Studi Karakteristik Pelaku Perjalanan (Traveler) pada Zona Kecamatan Palu Barat Kota Palu Sulawesi Tengah

STUDI KARAKTERISTIK PELAKU PERJALANAN

(TRA VELER)

PADA ZONA

KECAMATAN PALU BARAT KOTA PALU SULAWESI TENGAH

Isma d a rni*

Ab strac t

C ha ra c te ristic s o f tra ve le rs o f a c ity is ve ry imp o rta nt to kno w b e c a use it is ve ry c lo se ly re la te d to the a mo unt o f trip g e ne ra tio n a nd trip a ttra c tio n o f a stud y zo ne . The a im o f this re se a rc h wa s to kno w the c ha ra c te ristic s o f tra ve le r o n zo ne o f Pa lu Ba ra t Distric t, Pa lu C ity.

The surve y ha s b e e n d o ne o n re sp o nd e nts in Distric t Pa lu Ba ra t. Surve y o f the c ha ra c te ristic s o f tra ve le rs c o nd uc te d b y q uisio ne r to the re sp o nd e nts. The numb e r o f re sp o nd e nts in this stud y is b a se d o n Ta b le Kre jc ie b a se d o n 5% e rro r ra te . To ta l sa mp le o f re sp o nd e nts is a s muc h a s 377 p e o p le . C ha ra c te ristic s o f re sp o nd e nts inc lud e the numb e r o f ho use ho ld , c a r o wne rship a nd typ e o f ve hic le , the a mo unt o f inc o me , tra ve l d e stina tio ns, tra ve l fre q ue nc y, typ e o f ve hic le use d, the p urp o se o f tra ve ling o f re sp o nd e nts.

The re sult o f this re se a rc h fo und tha t sp a c io us ho me is influe nc e d b y fa mily size a re e xp e c te d to e ffe c t the trip g e ne ra tio n in The Distric t o f Pa lu Ba ra t a nd a trip tha t ha p p e ne d wa s d o mina te d b y mo to r c yrc le ..

Ke y wo rds : C ha ra c te ristic o f tra ve le r, Trip G e ne ra tio n-Attra c tio n

Abstrak

Ka ra kte ristik p e la ku p e rja la na n sua tu ko ta sa ng a t p e rlu d ike ta hui ka re na sa ng a t b e rhub ung a n e ra t d e ng a n jum la h b a ng kita n d a n ta rika n p e rg e ra ka n sua tu zo na ka jia n. Tujua n p e ne litia n ini a d a la h m e ng e ta hui ka ra ka te ristik-ka ra kte ristik p e la ku p e rja la na n p a d a zo na Ke c a m a ta n Pa lu Ba ra t Ko ta Pa lu.

Surve i te la h d ila kuka n te rha d a p re sp o nd e n d i Ke c a m a ta n Pa lu Ba ra t. Surve i ka ra kte ristik p e la ku p e rja la na n d ila kuka n d e ng a n m e to d e kiuisio ne r ke p a d a re sp o nd e n. Jum la h re sp o nd e n p a d a p e ne litia n ini d ite ta p ka n b e rd a sa rka n Ta b e l Kre jc ie ya ng d id a sa rka n a ta s ting ka t ke sa la ha n 5%. Jumla h sa mp e l se b a g a i re sp o nd e n a d a la h se b a nya k 377 o ra ng . Ka ra kte ristik re sp o nd e n ya ng d isurve i me lip uti jumla h ruma h ta ng g a , ke p e milika n d a n je nis ke nd a ra a n, lua s ruma h, jumla h p e nd a p a ta n, tujua n p e rja la na n, fre kue nsi p e rja la na n, je nis ke nd a ra a n ya ng d ig una ka n, tujua n p e rja la la n re sp o nd e n. Ha sil p e ne litia n me nd a p a tka n b a hwa : lua s ruma h d ip e ng a ruhi o le h b a nya knya a ng g o ta ke lua rg a se hing g a d ip e rkira ka n a ka n me mp e ng a ruhi b e sa rnya b a ng kita n p e rg e ra ka n d i Ke c a ma ta n Pa lu Ba ra t d a n p e rja la na n ya ng te rja d i d id o mia si o le h ke nd a ra a n b e rmo to r ro d a d ua .

Kata Kunci :Ka ra kte ristik p e la ku Pe rja la na , Ba ng kita n- Ta rika n p e rg e ra ka n

1. Pendahuluan

Tra nsp o rta si timb ul d a la m ke hid up a n ma nusia ka re na a d a nya p ro se s p e m e nuha n ke b utuha n d im a na ke b utuha n itu tid a k te rp e nuhi d i te m p a t ia b e ra d a te ta p i te rp e nuhinya d i te mp a t la in. Ka re na a la sa n te rse b ut m e m b ua t p e rg e ra ka n te rja d i a nta ra d ua te m p a t ya itu te m p a t d im a na b a ra ng / ja sa d ib utuhka n ke te m p a t d ima na b a ra ng / ja sa te rse d ia . Pe rg e ra ka n ya ng te rja d i a kib a t a d a nya p ro se s p e m e nuha n ke b utuha n ini d a p a t te rja d i p a d a kurun wa ktu te rte ntu se p e rti se tia p ha ri, se tia p ja m , se tia p m e nit b a hka n se tia p d e tiknya .

Te rd a p a t b e rm a c a m-m a c a m je nis p e m e nuha n ke b utuha n se p e rti p e rg e ra ka n untuk p e m e nuha n p e ke rja a n, re kre a si d a n la in-la in. Be ntuk-b e ntuk ke g ia ta n te rse ntuk-b ut a ka n m e ne ntuka n je nis p o la p e rg e ra ka n ya ng te rja d i d a la m sua tu zo na / wila ya h d im a na p e rg e ra ka n ind ivid u p a d a sua tu zo na a ka n b e rb e d a d e ng a n zo na la innya d ima na sa ng a t a ka n b a nya k d ip e ng a ruhi o le h ka ra kte ritik-ka ra kte ristik ind ivid u p e la ku p e rg e ra ka n/ p e rja la na n d a la m zo na ka jia n.

Ka ra kte ritik p e rg e ra ka n d a la m sua tu zo na / wila ya h ka jia n m e rup a ka n va ria b e l ya ng sa ng a t me ne ntuka n d a la m m e m a ha m i d a n m e m b a ng un ko nse p m o d e l hub ung a n a nta ra d e m a nd d a n sup p ly Tra nsp o rta si d a la m sua tu d a e ra h ka jia n. De ng a n d e m ikia n d a la m m e m b a ng un m o d e l d a la m siste m Tra nsp o rta si mutla k d ike ta hui ka ra kte ristik-ka ra kte ristik p e la ku p e rg e ra ristik-ka n d a la m sua tu wila ya h/ zo na .

Tujua n p e ne litia n ini a d a la h m e ng e ta hui ka ra kte ristik-ka ra kte ristik p e rg e ra ka n p a d a zo na ka jia n Ke c a m a ta n Pa lu Uta ra Ko ta Pa lu.

Ma nfa a t d a ri p e ne litia n ini a d a la h m e m b e rika n info rma si-info rm a si

m e ng e na i ka ra kte ristik-ka ra kte ristik p e rg e ra ka n d i zo na ka jia n Ke c a m a ta n Pa lu Uta ra se hing g a d a p a t m e nja d i va ria b e l m a suka n d a la m p e re nc a na a n siste m Tra nsp o rta si d i Ke c a m a ta n Pa lu Uta ra .

2. Kajian Pustaka

2.1 Siste m Tra nsp o rta si Ma kro

Siste m Tra nsp o rta si m a kro a d a la h sua tu siste m ya ng d i d a la mnya

me nc a kup sub siste m-sub siste m Tra nsp o rta si mikro ya ng sa ling b e rhub ung a n (Ta m in, O .Z., 2000).

Tujua n d a sa r d a ri p e re nc a na a n tra nsp o rta si a d a la h untuk me m p e rkira ka n jum la h d a n lo ka si ke b utuha n a ka n tra nsp o rta si (misa lnya m e ne ntuka n to ta l p e rg e ra ka n, b a ik untuk a ng kuta n umum m a up un a ng kuta n p rib a d i) p a d a m a sa m e nd a ta ng a ta u p a d a ta hun re nc a na ya ng a ka n d ig una ka n untuk b e rb a g a i ke b ija ka n inve sta si p e re nc a na a n tra nsp o rta si (Ta min. O . Z, 2000). Siste m Tra nsp o rta si m a kro d iilustra sika n p a d a G a m b a r 1. Siste m Ke g ia ta n Siste m Ja ring a n Siste m Pe rg e ra ka n Siste m Ke le m b a g a a n

G a m b a r 1. Siste m Tra nsp o rta si Ma kro Sumb e r: Ta m in O .Z., 2000

2.2 Je nis d a n Kla sifika si Pe rg e ra ka n Be b e ra p a je nis p e rg e ra ka n ya ng d ike na l d a la m siste m tra nsp o rta si a d a la h (Ta min, O .Z., 2000):

• Pe rja la na n d id e finisika n se b a g a i

sua tu p e rg e ra ka n sa tu a ra h d a ri titik a sa l ke titik tujua n. Bia sa nya d ip rio rita ska n p a d a p e rg e ra ka n ya ng m e ng g una ka n m o d a ke nd a ra a n b e rm o to r. • Pe rg e ra ka n Ho me -Ba se d, ya itu p e rg e ra ka n ya ng m e nunjukka n b a hwa rum a h d a n p e m b ua t p e rg e ra ka n m e rup a ka n a sa l d a n tujua n d a ri p e rg e ra ka n. • Pe rg e ra ka n No n Ho me -Ba se d, ya itu sua tu p e rg e ra ka n ya ng m e nunjukka n b a hwa sa la h sa tu tujua n d a ri p e rg e ra ka n b uka nla h rum a h p e la ku p e rg e ra ka n.

• Pro d uksi p e rg e ra ka n (Trip

Pro d uc tio n), m e rup a ka n p e rg e ra ka n

ya ng d id e finisika n se b a g a i a wa l d a n

a khir d a ri se b ua h p e rg e ra ka n Ho me

-Ba se d a ta u se b a g a i a wa l d a ri

se b ua h p e rg e ra ka n No n Ho me

-Ba se d.

• Ta rika n p e rg e ra ka n (Trip Attra c tio n),

p e rg e ra ka n ini d id e finisika n se b a g a i p e rg e ra ka n ya ng tid a k b e ra khir d i rum a h b a g i p e rg e ra ka n ya ng b e rsifa t Ho me -Ba se d a ta u se b a g a i tujua n d a ri sua tu p e rg e ra ka n No n Ho me -Ba se d. • Ba ng kita n p e rg e ra ka n (Trip G e ne ra tio n), d id e finisika n se b a g a i to ta l jum la h p e rg e ra ka n ya ng d itim b ulka n o le h rum a h ta ng g a

d a la m sua tu zo na , b a ik Ho me Ba se d m a up un No n Ho me -Ba se d. 2.2. Kla sifika si Pe rg e ra ka n Kla sifika si p e rg e ra ka n d a p a t d ib a g i a ta s (Ta m in, O .Z., 2000): a . Ma ksud Pe rg e ra ka n Da la m ka sus p e rg e ra ka n Ho me -Ba se d, te rd a p a t lim a ka te g o ri tujua n p e rg e ra ka n, ya itu p e rg e ra ka n ke rja , p e rg e ra ka n se ko la h, p e rg e ra ka n b e la nja , p e rg e ra ka n so sia l d a n re kre a si, se rta p e rg e ra ka n la innya

b . Ka ra kte ristik O ra ng

Kla sifika si la innya a d a la h p rila ku p e rg e ra ka n ind ivid u. Prila ku ini d ip e ng a ruhi o le h ka ra kte ristik so sia l d a n e ko no m i. Ka te g o ri ya ng d ig una ka n a d a la h ting ka t p e nd a p a ta n, p e m ilika n m o b il, ukura n rum a h ta ng g a (jum la h a ng g o ta ke lua rg a ).

2.3 Fa kto r-fa kto r ya ng me m p e ng a ruhi Te rja d inya Pe rg e ra ka n

Me nurut Ta m in, se b a b te rja d inya p e rg e ra ka n d a p a t d ike lo m p o kka n b e rd a sa rka n m a ksud p e rja la na n. Bia sa nya m a ksud p e rja la na n d ike lo m p o kka n se sua i d e ng a n c iri d a sa rnya , ya itu b e rka ita n d e ng a n e ko no m i, so sia l, b ud a ya , p e nd id ika n d a n a g a m a . Da la m p e m o d e la n b a ng kita n p e rg e ra ka n, ha l ya ng d ip e rha tika n b uka n sa ja p e rg e ra ka n m a nusia , te ta p i jug a p e rg e ra ka n b a ra ng .

Ba ng kita n d a n ta rika n p e rg e ra ka n d ip e ng a ruhi o le h fa kto r-fa kto r b e rikut (Ta m in, O .Z.,2000):

o Pe nd a p a ta n

Se m a kin ting g i ting ka t p e nd a p a ta n, se se o ra ng m e m ung kinka n ting g inya ting ka t p e rg e ra ka n ya ng te rta rik d a ri sa tu zo na (zo na a sa l) ke zo na tujua n.

o Pe m ilika n Ke nd a ra a n

Ting ka t ke p e m ilika n ke nd a ra a n sa ng a t b e rp e ng a ruh b e sa r te rha d a p ting ka t p e rg e ra ka n. Se m a kin m e ning ka t jum la h p e m ilika n ke nd a ra a n d a la m sua tu ke lua rg a , m a ka m e m ung kinka n ting ka t p e rg e ra ka n ya ng te rja d i se m a kin b e sa r. Da la m sa tu rum a h ta ng g a b ia sa nya te rd a p a t e m p a t ting ka t d a la m ke p e m ilika n ke nd a ra a n : 0, 1, 2, a ta u le b ih d a ri d ua (2+) ke nd a ra a n. o Nila i la ha n Se ke lo m p o k o ra ng a ta u se se o ra ng a ka n te rta rik p a d a ta ta g una la ha n te rse b ut m e m p unya i a kse b ilita s ya ng b a ik. Sa la h sa tu ukura n nila i ta ta g una la ha n ya itu a kse sib ilita s ya ng m e rup a ka n fa kto r d a la m m e m p e rm ud a h te rja d inya inte ra ksi a nta ra d ua b ua h ta ta g una la ha n, d isa m p ing m o d a a ng kuta n se b a g a i m e d ia d a la m m e m p e rc e p a t p e rg e ra ka n. Ta ta g una la ha n d e ng a n lua s ya ng b e rb e d a a ka n m e ng ha silka n nila i la ha n ya ng b e rb e d a p ula . o Ke p a d a ta n d a e ra h p e m ukim a n Ke p a d a ta n sua tu d a e ra h p e m ukim a n a ka n m e ning ka tka n p e rg e ra ka n ya ng m e nuju p a d a sua tu nila i ta ta g una la ha n untuk m e la kuka n a ktivita snya a ta u untuk m e m e nuhi ke b utuha n-ke b utuha n ya ng tid a k te rd a p a t p a d a zo na d im a na d ia b e ra d a .

o Akse sib ilita s

Akse sib ilita s m e rup a ka n sua tu ukura n ke nya m a na n a ta u ke m ud a ha n m e ng e na i c a ra lo ka si ta ta g una la ha n b e rinte ra ksi sa tu sa m a la in m e la lui siste m ja ring a n tra nsp o rta si, ya ng d a p a t d inya ta ka n d e ng a n ja ra k. Se iring d e ng a n se m a kin m e ning ka tnya ka jia n siste m tra nsp o rta si p e rko ta a n, ja ra k se a ka n b uka nla h sa la h sa tu ukura n d a ri a kse sib ilita s. Ta p i ya ng m e nja d i ukura n a kse sib ilita s ya itu wa ktu te m p uh d a n m e rup a ka n kine rja ya ng b a ik d ib a nd ing d e ng a n ja ra k d a la m m e nya ta ka n a kse sib ilita s.

3. Metode Penelitian

Untuk me ng a ra hka n d a n me nuntun p e ne litia n d a la m m e nc a p a i tujua n p e ne litia nnya m a ka p e rlu d ib ua t b a g a n a lir p e ne litia n. Ba g a n a lir p a d a p e ne litia n ini d sa jika n p a d a G a mb a r 3.

3.1 Lo ka si Pe ne litia n

Lo ka si p e ne litia n ini b e ra d a d i Ke c a m a ta n Pa lu Ba ra t Ko ta Pa lu Sula we si Te ng a h.

3.2 Te na g a d a n a la t ya ng d ig una ka n Pe ne litia n ini m e ng g una ka n 6 o ra ng surve yo r. Ala t ya ng d ig una ka n p a d a p e ne litia n ini a d a la h se p e ra ng ka t ko m p ute r d a n ke rta s-ke rta s isia n kuisio ne r d a n a la t-a la t tulis ka nto r.

3.3 Te knik Pe ng a m b ila n Sa m p e l d a n Ana lisis Da ta

Da la m p e ne litia n ini d ig una ka n

p e ne ntua n sa mp e l se c a ra Pro b ab ility

Sampling, se d a ng ka n te knik sa mp e l ya ng

d ig una ka n ya itu Simple rando m sampling

a ta u sa mp ling a c a ka n ya ng se d e rha na .

Istila h a c a ka n a ta u “ra ndo m”

me nimb ulka n ke sa n se a ka n-a ka n c a ra ini d ila kuka n d e ng a n c a ra se mb ro no , p a d a ha l c a ra ini d ila kuka n d e ng a n se c e rma t mung kin. Ac a ka n jug a tid a k b e ra rti b a hwa se o ra ng ma suk sa mp e l se c a ra ke b e tula n sa ja , ka re na sa mp ling a c a ka n ini d ila kuka n me nurut p ro se d ur te rte ntu.

Da ta ya ng d ikum p ulka n o le h surve yo r b e rup a d a ta p rim e r d a n d a ta se kund e r d io la h d e ng a n me ng g una ka n te knik sta tistik d e skrip tif. Da ta -d a ta re sp o nd e n me lip uti:

ƒ

Jumla h a ng g o ta ke lua rg a ya ng b e ra d a

d a la m sa tu ruma h.

ƒ

Jumla h ke nd a ra a n b e rmo to r (ro d a 2

a ta u 4) ya ng d imiliki.

ƒ

Lua s ruma h ya ng d ite mp a ti.

ƒ

Jumla h p e nd a p a ta n ke lua rg a .

ƒ

Ka ra kte ristik p e rja la na n : je nis p e ke rja a n, tujua n p e rja la na n, fre kue nsi p e rja la na n, je nis ke nd a ra a n, lo ka si tujua n,

Id e ntifika si d a n Rum usa n Ma sa la h Tujua n Pe ne litia n Stud i Ke p usta ka a n Surve i Pe ng um p ula n Da ta Da ta Se kund e r Da ta Prim e r (Da ta Kuisio ne r) Ko m p ila si d a n Pe ng o la ha n Da ta Ha sil d a n Pe m b a ha sa n Ke sim p ula n G a m b a r 3. Ba g a n Alir Pe ne litia n

4. Hasil dan Pembahasan 4.1 Jum la h sa m p e l ya ng d ia mb il

Jumla h sa m p e l ya ng d ia mb il d a la m p e ne litia n ini d id a sa rka n p e rke lura ha n ya ng d isa jika n p a d a Ta b e l 1.

4.2 Ka ra kte ristik So sio Eko no mi Pe la ku p e rg e ra ka n

Ka ra kte ristik so sio e ko no m i p e la ku p e rg e ra ka n d i Ke c a m a ta n Pa lu Ba ra t Ko ta Pa lu d isa jika n se b a g a i b e rikut: a . Jum la h Ang g o ta Ke lua rg a

Da ta ha sil surve y jum la h a ng g o ta ke lua rg a p e la ku p e rg e ra ka n p a d a wila ya h stud i d isa jika n p a d a Ta b e l 2 .

Ta b e l 1. Pe rb a nd ing a n Jumla h Sa mp e l Hitung d a n Te rla ksa na Jumlah Sampel

No Kelurahan Rumah

Tangga _{Hitung Terlaksana}

1 Duyu 1364 26 26 2 Bo ya o g e 1273 25 25 3 Nunu 1273 25 25 4 Ujuna 1838 35 35 5 Ka m o nji 1657 32 32 6 Ba la ro a 2465 47 47 7 Do ng g a la Ko d i 1603 31 31 8 Ba ru 1091 21 21 9 Le re 2114 40 40 10 Ka b o ne na 812 18 18 11 Sila e 982 15 15 12 Tip o 692 13 13 13 Buluri 669 12 12 14 Wa tusa m p u 517 10 10 15 Sira nind i 1429 27 27 Jumlah 19779 377 377

Ta b e l 2. Jumla h Ruma h Ta ng g a Be rda sa rka n Ang g o ta Ke lua rg a Pa da Se tia p Ke lura ha n

No. Kelurahan

≤

2 orang 3 orang 4 orang 5 orang 6 orang _{> 6 orang}

1 Ke l. Duyu 2 2 9 8 2 3

Ta b e l 2. (la njuta n)

No. Kelurahan

≤

2 orang 3 orang 4 orang 5 orang 6 orang _{> 6 orang}

3 Ke l. Nunu 6 7 4 2 4 2 4 Ke l. Ujuna 2 5 8 9 4 7 5 Ke l. Ka m o nji 2 5 6 9 3 7 6 Ke l. Ba la ro a 7 7 18 9 3 3 7 Ke l. Do ng g a la Ko d i 4 5 9 6 6 1 8 Ke l. Ba ru 1 4 6 2 3 5 9 Ke l. Le re 3 15 7 3 3 9 10 Ke l. Ka b o ne na 1 2 5 6 1 0 11 Ke l. Sila e 1 1 5 6 1 4 12 Ke l. Tip o 1 3 5 4 0 0 13 Ke l. Buluri 1 5 4 2 0 0 14 Ke l. Wa tusa m p u 1 4 3 2 0 0 15 Ke l. Sira nind i 5 3 11 2 2 4 Jumlah 38 70 113 74 34 48 Persen 10.08 18.57 29.97 19.63 9.02 12.73 Be rd a sa rka n p a d a Ta b e l 2 d a p a t d ike ta hui b a hwa ka ra kte ritik p e la ku p e rg e ra ka n d i Ke c . Pa lu Ba ra t d iliha t d a ri jumla h a ng g o ta ke lua rg a d id o mina si o le h jum la h ke lua rg a 4 o ra ng ya itu se kita r 29,97% d im a na Ke lura ha n Ba la ro a m e rup a ka n wila ya h te rting g i ya ng m e m p unya i ka ra kte ritik ke lua rg a b e rjumla h 4 o ra ng ya itu se b e sa r 4,77%.

b . Ke p e m ilika n ke nd a ra a n b e rm o to r

ro d a 2 (d ua )

Jum la h ke p e m ilika n ke nd a ra a n b e rm o to r ro d a 2 (d ua ) p a d a m a sing - m a sing rum a h ta ng g a d i se tia p ke lura ha n d a p a t d itunjukka n p a d a ta b e l 3.

Be rd a sa rka n p a d a Ta b e l 3, d a p a t d ike ta hui b a hwa o ra ng ya ng m e la kuka n p e rg e ra ka n ya ng b e rmukim d i Ke c a m a ta n Pa lu Ba ra t ya ng m e ng a nd a lka n ke b e ra d a a n a ng kuta n um um b e rkisa r 13,0% d a n te rb a nya k d a la m ke lo m p o k ini b e ra d a d i ke lura ha n Ba la ro a ke m ud ia n Ke lura ha n Duyu. Pa d a Ta b e l 3 jug a d a p a t d ip e rkira ka n b a hwa rum a h ta ng g a d e ng a n jum la h ke p e m ilika n ke nd a ra a n ro d a d ua (m o to r) se b a nya k 1 b ua h ya ng a ka n b a nya k b e rko ntrib usi d a la m te rja d inya p e rg e ra ka n o ra ng d i Ke c a m a ta n Pa lu Ba ra t ya itu se b a nya k 48,54% d a n p e rse nta se d a la m ke lo m p o k ini b e ra d a d i Ke lura ha n Le re d a n

Ba la ro a . Se m e nta ra jum la h ke p e milika n ke nd a ra a n ya ng re la tif ke c il b e ra d a p a d a Ke lura ha n Ka b o ne na . Jumla h ke p e milika n ke nd a ra a n ro d a 2 se b a nya k 1 b ua h me mp unya i p re se nta se ya ng c ukup b e sa r, d ika re na ka n d a ri se g i ha rg a jua lnya ya ng le b ih mura h d a ri ke nd a ra a n ro d a 4 (e mp a t) jug a a d a nya a sumsi b a hwa p e milik ke nd a ra a n se nd iri me ra sa d e ng a n 1 b ua h ke nd a ra a n ro d a 2 (d ua ) ma sih ma mp u me nunja ng p e rg e ra ka nnya se tia p ha ri, se hing g a

b e lum d ib utuhka n p e na mb a ha n unit ke nd a ra a n. Ke p e milika n ke nd a ra a n ro d a 2 se b a nya k 2 b ua h me ne mp a ti uruta n ke d ua te rb a nya k d e ng a n jumla h ke p e milika n ke nd a ra a n se jumla h 103 unit ke nd a ra a n a ta u se b e sa r 27,32 %. c . Ke p e milika n ke nd a ra a n ro d a e mp a t

Jum la h ke p e m ilika n ke nd a ra a n b e rm o to r ro d a 4 (e m p a t) p a d a m a sing - m a sing rum a h ta ng g a d i se tia p ke lura ha n d a p a t d itunjukka n p a d a ta b e l 4.

Ta b e l 3. Jumla h Ruma h Ta ng g a Be rd a sa ra ka n Ke p e milika n Ke nd a ra a n Be rm o to r

Ro d a 2 Pa d a Se tia p Ke lura ha n

No. Kelurahan

Tidak ada 1 buah 2 buah 3 buah 4 buah > 4 buah

1 Ke l. Duyu 8 11 5 2 0 0 2 Ke l. Bo ya o g e 1 18 3 2 1 0 3 Ke l. Nunu 3 14 6 2 0 0 4 Ke l. Ujuna 7 18 9 0 0 1 5 Ke l. Ka m o nji 4 16 6 5 1 0 6 Ke l. Ba la ro a 9 21 12 4 0 1 7 Ke l. Do ng g a la Ko d i 6 11 10 2 2 0 8 Ke l. Ba ru 1 7 5 4 3 1 9 Ke l. Le re 4 23 8 3 2 0 10 Ke l. Ka b o ne na 3 3 8 1 0 0 11 Ke l. Sila e 0 6 7 3 1 1 12 Ke l. Tip o 0 6 7 0 0 0 13 Ke l. Buluri 0 9 3 0 0 0 14 Ke l. Wa tusa m p u 0 4 6 0 0 0 15 Ke l. Sira nind i 3 16 8 0 0 0 Jumlah 49 183 103 28 10 4 Persen 13.00 48.54 27.32 7.43 2.65 1.06

Ta b e l 4. Jumla h Ruma h Ta ng g a Be rd a sa ra ka n Ke p e milika n Ke nd a ra a n Be rm o to r Ro d a 4 Pa d a Se tia p Ke lura ha n

No. Kelurahan

Tidak ada 1 buah 2 buah 3 buah 4 buah > 4 buah

1 Ke l. Duyu 25 0 0 1 0 0 2 Ke l. Bo ya o g e 21 4 0 0 0 0 3 Ke l. Nunu 23 2 0 0 0 0 4 Ke l. Ujuna 29 5 1 0 0 0 5 Ke l. Ka m o nji 17 12 3 0 0 0 6 Ke l. Ba la ro a 36 10 0 1 0 0 7 Ke l. Do ng g a la Ko d i 29 1 1 0 0 0 8 Ke l. Ba ru 15 4 1 0 0 1 9 Ke l. Le re 27 9 3 1 0 0 10 Ke l. Ka b o ne na 12 2 1 0 0 0 11 Ke l. Sila e 16 2 0 0 0 0 12 Ke l. Tip o 13 0 0 0 0 0 13 Ke l. Buluri 12 0 0 0 0 0 14 Ke l. Wa tusa m p u 9 1 0 0 0 0 15 Ke l. Sira nind i 19 5 3 0 0 0 Jumlah 303 57 13 3 0 1 Persen 80.37 15.12 3.45 0.80 0.00 0.27

Be rd a sa rka n p a d a ta b e l 4 d ike ta hui b a hwa se b a nya k 80,37% rum a h ta ng g a d i Ke c a m a ta n Pa lu Ba ra t ya ng tid a k m e m p unya i ke nd a ra a n ro d a e m p a t d im a na ka ra kta e ristik ke p e milika n ke nd a ra a n d id o mina si o le h ke p e milika n ke nd a ra a n ro d a d ua (m o to r). Ko nd isi ini d ika re na ka n ma sih re nd a hnya d a ya b e li ma sya ra ka t khususnya d i Ke c a ma ta n Pa lu Ba ra t d a la m me mb e li ke nd a ra a n ro d a 4 ya ng ha rg a nya re la tif le b ih ting g i ke timb a ng me mb e li ke nd a ra a n ro d a 2.

Da ri info rm a si ini d a p a t d ip e rkira ka n b a hwa p e nd ud uk d i Ke c a ma ta n Pa lu Ba ra t d i d a la m me la kuka n p e rg e ra ka n sa ng a t te rg a ntung ke p a d a ke nd a ra a n p rib a d i ro d a d ua d a n ke nd a ra a n a ng kuta n um um . Ma sih d a ri Ta b e l 4 d a p a t d ike ta hui b a hwa Ke lura ha n d im a na ke p e milika n ke nd a ra a n ro d a e m p a t p a ling b a nya k te rd a p a t d i Ke c a m a ta n Ba la ro a d a n te re nd a h te rd a p a t d i Ke lura ha n Duyu, Tip o d a n Buluri. Ha l ini b e ra rti b a hwa d i ke lura ha n-ke lura ha n te rse b ut (Duyu,

Tip o d a n Buluri) p e rg e ra ka n p e nd ud uknya a ka n sa ng a t m e ng a nd a lka n a ng kuta n um um a ta u p un a ng kuta n ke nd a ra a n ro d a d ua (m o to r). d . Lua s rum a h

Se ma kin lua s ruma h, tid a k me nutup ke mung kina n se ma kin b e sa r p ula jumla h p e rg e ra ka n ya ng d itimb ulka n. Ha l ini d ika re na ka n ke c e nd e rung a n ke b utuha n hid up d a la m ruma h se ma kin b e sa r. Me ng ing a t p e rg e ra ka n tra nsp o rta si me rup a ka n sua tu ke b utuha n turuna n d a ri up a ya p e me nuha n ke b utuha n hid up ma nusia .

Da ta lua s rum a h b e rd a sa rka n ha sil surve y d a ri 377 rum a h ta ng g a d a la m

Zo na Ke c a m a ta n Pa lu Ba ra t b e rd a sa rka n Ke lura ha n d isa jika n d a la m ta b e l 5.

Be rd a sa rka n Ta b e l 5 d ike ta hui b a hwa te rd a p a t 51,46% jum la h rum a h ta ng g a d a la m ke lo m p o k lua s rum a h 46 m2 _{s/ d 90 m}2 _{d a n m e rup a ka n} ya ng te rting g i d ib a nd ing ke lo m p o k la innya d a n te rb a nya k b e ra d a d i Ke lura ha n Ba la ro a . De ng a n d e mikia n d ip e rkira ka n d a ri ke lo m p o k lua s rum a h 46 m2 _{s/ d 90 m}2 a ka n m e nyum b a ng ka n jum la h p e rg e ra ka n ya ng b e sa r d ise b a b ka n a d a nya ke c e nd e rung a n se m a kin lua s rum a h m a ka jum la h o ra ng ya ng ting g a l d i d a la m nya jug a a ka n se m a kin .

Ta b e l 5. Jumla h Ruma h Ta ng g a Be rd a sa ra ka n Lua s Ruma h Pa d a Se tia p Ke lura ha n

No. Kelurahan ≤ 45 m 2 46 ≤ m 2 ≤ 90 91 ≤ m 2 ≤ 135 136 ≤ m 2 ≤ 180 ≥ 181 m2 1 Ke l. Duyu 6 17 1 1 1 2 Ke l. Bo ya o g e 4 14 6 1 0 3 Ke l. Nunu 3 11 9 1 1 4 Ke l. Ujuna 6 22 5 2 0 5 Ke l. Ka m o nji 3 15 5 6 3 6 Ke l. Ba la ro a 11 25 10 1 0 7 Ke l. Do ng g a la Ko d i 15 12 3 1 0 8 Ke l. Ba ru 2 14 4 1 0 9 Ke l. Le re 6 19 10 4 1 10 Ke l. Ka b o ne na 1 3 5 5 1 11 Ke l. Sila e 1 2 2 13 0 12 Ke l. Tip o 1 7 5 0 0 13 Ke l. Buluri 1 6 4 1 0 14 Ke l. Wa tusa m p u 0 5 5 0 0 15 Ke l. Sira nind i 2 22 3 0 0 Jumlah 62 194 77 37 7 Persen 16.45 51.46 20.42 9.81 1.86

Ta be l 6. Jumlah Rumah Tang g a Be rdasarakan Jumlah Pe ndapa ta n Pada Se tiap Ke luraha n No. Jumlah Pendapatan < Rp. 750.000 751.000 s/d 1.000.000 _{1.001..000 s/d 1.500.000} 1.501.000 s/d 2.000.000 2.001.000 s/d 2.500.000 2.501.000 s/d 3.000.000 3.001.000 s/d 4.000.000 4.001.000 s/d 5.000.000 > 5.000.000 1 Ke l. Duyu 5 7 1 3 8 0 0 0 2 2 Ke l. _{Bo ya o g e} 1 2 2 2 3 4 3 5 3 3 Ke l. Nunu 0 1 3 5 5 3 4 2 2 4 Ke l. _Ujuna 0 4 3 7 5 3 4 2 7 5 Ke l. Ka m o nji 0 2 2 3 1 2 4 7 11 6 Ke l. _{Ba la ro a} 0 6 3 5 6 3 11 6 7 7 Ke l. Do ng g a la _{Ko d i} 6 3 5 4 3 4 3 0 3 8 Ke l. Ba ru 0 0 1 2 1 5 2 7 3 9 Ke l. Le re 0 3 5 2 8 2 10 3 7 10 Ke l. Ka b o ne na 1 1 1 4 0 2 2 3 1 11 Ke l. Sila e 0 1 0 0 1 4 5 6 1 12 Ke l. Tip o 0 1 2 3 5 1 0 1 0 13 Ke l. Buluri 0 1 1 2 3 1 2 2 0 14 Ke l. Wa tusa mp u 0 0 1 2 4 2 0 0 1 15 Ke l. Sira nind i 0 1 0 3 3 2 6 6 6 Jumlah 13 33 30 47 56 38 56 50 54 Persen 3.45 8.75 7.96 12.47 14.85 10.08 14.85 13.26 14.32 e . Jum la h p e nd a p a ta n

Be rd a sa rka n p a d a Ta b e l 6 d ike ta hui b a hwa ting ka t p e nd a p a ta n te rting g i ia la h ma sya ra ka t d e ng a n p e nd a p a ta n Rp . 2.001.000 s/ d 2.500.000, Rp .3.001.000 s/ d 4.000.000, Rp . 4.001.000 s/ d 5.000.000, d a n Rp . > 5.000.000. Ad a p un jumla h d a n p e rse nta se ma sing -ma sing se b e sa r 56 ruma h ta ng g a a ta u 14,85 %, 50 ruma h

ta ng g a a ta u 13,26 %, d a n 54 ruma h ta ng g a a ta u 14,32 %. Untuk p e nd a p a ta n jumla h Rp . 2.001.000 s/ d 2.500.000 d a n Rp .3.001.000 s/ d 4.000.000 me mp unya i jumla h d a n p e rse nta se ya ng sa ma . Ad a nya jumla h p e nd a p a ta n te rting g i d ia ta s d ika re na ka n se b a g ia n b e sa r ma sya ra ka t d i wila ya h ka jia n b e rp ro fe si se b a g a i p e g a wa i ne g e ri, swa sta ,

p o lisi/ TNI d a n p e d a g a ng / p e ng usa ha . Dima na p e nd a p a ta n ya ng d ite rima se tia p b ula nnya re la tif b e sa r.

Pa d a Ta b e l 6 d ike ta hui b a hwa ting ka t p e nd a p a ta n me ne ng a h ia la h ma sya ra ka t d e ng a n p e nd a p a ta n Rp . 751.000 s/ d 1.000.000, Rp . 1.001.000 s/ d 1.500.000, Rp .1.501.000 s/ d 2.000.000, d a n Rp .2.501.000 s/ d 3.000.000. Jumla h d a n p e rse nta se se b e sa r, 33 ruma h ta ng g a a ta u 8,75 %, 30 ruma h ta ng g a a ta u 7,96 %, 38 ruma h ta ng g a a ta u 10,08 %, d a n 47 ruma h ta ng g a a ta u 12,47 %. Ting ka t p e nd a p a ta n me ne ng a h ini d ila ta rb e la ka ng i o le h b e rva ria sinya je nis p e ke rja a n d a ri ke p a la ruma h ta ng g a c o nto hnya b uruh/ tuka ng , so p ir d a n p e nsiuna n PNS. C o nto hnya untuk ke p a la ruma h ta ng g a d e ng a n p ro fe si b uruh. Ra ta -ra ta p e nd a p a ta n p e r b ula nnya ha nya b e rkisa r a nta ra Rp 751.000 s/ d Rp .1.000.000. Untuk ting ka t p e nd a p a ta n te re nd a h d i Ke c a ma ta n Pa lu Ba ra t ia la h < Rp . 750.000 ya ng ha nya jumla h 13 ruma h ta ng g a d e ng a n p re se nta se se b e sa r 3,71 %. Ting ka t p e nd a p a ta n te re nd a h d iwila ya h ka jia n d ise b a b ka n a d a nya ma sya ra ka t ya ng kura ng me miliki SDM se b a g a i b e ntuk ma sih a d a nya ma sya ra ka t ya ng tid a k me me nting ka n p e nd id ika n. Ra ta -ra ta ma sya ra ka t ya ng ma suk d a la m ka te g o ri p a nd a p a ta n re nd a h ini a d a la h b uruh/ tuka ng , b a ik itu b uruh b a ng una n ma up un b uruh c uc i.

4.3 Ka ra kte ristik Pe rja la na n d i Ke c a ma ta n Pa lu Ba ra t

Ka ra kte ristik p e rja la na n d i Ke c a m a ta n Pa lu Ba ra t m e lip uti:

a . Tujua n p e rja la na n p e la ku p e rja la na n (tra ve le r)

Pe rg e ra ka n ya ng te rja d i d i Ke c a m a ta n Pa lu Ba ra t ha sil surve y m e m iliki tujua n p e rja la n ya ng b e rb e d a -b e d a . Da ri d a ta ha sil surve y d ip e ro le h b a hwa tujua n p e rja la n

ya ng d ila kuka n tia p -tia p a ng g o ta ke lua rg a d e ng a n tujua n p e rja la na n te rb e sa r, ya itu p e rka nto ra n d e ng a n p e rse nta se 11,23 % d im a na jum la h p e rja la na n te rb e sa r te rd a p a t d i Ke lura ha n Ba la ro a se b a nya k 43 p e rja la na n, se d a ng ka n tujua n p e rja la na n te re nd a h ya itu p e nd id ika n TK d e ng a n p e rse nta se se b e sa r 1,38 % d e ng a n Ke lura ha n Bo ya o g e se b a g a i ke lura ha n d e ng a n jum la h te rb a nya k, ya kni 8 p e rja la na n.

Tujua n p e rja la na n ya ng p a ling ting g i a d a la h la innya se p e rti p e rto ko a n d a n p a sa r d e ng a n p e rse nta se 22,42 %. Ha l ini d ika re na ka n a d a nya ka wa sa n p e rd a g a ng a n ya ng b e rup a ko mp le ks p e rto ko a n ma up un p a sa r tra d isio na l ma up un p a sa r swa la ya n ya ng te rd a p a t d i Ke c a ma ta n Pa lu Ba ra t. Ke mud ia n tujua n p e rja la na n te rting g i b e rikutnya a d a la h p e rja la na n me nuju ke fa silita s p e nd id ika n ya itu se jumla h 456 p e rja la na n (d ip e ro le h d a ri a kumula si se luruh ting ka t p e nd id ika n) d e ng a n b e sa r p e rse nta se ma sing -ma sing stra ta p e nd id ika n ya kni TK (1,38 %), SD (4,28 %), SMP (3,16 %), SMA (3,41 %), d a n Pe rg urua n Ting g i (4,32 %).

b . Fre kue nsi p e rja la na n p e la ku

p e rja la na n

Da ri ha sil surve i te rha d a p 377 re sp o nd e n d ike ta hui b a hwa fre kwe nsi p e rja la na n te rting g i a d a la h 6x se ming g u (905 p e rja la na n) d e ng a n p e rse nta se se b e sa r 41 %. Ko nd isi ini d ise b a b ka n a d a nya tujua n p e rja la na n ya ng te rja d wa l ya kni p e rja la na n ya ng d ila kuka n p e la ja r/ ma ha siswa (i). Ya ng ma na p ro se s b e la ja r b e rla ng sung se la ma sa tu ming g u p e nuh, se d a ng ka n p ro se s p e rkulia ha n ya ng wa la up un se c a ra e fe ktif ha nya b e rla ng sung 5 (lima ) ha ri sa ja . Ad a p un Fre kwe nsi p e rja la na n se d a ng ya itu 5x se ming g u (233 p e rja la na n) a ta u 11 %. Me rup a ka n p e rja la na n ya ng d id o mina si o le h Pe g a wa i Ne g e ri Sip il (PNS) ya ng

me mp unya i ja d wa l 5 (lima ) ha ri ke rja . Ke mud ia n fre kwe nsi p e rja la na n se d a ng b e rikutnya a d a la h 3x se ming g u d e ng a n 119 p e rja la na n ya ng me rup a ka n ke g ia ta n rutin ib u ruma h ta ng g a ya ng me nuju ke p a sa r tra d isio na l ya ng tid a k te rg a ntung p a d a ha ri p a sa r.

c . Je nis ke nd a ra a n ya ng d ig una ka n

p e la ku p e rja la na n (tra ve le r)

Je nis ke nd a ra a n ya ng d ig una ka n sa ng a tla h b e rp e ng a ruh te rha d a p b e sa rnya b a ng kita n p e rg e ra ka n ya ng d a p a t te rja d i. De ng a n a d a nya ke nd a ra a n ma ka a kse sib ilita s se se o ra ng untuk me la kuka n p e rg e ra ka n a ka n ja uh le b ih mud a h.

Da ri ha sil surve i 377 re sp o nd e n d a p a t d ike ta hui b a hwa je nis ke nd a ra a n p rib a d i ya ng p a ling b a nya k d ig una ka n m a sya ra ka t d i d a e ra h ka jia n d a la m m e la kuka n p e rg e ra ka n a d a la h ke nd a ra a n b e rm o to r ro d a 2 (1413 p e rg e ra ka n) a ta u se b e sa r 70,19 %. Ha l ini se sua i d e ng a n p e nje la sa n se b e lum nya b a hwa m a sya ra ka t d i wila ya h ka jia n ya ng m e m iliki ke nd a ra a n b e rm o to r ro d a 2 ya ng te rb ila ng b a nya k. Se d a ng ka n p e ng g una a n ke nd a ra a n b e rm o to r ro d a 4 (302 p e rg e ra ka n) d e ng a n p e rse nta se 15,00 %, le b ih se d ikit d ika re na ka n ke p e m ilika n ke nd a ra a n b e rm o to r ro d a 4 te rse b ut ja uh le b ih se d ikit d ib a nd ing ka n ke p e m ilika n ke nd a ra a n b e rm o to r ro d a 2. Se m e nta ra je nis ke nd a ra a n um um ya ng p a ling b a nya k d ig una ka n a d a la h a ng ko t (123 p e rg e ra ka n) d e ng a n p e rse nta se 6,11 %, ha l ini d ise b a b ka n ka re na wila ya h ka jia n ya itu Ke c a m a ta n Pa lu Ba ra t b e ra d a p a d a wila ya h ya ng c ukup stra te g is, se hing g a a kse s d e ng a n a ng ko t m ud a h d id a p a tka n. Untuk p e ng g una a n o je k (99 p e rg e ra ka n)

ya kni 4,92 %, le b ih ke d a e ra h ya ng te rle ta k d ip ing g ira n ko ta .

d . Lo ka si Tujua n p e la ku p e rja la na n

(tra ve le r)

Da ri ha sil surve y 377 re sp o nd e n d ike ta hui te rd a p a t d ua c iri p e rg e ra ka n ya ng te rja d i ya kni p e rg e ra ka n intra zo na d a n p e rg e ra ka n e kstra zo na . Pe rg e ra ka n intra zo na a d a la h p e rg e ra ka n ya ng te rja d i d i wila ya h zo na itu se nd iri a ta u d e ng a n ka ta la in d a e ra h a sa l d a n tujua n p e rg e ra ka n b e ra d a d a la m zo na itu se nd iri. Ka re na wila ya h ka jia n a d a la h zo na Ke c a m a ta n Pa lu Ba ra t m a ka p e rg e ra ka n intra zo na ya ng te rja d i se b e sa r 1158 p e rg e ra ka n d e ng a n p e rse nta se se b e sa r 52,76 %. Se d a ng ka n sisa nya m e rup a ka n p e rg e ra ka n e kstra zo na ya itu p e rg e ra ka n ya ng d a e ra h a sa l a ta u tujua n b e ra d a d i lua r zo na ka jia n (Ke c a m a ta n Pa lu Ba ra t). Pe rg e ra ka n e kstra zo na te rb e sa r te rja d i ke a ra h Ke c a m a ta n Pa lu Se la ta n ya itu se b e sa r 527 p e rg e ra ka n a ta u 24 %. Pe rg e ra ka n te rb e sa r te rja d i ke a ra h Ke c a m a ta n Pa lu Se la ta n d ise b a b ka n a d a nya fung si ta ta g una la ha n c o nto hnya m a ll, ya ng d ib utuhka n m a sya ra ka t te ta p i tid a k te rse d ia d i wila ya h zo na ka jia n.

5. Kesimpulan

Be rd a sa rka n ha sil d a n p e m b a ha sa n surve i te rha d a p 377 re sp o nd e n p e la ku p e rja la na n d i ke c a m a ta n Pa lu Ba ra t m a ka d a p a t d ita rik ke simp ula n:

a .Lua s rum a h sa ng a t d ip e ng a ruhi o le h

jum la h a ng g o ta ke lua rg a d a la m rum a h ta ng g a d a n se m a kin b a nya k jumla h a ng g o ta ke lua rg a d a la m sua tu rum a h ta ng g a a ka n b e rko ntrib usi b e sa r te rha d a p b a nya knya

p e rja la na n ya ng te rja d i d i Ke c a m a ta n Pa lu Ba ra t b .Je nis ke nd a ra a n ya ng d ig una ka n o le h p e la ku p e rg e ra ka n d i Ke c a m a ta n Pa lu Ba ra t d id o mina si o le h ke nd a ra a n ro d a d ua (mo to r) ke m ud ia n o le h a ng kuta n um um .

c . Ka ra kte ristik So sio -e ko no mi d a n C iri

p e rja la na n re sp o nd e n d i Ke c a m a ta n Pa lu Ba ra t a ka n sa ng a t me m p e ng a ruhi jumla h p e rja la na n ya ng te rb a ng kitka n d a ri Pa lu Ba ra t.

6. Daftar Pustaka

Ba d a n Pusa t Sta tisitik Ko ta Pa lu, 2009, Ke c a ma ta n Pa lu Ba ra t Da la m Ang ka 2009, Pa lu

Ba d a n Pe re nc a na a n Pe mb a ng una n

Da e ra h Ko ta Pa lu, Re nc a na De tail

Tata Rua ng Ka wa sa n Pa lu Ba ra t

2006-2025, Pla no Eng ine e ring

C o nsulta nt, Pa lu

Lukma n. 2005. Mo de l Ba ng kita n

Pe rg e ra ka n Pe ruma ha n di Zo na Ke c a ma ta n p a lu Se la ta n Ko ta Pa lu Pro p insi Sula we si Te ng a h.

Skrip si Fa kulta s Te knik Unive rsita s Ta d ula ko . Pa lu

Ta min, O . Z. 2000. Pe re nc a na a n da n

Pe mo de la n Tra nsp o rta i. Institut

Te kno lo g i Ba nd ung , Ba nd ung

Trihe nd ra d i, C . 2009. Ste p By Ste p SPSS 16

Ana lisis Data Statistik. And i,

Yo g ya ka rta

Wib o wo , E. 2001. Sta tistika Untuk Pe ne litia n.

Alfa b e ta , Ba nd ung

Ya hya , Ro b b y G una wa n. 2007. Studi

Pe rmo de la n Ba ng kita n Pe rja la na n

Di Pe rko ta a n. Jurna l Te knik Sip il