05091999 - 7 ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

A. Mοναδικές συλλογές. KYPIAKH 5 ΣEΠTEMBPIOY 1999. 2-32 AΦIEPΩMA . Mοναδικές συλλογές. Προσφορές ιδιωτών τα περισστερα έργα τέχνης που κοσμούν τα μουσεία μας.. ΦIEPΩMA. Προσφορές ιδιωτών τα περισστερα έργα τέχνης που κοσμούν τα μουσεία μας. Tης Πέγκυς Kουνενάκη  Προϊστορική συλλογή.. Περιλαμβάνει νεολιθικά, κυκλαδικά και μυκηναϊκά ευρήματα. Tης Eλένης Παπάζογλου-Mανιουδάκη  Tριάντα αίθουσες με Γλυπτά.. Mέσω των εκθεμάτων ξεδιπλώνεται η ιστορία της Γλυπτικής. Tου Nίκου Kαλτσά  Xάλκινα έργα τέχνης.. Aγγεία, ειδώλια, σκεύη, αγαλματίδια, αναθήματα αντιπροσωπευτικά καλλιτεχνικών ρευμάτων.. MEPIKA σπάνια κομμάτια τα βλέπουμε κατά καιρούς σε περιοδικές εκθέσεις. Oι ειδικοί συνήθως γνωρίζουν την ύπαρξή τους. Tο κοιν αντίθετα ελάχιστα γνωρίζει ,τι υπάρχει στις αποθήκες των μουσείων. Σπάνια άλλωστε οι διευθυντές των μουσείων αποφασίζουν να παρουσιάσουν ολοκληρωμένες τις συλλογές που κατέχουν. Kυρίως εμφανίζουν αυτά τα έργα απλώς για να συμπληρώ-. Tης Pζας Προσκυνητοπούλου. Eπιμέλεια αφιερώματος:.  Nομίσματα, μνημεία μυθικών. προσώπων. Eυπατρίδες, οραματιστές και τυχοδιώκτες τα συνέλεγαν γοητευμένοι απ τη μαγική δύναμη του μετάλλου. Tου Iωάννη Tσουράτσογλου  Kειμήλια προσφύγων απ. τη Mικρά Aσία. Mοναδικά κομμάτια αποδεικνύουν τι για αιώνες υπήρξε η καρδιά του βυζαντινού Eλληνισμού. Tου Δημητρίου Kωνστάντιου  Oι θησαυροί του Mουσείου Mπενάκη.. Στις συλλογές του περιλαμβάνονται εξαιρετικά δείγματα λων των φάσεων του ελληνικού πολιτισμού. . Aπ τη Nεολιθική στην Kλασική περίοδο.. Tης Aγγελικής Zήβα . Aνεκτίμητη η δωρεά της Eλένης Σταθάτου.. Tης Kάτε Συνοδινού  Σπάνια βιβλία.. Tης Πίτσας Tσάκωνα  Kινέζικη συλλογή. Tης Mίνας Mωραΐτου  Iσλαμικά κοσμήματα.. Tης Mίνας Mωραΐτου  Eργα Xατζηκυριάκου-Γκίκα.. Tης Iωάννας Προβίδη  Φωτογραφίες της Παπαϊωάννου. Tης Φανής Kωνσταντίνου  Δωρεές και κληροδοτήματα. στην Πινακοθήκη Aθηνών. Aπ το 1900 που ιδρύθηκε δέχεται εξαιρετικές συλλογές. Tης Mαρίας Kατσανάκη  H συλλογή Kουτλίδη.. Πολύτιμη, καταγράφει την ιστορία της ελληνικής εικαστικής δημιουργίας. Tης Oλγας Mετζαφού-Πολύζου  Γεωμετρικά και μελανμορφα. αγγεία. Πώς καταγράφεται η εξέλιξη της κεραμικής μέσα απ τις συλλογές του Aρχαιολογικού Mουσείου. Eξώφυλλο: Σύμπλεγμα Aφροδίτης και Πανς, π. 100 π.X. (Aθήνα, Eθνικ Aρχαιολογικ Mουσείο). Yπεύθυνη «Eπτά Hμερών» EΛEYΘEPIA TPAΪOY. 2. ΠEΓKY KOYNENAKH σουν τους κορμούς κάποιων εκθέσεων. O λγος φυσικά για τις μεγάλες συλλογές που έχουν προσφερθεί στη διάρκεια του 19ου ή και του 20ού αιώνα απ μεγάλους συλλέκτες και αποτέλεσαν τον πρώτο πυρήνα έργων τέχνης για την οργάνωση των μουσείων του νετευκτου ελληνικού κράτους. Eίναι γνωστ τι η ιδέα της συλλογής πολύτιμων αντικειμένων και έργων τέχνης γεννήθηκε στην αρχαιτητα. Aποδεικνύεται απ ,τι έχει βρεθεί σε ναούς ή σε τάφους επιφανών προσώπων. Oι λγοι δεν ήταν μνο πολιτικοί ή θρησκευτικοί, αλλά είχαν άμεση σχέση και με την αγάπη των αρχαίων με την τέχνη και το ωραίο. Στην ελληνιστική εποχή τα πράγματα αλλάζουν. Tο έργο τέχνης αποκτά οικονομική υπσταση και βέβαια ο κάτοχς του διακρίνεται χι μνο για τη φιλοτεχνία του, αλλά και για την οικονομική και κοινωνική του δύναμη. Στην αναγέννηση πια, γίνεται συνείδηση στους έχοντες τι η κατοχή έργων τέχνης εκτς απ την αισθητική απλαυση συνδέεται με το κύρος, αλλά και την υστεροφημία του συλλέκτη. Στα νετερα χρνια, απ τον 18ο και κυρίως απ τον 19ο αιώνα και μετά, τα πράγματα αλλάζουν σε κοινωνικ και οικονομικ επίπεδο. Tο έργο τέχνης γίνεται πιο προσιτ, οι τάσεις αναιρούν πολλές φορές αποδεδειγμένες αξίες, οι ανερχμενες κοινωνικές τάξεις στρέφονται με μεγαλύτερη ευκολία στη συλλογή έργων τέχνης. Δημιουργούνται τα πρώτα δημσια μουσεία για την προβολή και τη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, ενώ μεγάλες αστικές ευρωπαϊκές κυρίως οικογένειες ιδρύουν ιδιωτικά μουσεία χι μνο για να διαφυλά-. H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 ΣEΠTEMBPIOY 1999. Oινοχη αττικού εργαστηρίου με ανάγλυφη παράσταση Διονύσου πάνω σε πάνθηρα. Mέσα 4ου αι. π.X. (Δωρεά Πέγκυς Zουμπουλάκη – Mουσείο Mπενάκη).. ξουν τους συγκεντρωμένους θησαυρούς τους, αλλά και για να επιβεβαιώσουν τη φήμη τους. Πολλοί συλλέκτες προσεγγίζουν αυτά τα μουσεία και με δωρεές ή κληροδοτήματα ενισχύουν τις υπάρχουσες συλλογές τους. Aνάλογα με τις προσωπικές κυρίως σχέσεις με τους ιδρυτές ή διευθυντές των μουσείων, δωρίζουν τα έργα τέχνης που έχουν συγκεντρώσει μια ζωή, άσχετα πολλές φορές με τις κύριες συλλογές τους. H συγκέντρωση μως διαφορετικών συλλογών χι μνο πλούτισε τις υπάρχουσες αλλά συχνά συμπλήρωσε κάποιες άλλες. Eτσι, δεν είναι λίγα τα δημσια κυρίως μουσεία που κατάφεραν να ολοκληρώσουν συλλογές βασισμένες σε διαφορετικούς συλλέκτες. H τακτική αυτή, κοινή σ’ ολκληρο τον κσμο, ίσχυσε απ τις αρχές του 20ού κυρίως αιώνα και στην Eλλάδα. Πολλοί συλλέκτες, αρκετοί απ τους οποίους ήταν Eλληνες της διασποράς και είχαν. ζήσει σε μεγάλα κέντρα του εξωτερικού με ανεπτυγμένη χι μνο την εθνική συνείδηση, αλλά και την αίσθηση της ενίσχυσης του κράτους, χάριζαν τους θησαυρούς κινητούς και ακίνητους. Mερικές απ’ αυτές τις συλλογές πήραν εθνικ χαρακτήρα, αποτέλεσαν τον κύριο κορμ ενς μουσείου γύρω απ τον οποίο συγκεντρώθηκαν και άλλες. Mε το πέρασμα του χρνου δημιουργήθηκαν κραταιά μουσεία, με μοναδικά αντικείμενα, που συχνά είναι αδύνατη η συνολική έκθεσή τους. Στο αφιέρωμα των «Eπτά Hμερών» με θέμα τις εθνικές συλλογές απευθυνθήκαμε σε πέντε μουσεία ακριβώς γιατί λγω έλλειψης σελίδων δεν μπορούσαμε να περιλάβουμε περισστερα. Eξειδικευμένοι επιστήμονες μιλούν για μοναδικές συλλογές, για τους πρώην ιδιοκτήτες τους, για την αγάπη τους να συγκεντρώνουν ομοειδή κυρίως αντικείμενα, μερικά απ τα οποία μάλιστα δημοσιεύονται για πρώτη φορά..

Tης Eλένης Παπάζογλου - Mανιουδάκη Eπιμελήτριας Aρχαιοτήτων της Προϊστορικής Συλλογής του Eθνικού Aρχαιολογικού Mουσείου. H ΠPOΪΣTOPIKH Συλλογή του Eθνικού Aρχαιολογικού Mουσείου δημιουργήθηκε τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αι. απ το πάθος, την ανασκαφική έρευνα και την ασίγαστη προσπάθεια δύο ανθρώπων, που έβαλαν τα θεμέλια για την ανάπτυξη της προϊστορικής αρχαιολογίας. O Eρρίκος Σλήμαν, ο ανασκαφέας της Tροίας, των πολυχρύσων Mυκηνών και της τειχιεσσας Tίρυνθας ανέστησε, μπροστά στα έκπληκτα μάτια των συγχρνων του, τον κσμο του Oμήρου και απέδειξε την ύπαρξη ενς κσμου μυθικού, χαμένου μέχρι ττε στον κσμο της ποιητικής φαντασίας. O Xρήστος Tσούντας, ανασκαφέας και αυτς των Mυκηνών καθώς και του περίφημου θολωτού τάφου του Bαφειού Λακωνίας, προχώρησε βαθύτερα στο χρνο και με τις έρευνές του στις Kυκλάδες και τη Θεσσαλία ανέδειξε τους παλαιτερους πολιτισμούς του ελληνικού χώρου, τον Nεολιθικ μεταξύ 7ης-4ης χιλιετίας π.X. και τον Kυκλαδικ της 3ης χιλετίας π.X. Aν η φιλοδοξία και η ανάγκη της προβολής χαρακτήριζαν τη χαρισματική προσωπικτητα του E. Σλήμαν, ο Xρ. Tσούντας, κατά τις μαρτυρίες των συγχρνων του, κατείχε την ήρεμη σοφία και υπήρξε ο ευρυμαθής συστηματικς ερευνητής, που άφησε μνημειώδες συγγραφικ έργο, θέτοντας τα μέτρα της επιστημονικής έρευνας του Nεολιθικού, του Kυκλαδικού και του Mυκηναϊκού Πολιτισμού. Ως έφορος της Mυκηναίας και της Aιγυπτιακής Συλλογής του Eθνικού Aρχαιολογικού Mουσείου απ το 1896 φρντισε για την καταγραφή των αρχαίων, που το 1892 μεταφέρθηκαν απ το Πολυτεχνείο στο νεοσύστατο ττε Eθνικ Aρχαιολογικ Mουσείο, στο πρώτο ευρετήριο της Προϊστορικής Συλλογής.. Aγορές, κατασχέσεις και δωρεές H Προϊστορική Συλλογή συγκροτήθηκε απ τα ευρήματα των μεγάλων πρωτοποριακών ανασκαφών, που έδωσαν μορφή και νομα στους πολιτισμούς της ελληνικής προϊστορίας. Eμπλουτίσθηκε απ τις ανασκαφές των εφρων Παν. Σταματάκη, B. Στάη, K. Kουρουνιώτου και N. Πλάτωνα στην Aργολίδα, την Aττική, τα Kύθηρα, τη Θεσσαλία και τη Σκπελο και απ αυτές των ξένων αρχαιολογικών σχολών που οι αρχαιολγοι τους δραστηριοποιούνται στην Eλλάδα, πως οι Iταλοί στην Πολιχνη της Λήμνου, οι Aγγλοι στη Φυλακωπή της Mήλου, οι Γερμανοί στο Mενίδι Aττικής, στον Oρχομεν Bοιωτίας και στον Kακβατο Tριφυλίας, οι Aμερικανοί στην Πύλο, που ήδη το 1939 ανασκάπτεται το αρχείο των πινακίδων της Γραμμικής B γραφής και οι Σουηδοί στα Δενδρά της. H τοιχογραφία της «Aνοιξης». Aπεικονίζεται βραχώδες τοπίο με ανθισμένα κρίνα και χελιδνια να πετούν. Aπ το Aκρωτήρι της Θήρας, 16ος αι. π.X. (Eθνικ Aρχαιολογικ Mουσείο).. Προϊστορική συλλογή Περιλαμβάνει νεολιθικά, κυκλαδικά και μυκηναϊκά ευρήματα Aργολίδας. Tις παραμονές του πολέμου η Συλλογή συγκεντρώνει αρχαιτητες απ τη Mακεδονία έως την Kρήτη. Oι αγορές, κατασχέσεις και οι δωρεές έπαιξαν ελάχιστο, μη καθοριστικ ρλο στη διαμρφωση της φυσιογνωμίας της, με την εξαίρεση βέβαια κάποιων μοναδικών κυκλαδικών έργων, πως το μεγάλο ειδώλιο της Aμοργού, ο αρπιστής και ο αυλητής της Kέρου. Mνεία μπορεί να γίνει στην ιδιωτική Συλλογή του E. Σλήμαν με Tρωικές αρχαιτητες, που δωρήθηκε απ τη σύζυγο Σοφία Σλήμαν δυο χρνια μετά το θάνατ του το 1890 στο Eθνικ Aρχαιολογικ Mουσείο. Mεταπολεμικά, με την ανάπτυξη των τοπικών Mουσείων, η εισροή νέων ευρημάτων στην Προϊστορι-. κή Συλλογή μειώνεται. Στην περίοδο αυτή μεταφέρονται στο Mουσείο, επιλεκτικά, πολύτιμα ευρήματα του Tαφικού κύκλου B των Mυκηνών των I. Παπαδημητρίου – Γ. Mυλωνά, του ανακτρου και των τάφων της Πύλου απ τις ανασκαφές των Aμερικανών και του Σπ. Mαρινάτου. Συγκεντρώνονται ακμη αρχαιτητες της Aττικής απ τις ανασκαφικές έρευνες των I. Παπαδημητρίου και Δ. Θεοχάρη, του Σπ. Iακωβίδη στην Περατή και των Bέλγων στο Θορικ. Στη δεκαετία του ’70, ταν επιμελητής της Συλλογής είναι ο Γ. Σακελλαράκης, οι τοιχογραφίες του Θρησκευτικού Kέντρου των Mυκηνών, απ την ανασκαφή του Γ. Mυλωνά, μεταφέρονται και εκτίθενται στο Mουσείο. Tο 1973. ειδική αίθουσα στο 2ο ροφο διαμορφώνεται για να υποδεχθεί τις τοιχογραφίες και άλλα μοναδικά ευρήματα της ανασκαφής του Σπ. Mαρινάτου στο Aκρωτήρι της Θήρας. Tην ίδια δεκαετία οργανώνεται συστηματικά και η αποθήκη της Προϊστορικής Συλλογής και οι συντηρητές A. Mαγνήσαλης και K. Πανταζής συνδέονται απ ττε μέχρι σήμερα με τη Συλλογή. Πρσφατα η κατάσχεση ομάδας κυκλαδικών ειδωλίων καθώς και του «νεολιθικού θησαυρού» απ 53 χρυσά κοσμήματα απέδωσαν στη Συλλογή νέα σημαντικά αποκτήματα.. Tρεις αίθουσες Oι τρεις μεγάλες αίθουσες της Συνέχεια στην 4η σελίδα. KYPIAKH 5 ΣEΠTEMBPIOY 1999 - H KAΘHMEPINH. 3.

Aριστερά: Mεγάλο κυκλαδικ ειδώλιο, ύψους 1,52 μ., αρχετυπική εικνα της μητέρας – θεάς ή απλής γυναίκας. Aπ την Aμοργ, μέσα 3ης χιλιετίας π.X. Πάνω: Xρυσή νεκρική προσωπίδα με την επιβλητική φυσιογνωμία Aχαιού ηγεμνα. Aπ τον τάφο V του Tαφικού Kύκλου A των Mυκηνών, 16ος αι. π.X. (Eθνικ Aρχαιολογικ Mουσείο). Συνέχεια απ την 3η σελίδα. Προϊστορικής Συλλογής στην είσοδο του Mουσείου εγκαινιάστηκαν πρώτες τον Iούνιο του 1957, ταν το Mουσείο αναγεννήθηκε μετά τον πλεμο απ το Xρήστο και τη Σέμνη Kαρούζου με συνεργάτες τους την Aγνή Σακελλαρίου, τη Eβη Tουλούπα, τον Γιώργο Παπαθανασπουλο. Tη σημερινή τους μορφή απέκτησαν με τη γενική ανακαίνιση και επανέκθεση των αρχαίων κατά τη δεκαετία του ’90, ταν έφορος της Συλλογής και μετέπειτα διευθύντρια του Mουσείου ήταν η K. Δημακοπούλου. Mια νέα μικρή αίθουσα, το παλι γραφείο των εφρων της Προϊστορικής Συλλογής, εντάχθηκε ττε στους εκθεσιακούς χώρους. H Προϊστορική Συλλογή προσφέρεται για πορεία μέσα στο χρνο, στην ανθρώπινη μνήμη και το συλλογικ μας υποσυνείδητο. H Nεολιθική εποχή σηματοδοτεί τη μετάβαση απ τον τροφοσυλλεκτικ στον παραγωγικ τρπο ζωής, μια αληθινή επανάσταση, την πρώτη του ανθρώπινου γένους – η δεύτερη, κάποιες χιλιετίες αργτερα, είναι η βιομηχανική επανάσταση.. 4. H δημιουργία μνιμων οικισμών, πως αυτοί στο Σέσκλο και το Διμήνι της Mαγνησίας, η καλλιέργεια της γης και η εξημέρωση των ζώων δημιουργούν συνθήκες σχετικής ασφάλειας και ευημερίας, που οδηγούν στην ανάπτυξη θεσμών πως η ιδιοκτησία και η εξειδίκευση της εργασίας. Περίτεχνα αγγεία και καλοδουλεμένα λίθινα εργαλεία χρησιμοποιούνται στην καθημερινή ζωή ενώ τα γυναικεία ειδώλια, με τα υπερτονισμένα χαρακτηριστικά του φύλου, εξυμνούν τη γυναίκα ως πηγή της ζωής. Στην τελική φάση της Nεολιθικής εποχής αρχίζει η επεξεργασία των μετάλλων, που θα είναι το κύριο χαρακτηριστικ της επμενης πρώιμης εποχής του Xαλκού (3η χιλιετία π.X.). H τεχνική της κατεργασίας των μετάλλων, η ανάπτυξη της ναυσιπλοΐας και των εμπορικών ανταλλαγών οδηγούν σε μια πολιτιστική έκρηξη και στη δημιουργία πρωτοαστικών κέντρων πως η Πολιχνη της Λήμνου και η Tροία. Oι περίφημοι «θησαυροί» φανερώνουν τη συσσώρευση του πλούτου και την ύπαρξη κοινωνικής ιεραρχίας. Tην ίδια εποχή ένας ιδιτυπος γηγε-. H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 ΣEΠTEMBPIOY 1999. νής πολιτισμς αναπτύσσεται στις Kυκλάδες, με χαρακτηριστική του έκφραση τα περίφημα μαρμάρινα κυκλαδικά ειδώλια. Oι αφαιρετικές τους μορφές, αρχετυπικές εικνες κυρίως της γυναίκας, αποπνέουν μυστήριο και εμπνέουν τους καλλιτέχνες του 20ού αι. Oι ανδρικές μορφές, λιγτερες αριθμητικά, δηλώνουν συχνά μια ιδιτητα, του μουσικού ή του πολεμιστή. Tα πολύκωπα κυκλαδικά πλοία αποτυπώνονται εγχάρακτα πάνω σε περίεργα «τηγανσχημα» σκεύη και είναι αψευδείς μάρτυρες της ναυτοσύνης των Kυκλαδιτών. O οψιανς της Mήλου, μαύρο και στιλπν ηφαιστειακ πέτρωμα, κατάλληλο για εργαλεία και πλα, έχει τεράστια διάδοση σ’ λο τον ελληνικ χώρο.. Mετακινήσεις πληθυσμών Tο τέλος της 3ης χιλιετίας σημαδεύεται απ εκτεταμένες καταστροφές οικισμών και μετακινήσεις πληθυσμών, που συνδέονται και με τη διάδοση της τεχνικής της κατεργασίας των μετάλ-. λων. H πολιτιστική υποχώρηση στις αρχές της 2ης χιλιετίας διαμορφώνει μια περίοδο προσαρμογής που χαρακτηρίζει τη Mεσοελλαδική εποχή στην ηπειρωτική Eλλάδα. Στους επμενους αιώνες δημιουργούνται οι βάσεις για την άνοδο μιας ηγετικής ομάδας που αναπτύσσει σχέσεις με τον υψηλτερο πολιτισμ της μινωικής Kρήτης. Oι κοινωνικές αυτές αλλαγές σημαδεύουν τη μετάβαση στον Mυκηναϊκ πολιτισμ (1600 – 1100 π.X.). Tην εντυπωσιακή εικνα της πρώιμης εποχής δίνουν οι βασιλικοί τάφοι των Mυκηνών με τα πολύτιμα κτερίσματα και το μεγάλο αριθμ των χάλκινων πλων των ηγεμνων, που θεμελιώνουν τη δύναμη του πρώτου κέντρου αυτού του πολιτισμού. Tην ίδια εποχή το αστικ κέντρο στο Aκρωτήρι της Θήρας αναπτύσσεται υπ την επιρροή της μινωικής Kρήτης, διατηρώντας μως σχέσεις και με τους Aχαιούς της κυρίως Eλλάδας. Oι τοιχογραφίες του, πολύ καλά διατηρημένες, δίνουν μια απρσμενα ζωντανή εικνα της εποχής: θρησκευτικές τελετουργίες, ναυτικές εκστρατείες, ο κσμος της φύσης. O φυτικς, ζωικς και θα-.