1 | Husein Tampomas, Pengayaan Matematika, 2008
Solusi Pengayaan Matematika
Edisi 3
Januari Pekan Ke-3, 2008
Nomor Soal: 21-30
21. Carilah himpunan penyelesaian dari sistem persamaan
3 8 log log
16
y x
y x
x
y
Solusi:
y x16
3 8 log logxx y
y
3 8 log log log
log
x y y x
…. (1)
Misalnya a
y x log log
, maka persamaan (1) menjadi:
3 8 1
a a
0 3 8 3a2 a
0 ) 3 )( 1 3
( a a
3 1
a atau a3
a
y x
y x
a
log log
16 3 1
atau a
y x y
x a
log log 16
3
3 1 log
16 log
y y
atau 3
log 16
log
y y
3log16ylogyatau log16y3logy
log
16y3 logy1 atau log16ylogy3
16y 3 y1 atau 16y y3
y
y 1
46 3 atau y316y0
46y4 1atau y
y216
02 | Husein Tampomas, Pengayaan Matematika, 2008
22. Selesaikan sistem persamaan
Solusi:
Persamaan (1) dijabarkan sebagai berikut. y
Persamaan (3) analog dengan persamaan (2), sehingga penjabarannya adalah 20
Sehingga sistem persamaan semula identik dengan sistem persamaan berikut ini.
Dengan mengalikan ketiga persamaan itu diperoleh
3 | Husein Tampomas, Pengayaan Matematika, 2008
logz11 z100atau z1
(logy1)(logz1)1 (logx1)(logy1)(logz1)log20 (logx1)1log20
logx1log20
x200atau 2 1
x
(logx1)(logz1)log20 (logx1)(logy1)(logz1)log20 (logy1)log20log20
logy11 y100atauy1
Jadi, penyelesaian sistem persamaan itu adalah {(200,100,100)} atau
1 , 1 , 2 1
.
23. Carilah himpunan solusi dari sistem persamaan
2 log log
log
2 log log log
2 log log log
16 16
4
9 9 3
4 4 2
y x
z
x z y
z y x
.
Solusi:
2 log log
log 4 4
2 x y z
2 log log
log 2 4 4
4
z y x
2 log 2
4 x yz
16
2yz
x …. (1)
2 log log
log 9 9
3 y z x
2 log log
log 2 9 9
9 y z x
2 log 2
9
z xy
81
2z
xy …. (2)
2 log log
log 16 16
4 z x y
2 log log
log 2 16 16
16
y x
z
2 log 2
16 xyz
256
2
xyz …. (3)
Hasil kali ketiga persamaan itu menghasilkan:
256 81 16
2 2
2
4 | Husein Tampomas, Pengayaan Matematika, 2008 4
4 4 4 4
4y z 2 3 4
x
4 3
2
xyz
24
xyz
24
xyz x2yz16 24x16
3 2
x
24
xyz xy2z81 24y81
8 27
y
24
xyz xyz2256 24z256
3 32
z
Jadi, himpunan solusinya adalah
3 32 , 8 27 , 3 2
.
24. Jika
x y z, ,
adalah solusi dari system persamaan berikut ini.2 4 4 4
3 9 9 9
4 16 16 16
log log log log16
log log log log81
log log log log 256
x y z
y x z
z x y
. Carilah nilai dari 48192 xyz .
Solusi:
Dafinisi: loga x y x ay
Akibat 1: loga y
a y
Akibat 2: aalogx x
Ketentuan 1: ak logx 1 alogx k
Bukti:
1 loglog 1
log log log log
a
k k a k x
a x a a x a ak k a x
k
5 | Husein Tampomas, Pengayaan Matematika, 2008
log loglog log a log a log
k
a k a x a k x a
x a a k x
Akibat 3: aqlogxp palogx q
Dalam logaritma didefinikan x0,y0,z0. Pada basis ini untuk
1 ,
0
a
a ,
Gunakan 2log log 2 1 log 2 log
a
a a
a
A
A A
a
untuk menuliskan kembali sistem
persamaan, kita mendapatkan
2 4 4 4
logx logy logz log162log 1 2log 1 2log 2
2 2
x y z
2 2 2
2 logx logy logz 4 2 2
logx yz 4 x2yz24x2yz42…. (1)
3 9 9 9
logy logx logz log813log 13log 13log 2
2 2
y x z
3 3 3
2 logy logx logz 4 3 2
logy xz 4 y2xz34y2xz92…. (2)
4logz16logx16logy16log 2564log 14log 14log 2
2 2
z x y
4 4 4
2 logz logx logy 4 4 2
logz xy 4 z2xy44
2 2
16
xy
z …. (3)
Kalikan kedua sisi dari persamaan-persamaan ini memberikan
4
2
44 3 2 16 9
4
xyz , dengan x0,y0,z0, menghasilkan
4 3 2
xyz …. (4).
Selanjutnya dari (1), (4), kita mendapatkan
3 2 4
4 3
2 x 2 x , analogi
dari (2), (4) dan (3), (4), kita memperoleh jawaban
3 32 , 8 27 , 3 2
y z
x .
2 27 32
24
3 8 3
xyz
48192 48192
2008 24
xyz
25. Tentukan nilai x yang merupakan akar-akar persamaan
6 6
5 1
3 log 3 log
2 2
6 xx x.
Solusi:
6 6
5 1
3 log 3 log
2 2
6 xx x
6 6
5 1
3 log 3 log
2 2
6 | Husein Tampomas, Pengayaan Matematika, 2008
6 6
5 1
3 log 3 log
6 2 6 2
log 6 x logx x
6
5 log
6log 63 6log 62 3 16log 6log
2
x
x x
6 6 6 2
5 1
3 log 3 log log
2 x x 2 x
Misalnya 6logx y, sehingga 2
5 1
3 3
2y y 2y
2
6 5y 6y y
2
6 0
y y
y3
y2
03
y atau y 2
6logx3atau 6logx 2
216
x atau 1
36 x
26. Jika akar-akar persamaan
23log 3log
3 6
1 1
x
x x
p x p
x x
adalah a dan b dengan
ab, maka nilai a .... b
Solusi:
3log 2 3log3 6
1 1
x
x x
p x p
x x
6 6log 3 3log1 x x 1
p x px
Misalnya x3 3log x y, sehingga
21 1 0
p y py
y1
p1
y 1 01
1(diterima) atau (ditolak) 1
y y
p
3 3logx 1
x
1atau 3 3log 0 x x
1
1atau 3 3log 0 10
x x x
7 | Husein Tampomas, Pengayaan Matematika, 2008
Jadi, 11 10 10 a
b
27. Tentukan himpunan penyelesaian dari sistem persamaan
34log log
15 log log log 5 log 3
x y x y
a a a a
x y x y
x y
Solusi:
34log log
15
x y xy x y xy
1
34log
15 log
x y
x y
x y
x y
Misalnya px y log
xy
, sehingga 1 3415 p
p
2
15p 34p150
5p3 3
p 5
03 5
5 3
p p
3log ....(1)
5
x y
x y
5log ....(1)
3
x y xy
log log log 5 log 3
a xa y a a
5
log log
3
a x a
y
5 3 x y
3 5
x y .... (3)
Dari (1) dan (3) diperoleh
3
5 log 3 3
5 5
x x
x x
8
5 log2 3
5 5
x
8 | Husein Tampomas, Pengayaan Matematika, 2008
2 log
3 5
8 5
log 5
x
x
log 2 log 5 3 log8 log 5 5
x x
5log 2x5log 53log8x3log 5
3
5log 8x log 2x 3log 5 5log 5
9 3
5 5
2
log 2log 5
2 x x
2
16 1
log log
25 x
2
16 1 25 x
2 16 25
x
16 25 20 x
3 20
20 12
5
x y (diterima)
3 20
20 12
5
x y (ditolak)
Dari (2) dan (3) diperoleh
3
5 log 3 5
5 3
x x
x x
8
5 log2 5
5 3
x
x
2 log
5 5
8 3
log 5
x
x
log 2 log 5 5 log8 log 5 3
x x
3log 2x3log 55log8x5log 5
5
3log 8x log 2x 5log 5 3log 5
15 5
3 3
2
log 2log 5
2 x x
12 2
9 | Husein Tampomas, Pengayaan Matematika, 2008 12 2
2 x 25
2 12
25 2 x
12 6
25 5 5
64
2 2
x
5 3
5 64 3
64 5 64
x y
(diterima)
5 3
5 64 3
64 5 64
x y
(ditolak)
Jadi, himpunan penyelesaiaannya adalah
20,12 ,
5 , 3 64 64
28. Tentukan himpunan penyelesaian dari sistem persamaan
log 6 log 5
2 log log log
x y
y x
x y xy
Solusi:
2logxlogylogxy.... (1)
log 6 log 5
x y y x
6
log 5
log
x
x
y
y
Misalnya logx ya, sehingga
6 5 a
a
2 5 6 0
a a
a2
a 3
02 3
a a
2
log 2 ....(2)
x y y x
3
log 3 ....(3)
x
y y x
Dari persamaan (1) dan (2) diperoleh
2 2
2logxlogx logx x
2
4log x3logx
logx 4logx 3 0
3 4 4
3
log 0 1(ditolak) log 10 1000(diterima)
4
10 | Husein Tampomas, Pengayaan Matematika, 2008 2
3 3 3
4 4 2
10 10 10 1000
x y
Dari persamaan (1) dan (3) diperoleh
3 3
2logxlogx logx x
2
6log x4logx
2logx 3logx2 0
2 3 3
2
log 0 1(ditolak) log 10 100(diterima)
3
x x x x
3
2 2
2
3 3
10 10 10 100
x y
Jadi, himpunan penyelesaiaannya adalah
41000, 1000 ,
3100,100
29. Tentukan nilai x dari persamaan
1
6log 6log
2x x42x x19.
Solusi:
1
6log 6log
2x x42x x 19
6log 6log
2x x42x x 19
Misalnya yx6logx, sehingga
1
2y42y 19
2
2y 42 19 y
2
2y 19y420
2y7
y6
0 76 2
y y
6 6
log 7 log 6
2
x x
x x
6 6
6 log 6 7 6 log 6
log log log log 6
2
x x
x x
6log2 6log7 6log2 1
2
x x
6log 6log7 6log 1
2
x x
6 7
log
1 2
6 6
11 | Husein Tampomas, Pengayaan Matematika, 2008
6log7 6log7
2 2
1 2 3 4
1
6 6 6
6 x x x x
30. Tentukan nilai x dari persamaan
1 2 2
1 1 log 5 log 2
log 1 log8
log 2,5
x x
x
.
Solusi:
1
11 log 5 log 22 2log 1 log8
log 2,5
x x
x
1
log8
log 5 log 2 log 5 log 2
log 1
1 log 2,5
log 1
x
x
x
1 log8 log10 log 2,5
log 1
1
log 1 log 2,5
2
x
x
x
1
1log 1 log8 2
x x
x
1
log8 1 2
x
x
28 x 1 x1
2
8x 8 x 2x1
2 6 9 0
x x
23 0
x