Modul Sains Daerah

2

PRAKATA

Modul Sains SPM diterbitkan khusus untuk memenuhi

keperluan pelajar yang akan menghadapi peperiksaan

SPM Sains. Modul ini ditulis sebagai alat bantu

mengajar bagi guru dan juga sebagai bahan ulangkaji

pantas bagi pelajar-pelajar yang bakal menghadapi

SPM.

Nota penting dan latihan yang komprehensif merupakan

teras kepada persediaan mantap modul ini. Setiap bab

dimulakan dengan nota penting sebagai persediaan

pelajar untuk mengulang kaji pelajaran dengan mudah,

tepat dan berkesan.

Latihan pengukuhan disediakan sebagai latihan intensif

untuk membiasakan pelajar dengan bentuk soalan SPM.

Semoga modul ini akan membantu pelajar mencapai

kejayaan yang cemerlang dalam peperiksaan dan juga

sebagai pemudah cara untuk guru-guru baru dalam

mata pelajaran Sains di dalam bilik darjah.

3

JAWATANKUASA PEMBINAAN MODUL SAINS SPM 2012

DAERAH PASIR GUDANG

KETUA PENYELARAS : SMK PASIR GUDANG

PENASIHAT : GURU CEMERLANG DAN JU SAINS

PANEL PENULIS:

TAJUK PENULIS

M9 Mikroorganisma & Kesannya Ke Atas Hidupan SMK Permas Jaya SMK Permas Jaya 2

M10 Nutrisi & Pengeluaran Makanan SMK Pasir Gudang 2

M11 Pemeliharaan & Pemuliharaan Alam Sekitar SMK Pasir Gudang 3 SMK Pasir Gudang

M12 Sebatian Karbon SMK Tanjung Puteri

Resort

SMK Kota Masai SMK Pasir Gudang

M13 Gerakan SMK Kota Masai 2

SMK Pasir Putih

M14 Teknologi & Pengeluaran Makanan SMK Permas Jaya 3

M15 Bahan Sintetik Dalam Industri SMK Taman Molek

M16 Elektronik & Teknologi Maklumat serta Komunikasi

4

Isi kandungan

Prakata

Panel Penulis

BAB 9: Mikroorganisma dan kesannya ke atas

hidupan

1

BAB 10: Nutrisi dan pengeluaran makanan

₃₅

BAB 11: Pemeliharaan dan pemuliharaan alam sekitar

₄₄

BAB 12: Sebatian karbon

₅₈

BAB 13: Gerakan

₇₃

BAB 14: Teknologi dan pengeluaran makanan

₁₀₀

BAB 15: Bahan sintetik dalam industri

₁₂₀

BAB 16: Elektronik dan teknologi maklumat serta

komunikasi

137

5 BAB 9 : MIKROORGANISMA DAN KESANNYA KE ATAS HIDUPAN

9.1 PENGELASAN MIKROORGANISMA

Mikroorganisma Rupa Bentuk Saiz Nutrisi Habitat Cara Pembiakan

Virus Pelbagai

bentuk seperti pilin, sfera, rod

dan vibrio

0.02 µm – 0.4 µm Paling kecil

parasitik Hidup dalam dalam sel

perumah

Replikasi dalam sel perumah

Bakteria Kokus, basilus, vibrio, spirilum 0.5 – 1.0 µm unisel Autotrof, sapropfitik, parasitik Hidup dalam air, udara, tanah, tumbuhan dan haiwan belahan dedua Protozoa Berbeza-beza dan mempunyai silium untuk bergerak 5 - 250µm unisel sapropfitik, parasitik Hidup dalam air tawar Aseks :- belahan dedua dan seks :- pengkonjugatan Alga Mempunyai struktur sel tumbuhan. Tidak mempunyai batang, akar, atau daun. 1 – 10000 µm Unisel atau multisel Mempunyai klorofil. Menjalankan fotosintesis - autotrof Hidup dalam air, tanah lembap, atas batu dan di kulit pokok. Aseks :- belahan dedua dan seks :- pengkonjugatan Kulat Mempunyai pelbagai rupa bentuk - filamen - sfera 10 -100 µm Unisel atau multisel sapropfitik, parasitik Tempat gelap dan lembap Aseks – pembentukan spora dan pertunasan Bakteriofaj Basilus Spirilum Kokus vibrio ameba paramesium Klamidomonas Spirogira Pleuroccocus diatom Mukor Yis

6

1. Rajah di bawah menunjukkan beberapa jenis mikroorganisma. Kelaskan mikroorganisma di bawah mengikut jenisnya.

Lengkapkan jadual di bawah untuk menunjukkan jawapan anda.

Virus Bakteria Protozoa Alga Kulat

2. Mikroorganisma di atas boleh dijumpai di permukaan makanan seperti roti berkulat dan buah reput.

(a) Apakah nama mikroorganisma yang ditunjukkan?

_______________________________________________________________________

(b) Label struktur-struktur X dan Y dalam rajah tersebut.

(c) Apakah fungsi Y?

_______________________________________________________________________

(d) Bagaimanakah mikroorganisma ini mendapatkan nutriennya?

______________________________________________________________________

(e) Namakan struktur Z yang membolehkan mikroorganisma tersebut menyerap nutriennya. _______________________________________________________________________ Y : _________________ X: _________________ Z F G A B _C D E H I J

7 9.2 FAKTOR-FAKTOR YANG MEMPENGARUHI PERTUMBUHAN MIKROORGANISMA

NUTRIEN

- Perlu nutrien untuk hidup – hasilkan tenaga dan membiak.

- Parasit – mendapat nutrien daripada tisu organisma hidup yang lain.

- Saprofit – mendapat nutrien daripada organisma yang telah mati dan mereput - Mikroorganisma yang mempunyai

klorofil - menghasilkan makan sendiri

KELEMBAPAN

- Perlu air untuk hidup. - Dalam keadaan kering:- - bakteria tidak aktif.

- bakteria membentuk spora

- Apabila keadaan sesuai, bakteria aktif semula.

- Mikroorganisma yang tidak boleh membentuk spora akan mati.

FAKTOR-FAKTOR YANG MEMPENGARUHI PERTUMBUHAN MIKROORGANISMA CAHAYA - Mikroorganisma aktif di

dalam gelap dan tidak aktif

dengan kehadiran cahaya. - Mikrorganisma yang mempunyai klorofil

memerlukan cahaya untuk melakukan proses

fotosintesis

pH

- pH7(neutral) atau hampir

neutral – aktif membiak.

- pH terlalu tinggi atau

rendah – merencat

pertumbuhan / membunuh mikroorganisma.

- keadaan berasid atau

beralkali lemah –

sebahagian

mikroorganisma boleh hidup

SUHU

- Mikroorganisma aktif pada suhu 35 oC – 40oC ( suhu

optimum pertumbuhan) - Suhu rendah – tidak aktif - Suhu terlalu tinggi – mikroorganisma mati. Tetapi sebahagian spora masih boleh terselamat.

Latihan:

Isikan tempat kosong dengan perkataan yang sesuai tentang faedah mikroorganisma.

1. Bakteria sesuai hidup dalam keadaan _________ tetapi tidak sesuai dalam keadaan yang sangat berasid atau _____________.

2. Suhu optimum bagi pertumbuhan bakteria ialah diantara _________________________.

3. Bakteria menjadi _________________ dalam keadaan sejuk dan terbunuh dalam keadaan _________________.

3. _______________ mendapat nutrien daripada tisu organisma hidup yang lain manakala Saprofit _________________________________________.

4. Kekurangan nutrien menyebabkan _______________________ ______ manakala nutrien yang berlebihan __________________________________ mikroorganisma.

8

dalam keadaan ____________________.

6. Dalam keadaan kering, bakteria membentuk _______________ dan apabila keadaan sesuai, bakteria akan ____________________.

7. Jadual menunjukkan keputusan eksperimen kajian kesan suhu terhadap pertumbuhan bakteria.

Suhu/ oC Saiz koloni bakteria selepas 24 jam/mm

0 2

15 5

25 10

35 15

60 3

(a) Nyatakan satu hipotesis berdasarkan Jadual.

______________________________________________________________________

(b) Apakah pemboleh ubah yang (i) dimalarkan ?

____________________________________________________________________

(ii) dimanipulasikan ?

____________________________________________________________________

(c)(i) Berdasarkan Jadual, lukiskan graf menunjukkan hubungan antara saiz koloni bakteria dengan suhu.

Saiz koloni bakteria/mm

9

(ii) Berdasarkan graf, nyatakan suhu optimum untuk pertumbuhan bakteria.

_____________________________________________________________________

(iii) Ramalkan saiz koloni bakteria pada suhu 80oC.

_____________________________________________________________________

7. Rajah dibawah menunjukkan eksperimen yang dijalankan untuk mengkaji kesan pH terhadap pertumbuhan bakteria.

(a) Nyatakan satu pemerhatian berdasarkan kepada rajah di atas

_____________________________________________________________

(b) Apakah pemboleh ubah yang (i) dimalarkan ?

____________________________________________________________

(ii) dimanipulasikan ?

___________________________________________________________

(iii) bergerak balas ?

___________________________________________________________

(c) Berdasarkan rajah di atas, lengkapkan jadual di bawah.

(d) Nilai pH yang mana menunujukkan bilangan bakteria yang paling tinggi?

______________________________________________________________

Nilai pH Bilangan Koloni

2 7 10 Agar nutrien

10

Jawab soalan-soalan berikut.

8. Kaji pernyataan berikut.

(a) Cadangkan satu hipotesis untuk menyiasat pernyataan di atas. [ 1 markah ]

(b) Menggunakan piring petri, agar nutrien, bacteria Bacillus subtillis dan radas-radas lain, huraikan satu eksperimen untuk menguji hipotesis di 8(a) berdasarkan kriteria

berikut:

(i) Tujuan eksperimen [ 1 markah ]

(ii) Mengenal pasti pembolehubah [ 2 markah ]

(iii) Senarai radas dan bahan [ 1 markah ]

(iv) Prosedur atau kaedah [ 4 markah ]

(v) Penjadadualan data [ 1 markah ]

9. Kaji pernyataan berikut.

Anda diberikan bubur nutrien, bubur tanpa nutrien dan kultur bakteria.

(a) Cadangkan satu hipotesis untuk menyiasat pernyataan di atas. [ 1 markah ]

(b) Huraikan satu eksperimen untuk menguji hipotesis di 9(a) berdasarkan kriteria berikut:

(i) Tujuan eksperimen [ 1 markah ]

(ii) Mengenal pasti pembolehubah [ 2 markah ]

(iii) Senarai radas dan bahan [ 1 markah ]

(iv) Prosedur atau kaedah [ 4 markah ]

(v) Penjadualan data [ 1 markah ]

Pertumbuhan bakteria adalah lebih baik dalam keadaan gelap daripada keadaan bercahaya

11 9.3 MIKROORGANISMA YANG BERFAEDAH

Pencernaan Makanan

Membantu dalam salur makanan herbivor contohnya lembu, biri-biri

dan kuda

- Bakteria merembeskan enzim selulase untuk mencernakan selulosa

menjadi glukosa.

- Protozoa dalam usus anai-anai merembeskan

enzim selulase untuk mencernakan selulosa

dalam kayu menjadi glukosa.

- Bakteria dalam usus besar manusia bertindak ke atas

sisa-sisa makanan dan menghasilkan vitamin B

dan K.

Proses pereputan

- Bakteria dan kulat menukarkan bahan organik mati kepada bahan yang lebih ringkas yang dapat diserap oleh tumbuhan. - Mikroorganisma ini juga membantu dalam

mengekalkan kesuburan tanah

- Bakteria, protozoa dan kulat digunakan dalam loji pengolahan kumbahan untuk menguraikan bahan kumuh yang toksik kepada bahan tidak berbahaya seperti karbon dioksida, air dan garam mineral.

- Bakteria juga digunakan dalam tangki kumbahan untuk menguraikan kumbahan kepada gas metana yang boleh digunakan

sebagai bahan api.

Perubatan

- Virus dan bakteria digunakan untuk menyediakan vaksin

- Contoh: Vaksin hepatitis disuntik untuk merangsang badan menghasilkan antibodi

hepatitis

- kulat digunakan untuk menghasilkan antibiotik

seperti penisilin.

- Bakteria menghasilkan antibiotik streptomisin

- Yis digunakan sebagai makanan berkhasiat dalam

perubatan kerana kaya dengan vitamin B dan

protein.

- Alga mengandungi bahan kimia seperti beta-karotina

(mencegah kanser) dan asid lemak (mencegah

12

- Bakteria dan kulat

pengurai

menguraikan bahan organik mati kepada humus.

- Bakteria pengikat nitrogen yang hidup dalam nodul akar tumbuhan legum (kekacang) dan dalam tanah mengikat gas nitrogen di atmosfera dan menukarkannya kepada nitrat.

- Nitrat diserap tumbuhan untuk menghasilkan protein

- Bakteria pengurai mencernakan sisa-sisa tumbuhan daripada kelapa sawit, padi, dan kelapa untuk menghasilkan bahan api seperti gas metana - Bahan organik yang tertinggal boleh dijadikan makanan haiwan dan baja tumbuhan.

Perindustrian

- Yis digunakan untuk menaikkan adunan roti dan kek.

- Penapaian berlaku, karbon dioksida dibebaskan dan menaikkan adunan

- Bakteria digunakan untuk membuat cuka, dadih dan keju.

- dalam pembuatan tekstil bakteria bertindak balas dengan tumbuhan untuk menyingkirkan tisu lembut dan meninggalkan gentian panjang dan ditenun menjadi kain.

- Yis digunakan membuat minuman beralkohol

- sejenis kulat digunakan dalam pembuatan kicap

- Dalam industripembuatan barangan kulit, bakteria menyingkirkan tisu dan lemak daripada kulit haiwan.

Latihan:

1. Isikan tempat kosong dengan perkataan yang sesuai tentang faedah mikroorganisma.

(a) _________________ dan _______________ digunakan untuk membuat vaksin.

(b) _________________ mengikat nitrogen di udara dan menukarkannya kepada nitrat dalam tanah.

(c) _________________ membantu mencernakan selulosa dalam salur makanan haiwan herbivor .

(d) _________________ dan ________________ saprofit menyingkirkan hidupan mati daripada permukaan bumi.

(e) _______________________ digunakan untuk menaikkan adunan roti dan kek.

_______________________ digunakan untuk membuat makanan seperti cuka, dadih dan keju.

13 Latihan:

1 Bakteria boleh dikelaskan berdasarkan

A Saiz C rupa bentuk

B Cara pembiakan D cara pemakanan

2 Apakah suhu optimum untuk pertumbuhan bakteria ialah

A 5oC C 37oC

B 30oC D 60oC

3 Antara mikrooranisma yang berikut, yang manakah hanya tumbuh dan membiak di dalam sel hidup ?

A Kulat C Virus

B Bakteria D Alga

4 Mikroorganisma yang membantu mengikat nitrogen daripada atmosfera dan menukarkannya kepada nitrat dalam tanah ialah

A Bakteria C Virus

B Alga D Kulat

5 Mikroorganisma yang manakah adalah protozoa ?

A C

B D

6 Satu mikroorganisma X membebaskan gas Y yang menaikkan adunan roti. Apakah mikroorgabisna X dan gas Y ?

Mikroorganisma X Gas Y

A Yis karbon dioksida

B Bakteria Karbon monoksiada

C Yis Oksigen

D Mukor Karbon dioksida

7 Streptomisin ialah sejenis

A antibiotik C antiseptik

B antitoksin D disinfektan

8 Antara berikut yang manakah tidak benar tentang protozoa ? A Boleh membiak secara seks

B Merupakan haiwan unisel C Merupakan organisma akuatik D Hidup sebagai parasit

14

A virus C alga

B fungi D yis

10 Yis digunakan untuk menghasilkan alkohol. Apakah proses yang terlibat ?

A penapaian C penyulingan

B pengesteran D fotosintesis

11 Mikroorganisma manakah yang boleh digunakan untuk membuat vaksin?

A Alga C kulat

B virus D protozoa

12 Mikroorganisma yang manakah paling seni ?

A Alga C kulat

B virus D bakteria

13 Gambar rajah menunjukkan mikroorganisma P, Q, R dan S.

P Q R S

Antara berikut manakah pengelasan yang betul ?

Bakteria Protozoa A P dan S R dan Q B P dan R Q dan S C R dan Q P dan S D Q dan S P dan R

14 Jadual di bawah menunjukkan suhu dan pH suatu kultur bakteria di dalam piring pateri.

Piring Petri Suhu (oC) pH

P 20 14

Q 25 12

R 37 7

S 40 3

Piring petri yang mana menjadi sangat keruh selepas dua hari ?

A. P C R

B. Q D S

15 Bakteria boleh hidup di dalam keadaan yang tidak sesuai kerana bakteria boleh membentuk

A pertunasan C flagela

15

16 Antara berikut, yang manakah benar tentang alga? A Semua alga adalah sel uniselular

B Alga mengandungi klorofil

C Alga hanya boleh hidup dalam keadaan yang kering. D Semua alga hidup sebagai saprofit.

17 Rajah di bawah menunjukkan empat buah tabung uji dengan kandungannya.

Setiap tabung uji disimpan pada suhu yang berbeza. Diantara tabung uji A, B, C dan D, larutan yang mana satu akan menjadi paling keruh di akhir eksperimen ini?

18 Rajah di bawah menunjukkan piring petri mengandungi agar nutrien yang telah disteril dan telah di dedahkan kepada udara untuk jangkamasa beberapa hari pada suhu bilik.

Di akhir eksperimen , kawasan jernih dapat dilihat seperti di atas. Antara yang berikut bahan mana yang terdapat di dalam kawasan jernih ?

A Vaksin B Antibiotik C Serum D Antibodi Disimpan pada Disimpan pada Kapas yang telah disteril Bubur nutrient + kultur bakteria Kapas yang telah disteril Bubur nutrient + kultur bakteria Koloni bakteria Piring petri Kawasan jernih

16

A Bakteria tidak mempunyai dinding sel.

B Bakteria adalah bakteria adalah organisma multiselular. C Bakteria membiak melalui belahan dedua.

D Bakteria wujud dalam bentuk hablur dalam keadaan yang tidak sesuai.

20 Di antara pernyataan di bawah, yang mana adalah benar tentang virus ? I Virus hanya boleh menjangkit kepada binatang.

II Virus hanya boleh membiak di dalam sel hidup. III Virus tidak boleh dimusnahkan dengan antibiotik. A I dan II sahaja

B I dan III sahaja C II dan III sahaja D I, II dan III

17 9.4 KESAN BERBAHAYA MIKROORGANISMA

9.4.1 Penyakit yang disebabkan oleh Mikroorganisma

 Mikroorganisma berbahaya yang menyebabkan penyakit disebut PATOGEN

 Kebanyakkan PATOGEN adalah parasit yang hidup pada perumah dan memperoleh nutrient daripadanya.

 Toksin yang terhasil telah menyebabkan penyakit pada organisma yang diserangnya.

 PATOGEN adalah terdiri daripada BAKTERIA, VIRUS, KULAT atau PROTOZOA

9.4.2 Penyakit yang Disebabkan Oleh Bakteria

Bakteria Vibrio

1 TAUN / KOLERA

 Patogen: Bakteria Vibrio

 Tempat jangkitan: Usus

 Simpton / gejala: cirit-birit, demam,

muntah, otot kejang dan penyahidratan  Cara jangkitan: tersebar melalui air dan

makanan yang tercemar (melalui vektor lalat)

 Pencegahan: menjaga kebersihan dalam

penyediaan makanan dan didihkan air minuman sebelum minum

18

Bakteria Bacillus

Bakteria Kokus

9.4.3 Penyakit yang Disebabkan oleh Virus

2 TIBI

 Patogen: Bakteria Bacillus

 Tempat jangkitan: Peparu

 Simpton / gejala: demam dan batuk

berpanjangan, kurang selera makan, kahak berdarah

 Cara jangkitan: tersebar melalui titisan air

atau debu, makanan dan minuman tercemar  Pencegahan: vaksin BCG diberikan kepada

bayi atau kanak-kanak

3 GONOREA

 Patogen: Bakteria Kokus

 Tempat jangkitan: sistem pembiakan

 Simpton / gejala:

i. Perempuan – pada awalnya,

jangkitan pada organ pembiakan. Sakit membuang air kencing. Akhirnya, tiub fallopio, uretra dan uterus akan membengkak

ii. Lelaki – pada awalnya, sakit pada

zakar semasa membuang air kencing, air kencing bernanah, demam dan sakit kepala. Akhirnya, testis akan membengkak.

 Cara jangkitan: tersebar melalui

perhubungan seks dengan pasangan yang terjangkit.

 Pencegahan: penggunaan kondom

semasa mengadakan hubungan seks.

4 SIFILIS

 Patogen: Bakteria Spirilia

 Tempat jangkitan: sistem pembiakan

 Simpton / gejala:

i. Kudis tumbuh di kawasan kemaluan

ii. Letih, hilang selera makan, demam, sakit otot dan sendi serta sakit kepala iii. Lumpuh dan lemah jantung

 Cara jangkitan: tersebar melalui perhubungan seks dengan pasangan yang terjangkit.

20 9.4.4 Penyakit yang Disebabkan oleh Kulat

• Tempat jangkitan: kulit

• Simpton / gejala: tompok merah / putih yang merebak pada kulit, gatal • Cara jangkitan: sentuhan, berkongsi tuala, pakaian dan sikat (dijangkiti

21 9.4.5 Penyakit yang Disebabkan oleh Protozoa

22

LATIHAN

1. Nyatakan patogen yang menyebabkan penyakit berikut:

a) Tibi : _________________________________________

b) Malaria :__________________________________________ c) Demam denggi :__________________________________________ d) Selesema :__________________________________________

2. Tentukan jenis penyakit berdasarkan simpton yang diberi:

(a) ________________  Kurus  Kahak berdarah (b) _______________  Muntah  Cirit-birit (c) ______________  Hati bengkak  letih (d) _______________  Sakit kerongkong  Hidung berhingus (e) _______________

 Tompok putih yang gatal pada kulit

(f) ______________

 Tompok merah yang gatal pada kulit

3. Nyatakan cara jangkitan penyakit.

a) Taun : _________________________________ b) Hepatitis B : _________________________________ c) Selesema : _________________________________ d) Panau : _________________________________ e) Tibi : _________________________________ f) Demam campak : _________________________________

4. Nyatakan vektor yang menyebabkan penyakit-penyakit berikut.

a) Demam denggi : ___________________________________ b) Taun : ___________________________________ c) Malaria : ___________________________________

23

9.5 PENCEGAHAN JANGKITAN PENYAKIT YANG DISEBABKAN OLEH MIKROORGANISMA

KAWALAN VEKTOR

 Kawalan Nyamuk

Kitar Hidup Nyamuk dan Kawalannya

Nyamuk dewasa

 Guna penyembur serangga untuk musnahkan

Pupa dan Larva

1) Sembur minyak pada permukaan air

2) bela ikan gapi untuk memakan jentik-jentik 3) bubuh ubat jentik-jentik ke dalam air bertakung Pupa Larva Telur 1)Memusnahka n tempat pembiakan seperti parit, kolam, bekas dan takungan air

24

 Kawalan Lalat Rumah

PENSTERILAN

 Definisi: Pensterilan ialah cara menghapuskan pathogen yang menyebabkan penyakit

 Tiga kaedah pensterilan iaitu penggunaan haba, penggunaan bahan kimia dan

penggunaan sinaran. Lalat dewasa Telur Larva Pupa

KITAR HIDUP LALAT RUMAH

LALAT RUMAH DEWASA TELUR, LARVA DAN PUPA  Gunakan penyembur

serangga

 Perangkap elektrik

 Pelekat lalat

 Musnahkan tempat

pembiakan seperti tutup tong sampah, tutup makanan dan jaga kebersihan rumah dan sekelilingnya

Kaedah kawalan

25

PENGGUNAAN HABA

PENGGUNAAN BAHAN KIMIA

26

PENGGUNAAN SINARAN

1

SINARAN GAMA

 Digunakan untuk mensterilkan alat-alat pembedahan yang tidak dapat disterilkan oleh kaedah lain

 Memusnahkan

mikroorganisma dan sporanya

2

SINARAN UV (Ultraungu)

 Sumber utama ultraungu adalah cahaya matahari

 Boleh membunuh bakteria dan virus

 Sesuai igunakan ke atas peralatan yang tidak memerlukan suhu yang tinggi

 Boleh merawat penyakit riket

 Digunakan untuk untuk mensteril peralatan pembedahan dan bilik pembedahan

27

PENGIMUNAN

 Pengimunan ialah proses yang meningkatkan keupayaan badan untuk menentang penyakit

 Keimunan ialah keupayaan badan manusia untuk melawan serangan patogen dengan penghasilan antibodi

 Antibodi ialah bahan kimia yang dihasilkan oleh sel darah putih dalam badan untuk menghapuskan antigen-antigen yang menyebabkan penyakit

 Antigen ialah jasad asing seperti toksin atau mikrob yang dapat merangsang penghasilan antibodi oleh sel darah putih supaya antigen itu dapat disingkirkan dari sistem peredaran darah seseorang

Badan menghasilkan sendiri antibodi untuk melawan serangan patogen

Badan menerima antibodi atau antiserum yang diperoleh daripada

badan haiwan

Jenis

1

Semula jadi: keimunan yang diperoleh apabila seseorang pulih daripada sesuatu penyakit

2

buatan : keimunan yang diperoleh melalui suntikan

vaksin

1

Semula jadi: keimunan yang diperoleh apabila antibodi ibu dipindahkan kepada fetus menerusi plasenta atau penyusuaan

2

buatan : keimunan yang diperoleh melalui suntikan

28

Keimunan aktif (badan menghasilkan antibodi sendiri)

1

Keimunan aktif semulajadi

 Seseorang yang sembuh daripada jangkitan penyakit akan menghasilkan antibodi untuk menyerang penyakit.

 Contohnya : demam campak dan cacar memberi keimunan seumur hidup kepada pengidapnya.

2

Keimunan aktif buatan

 Vaksin disuntik ke dalam badan seseorang untuk merangsang penghasilkan antibodi.

 Contohnya vaksin BCG untuk tibi,vaksin hepatitis A dan B,dan vaksin anti-rubella.

Keimunan pasif (badan menerima antibodi dari luar)

1

Keimunan pasif semulajadi

 Diperolehi apabila antibodi daripada ibu dipindahkan kepada fetus melalui plasenta dan semasa penyusuan bayi.

2

Keimunan pasif buatan

 Serum yang mengandungi antibodi disuntik ke dalam badan penyakit.Keimunan tidak ini adalah serta merta tetapi kekal.

29

Perbandingan antara keimunan aktif dan pasif buatan

KEIMUNAN AKTIF KEIMUNAN PASIF

Kepentingan keimunan kepada manusia

 Keimunan membantu manusia mencegah diri daripada jangkitan penyakit.

 Pemvaksinan dapat membantu mengelakkan penyakit daripada merebak.

 Pemvaksinan dapat mengurangkan kadar kematian di kalangan kanak-kanak.

Bakteria atau virus yang dilemahkan atau dimatikan Kandungan bahan yang disuntik Plasma darah haiwan yang mengandungi antibodi atau antitoksin

Mencegah penyakit Tujuan keimunan Merawat penyakit

Merangsang badan menghasilkan antibodi untuk melawan patogen Peranan bahan dalam badan Antibodi dari haiwan melawan patogen dalam badan Lambat Gerak balas bahan dalam badan Serta merta

Orang sihat yang belum lagi dijangkiti

penyakit

Jenis penyakit yang diberi

keimunan

Orang yang sedang dihidapi penyakit

Tahan lama _Ketahanan

keimunan

Tidak tahan lama

Melawan penyakit Melawan

penyakit Persamaan

30

1. Nyatakan dua kaedah untuk mengawal populasi lalat rumah (untuk mencegah penyakit taun)

a) ______________________________________________________________ b) ______________________________________________________________

2. Nyatakan dua kaedah untuk mengawal populasi nyamuk (untuk mencegah demam denggi)

a) ______________________________________________________________ b) ______________________________________________________________

3. Lengkapkan jadual yang berikut dengan istilah yang sesuai.

Vektor Pensterilan Pemvaksinan Patogen Vaksin Antigen Antiserum Antibiotik

Pernyataan Istilah

a) Proses untuk membunuh mikroorganisma

b) Agen yang membawa penyakit

c) Mikroorganisma berbahaya yang menyebabkan penyakit

d) Bahan yang mengandungi pathogen yang dilemahkan

e) Pathogen atau mikrob dalam darah

f) Proses suntikan vaksin

g) Bahan yang digunakan untuk membunuh bakteria

31

Soalan Esei

Jawab soalan-soalan yang berikut.

(a) Nyatakan dua perbezaan antara keimunan aktif buatan dengan keimunan pasif buatan.

Sertakan satu contoh penyakit yang dapat dicegah atau dirawat oleh setiap jenis pengimunan ini.

(b) Satu jangkitan demam denggi telah dikesan di sebuah kampung. Terangkan

bagaimana penduduk kampong itu dapat mengatasi masalah merebaknya penyakit itu. Jawapan anda hendaklah mengandungi perkara-perkara berikut:

Kenal pasti masalah [1 markah]

Penjelasan masalah [1 markah]

Kaedah-kaedah penyelesaian [3 markah]

Pilih kaedah terbaik dan jelaskan pilihan anda [1 markah]

32

1. Rajah 1.1 menunjukkan dua piring petri, X dan Y, yang mengandungi agar-agar nutrient dan bacteria dibiarkan selama tiga hari di dalam makmal.

Rajah 1.1

(a) Nyatakan satu pemerhatian daripada eksperimen ini

___________________________________________________________________

(b) Nyatakan hipotesis bagi eksperimen ini

_________________________________________________________________

(c) Nyatakan pembolehubah yang

i. Dimalarkan: _________________________________________________

ii. Dimanipulasikan: _____________________________________________

iii. Bergerak balas: ______________________________________________

(d) Nyatakan inferens bagi pemerhatian pada piring petri Y.

(e) Nyatakan definisi secara operasi bagi antibiotik

33

(f) Rajah 1.2 menunjukkan mikroorganisma P, Q, R, dan S.

i. Kelaskan mikroorganisma P, Q, R dan S kepada bakteria dan virus.

Bakteria: ______________________________________ Virus: _______________________________________

ii. Nyatakan mikroorganisma yang dapat dibunuh oleh antibiotik.

___________________________________________________________

2. Dalam suatu eksperimen, bakteria Basillus subtilis dikulturkan dalam piring petri yang mengandungi agar nutrien selama lima hari pada suhu 37C.

Keputusan eksperimen ditunjukkan dalam Jadual 3.

Hari Bilangan koloni bakteria

1 8 2 15 3 19 4 21 5 22 Jadual 3

34

melawan masa.

b) Apakah hubungan antara bilangan koloni bakteria dengan masa?

______________________________________________________________ ______________________________________________________________

c) Ramalkan bilangan koloni bakteria yang terhasil pada hari ke-6

______________________________________________________________

d) Nyatakan pembolehubah yang

i. Dimalarkan: _________________________________________________

35

Latihan:

1. Antara yang berikut, yang manakah tidak mempunyai struktur mikroorganisma?

A Saprofit B Bakteria C Kulat D Virus

2. Mikroorganisma yang boleh menyebabkan penyakit dipanggil

A antigen B patogen C nitrogen D antibodi

3. Mikroorganisma adalah

A tumbuhan seni yang hanya dapat dilihat melalui mikroskop B benda hidup seni yang hanya dapat dilihat melalui mikroskop C haiwan seni yang hanya dapat dilihat melalui mikroskop

D benda bukan hidup yang hanya dapat dilihat melalui mikroskop

4. Antara yang berikut, yang manakah tidak berespirasi, makan dan berkumuh?

A Virus B Alga C Kulat D Protozoa

5. Antara pernyataan berikut, yang manakah benar tentang bakteria?

A Bakteria tidak boleh menghasilkan spora B Bakteria menyebabkan penyakit AIDS

C Bakteria membiak melalui pembelahan dedua

D Bakteria gemar tinggal di persekitaran yang terang dan kering

6. Antara yang berikut, yang manakah bukan faktor yang mempengaruhi pertumbuhan dan pembiakan mikroorganisma?

A. Cahaya B. Ruang C. Nutrien D. Kelembapan

36

A 14 B 10 C 7 D 4

8. Makanan yang disimpan di dalam peti sejuk boleh tahan lebih lama kerana aktiviti-aktiviti bakteria di dalam peti sejuk menjadi lebih perlahan disebabkan oleh

A Suhu yang rendah

B Persekitaran yang gelap

C Persekitaran yang tertutup

D Bebas daripada habuk dan kuman

9. Antara keadaan-keadaan berikut, yang manakah akan menghasilkan paling banyak bilangan koloni bakteria dalam kultur?

pH Kelembapan Cahaya

A 3 kering gelap

B 7 lembap terang

C 7 lembap gelap

D 10 kering terang

10. Pensterilan menggunakan autoklaf merupakan cara yang lebih berkesan daripada pendidihan kerana

A Ia memusnahkan semua jenis mikroorganisma

B Ia memusnahkan bakteria pada suhu rendah untuk jangka masa yang lama

C Ia memusnahkan bakteria dan spora pada suhu yang tinggi untuk jangka masa yang lama

D Ia memusnahkan bakteria dan spora pada suhu yang tinggi untuk jangka masa yang singkat

11. Microorganisms are important in the following aspects except Mikroorganisma penting dalam aspek-aspek berikut kecuali

A Penguraian

B Pencernaan makanan

C Respirasi

37 12. Antara mikroorganisma-mikroorganisma berikut, yang manakah

terlibat dalam pembuatan roti dan kek?

A Protozoa

B Bakteria

C Yis

D Alga

13. Yang berikut disebabkan oleh virus kecuali A Selesema

B AIDS

C Sifilis

D Hepatitis

14. Pesakit yang menghidap batuk kering diasingkan kerana penyakit ini merebak melalui

A Udara

B Air

C Vektor

D Sentuhan

15. Seekor lalat merupakan satu contoh bagi vektor. Apakah penyakit yang disebabkan oleh vektor ini?

A Batuk kering

B Kolera

C Hepatitis

D Demam malaria

16. Ali mempunyai simptom-simptom berikut.

 Rasa pening

 Muntah

 Penyakit kuning

Apakah penyakit yang mungkin dihidapi oleh Ali?

A AIDS

B Demam malaria

C Kolera

38

A Proses untuk melambatkan aktiviti-aktiviti mikroorganisma

B Proses untuk mensteril mikroorganisma

C Proses untuk memusnahkan semua jenis mikroorganisma

D Proses untuk memusnahkan semua jenis mikroorganisma dan sporanya

18. Seorang budak perempuan telah sembuh daripada campak yang merupakan sejenis penyakit berjangkit. Beberapa tahun kemudian, adiknya mengalami campak tetapi dia tidak.

Ini kerana dia mempunyai

A Keimunan pasif buatan

B Keimunan aktif buatan

C Keimunan pasif semula jadi

D Keimunan aktif semula jadi

19. Vaksin disuntik ke dalam badan seseorang untuk merangsang badan menghasilkan

A Antigen

B Antibodi

C Antibiotik

D Antiserum

20. Penyakit yang berikut boleh dielakkan melalui pemvaksinan kecuali

A Cacar air

B Hepatitis B

C Disentri

39

BAB 10 : NUTRISI DAN KEPERLUAN MAKANAN

10.1 KEPERLUAN AMALAN PENGAMBILAN NUTRISI YANG SEIMBANG Gizi Seimbang : mengandungi semua kelas makanan dalam kadar yang betul. Kelas Makanan :

1. Karbohidrat: membekalkan tenaga

2. Protein : untuk pertumbuhan dan mengantikan sel-sel yang rosak 3. Lemak : membekalkan tenaga dan melindungi organ-organ dalaman 4. Vitamin : melindungi badan daripada penyakit

5. Garam Mineral : mengekalkan kesihatan

6. Pelawas : membantu pergerakan makanan melalui salur percernaan

7. Air : untuk mengangkut makanan tercerna dan bahan buangan dalam badan

FAKTOR-FAKTOR YANG MEMPENGARUHI

KEPERLUAN KALORI INDIVIDU

D

TENAGA yang dibekalkan oleh makanan diukur dalam unit KALORI NILAI KALORI ialah kuantiti tenaga haba yang dibebaskan apabila 1g makanan

dibakar dengan lengkap.

UMUR

Orang muda memerlukan lebih kalori berbanding

perempuan

AKTIVITI FIZIKAL (PEKERJAAN )

Individu yang aktif/kuat bekerja memerlukan lebih kalori berbanding individu

yang bekerja ringan

SAIZ BADAN

Orang gemuk memerlukan lebih banyak

kalori berbanding orang yang kurus

SUHU SEKELILING

Orang yang berada di kawasan sejuk memerlukan lebih kalori berbanding orang di kawasan panas JANTINA Lelaki memerlukan lebih kalori berbanding perempuan KEADAAN KESIHATAN

Orang yang sakit memerlukan lebih makanan bernutrien

untuk menentang penyakit

40

10.2 KEPERLUAN NUTRIEN OLEH TUMBUHAN

Proses Fotosintesis

 Proses penghasilan makanan oleh tumbuhan hijau

 Tunbuhan mempunyai pigmen klorofil untuk menyerap tenaga cahaya matahari

 Tenaga cahaya matahari digunakan untuk memecahkan molekul air kepada gas oksigen dan hidrogen

 Hidrogen bertindak balas dengan karbon dioksida untuk membentuk

glukosa

Tumbuhan dan Keperluan Nutrien

Nitrogen Penting untuk pertumbuhan pokok Fosforus Zink Cahaya Matahari

Karbon Dioksida + Air Glukosa + Oksigen Klorofil

MAKRONUTRIEN

Nutrien yang diperolehi oleh tumbuhan dalam kuantiti yang

banyak

MIKRONUTRIEN

Nutrien yang diperlukan oleh tumbuhan dalam kuantiti

yang sedikit Boron Kuprum Molibdenum Besi Kalium Penting untuk pertumbuhan pokok (daun dan buah ) Penting untuk pertumbuhan pokok (akar )

41

Latihan:

1. Carta palang dalam rajah dibawah menunjukkan keperluan tenaga lelaki dan perempuan bagi empat jenis pekerjaan.

0 5 10 15 20 25 30 35 40

Guru Petani Kerani Buruh binaan

Perempuan Lelaki

a) i. Pekerjaan yang manakah memerlukan jumlah tenaga yang paling tinggi? ______________________________________________________________

ii. Cadangkan kelas makanan yang patut dimakan dalam kuantiti yang besar untuk memenuhi keperluan tenaga yang paling tinggi?

_________________________________________________________________

b) i . Pekerjaan yang manakah memerlukan jumlah tenaga yang paling rendah? _______________________________________________________________

ii. Berikan sebab bagi jawapan anda di (b) (i).

__________________________________________________________________

c. Terangkan mengapa keperluan tenaga lelaki lebih tinggi daripada perempuan ? ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ SOALAN ESEI

a) Namakan tiga jenis makronutrient yang mempunyai fungsi yang berbeza untuk tumbuhan hijau.

( 6 markah ) b) Nyatakan dua faktor yang mempengaruhi keperluan kalori individu dan berikan penerangan bagi setiap faktor.

42

10. 3 KITAR NITROGEN DAN KEPENTINGANNYA

 Nitrogen merupakan unsur penting bagi tumbuh-tumbuhan.

 Nitrogen tidak boleh diserap oleh tumbuhan dalam bentuk gas, oleh itu, gas nitrogen perlu ditukarkan menjadi ION NITRAT.

 Nitrogen dalam alam semula jadi dikitarkan semula melalui kitar nitrogen.

PROSES-PROSES DALAM KITAR NITROGEN.

1) PENGIKATAN NITROGEN

- Nitrogen di atmosfera ditukarkan kepada nitrat dalam tanah melalui dua cara iaitu:-

-

 Fenomena semula jadi iaitu KILAT.

 BAKTERIA PENGIKAT NITROGEN yang berada di dalam akar

tumbuhan kekacang seperti kacang tanah.

2) Nitrat di dalam tanah akan diserap oleh tumbuhan dan bertukar menjadi protein tumbuhan. Seterusnya, protein tumbuhan akan dimakan oleh haiwan dan bertukar menjadi protein haiwan.

3) PENGURAIAN

 Tumbuh-tumbuhan dan haiwan akan mati dan seterusnya akan diuraikan oleh BAKTERIA PENGURAI menjadi SEBATIAN

AMMONIUM.

Nitrogen di atmosfera

Nitrat dalam tanah _{Protein tumbuhan}

Protein haiwan Sebatian ammonium Nitrit Kilat Bakteria pengikat nitrogen Diserap oleh Dimakan oleh Mati & mengurai Bakteria penitritan Bakteria penitritan Bakteria pendenitritan Bakteria pengurai Bakteria pengurai Mati & mengurai

43 4) PENITRITAN

 Sebatian ammonium akan ditukarkan menjadi ION NITRIT dan seterusnya ion nitrit akan ditukarkan semula menjadi ION NITRAT oleh BAKTERIA PENITRITAN.

5) PENDENITRITAN

 Ion nitrat di dalam tanah akan ditukarkan semula menjadi NITROGEN

DI ATMOSFERA oleh BAKTERIA PENDENITRITAN.

 Kandungan ion nitrat di dalam tanah juga boleh ditambahkan dengan menambahkan baja ke dalam tanah.

KEPENTINGAN KITAR NITROGEN

 Mengekalkan kesuburan tanah.

 Mengekalkan kandungan nitrogen di atmosfera.

 Mengurangkan masalah pencemaran alam disebabkan proses pereputan bahan organik oleh bakteria dan kulat.

10.4 KEPENTINGAN NUTRISI YANG BAIK

 Antara kepentingan mengambil nutrisi yang baik:-

 Membantu mengekalkan kesihatan badan.  Menjaga sistem penghadaman.

 Menggelakkan diri daripada penyakit.

 Contoh tabiat makanan yang sihat:-

 Makan secara sederhana.

 Makan makanan berdasarkan keperluan harian dan dalam kuantiti yang mencukupi.

 Kunyah makanan dengan sempurna untuk memudahkan pencernaan.  Elakkan mengambil makanan ringan di antara waktu makan.

 Kurangkan pengambilan makanan yang mengandungi terlalu banyak gula, garam dan lemak.

 Makan pelbagai makanan berkhasiat setiap hari dalam nisbah yang betul.  Minum banyak air kosong setiap hari.

44

Latihan:

1. Apakah jenis bakteria yang dijumpai dalam akar tumbuhan kekacang?

A Bakteria pendenitritan B Bakteria pengikat nitrogen C Bakteria pengurai

D Bakteria penitritan

2. Rajah menunjukkan sebahagian daripada kitar nitrogen.

Antara berikut, yang manakah adalah bahagian di mana bakteria penitritan dan bakteria pendenitritan berfungsi?

Bakteria Penitritan Bakteria Pendenitritan

A P Q

B Q S

C S P

D R Q

3. Apakah fungsi bakteria pendenitritan dalam kitar nitrogen?

A Untuk menukarkan nitrat kepada nitrogen

B Untuk menukarkan ammonia kepada sebatian ammtonium C Untuk menukarkan nitrogen di atmosfera kepada nitrat D Untuk menukarkan sebatian ammonia kepada nitrat

4. Bagaimanakah haiwan memperolehi nitrogen untuk membina protein?

A Dengan meminum air hujan B Melalui proses respirasi

C Dengan menyerap tenaga daripada matahari D Dengan memakan tumbuhan

5. Antara berikut, bakteria yang manakah mengurangkan kandungan nitrat dalam tanah?

A Bakteria penitritan

B Bakteria pengikat nitrogen C Bakteria pendenitritan D Bakteria pengurai R S Nitrogen di atmosfera P

Nitrat dalam tanah Protein

haiwan Protein

tumbuhan

45

6. Antara berikut, yang manakah adalah tabiat pemakanan yang baik? I Mengelakkan makanan berlemak

II Memakan makanan berkhasiat setiap hari

III Memakan makanan ringan di antara waktu makan

A I dan II sahaja B I dan III sahaja C II dan III sahaja D I, II dan III

7. Rajah menunjukkan piramid makanan untuk pemakanan seimbang.

Antara berikut, makanan yang manakah diklasifikasikan dengan betul?

A P – Ikan B Q – Sayuran C R – Gula – gula D S - Bijirin

8. Antara berikut, pemakanan yang manakah dianggap sihat? I Kurang garam

II Kurang kolesterol

III Kaya dengan lemak tepu

A I dan II sahaja B I dan III sahaja C II dan III sahaja D I, II dan III

9. Antara berikut, yang manakah adalah kebaikan mempunyai tabiat pemakanan yang baik?

I Jangka hayat yang lebih panjang II Mengelakkan malnutrisi

III Sistem penghadaman yang sihat

A I dan II sahaja B I dan III sahaja C II dan III sahaja D I, II dan III

10. Apakah kesan jika mengambil makanan yang kaya dengan gula?

A Mendapat penyakit skurvi C Mendapat penyakit anaemia

B Mendapat penyakit gout D Menghidap diabetes

P

P

Q R S

46

1. Rajah menunjukkan kitar nitrogen.

a) Namakan:-

i) Bakteria X:- _________________________________________ ii) Bakteria Z:- _________________________________________

(2 markah)

b) Namakan proses yang dilakukan oleh Bakteria Y.

__________________________________________________________ (1 markah) c) Di manakah Bakteria X boleh dijumpai?

___________________________________________________________ (1 markah) d) Apakah:- i) A:- __________________________ ii) B:- __________________________ (2 markah) e) Namakan fenomena semulajadi yang menukarkan nitrogen di atmosfera

kepada A.

___________________________________________________________ (1 markah) f) Dalam bentuk apakah nitrogen diserap oleh tumbuh-tumbuhan?

___________________________________________________________ (1 markah) Nitrogen di atmosfera A Protein tumbuhan Protein haiwan Nitrit Bakteria X Diserap oleh Dimakan oleh Mati & mengurai Bakteria Y Bakteria penitritan Bakteria Z Bakteria pengurai Bakteria pengurai B

47

SOALAN ESEI

1) Rajah menunjukkan masalah kesihatan yang dihadapi oleh Encik Ahmad. Terangkan bagaimana Encik Ahmad dapat mengatasi masalah kesihatannya.

Penerangan anda perlu melibatkan aspek-aspek berikut: i) Kenal pasti masalah

ii) Penjelasan masalah

iii) Cadangan tiga langkah untuk memperbaiki masalah kesihatannya. iv) Pilih satu cadangan terbaik dan nyatakan sebabnya.

(6 markah) 2) Jadual menunjukkan tiga menu berlainan untuk sarapan pagi.

Menu A Menu B Menu C

1 mangkuk oat 1 pinggan nasi lemak 3 keping roti dengan mentega 1 cawan susu 1 cawan kopi 1 cawan susu Pn. Natasha sedang menghadapi masalah berat badan. Berdasarkan jadual di atas, pilih menu yang sesuai untuk mengatasi masalah Pn. Natasha. Penerangan anda perlu melibatkan aspek-aspek berikut:-

 Tujuan pemilihan.

 Penerangan tentang kebaikan setiap menu berdasarkan kepada kelas makanan dan fungsinya.

 Senarai menu mengikut kepentingannya.

 Alasan untuk memilih menu.

(6 markah)

Masalah kesihatan Arterioskelerosis

Kencing manis Kegendutan

Serangan jantung

48 melakukan proses membebaskan Digunakan untuk digunakan dalam proses berlaku apabila membakar membebaskan contoh 11.1 : KITAR OKSIGEN-KARBON

Lengkapkan peta konsep di bawah tentang proses-proses yang berlaku dalam kitar oksigen-karbon.

Fotosintesis Organisma hidup

Pernafasan Respirasi Petroleum Arang

batu

Pembakaran Bahan api Tumbuhan hijau

Pengaratan

Oksigen dalam atmosfera

membebaskan melakukan proses digunakan oleh  ______________  ______________  ______________  ______________

49

11.2 : KITAR AIR

AWAN & WAP AIR

KONDENSASI

TRANSPIRASI

PENYEJATAN DARI LAUT & SUNGAI SIMPANAN AIR

DALAM AIS & SALJI

ALIRAN AIR BAWAH TANAH

50

Pembakaran Respirasi Hujan

51

11.3 : KITAR TENAGA

Lengkapkan siratan makanan di bawah dengan organism yang diberikan untuk menunjukkan kitar tenaga yang berlaku dan jawab soalan berikut.

Tikus Beluncas Helang Burung Ular Padi

1. Nyatakan satu organisma yang berperanan sebagai : Pengeluar

Pengguna primer Pengguna sekunder

2. Namakan proses di mana makanan dihasilkan oleh padi. _______________________________________________

3. Namakan dua mikroorganisma yang bertindak ke atas semua organisma mati dalam siratan makanan.

__________________________________________________________________ 4. Apakah yang akan berlaku kepada bilangan organisma yang berikut jika semua katak, burung dan ular telah ditangkap?

(a) Bilangan Beluncas :____________________ (b) Bilangan Belalang :____________________ (c) Bilangan Tikus :____________________ (d) Bilangan Padi :____________________

Belalang

52 dalam suatu siratan makanan?

_______________________________.

6. Anda diberi rantai makanan yang berikut :

Lengkapkan piramid nombor yang diberi untuk mewakili rantai makanan di atas. Tumbuhan

hijau

53

11.4 : KESAN BENCANA ALAM TERHADAP KESEIMBANGAN ALAM

Apakah yang akan berlaku kepada keseimbangan alam dalam ekosistem jika

bilangan haiwan yang ditunjukkan pada gambar foto bertambah dengan pesat tanpa terkawal?

Keadaan ini akan menyebabkan _______________________dalam ekosistem.

Contoh kejadian-kejadian bencana

54

11.5 : PUNCA-PUNCA PENCEMARAN

Lengkapkan penerangan yang disediakan dengan memilih perkataan yang sesuai

dipadankan.

gas beracun sisa industri peti sejuk bunyi petroleum plastik baja kimia asap gas asli penyaman udara kumbahan arang batu pestisid

sampah-sarap Klorofluorokarbon (CFC) PUNCA-PUNCA PENCEMARAN (a) Penggunaan bahan api fosil seperti ______________, _________________, dan

__________________ yang tidak terkawal.

(b) Pembuangan bahan ______________seperti bahan toksik, asap, bahan radioaktif dan haba

(c) Penggunaan _______________ dan __________________ dalam bidang pertanian (d) Penghasilan _________________, _________________ dan __________________ seperti karbon monoksida daripada kenderaan dan jentera

(e) Pembuangan _________________ seperti

_______________, sisa makanan dan bahan pepejal (f) Pembuangan ________________ daripada kawasan perumahan (g) Penggunaan ________________ dalam tin aerosol, ________________ dan ____________

55

11.6 : KESAN PEMBAKARAN BAHAN API FOSIL TERHADAP ALAM SEKITAR

Rajah menunjukkan bahan buangan yang dihasilkan daripada pembakaran bahan api fosil dari sebuah kilang.

(a) Namakan dua gas yang dihasilkan daripada pembakaran bahan api fosil dalam petak yang disediakan dalam Rajah. [ 2 markah ] (b) Namakan satu jenis bahan api fosil yang boleh digunakan oleh kilang dalam Rajah.

_______________________________________________________________ [ 1 markah ] (c) Nyatakan dua kesan yang berbeza hasil daripada gas yang dibebaskan dalam Rajah.

1._____________________________________________________________ 2._____________________________________________________________ [ 2 markah ] (d) Nyatakan satu kaedah untuk mengurangkan pencemaran udara dari kilang dalam Rajah.

_______________________________________________________________ [ 1 markah ]

56 1. Antara yang berikut, yang manakah bukan disebabkan pembalakan haram?

A. Hujan asid

B. Mengubah habitat haiwan liar C. Mengganggu rantai makanan

D. Mengurangkan populasi haiwan di kawasan itu

2. Apakah cara untuk memelihara dan memulihara organisma marin? A. Mewujudkan zon larangan memancing

B. Membiarkan tumpahan minyak

C. Menganjurkan kempen untuk mencintai sumber-sumber laut D. Memperbanyakkan penggunaan pukat tunda

3. Antara yang berikut, yang manakah bukan menunjukkan pengurusan yang baik dalam membangunkan suatu kawasan perlombongan?

A. Menukarkan kawasan perlombongan kepada kawasan rekreasi B. Meninggalkan tanah perlombongan yang terdedah

C. Menggunakan sumber tenaga alternatif yang baru bagi menggantikan bahan api fosil

D. Menggunakan kaedah terbaik dan teknologi yang sesuai untuk kawasan perlombongan

4. Pengurusan hutan dapat dilakukan melalui cara-cara berikut, kecuali... A. Menghalang pembalakan haram

B. Menghalang kebakaran hutan

C. Pembukaan tanah yang tidak terancang D. Mewujudkan lebih banyak hutan simpanan

5. Pengurusan sumber alam member kesan-kesan berikut, kecuali... A. Kepupusan haiwan

B. Mengurangkan pencemaran C. Melindungi sumber alam

57

11.8 PEMANASAN GLOBAL

GAS RUMAH HIJAU

MATAHARI

TENAGA SOLAR

DARI MATAHARI SEBAHAGIAN TENAGA SOLAR

YANG DPANTUL SEMULA

Inframerah & tenaga haba dari bumi Tenaga haba dari bumi yang terlepas ke angkasa

58 1. Rajah 1 menunjukkan empat kawasan yang berbeza di mana sampel-sampel

air diambil. Nilai pH bagi setiap sampel air diuji.

Rajah 1

Keputusan nilai pH sampel air ditunjukkan dalam Jadual 1.

Jadual 1

(a) Berdasarkan Jadual 1, lukiskan graf palang bagi nilai pH sampel air untuk kawasan yang berbeza.

Nilai pH

Sampel air Sampel air Nilai pH

Kawasan hutan 7.0

Kawasan Bandar 6.5

Kawasan perumahan 6.7

59 (b) Nyatakan kawasan yang paling berasid.

[ 1 markah ] (c) Berikan dua sebab mengapa air berdekatan kawasan yang anda nyatakan di

(b) adalah paling berasid.

1.__________________________________________________________________ 2.__________________________________________________________________

[ 2 markah ] (d) Nyatakan dua bahan buangan dari kawasan perumahan yang dibuang ke dalam sungai.

1.

___________________________________________________________________ 2.__________________________________________________________________

[ 2 markah ]

2. Rajah 2 menunjukkan pembentukan hujan asid.

Rajah 2

(a) Lengkapkan Rajah 2 [ 2 markah ]

(b) Namakan satu kilang yang menghasilkan gas yang ditunjukkan di atas dengan banyak.

______________________________________________________________ [ 1 markah ]

60 1.____________________________________________________________

2.___________________________________________________________ [ 2 markah ] (e) Nyatakan dua sumber lain yang menghasilkan dua gas ke atmosfera. 1._____________________________________________________________ 2._____________________________________________________________

[ 2 markah ]

SOALAN ESEI

1. Rajah 1 menunjukkan aktiviti beberapa orang yang sedang berkelah di tepi sebatang sungai.

Rajah 1

a) Senaraikan aktiviti yang merosakkan alam sekitar. [ 4 markah ] b) Anda diberikan satu tugasan untuk memperbaiki dan memulihara sungai di atas. Terangkan apa yang boleh anda lakukan untuk mengurangkan pencemaran sungai itu. Penerangan anda perlulah merangkumi perkara-perkara yang berikut:

i) Pengenalpastian masalah. [ 1 markah ]

ii) Penjelasan masalah [ 1 markah ]

iii) Kaedah-kaedah penyelesaian. [ 3 markah ] iv) Pilih kaedah yang paling sesuai untuk menyelesaikan masalah tersebut dan

61 2. (a) Terangkan kesan pembuangan bahan toksik daripada kilang terhadap alam

sekitar. [ 4 markah ]

(b) Kebanyakan bahan buangan domestik seperti kertas dilupuskan dengan cara pembakaran terbuka.

Pembakaran terbuka akan menyebabkan pencemaran udara. Terangkan kaedah untuk mengatasi masalah ini.

Penerangan anda hendaklah mengandungi aspek-aspek berikut :

 Kenal pasti masalah

[ 1 markah ]

 Terangkan dua kaedah penyelesaian [ 4 markah ]

 Pilih kaedah terbaik dan jelaskan pilihan anda [ 1 markah ]

62

12.1 Sebatian Karbon Organik & Bukan Organik

APA ITU SEBATIAN KARBON?

Sebatian karbon ialah bahan kimia yang mengandungi unsur karbon didalamnya.

Terdapat 2 jenis sebatian karbon.

Sebatian organik

sebatian karbon yang berasal dari benda hidup (haiwan & tumbuhan)

Sebatian tak organik

Sebatian karbon yang buakan berasal dari benda hidup (batu & mineral)

Protein ialah satu contoh sebatian organik manakala kalsium karbonat ialah sebatian tak organik.

12.2 HIDROKARBON

Hidrokarbon ialah sebatian organik yang mengandungi unsur karbon dan hidrogen di dalamnya. Hidrokarbon berasal dari petroleum, arang batu atau gas asli.

SUMBER UTAMA HIDROKARBON

PETROLEUM GAS ASLI

63

12.3 ALKOHOL

Alkohol adalah bahan yang mengandungi unsur karbon, hidrogen dan oksigen di dalamnya.

Etanol dan propanol adalah contoh alkohol. [nama tersebut berakhir dengan OL] Alkohol boleh dihasilkan melalui proses "penapaian" [alcoholic fermentation]. Penapaian dilakukan apabila yis menukarkan glukosa menjadi alkohol dan karbon dioksida.

Gambarajah Proses Penapaian

SIFAT SIFAT ALKOHOL

 Larut dalam dalam air

 Wujud sebagai cecair pada suhu bilik.  Takat didih yang rendah.

 Mudah terbakar menghasilkan nyalaan biru

64

KEGUNAAN

ALKOHOL

PELARUT BAHAN API PEWARNA

TIRUAN

65

Pengambilan alkohol boleh memudaratkan kesihatan manusia:

 Menyebabkan gangguan sistem saraf

 Menyebabkan seseorang tidak berfikiran waras

 Kehadiran alkohol dalam badan boleh merosakkan hati (sirosis hati)  Boleh mengakibatkan penyakit jantung.

Ketagihan alkohol telah menimbulkan banyak masalah sosial seperti penderaan kanak-kanak, kemalangan jalanraya dan kecacatan fetus.

12.5 LEMAK

Lemak mempunyai unsur yang sama iaitu karbon, hidrogen dan oksigen tetapi dalam komposisi yang berlainan.

Lemak terbahagi kepada 2 jenis iaitu :

LEMAK TEPU

Berasal dari sumber haiwan seperti lembu, babi dan kambing Keadaan pepejal pada suhu bilik

Mempunyai takat lebur yang tinggi

Tidak baik untuk kesihatan kerana mengandungi banyak kolestrol

LEMAK TAK TEPU

Berasal dari sumber tumbuhan seperti kacang soya dan kelapa sawit Keadaan cecair

Takat lebur yang rendah

66

LEMAK TEPU LEMAK TAK TEPU

(a) Diperolehi daripada hasil haiwan Diperolehi dari hasil tumbuhan

(b) Kebanyakan pepejal pada suhu

bilik Cecair pada suhu bilik

(c) Takat lebur tinggi Takat lebur rendah

(d) Meningkatkan aras kolesterol LDL (jahat)

Merendahkan paras kolesterol dalam badan

 Lemak berfaedah kepada badan kerana ia memberi tenaga.

 Selain daripada itu ia juga membawa vitamin A,D,E dan K yang sangat penting kepada badan.

 Walau bagaimanapun, kita hendaklah memilih jenis lemak yang kita makan. Lemak tepu yang mengandungi kolestrol yang tinggi boleh menyebabkan penyakit jantung.

 Kolestrol yang berlebihan itu boleh terenap di dalam lumen arteri yang menyebabkan pengaliran darah tersekat.

67

KEPENTINGAN LEMAK

 Lemak berfaedah kepada badan kerana ia memberi tenaga.

 Medium pelarut vitamin A,D,E dan K yang sangat penting kepada badan.

12.6 KESAN PENGAMBILAN LEMAK SECARA BERLEBIHAN:

Lemak tepu yang mengandungi kolestrol yang tinggi boleh menyebabkan penyakit jantung.

Kolestrol yang berlebihan itu boleh terenap di dalam lumen arteri yang menyebabkan pengaliran darah tersekat. Ini menyebabkan jantung terpaksa mengepam darah dengan lebih kuat. Lama kelamaan jantung akan "letih" dan tidak boleh menanggung beban kerja yang lebih. Oleh itu jagalah pengambilan makanan

anda. PENYAKIT JANTUNG STROK KOLESTEROL TINGGI DIABETES

68

12.7 MINYAK KELAPA SAWIT

Pengekstrakan Minyak Kelapa Sawit

Pemprosesan Minyak Kelapa sawit melibatkan proses berikut :-

Pensterilan - Tandan dan buah disembur dengan stim untuk membunuh mikroorganisma dan melembutkan tandan.

Penanggalan – Buah kelapa sawit ditanggalkan dari tandannya menggunakan mesin penanggal.

Pencernaan - Buah kelapa sawit dipanaskan dan dikacau untuk mengoyakkan sabutnya daripada biji buah

-kira 50 % minyak telah dikeluarkan daripada buah

Pengekstrakan - Minyak diperah dari buah kelapa sawit dengan "penekan skru". Penulenan - Minyak kelapa sawit ditulenkan dengan mengalirkannya kedalam "karbon diaktifkan" untuk membuang bau dan menjernihkannya.

Kulit

Sabut

Isirung Pokok Kelapa Sawit

Kelapa Sawit

69

12.8 Kegunaan Minyak Kelapa Sawit

Dakwat percetakan Marjerin

Minyak Masak

Bahan gentian lemak koko Sabun dan bahan pencuci Lilin

Minyak pelincir

Kebaikan Minyak Kelapa Sawit

Sumber vitamin A dan E

Mengandungi beta-karoten : bahan pencegah kanser Kandungan pengantioksida yang tinggi

Mengurangkan kolesterol yangberbahaya dalam badan Menghalang pembekuan darah yang

12.9 SABUN

 Sabun diperbuat daripada minyak kelapa sawit.

 Molekul Minyak kelapa sawit dipecahkan oleh tindakan haba dan alkali pekat (Natrium hidroksida).

 Sabun yang terhasil dimendakkan oleh garam dan seterusnya ditapis untuk membentuk pepejal sabun.

 Proses pembuatan sabun dinamakan sebagai ‘saponifikasi’.

70 Struktur Sabun

 "Kepala" Molekul sabun suka kepada air manakala "ekor"nya suka kepada gris.

 Sifat ini menyebabkan sabun sangat sesuai digunakan sebagai ejen pencuci.

Mekanisme tindakan pencucian gris dari kain adalah seperti berikut :-

Ekor molekul sabun melekat pada gris Kepala molekul sabun berada dalam air

Apabila air cucian dikocak, molekul sabun akan menarik gris keluar dari kain Kekotoran tertanggal dari kain.

Hidrofilik Hidrofobik AIR kekotoran molekul sabun Larutan bersabun kain kotor

71

12.10 Polimer

APA ITU POLIMER?

Tahukah anda nasi yang anda makan setiap hari adalah terdiri daripada glukosa. Para saintis mendapati bahawa beribu-ribu glukosa membentuk rantai panjang. Rantai panjang ini

ialah kanji, bahan yang terdapat dalam nasi. Para saintis telah bersetuju memangggil kanji sebagai satu "POLIMER" dan glukosa sebagai "MONOMER".

Polimer secara ringkasnya adalah rantai panjang molekul-molekul. Monomer pula ialah molekul yang membentuk polimer itu.

Terdapat 2 jenis polimer.

Polimer asli ialah polimer yang berasal dari benda hidup. Kanji ialah polimer asli kerana ia berasal dari tumbuhan padi.

Polimer sintetik ialah polimer buatan manusia dengan menggunakan bahan kimia

Perspeks ialah polimer sintetik.

Ia terbina dari monomer iaitu metil metakrilat metakrilat

STRUKTUR MONOMER & POLIMER

Pempolimeran ialah proses menyatukan

monomer-monomer untuk membentuk polimer.

Penyahpolimeran ialah proses memecahkan polimer

untuk menghasilkan monomer.

POLIMER

72

12.11 Getah Asli

Getah asli boleh diperolehi dari pokok getah. Pokok getah yang ditoreh, mengeluarkan susu getah yang disebut "lateks".

Lateks boleh dibekukan (istilah yang sesuai ialah "menggumpal") dengan mencampurkan asid etanoik kedalamnya.

Ini memudahkan pengusaha menjadikan ia dalam bentuk kepingan yang mudah dijual.

Bagi mencegah penggumpalan pula, larutan ammonia ditambahkan kedalam lateks.

Ini membolehkan lateks dihantar ke kilang penggumpalan dengan menggunakan lori tangki.

Jika lateks didedahkan, ia juga boleh menggumpal secara semula jadi. Ini adalah kerana ia mudah diserang oleh bakteria.

Bakteria tersebut menghasilkan asid yang seterusnya menggumpalkan lateks.

GETAH ASLI

Kenyal Penebat

Lembut Tidak larut dalam air

Monomernya ialah ISOPRENA

lembut & melekit apabila dipanaskan. keras & rapuh apabila

73

PEMVULKANAN GETAH

Proses Pemvulkanan Getah

Proses "Pemvulkanan" getah digunakan untuk mengeraskan getah asli. Ia dilakukan dengan memasak getah asli dengan serbuk sulfur.

Atom sulfur boleh mengikat molekul getah untuk membentuk "rangkai silang sulfur". Rangkai silang ini menghalang rantaian molekul getah dari

menggelongsor. Getah menjadi keras.

Getah asli telah divulkankan [getah tervulkan] sesuai digunakan untuk membuat tayar. sulfur poli(isoprena) molekul poli(isoprena) molekul poli(isoprena) rangkai silang sulfur