§qÀvÀ£ÀzÀ «µÀªÀvÀÄð®zÀ°è ¨sÁgÀvÀ ¨sÁgÀvÀ dUÀwÛ£À¯Éèà CvÀå¢üPÀ
§qÀªÀgÀ£ÉÆß¼ÀUÉÆAqÀ zÉñÀ. ¸ÀÄ.400 «Ä°AiÀÄ£ï d£ÀgÀÄ §qÀvÀ£À
gÉÃSÉVAvÀ PɼÀVzÁÝgÉ(§zÀÄPÀ®Ä PÀ¤µÀÖ CUÀvÀåvÉUÀ¼À£ÀÆß
¥ÀÆgÉʹPÉƼÀî¯ÁUÀzÀAvÀºÀ ¤PÀȵÀÖ ¹Üw).
zÉñÀzÀ ±ÉÃ.77gÀµÀÄÖ d£ÀgÀÄ CxÀªÁ 836 «Ä°AiÀÄ£ï d£ÀgÀÄ ¢£ÀPÉÌ PÉêÀ® 20
gÀÆ.ªÉZÀÑzÀ°è §zÀÄPÀÄ ¸ÁV¸ÀÄwÛzÁÝgÉ. (2007gÀ J£ï.¹.E.AiÀÄÄ.J¸ï.ªÀgÀ¢)
EªÀgɯÁè vÀªÀÄä DzÁAiÀÄzÀ
±ÉÃ.80gÀµÀÖ£ÀÄß PÉêÀ® DºÁgÀPÁÌV §¼À¸À¨ÉÃPÁVzÉ.
±ÉÃ.40 QÌAvÀ ºÉZÀÄÑ d£ÀgÀÄ C£ÀPÀëgÀ¸ÀÜjzÁÝgÉ.
5.7 «Ä°AiÀÄ£ï d£ÀgÀÄ JZï.L.«./Kqïì ¦ÃrvÀgÁVzÁÝgÉ. (2005 gÀ CAzÁdÄ) £ÀUÀgÀ ¥ÀæzÉñÀzÀ ªÉÄîÄÛ
¢AiÀÄ°ègÀĪÀ ±ÉÃ.10gÀµÀÄÖ d£ÀgÀÄ
±ÉÃ.57gÀµÀÄÖ D¹ÛUÉ C¢ü¥ÀwUÀ¼ÁVzÀÝgÉ, PɼÀvÀÄ¢AiÀÄ ±ÉÃ.10gÀµÀÄÖ d£ÀgÀ D¹Û ¥Á®Ä PÉêÀ® ±ÉÃ.1.
UÁæ«ÄÃt ¥ÀæzÉñÀzÀ ªÉÄîÄÛ¢AiÀÄ
±ÉÃ.10gÀµÀÄÖ gÉÊvÀgÀÄ ±ÉÃ.55 gÀµÀÄÖ d«ÄãÀÄ ¸ÀºÉÆA¢zÀÝgÉ, PɼÀvÀÄ¢AiÀÄ ±ÉÃ.10 gÀµÀÄÖ gÉÊvÀjUÉ ¸ÉÃjgÀĪÀÅzÀÄ ±ÉÃ.5gÀµÀÄÖ d«ÄãÀÄ ªÀiÁvÀæ
gÉÊvÀgÀ DvÀäºÀvÉå, ºÀ¹«¤AzÀ ¸ÁªÀÅ,zÁjzÀæöå, £ÉÆêÀÅ, C£ÁgÉÆÃUÀå,ªÀÄÆqsÀ£ÀA©PÉ
ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ½UÉ §qÀvÀ£ÀªÉà PÁgÀt ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀjuÁªÀÄ. UÀÄ£Áßgï «ÄqÁð¯ï ºÉüÀĪÀAvÉ
¨sÁgÀvÀzÀ §qÀvÀ£ÀPÉÌ §qÀvÀ£ÀªÉà PÁgÀt.
§qÀvÀ£ÀzÀ ZÀPÀæªÀÅåºÀzÀ°è ¨ÁgÀvÀzÀÄÝ ºÀvÁ±À ¹Üw J£ÀߧºÀÄzÀÄ. F «µÀªÀvÀÄð®¢AzÀ ºÉÆgÀ§gÀzÀ ºÉÆgÀvÀÄ zÉñÀzÀ ¤d C©üªÀÈ¢Ý ¸ÁzsÀå«®è.
«Äw«ÄÃjzÀ d£À¸ÀASÉå, PÀȶ ªÉÄÃ¯É C¢üPÀ CªÀ®A§£É, ¸ÀA¥ÀwÛ£À C¸ÀªÀiÁ£À ºÀAaPÉ,¨É¯É KjPÉ, ¥ÀgÉÆÃPÀë vÉjUÉUÀ¼ÀÄ, ¸ÀÆPÀÛ ²PÀët
ªÀÄvÀÄÛ vÀgÀ¨ÉÃwAiÀÄ PÉÆgÀvÉ, ¤gÀÄzÉÆåÃUÀ, ¨É¼É £Á±À, C£ÀPÀëgÀvÉ, CeÁÕ£À,
ªÀÄÆqsÀ£ÀA©PÉ, zÀıÀÑlUÀ¼ÀÄ, zsÁ«ÄðPÀ
PÀAzÁZÁgÀ, eÁw-ªÀÄvÀ vÁgÀvÀªÀÄå, ¸ÀPÁðgÀUÀ¼À CªÉÊeÁÕ¤PÀ ¤®ÄªÀÅUÀ¼ÀÄ,¸ÀPÁðj
PÁAiÀÄðPÀæªÀÄUÀ¼À zÀÄgÀÄ¥ÀAiÉÆÃUÀ,
¨sÀæµÁÖZÁgÀ ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼ÀÄ zÉñÀzÀ §qÀvÀ£À ºÉaѸÀ®Ä PÁgÀtªÁVªÉ.
ªÀ¸ÀºÀvÀıÁ»UÀ¼À PÀ¦ªÀÄÄ¶Ö ¨sÁgÀvÀªÀ£ÀÄß ªÀÄvÀÛµÀÄÖ §qÀvÀ£ÀzÀ PÀÆ¥ÀPÉÌ vÀ½îvÀÄ.
1830gÀ°è eÁUÀwPÀ GvÁàzÀ£ÉAiÀÄ ±ÉÃ.17.6
gÀ¶ÖzÀÝ ¨sÁgÀvÀzÀ ¥Á®Ä 1900gÀ°è ±ÉÃ.1.7PÉÌ PÀĹ¢vÀÄÛ. ©ænõÀgÀÄ E°èAzÀ¯ÉÃ
PÀZÁѸÀgÀPÀÄUÀ¼À£ÀÄß MAiÀÄÄÝ vÀAiÀiÁj¸ÀzÀ GvÀà£ÀßUÀ¼À£ÀÄß E°èAiÉÄà C¢üPÀ ¯Á¨sÀzÀ°è ªÀiÁgÁl ªÀiÁqÀÄwÛzÀÝgÀÄ. PÉÊUÁjPÉUÀ¼À£ÀÄß ¸Áܦ¸ÀĪÀÅ¢gÀ° ¸ÀܽÃAiÀÄgÀ
GzÀåªÀIJîvÉAiÀÄ£Éßà CªÀgÀÄ ºÉƸÀQ ºÁPÀ®Ä ¥ÀæAiÀÄwß¹zÀgÀÄ. CzÉãÉà EgÀ°
¸ÁévÀAvÉÆæöåÃvÀÛgÀzÀ 60 ªÀµÀðUÀ¼À°è ¨sÁgÀvÀ eÁUÀwPÀ ±ÀQÛAiÀiÁV
§qÀvÀ£À vÉÆ®V¸À®Ä ¸ÁzsÀåªÁUÀ¢gÀĪÀÅzÀÄ CvÀåAvÀ CªÀªÀiÁ£ÀPÀgÀ ¸ÀAUÀw J£ÀߧºÀÄzÀÄ.
'§qÀvÀ£À' ¨sÁjà ¨sÀAiÀiÁ£ÀPÀ, C¢üPÁgÀ ªÀAavÀ, zÀé¤ E®èzÀ,§®»Ã£À ªÀÄvÀÄÛ zÀAiÀiÁ¤ÃAiÀÄ ¹Üw. §qÀvÀ£ÀzÀ vÁ¥À C£ÀĨsÀ«¹zÀªÀjUÉ ªÀiÁvÀæ
UÉÆvÀÄÛ. JµÉÆÖà §qÀd£ÀjUÉ ¥ÀrvÀgÀ aÃnAiÀÄÆ «vÀgÀuÉAiÀiÁV®è, «vÀgÀuÉAiÀiÁVzÀÝgÀÆ
PÉ®ªÀgÀÄ PÀ¤µÀÖ ºÀt ¤Ãr ¥ÀzÁxÀð PÉƼÀî®Æ C¸ÀºÁAiÀÄPÀgÁVzÁÝgÉ.
¸ÀPÁðj CAQ CA±ÀUÀ¼À ¥ÀæPÁgÀ ¨sÁgÀvÀzÀ DyðPÁ©üªÀÈ¢Ý AiÀÄzÁévÀzÁé KgÀÄwÛzÉ,
«¥ÀgÁå¸ÀªÉAzÀgÉ §qÀd£ÀgÀ ¸ÀASÉåAiÀÄÆ ¹PÁÌ¥ÀmÉÖ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛ¯Éà EzÉ. ªÀµÀð¢AzÀ ªÀµÀðPÉÌ ±ÉÃ.10gÀµÀÄÖ ¥ÀæUÀw ¸Á
¢ü¸ÀÄwÛgÀĪÀ ¨sÁgÀvÀ Cté¸ÀÛçzÀAvÀ
AiÀÄÄzÉÆÝÃ¥ÀPÀgÀtUÀ½UÉ, ZÀAzÀæ£À°èUÉ ºÉÆÃV§gÀĪÀAvÀºÀ ¨ÁºÁåPÁ±À
PÁAiÀÄðPÀæªÀÄUÀ½UÉ PÉÆÃmÁåAvÀgÀ
gÀÆ,Rað£À AiÉÆÃd£É gÀƦ¸ÀÄwÛzÀÝgÉ EvÀÛ PÀÆ°UÀ¼ÀÄ, ¨sÀÆgÀ»vÀ PÀȶPÁ«ÄðPÀgÀÄ,
±ÉÆövÀ PÁ«ÄðPÀgÀÄ, ¤gÀÄzÉÆÝÃVUÀ¼ÀÄ fêÀ£À ¨sÀzÀævɬĮèzÉ DvÀäºÀvÉåUÉ
±ÀgÀuÁUÀÄwÛzÁÝgÉ. d£À¸ÀASÉåAiÀÄ°è CvÀå¢üPÀ ¥ÀæªÀiÁtzÀ°ègÀĪÀ AiÀÄĪÀ ¸ÀªÀÄƺÀPÉÌ
GzÉÆåÃUÀ«®è,¸ÁªÀiÁfPÀ ¨sÀzÀævɬĮè. zÉñÀªÀ£ÀÄß ¹AUÀ¥ÀÆgï
ªÀiÁqÀÄvÉÛêɣÀÄߪÀ gÁdPÁgÀtÂUÀ¼À PÀtÂÚUÉ UÀUÀ£ÀZÀÄA© PÀlÖqÀzÀ §ÄqÀzÀ¯Éèà ªÁ¹¸ÀĪÀ UÀÄr¸À®Ä ¤ªÁ¹UÀ¼ÀÆ PÁtĪÀÅzÉà E®è.
AiÀiÁªÀÅzÉÆà zÉñÀzÀ VgÁQUÉ ªÀÄvÁåªÀÅzÉÆà zÉñÀzÀ ªÁå¥ÁjAiÀÄ GvÀà£ÀßzÀ ªÀiÁ»w ¤ÃqÀĪÀ PÁ¯ï ¸ÉAlgï GzÉÆÝÃVUÀ¼ÀÄ, AiÀÄÄgÉÆæ£À
«¸ÀÛgÀuÉUÉ ¸ÀA±ÉÆÃzsÀ£É £ÀqɹPÉÆqÀĪÀ L.n.d£ÀgÀÄ ¥ÀqÉAiÀÄĪÀ ®PÀëAvÀgÀ
gÀÆ.ªÉÃvÀ£ÀªÀ£Éßà zÉñÀzÀ C©üªÀÈ¢Ý JAzÀÄ ¥ÀjUÀt¸ÀÄwÛgÀĪÀÅzÀÄ zÀÄgÀAvÀ.
£ÀªÀÄä ¸ÀPÁðgÀUÀ¼ÀÄ §qÀvÀ£À ¤ªÀÄÆð®£À PÁAiÀÄðPÀæªÀÄUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀjuÁªÀÄPÁjAiÀiÁV eÁjUÉƽ¸ÀÄwÛ®è. FUÁUÀ¯Éà §qÀªÀgÀ ºÉ¸Àj£À°è ¸ÀPÁðgÀUÀ¼ÀÄ PÉÆÃmÁåAvÀgÀ ºÀt ªÀå¬Ä¹
£ÀÆgÁgÀÄ PÁAiÀÄðPÀæªÀÄUÀ¼À£ÀÄß
gÀƦ¸ÀÄwÛªÉ. DzÀgÉ C£ÀĵÁÖ£À zÉÆõÀ¢AzÁV ¤jÃQëvÀ ¥sÀ® zÉÆgÉw®è. KPÀPÁ®zÀ¯Éèà §ÈºÀvï ¥ÀæªÀiÁtzÀ ºÀÆrPÉ, SÁ¸ÀVà ªÀåQÛUÀ¼À£ÀÄß ºÀÆrPÉUÉ ªÀÄ£ÀªÉÇ°¸ÀĪÀÅzÀÄ. ¸ÁjUÉ ¸ÀA¥ÀPÀð ¨ÁåAQAUï ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ£ÀÄß G£ÀßwÃPÀj¹
¸ÀA¥À£ÀÆä®UÀ¼À ªÀåªÀ¹ÜvÀ §¼ÀPÉUÉ
ªÀÄÄAzÁUÀĪÀÅzÀÄ. ¥Ë¶ÖPÀ DºÁgÀ, AiÉÆÃUÀå ¤ÃgÀÄ, ªÉÊzÀåQÃAiÀÄ ±ÉÊPÀëtÂPÀ
¸Ë®¨sÀåUÀ¼À£ÉÆßzÀV¸ÀĪÀÅzÀÄ. GzÀåªÀÄ ²Ã®vÁ vÀgÀ¨ÉÃw MzÀV¹ GvÁàzÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ vÀȦÛPÀgÀ GzÉÆåÃUÀUÀ¼À£ÀÄß PÉÊUÉƼÀî®Ä
£ÉgÀªÁUÀĪÀÅzÀÄ, ªÀÄÄRåªÁV fêÀ£À ¨sÀzÀævÉ MzÀV¸ÀĪÀÅzÀÄ. §qÀªÀjV PÀrªÉÄ §rØ ªÀÄvÀÄÛ
¸ÀÄ®¨sÀ PÀAvÀÄUÀ¼À°è ªÀÄgÀÄ¥ÁªÀw¸ÀĪÀAvÀºÀ ¸Á®UÀ¼À GzÁgÀ ¤ÃrPÉUÉ PÀæªÀÄ
PÉÊUÉƼÀÄîªÀÅzÀgÀ eÉÆvÉUÉ §qÀvÀ£À ¤ªÀÄÆð®£ÉUÉ ¢üÃWÀðPÁ°Ã£À AiÉÆÃd£É gÀƦ¸À¨ÉÃPÀÄ.
d£ÀgÁzÀgÀÆ PÀëÄ®èPÀ PÁgÀtUÀ½UÁV
¥ÀgÀ¸ÀàgÀ PÀZÁÑqÀĪÀÅzÀ£ÀÄß ©lÄÖ ¸ÀºÀPÁgÀ ªÀÄvÀÄÛ ªÀAiÀÄQÛPÀ ¨É¼ÀªÀtÂUÉ
zÀȶÖPÉÆãÀªÀ£ÀÄß ¨É¼À¹PÉÆAqÀÄ QæAiÀiÁ²Ã® ZÀlĪÀnPÉAiÀÄ°è vÉÆqÀVzÀgÉ ¨sÀ«µÀåzÀ°è
§qÀvÀ£À ªÀÄvÀÄÛ eÁUÀwÃPÀgÀt: 1991gÀ ºÉƸÀ DyðPÀ ¤Ãw(eÁUÀwÃPÀgÀt) ¬ÄAzÀ £ÀUÀgÀ
¥ÀæzÉñÀzÀ §qÀvÀ£À ¤¸ÀìAzsÉúÀªÁV
PÀrªÉÄAiÀiÁVzÉ J£ÀߧºÀÄzÀÄ. ¥Àæwà ªÀµÀð 40 «Ä°AiÀÄ£ï d£ÀgÀÄ ªÀÄzsÀåªÀÄ ªÀUÀðPÉÌ
¸ÉÃ¥ÀðqÉAiÀiÁUÀÄwÛgÀĪÀÅzÉà EzÀPÉÌ ¸ÁQë. EzÀgÀ°è §ºÀ¼ÀµÀÄÖ d£À §qÀvÀ£ÀzÀ PÀÆ¥À¢AzÀ §rÛ ¥ÀqÉzÀªÀgÁVzÁÝgÉ.
DzÀgÉ eÁUÀwÃPÀgÀt ºÀ½îUÁr£À
ºÀÄqÀÄUÀgÀ£ÀÄß ªÀÄvÀÛµÀÄÖ ºÀ¼Àî »r¹zÉ.
E¯Éè¯Áè §qÀvÀ£À ¨É¼ÉAiÀÄÄvÀÛ¯Éà EzÉ. C®èzÉà eÁUÀwÃPÀgÀtzÀ zɸɬÄAzÀ C©üªÀȢݺÉÆA¢gÀĪÀ ¸ÉêÁ ªÀ®AiÀÄ ¤ÃgÀ ªÉÄð£À UÀļÉîAiÀÄAvÉ,
CzÀ£ÀÄß ±Á±ÀévÀ C©üªÀÈ¢Ý J£À߯ÁUÀzÀÄ.
aãÁzÀAvÉ eÁUÀwÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß zÉñÀzÀ PÀȶ ªÀÄvÀÄÛ PÉÊUÁjPÉUÀ½UÉ ¨sÀzÀæ §Ä£Á¢ ºÁPÀ®Ä, GvÁàzÀ£Á ªÉZÀÑ PÀrªÉÄUÉƽ¸ÀĪÀ
vÀAvÀæeÁÕ£À, DzsÀĤPÀ
AiÀÄAvÉÆæÃ¥ÀPÀgÀtUÀ¼À£ÀÄß
C¼ÀªÀr¹PÉƼÀî®Ä §¼À¹PÉÆAqÀgÉ ºÉZÀÄÑ ¸ÀÆPÀ۪ɤ¸ÀÄwÛvÀÄÛ. KPÉAzÀgÉ ºÀ½îUÁr£À §qÀvÀ£ÀzÀ ¨ÉÃgÀÄ PÀȶAiÀÄ
»AzÀĽAiÀÄÄ«PÉAiÀÄ°èzÀÝgÉ, £ÀUÀgÀ
¥ÀæzÉñÀzÀ §qÀvÀ£ÀzÀ ¨ÉÃgÀÄ PÉÊUÁjPÉUÀ¼À »£ÉßqÉAiÀÄ°èzÉ.
§ºÀÄ ªÀÄÄRå CA±ÀªÉAzÀgÉ eÁUÀwÃPÀgÀt¢AzÀ DyðPÀ C¸ÀªÀiÁ£ÀvÉ ªÀÄvÀÛµÀÄÖ
ºÉZÁÑUÀÄwÛgÀĪÀÅzÀÄ, §qÀvÀ£ÀzÀ
£ÀªÉÇAzÀPÉÌ UÁæªÀÄUÀ¼À°è vÀ¯Á 2400
PÁå¯ÉÆÃjVAvÀ ªÀÄvÀÄÛ £ÀUÀgÀÀUÀ¼À°è 2100 PÁå®jVAvÀ PÀrªÉÄ DºÁgÀ ¸Éë¸ÀĪÀªÀgÀÄ
§qÀªÀgÀÄ JAzÀÄ ªÁåSÁ夸À¯ÁVvÀÄÛ. CAzÀgÉ zÉʤPÀ DºÁgÀ ®¨sÀåvÉ ¸ÀgÁ¸Àj (UÁæ«ÄÃt,¥ÀlÖt) 2250
PÁå¯ÉÆÃjVAvÀ PÀrªÉÄ EgÀĪÀ d£ÀgÉà §qÀvÀ£À gÉÃSÉVAvÀ PɼÀV£ÀªÀgÀÄ. CxÀªÁ ªÀiÁ¹PÀ
gÀÆ.82QÌAvÀ vÀ¯Á C£ÀĨsÉÆÃV ªÉZÀÑ ®¨sÀå«gÀĪÀ d£ÀgÀÄ.
§zÀÄPÀÄ zÀĨÁjAiÀiÁzÀAvÉ §qÀvÀ£ÀzÀ
ªÀiÁ£ÀzÀAqÀªÀ£ÀÄß ¥ÀjõÀÌj¹zÀ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ
ªÀiÁzÀjà ¸À«ÄÃPÉëAiÀÄÄ 61£Éà ¸ÀÄwÛ£À°è ªÀiÁ¹PÀ vÀ¯Á C£ÀĨsÉÆÃUÀ ªÉZÀÑ UÁæ«ÄÃt
¥ÀæzÉñÀUÀ¼À°è 356.35 ªÀÄvÀÄÛ £ÀUÀgÀ ¥ÀæzÉñÀUÀ¼À°è 538.60 QÌAvÀ PÀrªÉÄ
EgÀĪÀªÀgÉà §qÀvÀ£À gÉÃSÉ PɼÀV£ÀªÀgÀÄ JA ¢zÉ.
DzÀgÉ MAzÀAvÀÆ ¸ÀàµÀÖ §qÀvÀ£À PÉêÀ® DzÁAiÀÄ, PÁå®jà ¸ÉêÀ£É
