• Tidak ada hasil yang ditemukan

FILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Membagikan "FILM DOKUMENTER PINAKA SERANA NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS X7 SMA NEGERI 2 BANJAR"

Copied!
11
0
0

Teks penuh

(1)

FILM DOKUMENTER

PINAKA SERANA NINCAPANG

KAWAGEDAN NYURAT PUISI BALI ANYAR RING KELAS

X7 SMA NEGERI 2 BANJAR

I K. Aryana prayoga

1

I.N. Suandi

1

, I. K. Paramarta

2

Jurusan Pendidikan Bahasa Bali

Universitas Pendidikan Ganesha

Singaraja, Indonesia

e-mail: {arya1212051050@gmail.com,nengah_suandi@yahoo.co.id,

ketutgembel@gmail.co.id}@undiksha.ac.id

KUUB

Tetilik puniki madue tetujon nelatarang indik (1) film dokumenter pinaka serana nincapang kawagedan nyurat puisi Bali anyar sisia kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar, (2) penampen sisia ring kawentenan film dokumenter pinaka serana nincapang kawagedan nyurat puisi Bali anyar ring kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar, (3) pikobet sisia kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar ri kala malajah nyurat puisi Bali anyar maserana

film dokumenter. Jejering tetilik inggih punika sisia kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar, lan penandang tetilik inggih punika pamalajahan nganggen serana film dokumenter lan panincapan kawagedan sisia nyurat puisi Bali anyar. Wenten petang soroh kramaning mupulang data sane kaanggen ring tetilikan puniki, minakadi tes, angket, saduwicara, lan praktiaksa. Pikolih ring tetilik puniki inggih punika: (1) film dokumenter prasida nincapang kawagedan nyurat puisi Bali anyar sisia kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar. Pikolih rerata sisia sadurung maserana pamalajahan, inggih punika 72,07, pikolih punika nincap dados 74,35 ring siklus I, lan nincap malih ring siklus II dados 78,55. (2) sisia mapanampen becik, indik film dokumenter pinaka serana nincpang kewagedan nyurat puisi Bali anyar. Ring siklus I, Wenten 5 (16,13%) diri sisia sane mapanampen pinih becik, lan sisanyane 26 (83,87%) diri sisia mapanampen becik. Ring siklus II, wenten 6 diri (19,36%) sisia sane mapanampen pinih becik, lan sisanyane 25 diri (80,64%) sisia mapanampen becik malajah nyurat puisi Bali anyar nganggen serana film dokumenter. (3) wenten makudang-kudang pikobet sisia malajah nyurat puisi Bali anyar nganggen serana film dokumenter minkadi audio kirang keras, sisia durung kresep palajahan, lan galah pamalajahan sane kaepah da-dos kalih patemon.

(2)

Abstrak

Penelitian ini bertujuan mendeskripsikan: (1) media film dokumenter untuk meningkatkan kemampuan menulis puisi Bali anyar sisia kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar (2) Respons

siswa terhadap media film dokumenter untuk meningkatkan kemampuan menuis puisi puisi Bali anyar sisia kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar (3) masalah siswa kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar saat menulis puisi Bali anyar menggunakan media film dokumenter. Subjek penelitian ini adalah siswa kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar. Objek penelitian adalah pembelajaran menggunakan media film dokumenter dan peninkatan kemampuan siswa menulis puisi Bali anyar. Ada empat metode pengumpulan data yang digunakan dalam penelitian ini, seperti tes, angket, wawancara, dan observasi. Hasil dari penelitian ini adalah: (1) film dokumenter bisa meningkatkan kemampuan menulis puisi Bali anyar siswa kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar.Hasil rata-rata siswa sebelum menggunakn media pembelajaran adalah 72,07, hasil tersebut meingkat menjadi 74,35 pada siklus I, dan meningkat lagi menjadi 78,55 pada siklus II. (2) siswa merepons baik media film dokumenter digunakan untuk meningkatkan kemampuan menulis puisi Bali anyar. Pada siklus I, 5 siswa (16,13%) merespons sangat positif, dan 26 siswa (83,87%) merespons positif. Pada siklus II, 6 siswa (19,36%) merespons sangat positif, dan 25 siswa (80,64%) merespons positif belajar menggunakan media pembelajaran fim dokumenter. (3) Ada beberapa masalah siswa belajar menulis puisi Bali anyar menggunakan media film dokumenter seperti audio kurang keras, siswa belum memahami pelajaran dan waktu pembelajaran yang di bagi menjadi 2 pertemuan.

Kata kunci : film dokumenter, puisi Bali anyar

Abstract

This study aimed at describing: (1) the used of film documenter media to developed stu-dents’ ability in writing Bali anyar poem at X7 class SMA Negeri 2 Banjar (2) the stustu-dents’ responses against the film documenter media to developed students’ ability in writing Bali anyar poem at X7 class SMA Negeri 2 Banjar (3) the students’ problems during writing Bali anyar poem which was utilizing film documenter media.The subject of the study was students of X7 class SMA Negeri 2 Banjar. The object of the study was learning through film documenter media and to developed students’ ability in writing Bali anyar poem. The data collected by using test, questionnaire, interview and observation The finding of this study revealed that: (1) the used of film documenter media could improve the students’ ability in writing Bali anyar poem at X7 class SMA Negeri 2 Banjar. The average valued of the students before using learning media was 72, 07, this resulted was increase become 74,35 in the first circle and more increased become 78,55 in the second circle. (2) The great students’ responses against the film documenter media to developed students’ abil-ity in writing Bali anyar poem at X7 class SMA Negeri 2 Banjar. In the first circle, 5 stu-dents (16, 13%) responded very positive and 26 stustu-dents (83, 87%) responded positive. In the second circle, 6 students (19, 36%) responded very positive and 25 students (80, 64%) responded positive study in utilized flm documenter as a learning media. (3) there are some problems found in utilizing film documenter media during the writing Bali anyar poem as less harsh saunds audio, students’ don’t understand with a lesson, and learning time divided into 2 meeting.

(3)

PURWAKA

Kawagedan ring wewidangan palajahan basa Bali sane kaajahin ring sekolah wenten petang soroh inggih punika kawagedan mirengang, kawagedan mabebaosan, kawagedan nguacen lan kawagedan ring wewidangan nyurat. Kawagedan mirengang lan kawagedan mabebaosan ngranjing saking palajahan basa tutur, sajabaning punika, kawagedan nguacen lan kawagedan nyurat ngranjing saking palajahan basa sesuratan. Silih sinuggil saking petang soroh kawagedan basa punika, sane sarat mawiguna ring wewidangan paguron-guron inggih punika kawagedan nyurat. Achmad (2015:13) maosang nyurat inggih punika silih sinungil cara nelatarang daging pikayunan sane patut majeng ring sang pangwacen. Mangda prasida nelatarang daging pikayunan punika sang panyurat mangda madue kawagedan nyurat sane patut lan widya ngenenin indik sesuratannyane.

Nyurat puisi Bali anyar wenten akeh kawigunanyane majeng ring sang panyurat, minakadi panyurat puisi prasida ngamolihang pangupa jiwa saking puisi sane kakaryanin, panyurat puisi prasida nincapang kawagedannyane, panyurat puisi ngamolihang rasa lega santukan sampuun nelatarang pikayunannyane, panyurat kasub parabannyane ring krama, prasida ngawantu pamrentah lan ngaluwihang bangsa.

Yadiastun akeh kawigunanyane pamalajahan nyurat puisi Bali anyar boya ja dangan kapalajahin ring sekolah. Manut praktiaksa riin sane kalaksanayang olih penilik majeng ring silih sinunggil guru basa Bali ring SMA Negeri 2 Banjar (Made Adnyana), kapolihang atur uning, kawagedan sisia kelas X7 malajah ngenenin indik sastra, utamanyane ring wewidangan nyurat puisi Bali anyar kabaos kirang. Pikolih rerata

tugas pamalajahan puisi sisia 72,07. Rerata punika kapolihang santukan para sisia akehan nempe sasuratan puisi Bali anyar sawitranyane ring kelas. Pepilihan kruna sane kaanggen ring puisi sane kakaryanin sisia kirang nyinahang nganggen kruna sane lengut. Taler Maya cita sane kirang nyinahang daging pikayunan sane kapanggihin indriya. Yening selehin, pikolih punika kantun kirang ring sipat sida palajahan basa Bali, sane pikolih sepat sidanyane 75. Pikobet-pikobet sane kapolihang sisia ri kala nyurat silih sinunggilnyane ngawetuang daging pikayunan ri kala nyurat puisi Bali anyar. Kurniawan lan Sutardi (2012:15) maosang daging pikayunan inggih punika undagan riin ngawitin nyurat. Yening para sisia ngamolihang pikobet ngawetuang daging pikayunan ri kala nyurat, pastika para sisia nenten prasida nyurat puisi sane becik. Matiosan sareng pikobet sane kasinahang sadurungnyane, sane ngawinang pamalajahan nyurat puisi Bali anyar meweh karesepang taler kauning saking tata cara guru ngamargiang pamalajahan. Guru ri kala ngamargiang pamalajahan nyurat puisi Bali anyar wantah nganggen serana pamalajahan cetak marupa modul. Dadosnyane pamalajahan nyurat puisi, kirang naut uratian sisia sajeroning nelebin indik kawagedan nyurat puisi Bali anyar.

Mangda para sisia demen lan dangan ngaresepang palajahan basa Bali, mangdane para guru madue serana pamalajahan sane patut. Hamlik (ring Arsyad, 2011:15) maosang nganggen serana pamalajahan ri kala pamalajahan, prasida nincapang rasa meled sisia malajah. Silih sinunggil serana pamalajahan sane prasida kaanggen nincapang rasa meled sisia malajah inggih punika serana marupa film dokumenter. Film dokumenter

(4)

santukan, Film dokumenter puniki prasida ngawantu guru ngamargiang palajahan ring kelas. Film dokumenter kakaryanin nganutin kasujatian kawentenan ring palemahan. Dadosnyane, film dokumenter prasida ngicenin para sisia parindikan sane kapanggihin

langsung. Panampen punika mirib sareng panampen saking Arsyad (2011:49) sane maosang film

anggen serana pamalajahan mawiguna pesan silih sinunggil kawigunan film inggih punika prasida nyangkepin parindikan sane kapanggihin sisia, taler film prasida nyinahang kawentenan ring jaba kelas. Manut panampen saking Sumarno (1996:108) parindikan sane kapanggihin ri kala ngaresepang film mirib sakadi parindikan sane kapanggihin ri kala ngaresepang basa.

Sampun wenten makudang-kudang tetilik indik puisi sane sampun kalaksanayang olih mahasisia Undiksha. Wenten sane nelitikin indik puisi Indonesia, puisi Bali, lan puisi basa sane tiosan. Nanging nenten wenten panilik sane nganggen serana film dokumenter

ring nyurat puisi Bali anyar. Sujana sane nelitikin indik puisi silih sinunggilnyane Ida Ayu Kade Dewi Purnama Sari (2013) tetiliknyane mamurda “Pemanfaatan Media

Wayang Cenkblonk untuk

Meningkatkan Kemampuan Menulis Puisi Berbahasa Bali Kelas X Jurusan Teknik Audio Visual (TAV) I SMK Negeri 3 Singaraja.” Taler wenten I Kadek Sefyan Artawan (2011) sane ngalaksanayang tetilik sane mamurda “Pemanfaatan Media

Musikalisasi Puisi untuk Meningkatkan Hasil Menulis Puisi Siswa Kelas XII IA 6 SMA Negeri 1 Singaraja.”. Taler wenten Kadek Ermanda Kurniawan (2013) sane tetiliknyane mamurda “Pemanfaatan

Film Dokumenter dan Foto-Foto Kesejarahan sebagai Media Media dalam Pembelajaran Kooperatif Tipe

Student Teams Achievement

Divisions (STAD) Untuk

Meningkatkan Aktivitas dan Hasil Belajar IPS di Kelas X Tata Busana SMK Negeri 2 Singaraja.” Saking katiga sujana punika nyinahang nganggen serana pamalajahan ri kala ngamargiang pamalajahan nyurat puisi, pikolihnyane para sisia prasida nincapang kawagedan nyurat puisi lan nganggen serana

film dokumenter prasida nincapang

aktivtas lan pikolih pamalajahan sisia. Tetilik sane jagi kalaksanayang olih panilik, mabinayan sareng tetilik sane sampun kalaksanayang olih tiga sujana sadurungnyane. Wenten pabinanyane, minakadi ring model pamalajahan, lan jejering lan penandang tetilik. Madasar antuk dadalan pikobet sadurungnyane, panilik jagi ngalaksanayang tetilik sane mamurda “Film Dokumenter

pinaka Serana Nincapang Kawagedan Nyurat Puisi Bali Anyar ring Kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar” Matiosan sareng punika, sane dados tatujon panilik ngalaksanayang tetilik inggih punika mangda uning panincapan pikolih pamalajah nyurat puisi Bali anyar sisia, maserana pamalajahan film dokumenter. Antuk nguningin saparindikan punika pastika mawiguna anggen ngamargiang palajahan puisi Bali anyar. Tiosan sareng punika serana

film dokumenter kaanggen manda sisia sayan meled malajah basa Bali utamanyane ring wewidangan nyurat puisi Bali anyar.

Madasar antuk dadalan pikobet sadurungnyane kapolihang tiga sane dados batang pikobet, sakadi puniki. (1) Napike prasida film dokumenter nincapang kawagedan nyurat puisi Bali anyar sisia kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar?. (2) Napi penampen sisia ring kawentenan

film dokumenter pinaka serana nincapang kawagedan nyurat puisi Bali anyar ring kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar?. (3) Napi pikobet sisia kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar ri

(5)

kala malajah nyurat puisi Bali anyar maserana film dokumenter?.

Manut batang pikobet sadurungnyane kapolihang tatujon tetilik sakadi puniki. (1) Nelatarang

film dokumenter pinaka serana nincapang kawagedan nyurat puisi Bali anyar sisia kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar. (2) Nelatarang penampen sisia ring kawentenan

film dokumenter pinaka serana nincapang kawagedan nyurat puisi Bali anyar ring kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar. (3) Nelatarang pikobet sisia kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar ri kala malajah nyurat puisi Bali anyar maserana film dokumenter.

Taler wenten kawigunan ring tetilikan puniki kaapah dados kalih inggih punika kawigunan pamucuk lan kawigunan pangalimbak (1) Kawigunan pamucuk, para panilik prasida nincapang teori nyurat puisi, utamanyane indik tata cara pamalajahan ring kelas. Pikolih tetilik sane kapolihang prasida nincapang kawagedan nyurat puisi Bali anyar sisia ring kelas. (2) Kawigunan pangalimbak, kaapah dados tiga inggih punika (a) Majeng ring sisia, malarapan antuk pamalajahan nyurat puisi Bali anyar sane kaicenin olih guru kaaptiang sisia prasida nincapang kawgedan ring nyurat puisi Bali anyar. Pikolih tetilik prasida mawiguna majeng ring sisia santukan prasida nincapang kewagedan nyurat puisi Bali anyar nganggen serana film dokumenter

ring pamalajahan. (b) Majeng ring guru basa Bali, antuk pamalajahan nyurat puisi Bali anyar, guru kaaptiang mangda prasida nincapang tata cara pamalajahan basa Bali, utamanyane ring pamalajahan nyurat puisi Bali. (c) Majeng ring panilik sane tiosan, pikolih tetilik puniki prasida anggen dasar yening wenten panilik sane jagi nilikin pangalimbak pamalajahan puisi Bali anyar nganggen serana pamalajahan.

KRAMANING TETILIK

Ring tetilikan sane jagi kalaksanayang kaanggen palihan

penelitian tindakan kelas (PTK).

Jejering tetilik inggih punika sisia kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar sane akeh sisiannyane 31 diri (lanang 14 diri lan istri 17 diri) lan penandang sane ngawetuang proses tetilik inggih punika pamalajahan nganggen serana film dokumenter

lan panandang sane ngawetuang

produk inggih punika panincapan kawagedan sisia nyurat puisi Bali anyar. Sadurung ngalaksanayang tetilikan, pangrencana laksana sarat kalaksanayang, santukan antuk pangrancana sane becik pastika tetilik sane kalaksanayang prasida nganutin pangaptin panilik. Parindikan punika mirib sareng panampen saking Arsyad (2011:67) sane maosang pengajahan sane patut pastika madue pangrencana sane patut. Tetilik puniki kalaksanayang olih panilik lan guru basa Bali ring kelas X SMA Negeri 2 Banjar sinarengan. Pangrancana sane jagi kalaksanayang inggih punika (a) Nyelehin silabus, kalender

akademik lan makrya pangrencana pamalajahan nyurat puisi Bali anyar sane patut. (b) Ngabligbagang serana pamalajahan marupa film dokumenter majeng ring guru basa Bali SMA Negeri 2 Banjar, mangda tetilik sane pacang kamargiang mamari antar. (c) Makarya piranti tetilik. (panuntun Tes, angket, sadu wicara, lan praktiaksa. (d) Makarya pidabdab pepikolihan sane kaanggen ngapikolih pikolih tes para sisia. (e) Nyayagaang serana lan praserana pamalajahan (film dokumenter, lan piranti sane kaanggen). Ring teletik sane jagi kamargiang guru lan panilik jagi ngaepah tugas. Guru dados palaksana lan Panilik nguratiang pelaksana pamalajahan punika. Mangda prasida kapolihang data sane kaaptiang.

(6)

Pamupulan data inggih punika silih sinunggil sane sarat ring tetilik.

Kualitas data kasinahang olih piranti mupulang data lan kawagedan sang sane mupulang data (Suryabrata, 2012:38). Mangda prasida kapolihang data sane kaaptiang ring tetilik, kaanggen petang soroh kramaning mupulang data sane kaanggen, luire: kramaning tes, angket, sadu wicara, lan praktiaksa.

Tes inggih punika serana sane lum-rahnyane kaanggen ngukur pikolih sisia (Sanjaya,2012:235). Santukan punika kramaning tes kalaksa-nayang panilik mangda nguningin kawagedan sisia nyurat puisi Bali anyar. Ibrahim lan Nana (2010:89) mapanampen, kawagedan lan ka-wagedan makarya tes, patut kage-lahang olih guru. Santukan punika, yening guru ngaptiang nguningin kawagedan lan kawagedan sisia sane sujati, guru mangda makarya

tes sane patut. Tes sane jagi ka-margiang ring tetilik inggih punika

tes sane nguningin sapunapi panin-capan malajah nyurat puisi Bali an-yar nganggen serana film doku-menter. Manut Nasution (2012:128)

angket inggih punika pupulan pitaken sane kamargiang nganggen sarane pos mangda kacawis lan kabakta mawali utawi prasida kacawis ri kala panilik ngrereh data. Manut Muslich (2012:62) kramaning

angket kaapah dados kalih inggih punika angket terbuka lan angket tertutup. Ring tetilikan puniki jagi kaanggen kramaning angket tertutup. Penampen sane kapolihang saking kramaning angket tertutup

punika, kaaptiangmangda para sisia prasida ngicenin penampen sane sujati majeng ring panilik. Ring angket punika wenten makudang-kudang pitaken sane mapaiketan sareng pikobet tetilik, minakadi ngenin indik panampen sisia indik kawigunan serana palajahan film dokumenter antuk nincapang ka-wagedan sisia nyurat puisi Bali an-yar. Majalaran antuk angket puniki

kaaptiang panilik ngamolihang pan-ampen sisia kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar malajah nganggen serana

film dokumenter. Angket ring tetilik puniki kaapah dados limang soroh

pepikolihan luire: Pinih cumpu (PC) polih pikolih 5, cumpu (C) polih pikolih 4, kirang cumpu (KC) polih pikolih 3, nenten cumpu (NC) polih pikolih 2, lan sane kaping untat nenten pisan cumpu (NPC) polih pikolih 1. Pikolih angket puniki kaanggen panilik makarya pangrencana laksana selanturnyane. Sadu wicara inggih punika silih sinunggil cara mupulang data antuk mababaosan (Nasution,2012:113). Sadu wicara ring tetilik puniki kaanggen nguningin pikobet sisia kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar ritatkala malajah nyurat puisi Bali anyar, nganggen sarana film dokumenter. Praktiaksa kadadosang piranti mupulang data. Praktiaksa punika kalaksanayang sistematis, boya ja praktiaksa kalaksanayang ngawag-ngawag. Parindikan punika mirib sakadi panampen saking Na-sution (2012:107) sane maosang Praktiaksa dados piranti mupulang data mangda sistematis tegesnyane, praktiaksa lan tata cara nyuratnyane kalaksanayang manut pidabdab

ilmiah. Kramaning praktiaksa sane kaanggen ring tetilikan inggih punika praktiaksa terfokus. Kramaning prak-tiaksa sane kalaksanayang olih pani-lik madue tatujon anggen nga-molihang atur uning ngenenin pa-margi pamalajahan nyurat puisi Bali anyar ring kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar nganggen sarana pamelaja-han film dokumenter.

Pamargi data tureksa sane

kalaksanayang ring sajeroning tetilikan puniki, sekadi ring sor. (a)

Reduksi data, reduksi data inggih

punika milihin data sane sampun kapolihang. Data sane kaanggen inggih punika data sane wenten paiketane sareng tetujon tetilikan. Ring Reduksi data puniki, data sane

(7)

sampu mapupul, kapupulang malih nganutin sorohnyane, taler data-data sane karasayang nenten anut ring tetujon tetilikan dados nenten kaanggen. Tetujon reduksi data puniki nenten sios wantah milihin data-data sane mabuat ring tetilikan sane kalaksanayang. (b) Deskripsi

data, ring dudonan puniki penilik makarya deskripsi indik geginan

sane sampun kalaksanayang.

Deskripsi data puniki matatujon

nelatarang indik data sane sampun kapolihang, mangda data punika

prasida elah

karesepang.(c)Panyutetan,panyuteta n puniki kalaksanayang ri kala samian palihan nureksain data sampun kamargiang. Ring penyutetan puniki prasida kacingakin sapunapi pikolih saking tetilikan sane sampun kalaksanayang.

PIKOLIH LAN TETEPASAN

Ring sor puniki jagi katelatarang indik pikolih lan tetepasan tetilikan

Film Dokumenter pinaka Serana Kaanggen Nincapang Kawagedan Nyurat Puisi Bali Anyar ring Kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar, sane sampun kalaksanayang ngawit saking tanggal 8 April ngantos 10 Mei 2016.

Ring sor puniki wenten 3 soroh pikolih tetilikan.

1. Film dokumenter prasida nincapang kawagedan nyurat puisi Bali anyar sisia kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar. Indik puniki, prasida kacingak saking rerata pikolih kawagedan nyurat puisi sisia ring siklus I inggih punika 74,35. Ring siklus II, rerata nilai sisia inggih punika 78,55. Panincapan pikolih rerata

siklus I lan siklus II sisia, inggih punika 4,20. Pikolih siklus II, prasida kabaos pelaksana pinih becik, santukan prasida nincapang kawagedan nyurat puisi Bali anyar sisia kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar. Pikolih

pamalajahan, sampun ngalintangin sepat sida ring SMA Negeri 2 Banjar, inggih punika 75% sisia sampun polih nilai > 75. Pikolih sane becik punika katunjang olih runtutan pamalajahan sane mamargi antar.

2. Sisia mapanampen becik, indik

film dokumenter pinaka serana nincapang kawagedan nyurat puisi Bali anyar. Rasa nuut sisia nelebiin nyurat puisi Bali anyar nincap, malajah nganggen serana pamalajahan film dokumenter.

Indik punika, prasida kacingak saking pikolih angket sisia sane nujuang panampen sane becik. Jumlah rerata panampen sisia ring siklus I, inggih punika 20,97. Ring siklus II, nincap dados 21,29.

3. Pikobet sane patut uratiang, ri kala malajah nyurat puisi Bali anyar nganggen serana film dokumenter. Pikobet sane kapolihang sisia malajah nganggen serana film dokumenter ring siklus I inggih punika, (1) kelas sane nenten madaging korden, (2) serana panunjang marupa audio sane kirang keras, (3) galah pamalajahan sane kaepah dados kalih petemon nyabran awuku. (4) Sisia durung tatas uning panelataran materi olih guru. Ring siklus II, wenten pikobet sane ngranjing saking padewekan sisia sane dados pikobet ri kala nyurat puisi Bali anyar, minakadi, (1) sisia kantun kirang kaweruhan kosa basa Balinyane, (2) sisia kirang percaya sareng padewekanyane, (3) sisia nenten enteg nyurat puisi.

Ring sor puniki kasinahang tetepasan tetilikan.

Temuan pinih riin, film dokumenter

prasida nincapang kawagedan nyurat puisi Bali anyar sisia kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar. Hamlik (ring Arsyad, 2011:15) maosang

(8)

nganggen serana pamalajahan ri kala pamalajahan, prasida nincapang rasa meled sisia malajah. Dadosnyane, nganggen serana pamalajahan ri kala ngamargiang pamalajahan ring kelas, sarat mawiguna majeng ring guru, mangda para sisia madue rasa meled malajah. Arsyad (2011:49) maosang film anggen serana pamalajahan mawiguna pesan, silih sinunggil kawigunan film inggih punika prasida nyangkepin parindikan sane kapanggihin sisia, taler film prasida nyinahang kawentenan ring jaba kelas. Panampen punika mateges film, becik anggen serana pamalajahan, santukan film prasida nyangkepin sane kapanggihin sisia. Kawentenan ring jaba kelas, sane kasinahang ring kelas, pastika prasida nuut uratian sisia lan nincapang rasa meleb sisia malajah. Panincapan kawagedan sisia nyurat puisi Bali anyar nganggen serana pamalajahan film dokumenter,

prasida kacingak saking pepilihan kruna, maya cita, teges lan pabesen ring sesuratan puisi sisia sane sayan ngamecikang. Film dokumenter

kaanggen serana pamalajahan, prasida menstimulus sisia ri kala nyurat puisi Bali anyar. Dadosnyane pamuteran film dokumenter, prasida nincapang pepilihan kruna, lan maya cita sane kaanggen ring sesuratan puisi Bali anyar sisia kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar. Tetilikan puniki, nunjang tetilikan saking Ida Ayu Kade Dewi Purnama Sari (2013) tetiliknyane mamurda “Pemanfaatan Media Wayang Cenkblonk Untuk Meningkatkan Kemampuan Menulis Puisi Berbahasa Bali Kelas X Jurusan Teknik Audio Visual (TAV) I SMK Negeri 3 Singaraja.” Ring tetiliknyane sane temuan inggih punika pikolih panincapan nyurat puisi nganggen serana Wayang Cenkblonk. Kruna-kruna sane ngranjing saking video Wayang Cenkblonk kaanggen numbuhang

daging pikayunan ri kala nyurat puisi Bali anyar. Ring tetiliknyane punika, wenten panincapan pikolih sisia saking 74,13 ring siklus I nincap dados 80,34 ring siklus II. Sajabaning punika, Taler wenten Kadek Ermanda Kurniawan (2013) sane tetiliknyane mamurda

“Pemanfaatan Film Dokumenter dan Foto-Foto Kesejarahan Sebagai Media Media Dalam Pembelajaran Kooperatif Tipe Student Teams Achievement Divisions (STAD) Untuk Meningkatkan Aktivitas dan Hasil Belajar IPS Di Kelas X Tata Busana SMK Negeri 2 Singaraja.”

Temuan ring tetilikannyane, inggih punika panincapan aktivitas lan pikolih pamlajah sisia nganggen sarana film dokumenter lan gambar-gambar sejarah. Ring tetilik puniki kapolihang panincapan rerata

aktivitas pamalajah sisia saking 48% ring siklus I ngantos 75% ring siklus

III. Taler wenten, panincapan pikolih pamalajah sisia saking 63,26% ring

siklus I ngantos 80,6% ring siklus III. Temuan kaping kalih, Sisia mapanampen becik, indik film dokumenter pinaka serana nincapang kawagedan nyurat puisi Bali anyar. Rasa nuut sisia nelebiin nyurat puisi Bali anyar nincap, malajah nganggen serana pamalajahan film dokumenter.

Mangda serana pamalajahan punika dangan katerima olih sisia, guru manda madue serana pamalajahan sane mapaiketan sareng kawentenan serahina-rahina. Lumrahnyane sisia SMA, nyenengin serana pamalajahan sane mapaiketan sareng teknologi. Madasar antuk pikolih angket sane samun kadumang ring sisia, kapolihang penampen sane becik indik film dokumenter kaanggen serana pamalajahan nyurat puisi Bali anyar ring kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar. Indik punika, santukan para sisia marasa film dokumenter

prasida numbuhang daging pikayunan lan maya cita ri kala

(9)

nyurat puisi. Dadosnyane para sisia prasida nyurat puisi sane mateges lan madue pabesen nganutin film dokumenter, ngawigunayang pepilihan kruna sane lengut, lan maya cita sane becik. Panincapan kawagedan nyurat puisi sisia, nenten lempas sareng iusan film dokumenter pinaka serana pamalajahan nyurat puisi Bali anyar. Ibrahim lan Nana (2010:122) sane maosang serana pamalajahan inggih punika samian sane prasida kaanggen ngiringang daging palajahan, pangerasa, uratian lan kawagedan sisia, sane prasida nincapang pangajahan. Taler wenten, Rohani (1997:2) maosang serana pamalajahan inggih punika piranti sane prasida nyinahang pabesen sane prasida nuut uratian sisia malajah, minakadi serana pemalajahan cetak, lan serana pamalajahan elektronik (film, radio, lan kaset).

Temuan sane kaping tiga, pikobet-pikobet sisia ri kala malajah nganggen serana film dokumenter. Pamalajahan nganggen serana pamalajahan film dokumenter

prasida nincapang pikolih tes ring siklus I, nanging panicapan pikolih punika kantun kirang ring sepat sida sekolah. Indik punika nyihnayang pastika wenten pikobet nganggen serana pamalajahan sane ngawinang pikolih tes sisia kantun kirang. Muliwan (2010:39) maosang nguningin pikobet ri kala pamalajahan, sarat mawiguna anggen jalaran mangda prasida ngamargiang pamalajahan sayan ngamecikang. Panampen punika mateges, yening sampun sareng pikobet sane kapolihang sisia ri kala pamalajahan, pastika prasida ngrencana palaksana pamalajahan sane jagi kamargiang selanturnyane, mangda prasida mamargi antar. Ring tetilikan puniki, pikobet ri kala pamalajahan siklus I, minakadi pikobet sisia sane ngranjing ring tata cara guru nelatarang materi, galah

pamalajahan basa Bali sane sapatutnyane 2 jam (2x45 menit) nyabran aminggu, kaapah dados kalih dina, lan kelas lan serana audio

kirang keras sane lan gambar film dokumenter kacingak saru olih sisia. Sampun prasida kabenahin ring

siklus II. Sajabaning punika wenten piobet sane ngaranjing saking padewekan sisia sane patut uratiang. Pikobet punika minakadi (1) sisia kantun kirang kaweruhan kosa basa Balinyane, (2) sisia kirang percaya sareng padewekanyane, (3) sisia nenten enteg nyurat puisi sisia kirang. Katiga pikobet sane ngaranjing saking padewekan sisia punika prasida kaicalang yening sisia seleg mapauuruk nyurat puisi Bali anyar, seneng ngwacen, lan nincapang rasa urati majeng ring palemahan, lan pawongan. Sajabaning punika Guru ri kala ngalaksanayang pamalajahan manda ngicenin penguatan majeng ring sisia, mangda rasa percaya sareng padeweknyane sayan nincap.

Saking katiga temuan ring duur, temuan sane dados uratian utama inggih punika film dokumenter

prasida nincapang kawagedan nyurat puisi Bali anyar sisia kelas X7 SMA N 2 Banjar. Panincapang kawagedan nyurat puisi Bali anyar sisia kelas X7 SMA N 2 Banjar, santukan guru nganggen serana pamalajahan marupa film dokumenter. Guru basa Bali ring sekolah punika sampun prasida nganggen serana audio-visual sane wenten ring sekolah. Aqib (2015:99) maosang serana pamalajahan

audio-visual inggih punika piranti sane kaanggen ngwantu ring pamargi pamalajahan, piranti punika prasida kauratiang, lan kapirengang olih sisia. Dadosnyane Nganggen serana pamalajahan, ngawe dangan sisia ngaresepang daging palajahan basa Bali. Serana pamalajahan

(10)

parindikan sane kapanggihin sisia saking panelataran guru.

Madasar antuk temuan ring duur, prasida kacutetang tetlilikan film dokumenter pinaka serana kaanggen nincapang kawagedan nyurat puisi Bali anyar ring kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar kabaos sampun mapikolih becik. Sisia prasida nyurat puisi Bali anyar sane mateges lan mapabesen nganutin unten film dokumenter, nganggen pepilihan kruna, maya cita sane patut.

Pamuput

Madasar antuk panelataran ring duur prasida kacutetang tetilikan puniki, sekadi ring sor.

1. Film dokumenter prasida nincapang kawagedan nyurat puisi Bali anyar sisia kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar. Indik puniki, prasida kacingak saking rerata pikolih kawagedan nyurat puisi sisia ring siklus I inggih punika 74,35. Ring siklus II, rerata nilai sisia inggih punika 78,55. Panincapan pikolih rerata

siklus I lan siklus II sisia, inggih punika 4,20. Pikolih siklus II, prasida kabaos pelaksana pinih becik, santukan prasida nincapang kawagedan nyurat puisi Bali anyar sisia kelas X7 SMA Negeri 2 Banjar. Pikolih pamalajahan, sampun ngalintangin sepat sida ring SMA Negeri 2 Banjar, inggih punika 75% sisia sampun polih nilai > 75. Pikolih sane becik punika katunjang olih runtutan pamalajahan sane mamargi antar.

2. Sisia mapanampen becik, indik

film dokumenter pinaka serana nincapang kawagedan nyurat puisi Bali anyar. Rasa nuut sisia nelebiin nyurat puisi Bali anyar nincap, malajah nganggen serana pamalajahan film dokumenter.

Indik punika, prasida kacingak saking pikolih angket sisia sane

nujuang panampen sane becik. Jumlah rerata panampen sisia ring siklus I, inggih punika 20,97. Ring siklus II, nincap dados 21,29.

3. Pikobet sane patut uratiang, ri kala malajah nyurat puisi Bali anyar nganggen serana film dokumenter. Pikobet sane kapolihang sisia malajah nganggen serana film dokumenter ring siklus I inggih punika, (1) kelas sane nenten madaging korden, (2) serana panunjang marupa audio sane kirang keras, (3) galah pamalajahan sane kaepah dados kalih petemon nyabran awuku. (4) Sisia durung tatas uning panelataran materi olih guru. Ring siklus II, wenten pikobet sane ngranjing saking padewekan sisia sane dados pikobet ri kala nyurat puisi Bali anyar, minakadi, (1) sisia kantun kirang kaweruhan kosa basa Balinyane, (2) sisia kirang percaya sareng padewekanyane, (3) sisia nenten enteg nyurat puisi.

Ring sor puniki wenten makudang-kudang piteket, sane mapaiketan sareng pikolih tetilikan sane sampun kalaksanayang, minakadi. (a) Mangda prasida nincapang kewagedan sisia nyurat puisi Bali anyar, guru mangda ngggen serana pamelajahan film dokumenter. Ring pamalajahan nyurat puisi Bali anyar, guru taler kaaptiang nelebin ngicenin para sisia indik ngawigunayang pepiplian kruna sane lengut, lan maya cita, mangda puisi sane kakaryanin madue teges lan pabesen sane patut. (b) Mangda prasida makarya sesuratan puisi sane mateges lan madue pabesen sane patut, ngawigunayang pepilihan kruna, lan maya cita sane patut. Sisia mangda mapauruk nyuarat puisi serahina-rahiana lan nincapang rasa urati sareng kawentenan ring palemahan. (c) Panelitik sane tiosan kaaptiang

(11)

prasida nglaksanayang tetilikan asoroh, indik film dokumeter pinaka serana nincapang kawagedan sisia sane sarat anggen tetimbangan.

KAPUSTAKAAN

Achmad, Sri Wintala. 2015. Panduan Lengkap Menjadi Penulis Handal. Yogyakarta: Araska.

Aqib, Zainal. 2009. Penelitian Tindakan Kelas Bagi pengembangan Profesi Guru. Bandung: Yrama Widya.

Arsyad, Azhar. 2011. Media Pembelajaran. Jakarta: PT RajaGrafindo Persada. Artawan Sefyan, I Kadek. 2011.

Pemanfatan Media

Musikalisasi Puisi untuk Meningkatkan Hasil Menulis Puisi Siswa Kelas XII IA 6 SMA Negeri 1 Singaraja.

Skripsi (Tidak diterbitkan). Jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Indonesia, Fakultas Bahasa dan Seni, Undiksha.

Dewi Purnama Sari, Ida Ayu Kade. 2013. Pemanfaatan Media Wayang Cenkblonk Untuk Meningkatkan Kemampuan Menulis Puisi Berbahasa Bali Kelas X Jurusan Teknik Audio Visual (TAV) I SMK Negeri 3 Singaraja. Skripsi (Tidak diterbitkan). Jurusan Pendidikan Bahasa Bali, Fakultas Bahasa dan Seni, Undiksha

Ibrahim, R. miwah Syaodiah S, Nana. 2010. Perencanaan Pengajaran. Jakarta: PT Rineka Cipta.

Kurniawan, Heru miwah Sutardi. 2012. Penulisan Sastra Kreatif. Yogyakarta: Graha Ilmu.

Kurniawan, Kadek Ermanda. 2013. Pemanfaatan Film Dokumenter dan Foto-foto Bersejarah Sebagai Media

Dalam Pembelajaran Tipe Student Teams Achievement Divisions (STAD) untuk Meningkatkan Aktivitas dan Hasil Belajar IPS Di Kelas Tata Busana SMK Negeri 2 Singaraja. E-Journal (Tidak diterbitkan). Jurusan Pendidikan Sejarah, Fakultas Ilmu Sosial, Undiksha.

Muliawan, Jasa Ungguh. 2010.

Penelitian Tindakan Kelas

(Classroom Action

Research). Yogyakarta: GAVA MEDIA

Sumarno, Marselli. 1996. Dasar-Dasar Apresiasi Film .

Referensi

Dokumen terkait

Klik Polygonal Lasso Tool dan buat seleksi di dalam garis perspektif lalu tekan Alt+Backspace untuk mewarnainya dengan warna biru gelap, lakukan hal yang sama pada semua garis.

Dia akan dapat merasakan pertautan hati dengan saudara satu kafilah perjalanan (sufistik) dengan rasa persahabatan hakiki dan nuansa kasih sayang yang tulus ketika

: 114/XII/SPMHATMB/1997 tanggal 19 Desember 1997 yang dibuat dan diterbitkan oleh Camat Kecamatan Medan Belawan, Kota Medan ;--- --- Menimbang bahwa sebagaimana diatur di

Berdasarkan refleksi hasil pembelajaran menulis surat ini dapat dikemukakan beberapa kekurangan yang dapat digunakan sebagai acuan untuk kegiatan siklus berikutnya. Guru kurang

Pengguna anggaran yang dengan keputusan Gubernur Provinsi Lampung, mempunyai kewenangan selaku otorisator dan bertanggung jawab sepenuhnya atas pelaksanaan anggaran

Menghukum Penggugat dalam konvensi/Tergugat dalam rekonvensi untuk membayar kerugian yang telah dialami dan yang akan dialami oleh Tergugat II dalam konvensi/ Penggugat

Selain flavonoid, ion kalium yang terkandung dalam belimbing wuluh juga berfungsi sebagai diuretik melalui mekanisme penghambatan reabsorbsi ion natrium, sehingga

ƒ Data yang tersimpan dalam sistem komputer lain dapat diambil kembali secara elektronis untuk membuat atau memperbarui knowledge base dari ES, semuanya dengan tanpa melibatkan