HUBUNGAN KARAKTERISTIK TEISPILIH GURU
-
GURU
SMKK
Dl
PROPlNSl JAWA BARAT DAM KEBUTUHAN LATIHAN
MEREKA DALAM BIDANG STUD1 TATA BUSANA
Oleh :
LENA MARWANI POELOENGAN
F A K U L T A S PASCASARJANA I N S T I T U T P E R T A M I A N BOGOR
RINGKASAN
LISNA MARWANI POELOEEGAN. Hubungan Karakteristik Terpilih
Guru-Guru
SMKK
Di P~opinsi Jawa Barat dan KebutuhanLatihan Mereka Dalam Bidang Studi Tata Busana (dibawah
bimbingan AMRI JAHI sebagai Ketua, DARWIS S.
GANI,
danPRABOWO TJITROPRANOTO sebagai Anggota).
Latar belakang penelitian ini bertitik tolak dari
tekad pemerintah menggalakkan pendidikan kejuruan dan ke-
trampilan, sehingga mampu menghubungkan dunia pendidikan
dengan dunia kerja. Karena dunia industri, dunia usaha,
dan masyarakat yang berkepentingan pada lulusan sekolah
menengah kejuruan sering mengeluh. Akibat kekurang mampuan
lulusan sekolah menengah kejuruan melaksanakan tugas dan
pekerjaan yang sesuai dengan bidang dan'tingkat pendidik-
annya. Sehingga adanya upaya peningkatan mutu dan relevansi
lulusan sekolah menengah kejuruan dengan kesempatan kerja
sangat diperlukan.
Keberhasilan usaha ini bertumpu pada kemampuan guru
yang berperan sebagai komunikator, edukator, dan motivator
bagi anak didiknya. Agar peranan ini dapat dilakukan
dengan baik, seorang guru membutuhkan pengetahuan, ke-
trampilan, dan sikap yang sesuai dengan pekerjaannya.
Pengetahuan, ketrampilan, dan sikap ini dapat diperoleh
melalui latihan semasa kerja. Latihan akan sempurna
guru dan kebutuhan dari guru.
Berdasarkan ha1 tersebut, maka penelitian ini men-
coba mencari jawahan pertanyaan-pertanyaan: ( 1 ) apa
distribusi guru-guru SMKF: jurusan tata bus- d i Propinsi
Jawa Barat pada beberapa karakteristik yang diamati? ( 2 )
apa kebutuhan latihan guru-guru SMKK jurusan tata busana
di Propinsi Jawa Barat?
(3)
sampai seberapa jauh terdapathubungan antara karakteristik terpilih guru-guru
SMKK
jurusan tata busana dan kebutuhan latihan mereka dalam
bidang tata busana di Propinsi Jawa Barat?
Penelitian ini hertujuan untuk: ( 1 ) menentukan
distribusi guru-guru
SMKK
jurusan tata busana bi Jawa13arat pada beberapa kacakteristiknya, ( 2 ) menentukan
kebutuhan latihan guru-guru SMKK jurusan tat& husana di
Jawa Barat, dan
(3)
menetapkan hubungan karakteristikterpilih guru-guru SMKIC jurusan tata busana di Jawa Barat
dan kebutuhan latihan mereka dalam hidang tata busana.
Kegunaan dari penelitian ini ialah: ( 1 ) untuk me-
netapkan kurikulum latihan guru-guru
SMKK
hidang studitata busana, (2) dijadikan acuan bagi para perencana
program latihan guru
SMKK
bidang studi tata busana dalammempersiapkan dan menyelenggarakan program latihan guru,
supaya lebih baik,
(3)
sebagai saran bagi penentu ke-bijaksanaan pembinaan dan pengembangan guru SMKX jurusan
tata busana dalam meningkatkan pengetahuan dan ketrampil-
3
K a r a k t e r i s t i k t e r p i l i h g u r u - g u r u SMKK j u r u s a n t a t a
b u s a n a t e r d i r i d a r i t u j u h p e u b a h i a l a h : ( 1 ) j e n i s k e l a m i n ,
( 2 ) umur, ( 3 ) t i r i g k a t p e n d i d i k a n , ( 4 ) p e n g a l a m a n m e n g i k u t i
l a t i h a n g u r u ,
( 5 )
p e n g a l a m a n m e n g a j a r , ( 6 ) p o s i s i g u r u ,d a n ( 7 ) macam SMKK dimana g u r u b e k e r j a .
Kebutuhan l a t i h a n g u r u - g u r u SMKK j u r u s a n t a t a b u s a n a
m e l i p u t i : ( 1 ) k e b u t u h a n p e n g e t a h u a n t a t a b u s a n a , d a n ( 2 )
k e b u t u h a n k e t r a m p i l a n t a t a b u s a n a . K e b u t u h a n p e n g e t a h u a n
t a t a b u s a n a m e l i p u t i : ( 1 ) t e o r i wiraswasta b u s a n a , ( 2 )
p e n g e t a h u a n t e k s t i l , ( 3 ) mode, ( 4 ) p o l a b u s a n a ,
( 5 )
d a s a rd i s a i n b u s a n a , ( 6 ) t e o r i m e n j a h i t b u s a n a ,
( 7 )
b a g i a n -b a g i a n b u s a n a , ( 8 ) t e o r i p e m b u a t a n d i s a i n , ( 9 ) t e o r i pem--
b u a t a n b u s a n a , ( 1 0 ) p e r b a n d i n g a n t u b u h , d a n ( 1 1 ) pe-
m e l i h a r a a n t e k s t i l . S e d a n g k a n k e b u t u h a n k e t r a m p i l a n t a t a
b u s a n a m e l i p u t i : ( 1 ) memasarkan b u s a n a , ( 2 ) m e n y e r a s i k a n
b u s a n a p a d a s e s e o r a n g , ( 3 ) m e l a k s a n a k a n p r a k t e k k e r j a
n y a t a ,
( 4 )
membuat p o l a d a s a r ,(5)
membeli b u s a n a , ( 6 )m e n j a h i t b u s a n a ,
( 7 )
mengukur b a d a n , ( 8 ) memotong k a i n ,( 9 ) m e m i l i h mode b u s a n a , ( 1 0 ) m e m e l i h a r a t e k s t i l , d a n
( 1 1 ) m e m e l i h a r a b u s a n a .
P o p u l a s i p e n e l i t i a n i n i i a l a h
9 4
o r a n g g u r u - g u r uSMKK I u e g e r i d a n S w a s t a b i d a n g s t u d i t a t a b u s a n a . Pengambil-
a n s a m p e l d i l a k u k a n p a d a semua g u r u - g u r u SMKK j u r u s a n t a t a
b u s a n a . Guru-guru i n i t e r s e b a r p a d a 1 1 k o t a d i Jawa Barat
y a i t u : ( 1 ) Bandung, ( 2 ) S u k a b u m i ,
( 3 )
C i r e b o n ,( 4 )
C i m a h i ,( 9 ) P u r w a k a r t a , ( 1 0 ) S e r a n g , dan ( 1 1 ) Sumedang.
Pengumpulan d a t a d i l a k u k a n dengan menggunakan
k u e s i o n e r
.
B a g i a n p e r t a m a k u e s i o n e r d i g u n a k a n u n t u k me-n e n t u k a n k a r a k t e r i s t i k t e r p i l i h r e a p o n d e n yang d i j a d i k a n
peubah p e n g a r u h i a l a h : ( 1 ) j e n i s k e l a m i n , ( 2 )
umur,
( 3 )t i n g k a t p e n d i d i k a n ,
( 4 )
pengalaman merlgikuti l a t i h a ng u r u ,
( 5 )
pengalaman m e n g a j a r , ( 6 ) p o s i s i g u r u , d a n( 7 )
macam SMKK dimana g u r u b e k e r j a . B a g i a n kedua k u e s i o n e r
d i g u n a k a n u n t u k mengukur k e b u t u h a n l a t i h a n r e s p o n d e n yang
d i j , a d i k a n peubah t e r p e n g a r u h i a l a h : ( 1 ) k e b u t u h a n
p e n g e t a h u a n t a t a busana, dart ( 2 ) k e b u t u h a n k e t n a m p i l a n
t a t a busana.
P e n e n t u a n r e l i a b i l i t a a k u e s i o n e r - i n i d i l a k u k a n
d e n g a n m e n g i k u t i p r o s e d u r s p l i t h a l f - t e s t y a n g dikemukakan
o l e h Thorndike (1969:183). Responden u n t u k u j i i n i b e r a s a l
d a r i 11 o r a n g guru-guru
SMKK
N e g e r i d a n S w a s t a juruaantata b u s a n a d i Bogox. K o e f i s i e n r e l i a b i l i t a s yang d i -
p e x o l e h u n t u k kebutuhan p e n g e t a h u a n tata b u s a n a ialah.
0,9975 d a n u n t u k k e h u t u h a n k e t r a m p i l a n t a t a b u s a n a i a l a h
0.9920. I n d e k s ini menuujukkan hahwa k u e s i o n e r t e r s e h u t
d a p a t d i a n d a l k a n .
D a t a k a r a k t e r i s t i k t e r p i l i h g u r u - g u r u SMKK j u r u s a n
t a t a busana d i a n a l i s i s d e n g a n metoda t a b u l a s i . Sedangkan
hubungan a n t a r a k a r a k t e r i s t i k t e r p i l i h g-uru-guru SMKg
d e n g a n menggunakan k o r e l a s i j e n j a n g Spearman u u h k p e u b a h
y a n g m e m i l i k i d u a l e v e l , d a n k o r e l a s i K e n d a l l W u n t u k
p e u b a h y a n g m e m i l i k i l e b i h d a r i d u a l e v e l .
H a s i l p e n e l i t i a n t e n t a n g k a x a k t e r i s t i k x e s p o n d e n
y a n g d i a m a t i dalam p e n e l i t i a n i n i i a l a h : ( 1 )
5
p e r r a e n l a k i -l a k i d a n 95 p e r s e n w a n i t a , ( 2 ) 91 p e r s e n b e r u m u r r e l a t i f
muda ( 2 0 - 5 4 t a h u n ) d a n 9 p e r s e n b e r u m u r r e l a t i f tua (54-
6 3 t a h u n )
,
( 3 ) 2 5 p e r s e n b e r p e n d i d i k a n SMTA K e j u r u a n .B i d a n g Tata Busana, 1 3 p e x s e n b e r p e n d i d i k a n PGSLP, 1 2
p e r s e n b e r p e n d i d i k a n Prognam D i p l o m a 111 Guxu K e j u r u a n
B i d a n g Tata Busana, 20 p e r s e n b e r p e n d i d i k a n ~ k a d e m i / S a ~ j a n a
Muda I K I P J u r u s a n T a t a B y s a n a , B a h a s a Indonesia, F i l s a f a t ,
Ekonomi, d a n 31 p e r s e n b e r p e n d i d i k a n ~ n i v e r s i t a s / ~ n s t i t u t .
y a n g b e r a s a l d a r i I K I P ( J u r u s a a Tata B u s a n a , Kurikulum d a n
P e n g a j a r a n , B a h a s a I n g g r i s , B a h a s a I n d o n e s i a , F i l s a f a t
P e n d i d i k a n , Ekonomi Umum, ~ a t e m a t i k a )
,
Lembaga A d m i n i s t r a s iN e g a r a , d a p S e k o l a h T i n g g i I l m u K e m a s y a r a k a t a n , ( 4 ) 3 7
p e r s e n helum p e r n a h m e r l g i k u t i k u r a u s ,
74
p e r s e n m e r i g i k u t is a t u s a m p a i d u a k u r s u s , 29 p e r s e n m e n g i k u t i l e b i h d a r i d u a
k u r s u s , ( 5 ) 8 4 p e r s e n b e r p e n g a l a m a n m e n g a j a r 0.5 s a m p a i 21
t a h u n d a n 6 p e r s e n b e r p e n g a l a m a n m e n g a j a r 21 s a m p a i . 3 3 t a h u n , ( 6 ) 6 0 p e r s e n mempunyai p o s i s i s e b a g a i g u r u tata
b u s a n a , 1 6 p e r s e n mempunyai p o s i s i s e h a g a i pembantu
guru
tata b u s a n a , d a n 24 p e r s e n mempunyai p o s i s i sehagai
p e n g u r u s s e k o l a h ,
( 7 )
6 8 p e r s e n r e s p o n d e n b e k e r j a p a d aHUBUNGAN KARAKTERISTIK TEISPILIH GURU
-
GURU
SMKK
Dl
PROPlNSl JAWA BARAT DAM KEBUTUHAN LATIHAN
MEREKA DALAM BIDANG STUD1 TATA BUSANA
Oleh :
LENA MARWANI POELOENGAN
F A K U L T A S PASCASARJANA I N S T I T U T P E R T A M I A N BOGOR
RINGKASAN
LISNA MARWANI POELOEEGAN. Hubungan Karakteristik Terpilih
Guru-Guru
SMKK
Di P~opinsi Jawa Barat dan KebutuhanLatihan Mereka Dalam Bidang Studi Tata Busana (dibawah
bimbingan AMRI JAHI sebagai Ketua, DARWIS S.
GANI,
danPRABOWO TJITROPRANOTO sebagai Anggota).
Latar belakang penelitian ini bertitik tolak dari
tekad pemerintah menggalakkan pendidikan kejuruan dan ke-
trampilan, sehingga mampu menghubungkan dunia pendidikan
dengan dunia kerja. Karena dunia industri, dunia usaha,
dan masyarakat yang berkepentingan pada lulusan sekolah
menengah kejuruan sering mengeluh. Akibat kekurang mampuan
lulusan sekolah menengah kejuruan melaksanakan tugas dan
pekerjaan yang sesuai dengan bidang dan'tingkat pendidik-
annya. Sehingga adanya upaya peningkatan mutu dan relevansi
lulusan sekolah menengah kejuruan dengan kesempatan kerja
sangat diperlukan.
Keberhasilan usaha ini bertumpu pada kemampuan guru
yang berperan sebagai komunikator, edukator, dan motivator
bagi anak didiknya. Agar peranan ini dapat dilakukan
dengan baik, seorang guru membutuhkan pengetahuan, ke-
trampilan, dan sikap yang sesuai dengan pekerjaannya.
Pengetahuan, ketrampilan, dan sikap ini dapat diperoleh
melalui latihan semasa kerja. Latihan akan sempurna
guru dan kebutuhan dari guru.
Berdasarkan ha1 tersebut, maka penelitian ini men-
coba mencari jawahan pertanyaan-pertanyaan: ( 1 ) apa
distribusi guru-guru SMKF: jurusan tata bus- d i Propinsi
Jawa Barat pada beberapa karakteristik yang diamati? ( 2 )
apa kebutuhan latihan guru-guru SMKK jurusan tata busana
di Propinsi Jawa Barat?
(3)
sampai seberapa jauh terdapathubungan antara karakteristik terpilih guru-guru
SMKK
jurusan tata busana dan kebutuhan latihan mereka dalam
bidang tata busana di Propinsi Jawa Barat?
Penelitian ini hertujuan untuk: ( 1 ) menentukan
distribusi guru-guru
SMKK
jurusan tata busana bi Jawa13arat pada beberapa kacakteristiknya, ( 2 ) menentukan
kebutuhan latihan guru-guru SMKK jurusan tat& husana di
Jawa Barat, dan
(3)
menetapkan hubungan karakteristikterpilih guru-guru SMKIC jurusan tata busana di Jawa Barat
dan kebutuhan latihan mereka dalam hidang tata busana.
Kegunaan dari penelitian ini ialah: ( 1 ) untuk me-
netapkan kurikulum latihan guru-guru
SMKK
hidang studitata busana, (2) dijadikan acuan bagi para perencana
program latihan guru
SMKK
bidang studi tata busana dalammempersiapkan dan menyelenggarakan program latihan guru,
supaya lebih baik,
(3)
sebagai saran bagi penentu ke-bijaksanaan pembinaan dan pengembangan guru SMKX jurusan
tata busana dalam meningkatkan pengetahuan dan ketrampil-
3
K a r a k t e r i s t i k t e r p i l i h g u r u - g u r u SMKK j u r u s a n t a t a
b u s a n a t e r d i r i d a r i t u j u h p e u b a h i a l a h : ( 1 ) j e n i s k e l a m i n ,
( 2 ) umur, ( 3 ) t i r i g k a t p e n d i d i k a n , ( 4 ) p e n g a l a m a n m e n g i k u t i
l a t i h a n g u r u ,
( 5 )
p e n g a l a m a n m e n g a j a r , ( 6 ) p o s i s i g u r u ,d a n ( 7 ) macam SMKK dimana g u r u b e k e r j a .
Kebutuhan l a t i h a n g u r u - g u r u SMKK j u r u s a n t a t a b u s a n a
m e l i p u t i : ( 1 ) k e b u t u h a n p e n g e t a h u a n t a t a b u s a n a , d a n ( 2 )
k e b u t u h a n k e t r a m p i l a n t a t a b u s a n a . K e b u t u h a n p e n g e t a h u a n
t a t a b u s a n a m e l i p u t i : ( 1 ) t e o r i wiraswasta b u s a n a , ( 2 )
p e n g e t a h u a n t e k s t i l , ( 3 ) mode, ( 4 ) p o l a b u s a n a ,
( 5 )
d a s a rd i s a i n b u s a n a , ( 6 ) t e o r i m e n j a h i t b u s a n a ,
( 7 )
b a g i a n -b a g i a n b u s a n a , ( 8 ) t e o r i p e m b u a t a n d i s a i n , ( 9 ) t e o r i pem--
b u a t a n b u s a n a , ( 1 0 ) p e r b a n d i n g a n t u b u h , d a n ( 1 1 ) pe-
m e l i h a r a a n t e k s t i l . S e d a n g k a n k e b u t u h a n k e t r a m p i l a n t a t a
b u s a n a m e l i p u t i : ( 1 ) memasarkan b u s a n a , ( 2 ) m e n y e r a s i k a n
b u s a n a p a d a s e s e o r a n g , ( 3 ) m e l a k s a n a k a n p r a k t e k k e r j a
n y a t a ,
( 4 )
membuat p o l a d a s a r ,(5)
membeli b u s a n a , ( 6 )m e n j a h i t b u s a n a ,
( 7 )
mengukur b a d a n , ( 8 ) memotong k a i n ,( 9 ) m e m i l i h mode b u s a n a , ( 1 0 ) m e m e l i h a r a t e k s t i l , d a n
( 1 1 ) m e m e l i h a r a b u s a n a .
P o p u l a s i p e n e l i t i a n i n i i a l a h
9 4
o r a n g g u r u - g u r uSMKK I u e g e r i d a n S w a s t a b i d a n g s t u d i t a t a b u s a n a . Pengambil-
a n s a m p e l d i l a k u k a n p a d a semua g u r u - g u r u SMKK j u r u s a n t a t a
b u s a n a . Guru-guru i n i t e r s e b a r p a d a 1 1 k o t a d i Jawa Barat
y a i t u : ( 1 ) Bandung, ( 2 ) S u k a b u m i ,
( 3 )
C i r e b o n ,( 4 )
C i m a h i ,( 9 ) P u r w a k a r t a , ( 1 0 ) S e r a n g , dan ( 1 1 ) Sumedang.
Pengumpulan d a t a d i l a k u k a n dengan menggunakan
k u e s i o n e r
.
B a g i a n p e r t a m a k u e s i o n e r d i g u n a k a n u n t u k me-n e n t u k a n k a r a k t e r i s t i k t e r p i l i h r e a p o n d e n yang d i j a d i k a n
peubah p e n g a r u h i a l a h : ( 1 ) j e n i s k e l a m i n , ( 2 )
umur,
( 3 )t i n g k a t p e n d i d i k a n ,
( 4 )
pengalaman merlgikuti l a t i h a ng u r u ,
( 5 )
pengalaman m e n g a j a r , ( 6 ) p o s i s i g u r u , d a n( 7 )
macam SMKK dimana g u r u b e k e r j a . B a g i a n kedua k u e s i o n e r
d i g u n a k a n u n t u k mengukur k e b u t u h a n l a t i h a n r e s p o n d e n yang
d i j , a d i k a n peubah t e r p e n g a r u h i a l a h : ( 1 ) k e b u t u h a n
p e n g e t a h u a n t a t a busana, dart ( 2 ) k e b u t u h a n k e t n a m p i l a n
t a t a busana.
P e n e n t u a n r e l i a b i l i t a a k u e s i o n e r - i n i d i l a k u k a n
d e n g a n m e n g i k u t i p r o s e d u r s p l i t h a l f - t e s t y a n g dikemukakan
o l e h Thorndike (1969:183). Responden u n t u k u j i i n i b e r a s a l
d a r i 11 o r a n g guru-guru
SMKK
N e g e r i d a n S w a s t a juruaantata b u s a n a d i Bogox. K o e f i s i e n r e l i a b i l i t a s yang d i -
p e x o l e h u n t u k kebutuhan p e n g e t a h u a n tata b u s a n a ialah.
0,9975 d a n u n t u k k e h u t u h a n k e t r a m p i l a n t a t a b u s a n a i a l a h
0.9920. I n d e k s ini menuujukkan hahwa k u e s i o n e r t e r s e h u t
d a p a t d i a n d a l k a n .
D a t a k a r a k t e r i s t i k t e r p i l i h g u r u - g u r u SMKK j u r u s a n
t a t a busana d i a n a l i s i s d e n g a n metoda t a b u l a s i . Sedangkan
hubungan a n t a r a k a r a k t e r i s t i k t e r p i l i h g-uru-guru SMKg
d e n g a n menggunakan k o r e l a s i j e n j a n g Spearman u u h k p e u b a h
y a n g m e m i l i k i d u a l e v e l , d a n k o r e l a s i K e n d a l l W u n t u k
p e u b a h y a n g m e m i l i k i l e b i h d a r i d u a l e v e l .
H a s i l p e n e l i t i a n t e n t a n g k a x a k t e r i s t i k x e s p o n d e n
y a n g d i a m a t i dalam p e n e l i t i a n i n i i a l a h : ( 1 )
5
p e r r a e n l a k i -l a k i d a n 95 p e r s e n w a n i t a , ( 2 ) 91 p e r s e n b e r u m u r r e l a t i f
muda ( 2 0 - 5 4 t a h u n ) d a n 9 p e r s e n b e r u m u r r e l a t i f tua (54-
6 3 t a h u n )
,
( 3 ) 2 5 p e r s e n b e r p e n d i d i k a n SMTA K e j u r u a n .B i d a n g Tata Busana, 1 3 p e x s e n b e r p e n d i d i k a n PGSLP, 1 2
p e r s e n b e r p e n d i d i k a n Prognam D i p l o m a 111 Guxu K e j u r u a n
B i d a n g Tata Busana, 20 p e r s e n b e r p e n d i d i k a n ~ k a d e m i / S a ~ j a n a
Muda I K I P J u r u s a n T a t a B y s a n a , B a h a s a Indonesia, F i l s a f a t ,
Ekonomi, d a n 31 p e r s e n b e r p e n d i d i k a n ~ n i v e r s i t a s / ~ n s t i t u t .
y a n g b e r a s a l d a r i I K I P ( J u r u s a a Tata B u s a n a , Kurikulum d a n
P e n g a j a r a n , B a h a s a I n g g r i s , B a h a s a I n d o n e s i a , F i l s a f a t
P e n d i d i k a n , Ekonomi Umum, ~ a t e m a t i k a )
,
Lembaga A d m i n i s t r a s iN e g a r a , d a p S e k o l a h T i n g g i I l m u K e m a s y a r a k a t a n , ( 4 ) 3 7
p e r s e n helum p e r n a h m e r l g i k u t i k u r a u s ,
74
p e r s e n m e r i g i k u t is a t u s a m p a i d u a k u r s u s , 29 p e r s e n m e n g i k u t i l e b i h d a r i d u a
k u r s u s , ( 5 ) 8 4 p e r s e n b e r p e n g a l a m a n m e n g a j a r 0.5 s a m p a i 21
t a h u n d a n 6 p e r s e n b e r p e n g a l a m a n m e n g a j a r 21 s a m p a i . 3 3 t a h u n , ( 6 ) 6 0 p e r s e n mempunyai p o s i s i s e b a g a i g u r u tata
b u s a n a , 1 6 p e r s e n mempunyai p o s i s i s e h a g a i pembantu
guru
tata b u s a n a , d a n 24 p e r s e n mempunyai p o s i s i sehagai
p e n g u r u s s e k o l a h ,
( 7 )
6 8 p e r s e n r e s p o n d e n b e k e r j a p a d a