr~l+upsi
1 Ktlkualan cli luar hukunz
1
1)iskriminasiI
Ktxljc1;l kadilunI'irt-tumbul~an p r n d u d i ~ h tinggi
i
Aliran penduduk lit~gei KelangkaanI . k e i ~ r s e d i a i ~ n matrrial 17i~nl ill!; hagi kc~liidt~l-r~~n van?, l a w k (r11r7ta l~(-ti< & I 11~1rid11 yang a m ~ l t~ cia n kup, pendapa ta n ~lnii k ~ k d \ . a a n , makanarl, yr*rumahan,
peslrnj:kapan rumah, 13nkoi;~~1, a k s ~ s trrliildap barang):
3, hubunj;;~n s r ~ s i a l \,;in); haik (koht>si sosial, sa1i.q; mrnghargai, hul?cri~gaai kel~ral+l:~l, hullun,q;~u ~ ~ * ~ ' J ~ I ' , k ( m a ~ l ~ l n salir~!; rncwolont;,
PI-lindungara
;.1~i;1 k);4. ktlnmandn \'an8 ja\,,~k ( a k s ~ s surnl~~l-cl,l\a atani dCl[l Inir~n\ea, k t ~ a m ~ ~ r n , i ~ i pribadi
clan kryc.milihnn, kral~itlup;~ri v~iny, a n i a n clari g,inj;y,tlSin alam mnu pun ni'inrrsia);
Srdangkan pem2-ranguna1-1 wi layall E~e~+basis kotlstlrvasi set-ara hr.rkclanju tan clic-iri kan Jc*ngan p ~ n t - a l ~ ~ ~ iiin hasil (ou tc~omc~) E7eriku 1:
2. K~ni~~nrliriar-r, ptlt~~:t~lolaan kaivaain k o n s ~ r v a s i ~ l ~ l r i rkosistrrn ;1lclrn Idin \!;in::
rnampu r n e r n b r r i k , ~ ~ ~ konit.ihusl ol.r!irual terhaditp kpsejahtesaan anns~rarakal cIi111 ~ w > ~ ~ ~ h a n g u n i ~ n w-ila\?ah serara I>rrkt~lnnju!an.
P 7, Kernaedil+itlii ~ ~ ~ > t r ~ l x l ~ ~ y , u n d ~ i wilaya 11 herl~;asis Lc>nsl-l-vasi sunrl~c-11.rla1'd alam.
'!
13rrilasark~1~n luiut~ri kabu ll,4lvn konscrrasi, h'ixil ( o u tc.omt1) \ J ; ~ ~ i g harus J ic.,lp.ii clan
tcrwujudi~)~,i 1aL1 ~sraj,t - I ~ C I T I ~ , baik ( ~ o u c l ~:o\.t~rnnnc.~) va1-lj; r t l ~ ~ r n p u rnc>r~l;i'~~ddlik~l~l sislem i i n t l i l . c ~ p o s h ~ ~ ~ r ~ s t ~ . ~ ~ l - a o y l i n ~ ~ l I , kri ttaria rlan indi kaius kil~r>l-j,! k'r l ~ u p n l t ~ n
konwrvll.ii ilapa t r l i ~ - u i i ~ ~ ~ . ; L n r ~ s ~ h a g a i bruiki1.L:
I(ritg-cria-1: 'l'umbuhnya sistcrn pcnf;cmbangan individu guna pcningkatan kapa?;itas kanscrvasi dan pcngclolaan sda bcrkelanjutnn
1
nd
ikalu!:1 .I. I ' ~ n i n ~ , k n l ~ i n krsa~1,i r,ln kcv~servasi (C:onsr rn\la iicb11 ilwart~ntlss) su rnlwrrliitld 6r1c3 m
se't-ragai sistrni penollSiil!; kr4iiJupan
'1 -2. 'I u i i i F ~ u h ~ n ~ ; ~ ~ ~ e l - i l ; ~ k u y~int; mc.ndukung perigtlloledri kawasan kot~stbr\lasi di111 kclwnsan p~niinl),
1.3. 1't~iiint;katan k~mdlnpcrnn n.lils\ ql.;i kat ( ~ w ~ ~ ~ t * l ~ i l ~ u ~ ~ n , ktuhlian dnn sikap) dal,l~n
0
~wigt"lolaan s ~ l r l sctc.ara hr-rkt~lclizjutan d a n ~ ~ c ~ ~ l n n g u l a n t ; . ~ t i tn,~sal,~h-niiis~iI,ih lit-rgkungan Iiidu 1-1E<riicria 2: Ilcrkc-mbat-tgnya sislcm sosial yang mcndl~kttng kr1nscrval;i dan pcngcIoIaan sda yang bcrkclanjutan
Indi kator:
2.1. 13r~+krmhany;nya kal3i la1 sosia1 (SF!( rr>y,ulation, srll cli*filniLiny, d a u srli finan(.int;)
\rang rnenduku nj: sis tclm mnla prnraha rian rnasvil raka t
2 I3~r.kcnihany,~tnt hiipilal sosial (scli r l y u l a t i ~ j i , ?;(*If rrry,anizinj: J a n self finant-jllyJ \,ilnfi mclirdu hi111~; I - c * ~ ~ ; P ~ ~ ~ I , ~ , I I I kcln'd~~111 ICu11st"rvasi ~ i a n rkc>sist~tn-tkosis[c.m penlhg lai t i i ~ > ' ~ ~
Ksif csia 3: 13crkc1nbangnyy sistcrn pornurintahan yang nicndftkung pcnillangz~nan
wilayali bcrbasis konscwasi
Indikator:
7. 1 . 1 c ~ r s ~ d i a n v ~ t sisbttna Iry,,~! ~nt.rit;ot~ni p~rIinclzlnj;~tn liak-/la k rnasv,i r,1!-,,11 CIS sJa
3.2. Kunsislc7nsi ~ i ~ i l ~ l t ~ l ~ ~ t ~ z i i ~ ~ s i ~ ~ I I ~yuan); ~ ~ ~ I ~ I I
3.3. I'm-srcl iarnla r ~ g ~ ~ l a \ i vrlizg ~ l i t ~ l ~ i ; ~ r n i l ~ k t ~ l ~ s l d r i d i ~ ~ ~~ I d n 1 I ~iriy,ku n t ~ n 1
3.4. 13erkeml~anfinva prnf7rr*l(>lil kcir~,asan k{~rist~i.tl~~si !rang mnmpu smra~lar~a dari r n r r n l ~ ~ r i k n i ~ k o n i ~ i b i ~ s j r ~ v d t a ~ ~ ~ s ~ ~ J ~ I I ~ ~ I - ~ ~ , I I I rnasyaraknl
3.5. Berkrm'krangnva k r l r tnl?ak:aan pernerin til h van8 rnel-tdort~np, invcsidsi 5 w,isll.l
dalam ymy,vlolaan sd,~ bel.kr.la~~julali J a n industri jasa lingkuntr,an
3.6. 13rrkrrnl~ant;nva "gr )c jcl t;nv~rnanl-r" d ;I t a m pengelr3Iaan kawasan konsrrv,isi
Kritcria _.4: 13crkcmSangnya sistcm ckunorni yang bcrtanggung-gugd d a l a n ~
kclcslarian sda, scrh nlcndukung pcngctolaan kawasan konscrvasi dati ckosistcm pcnling lainnya
C.
Indi kator:J.1. l ^ u r n I ~ r t I i n \ ~ ~ ~ lkili~;!;~13iy, jclwall sosii+I ( ( . ~ ~ r p o ~ . ~ ~ t i t ~ ~ ~ + i ; i l - r ~ s ~ ~ ( ~ ~ ~ ~ i I ~ i I i l ~ ~ ) p~rl-a 1~4~1lFcu
c konorni
4.2. ' I ~ u n ~ l ~ i ~ l i n v ~ l c ~ ~ ~ ~ ; ! ; u n l ; j , ~ ~ ~ c l b ko~istlrv~tsi para lvla ku rktori{~mi (pro-r.c111wrvr1[io11 I ~ l ~ ~ i ~ i t v i s t ~ n ti tics)
4.3. lSrrki~~a11~~n~;ni~a ~ k o r i r )mi wild\,eh Iv-rl-r,~sis yunfirlol,lnn sda h e r k t ~ l C ~ r ~ j u t ~ i r ~ d m i~idustri jasa l i n j ; k ~ n ~ ; ~ u ~
Kritcrja
5:
'I'cekcndalikannya dan~pak ncgatif tcrl~adap sistcnl surnberdnya alam clan1 ingkungan
Indikator:
. l ' e j a m i ~ ~ n \ ~ d dksrs rnasv,tra kLal Litrhadap inlclrn~(bsi cllds 5 ~ n l t J l ~ ~ ~ l d ) ~ i l atant
Te jaini1111\+a krutu han dii [A fungsi k a w a s a ~ ~ kt?nsorvasi d a r ~ t\kosislem prnIi~l;:
Iainnva
I f t * r k t ~ z ~ r l l ~ ~ ~ i ~ ~ , ~ i \ ~ ~ ~ ~ . ( s ~ l r ~ i . r ~ ~ i dilil rt*hahili tasi dty,r,~d,lsi surr~l?t-r~l,~va taldnt
t'-
.I ~'rstariid IIV;? s i s l e n ~ 11111ity1si cldrnpClL linj;kunj;an[ I d s i l - l ~ ~ i ~ i l ~ ~ ( ' l a k ~ i l ~ ~ c l ~ ~ t ~ 1Jrol;ram pt*rnl>ar~fiunan k a h ~ ~ ~ d t r i - t I \ o r i s ~ r v ~ ~ ~ i 11111.!11 t l i ~ ~ i l a i
ayak<ih p~ngarulinz.,~ i ~ l a h ttrrnuju lujutin kiilw13atrn konsrrvasi ,tiau btllum, s r ~ l i i ~ i ~ y , a prt~iilaian i r ~ i dalwt ~nenj,iJi dnsar h q i Eihak lain trnltrk ~ n r m b e r i k a n itisr->tilil alclu
disinst\ntifnva. U ~ i l i ~ h kt.perluan i r ~ i ili hu hthkiin .;(bpoi.,lngkat indikalor > . L I I ? ~ r n ~ ~ c i a t-r
diu kur namuri jtl!:.i t-LI k u y st~n%~[iC I.rq:i ~ P I = R \ ~ ~ I ~ ~ ~ ~ I ~ I ~ C I ~ L I Z I I I k a b u p c t ! ~ ~ i konscrvasi yang
Sislem prnilaian Kahu$a tiln Konsrlr.vn.;r mt.libalkt~n h e b r a p a fillak, y.~iltt K , ~ h u p , ~ t ~ ~ n , I'ern~t-intah pusal (I3;1pyvnas, t I v ~ ~ i l ~ i ~ ; r i , IIr~pKcu, K1 .I 1, l l ~ p l ~ u l , OK13, clcirl Ic~iil-lnin), dnn 'Tim Penjlai. Seddn>;kan pcl~*any,kat \ I m p , harm disecliakan adalah st*l hriltll-in dan
indikalor penrlnpln krll~ul.rL~L:ln konsclrvasi srrb s r i krilrl-ia clan itldi k;ilos kiii~rja k d I 3 1 1 p l l ~ n kr~n.;rl.t.,isi. ! ~ c ~ ~ l ~ l r ~ t ; k ~ u ~ prost>s \.ang harus tc.rjc~cIi adalah t ) l'~.nj;twulan pentslapan k a t ~ u r , ~ tvr~ ko~isiv-vtlsi, 2) I'rtieiapan kabupa ten konsrrvasi, 1) I"ni1eian kine j a kahupatm konsrrvasi, ch11 4) Pemberian jnsr111lil lmik pada h h n y pra dan setclah strn1tis kal~z~patrn konservasi. Secara lengka~:, d a p t cliliIiat clalam Cinmbar 4 herikut.
I'er~l~igh~~i K k l
-
'I'im
prnilajCI
il't*tit 11 h o l ~ hS
)tip,l t . ( ( ~ l i 1 ~ - ~ 1 1 Ila la m N(*t;ori \c.\~,~);ni pc*mbjna pl~ntt~t.irit,~hnnI,arnpiran 1
.
MciZl'i k Kl-iit'ri.~ 4a11 Ini1ik;lEor ]'~zicllapan SEalus Kllllupa ten Kor~sc~l.v~t.;i.- . - -
T9el-umusnn tujuan clan prinsip p ~ r n b a i ~ j : u ~ ~ ~ ~ ~ ~ bcrazask;tn konsrrvnsi jelas d a n c l a p 1
~ r i t e r i i I
.
.
I Indikator 'I
Skala - - IntensitasI'rinsip 1: Keb~rrrrllu~rt krtulnsarr yw~tg r~rrrnriliki f t r r t p i lior~s~mnsi
K1: hiltmiliki
1
lialio 1u~1-5 I \ d ~ ~ . ~ s a n knnsc~,-\rlsi Haik s ~ k a l i : >hO?,ku nl1it: jt3las
l i * l ~ k : Visi dan m i 4
t.k.;vkutif dati ltl~;rsl,ili~
1
kumnj: jplas r n v n ~ l ~ ~ kung1
kdwtlsa11 k o ~ i s t ~ r \ ' ~ ~ ~ i cukup luas
konser\?asj . . I
13ai k: Renslra kdl~tr pa ten
ilan Pclrclanyn mt-nclukuny, rian m r n ~ ~ a r u s u l a m a k a n
cIc~ny,ar~ I u , ~ MJ i lar'ah I{aik: 4fldO9$, ! aciminisll-nsi tiva
I
K3: hl~mil i ki I<atio luas ~ l i l a v a h - \.an$ .
S~dar~!;: 25-4OniI I
!
13uruk: 13-25?, Sal~y,;ll l3uruk: <1,7"h
Baik srkali: >3000 kawasa~i lrlill v ~ t n g r n r > m p u ~ ~ v a i 11ilili k ~ > e i ~ ; ~ ' ~ * v a s i , Raik: 30-30%
m r n ~ l ~ u n y n i nilai tint;gi dtlngnn Iuas wilCyah ' SrJc~nj;: 10-20 0/n
konstlrvnsi tinggi CIL miniqtrasinya
I - '
1311 r ~ t k: 5-1 0 YOI Sangat Rusuk: <5"i>
1 5 nsi p 2: K O I I ~ ~ ~ I I I ~ I I p l i i
ik
l ~ r l ~ d t t p h t ~ r ~ s r m t ~ s iK3: Memiliki Kornimen ?*anp, jelas dari
r~
I komilmrn pnlilik pimpinan tcriinggi1
~ R I I ~ ; diluanfiko n clnlarn d o k t r r n t ~ ~ i13aik: Regulasi (l'l:Kll~Z, SK
i
RUI'Arl'l Jsb) Visi cEan misi ,rksekutif dan Ergislatil iplaq r n ~ n c l u k u ti!; konst~rvasi
SeJnng: Vlsi c l ~ n tl~isi