• Tidak ada hasil yang ditemukan

dari etika ke spiritual bisnis

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2017

Membagikan "dari etika ke spiritual bisnis"

Copied!
314
0
0

Teks penuh

(1)
(2)

Daftar Isi

Bagian Pertama

Spiritualitas Bisnis dalam Perbincangan.

Bab I : Tasawuf, Spiritualitas dan Bisnis

.

1. Spiritualitas dan Etika: Kebutuhan Baru Bisnis Modern, 1

2. Etika Bisnis dan The Corporate Mystice, 7

3. Merasakan Kehadiran Tuhan dalam Aktivitas Bisnis, 10

4. Pemasaran Berbasis Spiritual, 16

5. Mempertanyakan Spiritualitas Para Bankir, 19

Bab II : Artikulasi Nilai Spiritualitas Al-

Qur’an dalam Bisnis.

1. Meniru Allah yang Al-Mughni dan Al-Ghaniy, 24

2. Merengguk Kehidupan yang Berkah, 28

3. Menggapai Al-Falah dalam Bisnis, 32

4. Menjadi Pribadi Produktif, Bercermin Kepada Nai Daud AS, 37

5. Pesan Moral-Spiritual Al-

Qur’an dalam Kehidupan Ekonomi, 42

Bab III : Membangun Sikap Positif Terhadap Harta.

1. Model Pengembangan Harta yang Di Larang, 48

2. Menimbun (Al-Ihtikar) BBM: Absennya Etika, 57

3. Etika Konsumsi, 61

4. Konsep Perdagangan dalam Islam, 65

Bab IV : Trend Baru Konsumen: Membangun Gaya Hidup Halal

1. Gaya Hidup halalan Thayyiban, 70

2. Kreteria Halal dan Haram, 75

3. Hati-

Hati Dengan Label Syari’ah, 82

4. Mewaspadai Investasi Maghrib, 8

Bagian Kedua :

Ekonomi Islam: Sistem Ilahiyyah yang Syumul.

Bab I : Ekonomi Islam: Pencarian yang Belum Selesai.

1. Hakikat Ekonomi Islam, 94

2. Quest Wajah Ekonomi Islam, 99

3. Ekonomi Islam dan Kesejahteraan Ekonomi Uma, 105.

(3)

5. Meneguhkan Keilmuan Ekonomi Islam, 113

Bab II : Ekonomi Islam dan Isu-Isu Aktual

1. Islam, Ramadhan dan Pasar, 118

2. Menghempang Budaya Konsurisme Lewat Puasa, 122

3. Ledakan Penduduk dan Kesiapan Bumi Kita, 127

4. Perumahan Syari’ah: Mungkinkah, 132

5. Merancang Manajemen Qurban, 136

Bagian Ketiga:

Me

waspadai Bisnis Syari’ah Tanpa Ruh Syari’at.

Bab I : Meneguhkan Ruh Syari’at dalam Perbankan Syari’ah.

1. Riba, Bisnis tanpa Moralitas, 142

2. Riba Versus Bunga Bank, Samakah, 146

3. Nelayan, Kemiskinan Struktural dan BPRS, 150

4.

Peranan Ulama dan Akademisi dalam Pengembangan Bank Syari’ah

, 156

5. Bank Syari’ah tanpa Spirit, 165

6. Bank Syari’ah: Asing di Rumah Sendiri, 170

7. bank Syari’ah sebagaio Solusi Krisi

s Ekonomi, 174

Bagian Keempat:

Saatnya Mendayagunakan ZISWAF untuk Kesejahteraan

Umat.

Bab I : Menggali Potensi Ekonomi Umat yang Terpendam.

1

. Dari Konsep Ke Ranah Praktis, 180.

2. Filatropi Islam: Potensi yang Terabaikan.

3. Zakat dan Masalah Kepercayaan Umat

4. Zakat, BAZ dan Kemiskina, 196

5. Fikih Prioritas dan Peradaban Zakatt.

6. Zakat Profesi dan Kepedulian Kaum Profesional, 204

7. Zakat dan Pameran Kemiskinan, 208.

Bab II : Saatnya Mengembangkan Wakaf Produktif.

(4)

5. Menggagas Infaq Produktif, 235

6. Bangkitnya Semangat Filantropi Islam, 240

7. Etos Wakaf: Ketakwaan dan Kesejahteraan Umat, 244

8. Nazhir Wakaf Dalam UU No 41 Tahun 2004, 248

9. Eksistensi Nazhir dalam Fikih, 253

Bagian Kelima:

Masa Depan Pendidikan Tinggi Ekonomi Islam.

Bab I

Meninjau Kembali Model Pengajaran Ekonomi Islam di PT-PTAI

1.

Ketersediaan SDI Ekonomi Syari’ah, 263

2. Masa Depan Pendidikan Tinggi Ekonomi Islam, 266

3. Sumber Daya Insani dan Era MEA, 269

4. Melahirkan SDM Berbasis Syari’ah, 274

5. kajian Islam IAIN.SU: dari Dikotomi ke Integrasi, 278

6. FEBI dan Kado Besar 40 Tahun IAIN.SU, 282

7. Ekonomi Islam, Ikhtiar Mewujudkan Human Falah, 288

(5)

D

a r i

E

t i k a

k e

S

p i r i t u a l i t a s

B

i s n i s

T

el a

'

a h

I

s u

-I

s u

A

kt ua l

da n

M

a s a

D

epa n

P

en d id ika n

T

in g g i

E

k o n o mi

I

s l a m

.

A

z h a r i

A

k m a l

T

a r i g a n

DiTERbI TKAN ATAS KERjASAM A

(6)

K at a P en g an t ar

K ei n g i n an u n t u k m en u l i s b u k u Sp i r i t u al i t as b i sn i s su d ah l am a b er sem ay am d i b en ak saya. L eb i h - l eb i h k et i k a say a m en j ab at seb ag ai K et u a Ju r u san sek al i gu s k et u a Pr o g r am St u d i Ek o n o m i I sl am Fak u l t as Sy ar i ’ah I A I N .SU . Seb en ar n y a, d i d al am k u r i k u l u m Pr o d i Ek o n o m i I sl am t er d ap at m at a k u l i ah Et i k a b i sn i s. N am u n en t ah m en gap a m at a k u l i ah i n i t el ah d i h ap u s d en g an al asan y an g t i d ak b eg i t u j el as. Ju g a ad a m at a k u l i ah ak h l ak t asaw u f d an t eo l o gi . N am u n m en u r u t say a, m at a k u l i ah t er seb u t t i d ak cu k u p . Bah k an u n t u k d u a m at a k u l i ah y an g d i seb u t t er ak h i r , d al am t i n g k at t er t en t u t o p i k - t o p i k i n t i n y a t i d ak r el ev an d en g an st u d i ek o n o m i I sl am .

Sej ak saat i t u l ah say a b er t ek ad u n t u k m el ak u k an p er u b ah an d an p en g em b an g an k u r i k u l u m . Set i d ak n y a m el ak u k an r ev i si d an m em b er i t i t i k t ek an b ar u t er h ad ap m at a k u l i ah t er seb u t . U n t u k t eo l o gi , n am a m at a k u l i ah d an i si n y a d i r u b ah m en j ad i T eo l o g i Ek o n o m i . D i d al am n y a, k aj i an t en t an g al i r an - al i r an t eo l o g i Q ad ar i y ah , Jab ar i y ah , A sy ’ar i y ah , M at u r i d i y y ah , M u ’t az i l ah d an l ai n n y a h an y a d i b ah as d al am sat u at au d u a p er t em u an . Pad ah al seb el u m n y a d i b ah as d al am sat u sem est er . Sel eb i h n y a, t o p i k - t o p i k i n t i n y a b er k ai t an d en gan m ak n a k er j a, ek si st en si h ar t a, p er t an g g u n g j aw ab an b i sn i s d an seb agai n y a.

U n t u k m at ak u l i ah A k h l ak T asaw u f , n am a m at ak u l i ah n y a t et ap n am u n t o p i k i n t i n y a d i r u b ah d an d i ar ah k an k ep ad a h al y an g b er k ai t an d en g an sp i r i t u al i t as. T o p i k - t o p i k d en gan sej ar ah asal - u su l t asaw u f , t o k o h - t o k o h su f i d an aj ar an n y a h an y a d i sam p ai k an sec ar a r i n gk as d an sed er h an a. B er b ed a h al n y a k et i k a m at ak u l i ah ak h l ak t asaw u f d i aj ar k an d i f ak u l t as Sy ar i ’ah l eb i h - l eb i h U sh u l u d d i n .

Seb en ar n y a i su - i su sp i r i t u al d al am b i sn i s b u k an l ah h al b ar u . Sej ak t er b i t n y a b u k u D an ah Z o h ar d an I an M ar sh al l , SQ : Sp i r i t u a l I n t el l i g en c e-T h e U l t i m a t e I n t el l i g en c e ( SQ : M em an f aat k an K ec er d asan Sp i r i t u al d al am B er p i k i r I n t eg r al i st i k d an H o l i st i k u n t u k M em ak n ai K eh i d u p an ) d an b u k u

Sp i r i t u a l C a p i t a l ; W ea l t h W e c a n L i v e B y U si n g O u r R a t i o n a l , E m o t i o n a ,

a n d Sp i r i t u a l I n t el l i g en c e t o T r a n sf o r m O u r sel v es a n d C o r p o r a t e C u l t u r e

(7)

d en g an b u k u G ay H en d r i ck s d an K at e L u d em an y an g b er j u d u l , T h e C o r p o r a t e M y st i c : A G u i d e B o o k f o r V i si o n a r i es w i t h T h ei r F eet o n t h e

G r o u n d , k eb er ad aan sp i r i t u al i t as d al am ak t i v i t as b i sn i s m en j ad i n i scay a. Bah k an j au h seb el u m n y a Jo h n N ai sb i t d an Pat r i ci a A b u r d en c e t el ah b er t er i ak - sal ah sat u t r en d - r el i g i o n n o sp i r i t u a l i t a s y es.

Say a b er t ek ad u n t u k m en u l i s b u k u d ar as t en t an g sp i r i t u al i t as b i sn i s. Say ap u n su d ah m el an g k ah d en g an m er an can g o u t l i n en y a. N am u n sam p ai d et i k i n i , say a m asi h b er h en t i p ad a b ag i an p er t am a; p em b ah asan m en gen ai m ak n a sp i r i t u al i t as d an b i sn i s. Sam p ai p en g an t ar b u k u i n i d i t u l i s, b u k u u t u h sp i r i t u al i t as b i sn i s i t u t et ap saj a b el u m sel esai .

En t ah m en gap a, k et i k a say a k em b al i m em b u k a f i l e t u l i san - t u l i san say a sej ak 10 t ah u n t er ak h i r , say a seak an m en d ap at k an “ i l h am ” . Seak an say a d i p er i n t ah u n t u k m en er b i t k an ar t i k el - ar t i k el say a k h u su sn y a y an g b er k en aan d en g an ek o n o m i , et i k a d an b i sn i s I sl am . Say a m en c o b a m en g u m p u l k an n y a. Say a j u g a m em i n t a b an t u an b eb er ap a o r an g t em an u n t u k m em b u at k l asi f i k asi at au b agi an - b ag i an . T u l i san i t u ak h i r n y a b er h asi l d i k u m p u l k an . Seo r an g y u n i o r say a, Sy u k r i A l b an i N asu t i o n b ah k an t el ah m em b u at si st em at i k a b u k u i t u . say a b er p i k i r , b el i au ad al ah o r an g y an g t ep at u n t u k m en j ad i ed i t o r b u k u i n i . N am u n say a m en ger t i , seb ag ai d o sen m u d a y an g en er g i k d an j u g a k esi b u k an n y a d al am st u d i S3, r en c an a p en er b i t an b u k u i n i p u n t er h en t i . Si n g k at cer i t a, sam p ai say a m en y el esai k an t u g a say a d i j u r u san , b u k u t er seb u t b el u m j u g a t er w u j u d .

Set el ah d i l an t i k m en j ad i D ek an Fak u l t as Ek o n o m i d an Bi sn i s I sl am , say a b er t ek ad t i d ak b er h en t i d i p er en can aan . Bu k u u t u h t en t an g sp i r i t u al i t as b i sn i s t ak j ad i say a t u l i s. B u k u k u m p u l an ar t i k el i n i p u n t ak j u g a sel esai . Say a b er j an j i p ad a d i r i saya, b u k u i n i h ar u s sel esai . H asi l n y a sep er t i ap a y an g b er ad a d i t an gan p em b ac a saat i n i .

Seb agai b u k u y an g asal n y a ad al ah ar t i k el - ar t i k el say a d i W asp ad a, l eb i h k u r an g 10 t ah u n l am an y a, t en t u l ah m em i l i k i b an y ak k el em ah an . Set i d ak n y a k el em ah an b u k u y an g b ah an n y a ar t i k el i t u ad a 4 p o i n t .

(8)

p em i k i r an y an g d i k em u k ak an b el u m p u l a t er u j i . K eem p a t , ar t i k el b i asan y a san gat t er k ai t d en gan k o n t ek s. A r t i k el m er u p ak an r esp o n p en u l i s t er h ad ap i su - i su y an g b er k em b an g .

K en d at i d em i k i an , ar t i k el j u g a m em i l i k i k ek u at an . P er t a m a , A r t i k el i t u b i asan y a m er u p ak an g ag asan o r i si n i l p en u l i sn y a. I a t i d ak d i si b u k k an u n t u k m en el a’ah d an m en gu t i p p en d ap at d an t eo r i p ar a p ak ar . A r t i k el sesu n g gu h n y a m er u p ak an r u an g b eb as b ag i p en u l i s u n t u k b er ek sp r esi . Pem i k i r an d i d al am ar t i k el b i asan y a l eb i h g en u i n e at au o t en t i k . K ed u a ,

b ah asa y an g d i g u n ak an r el at i f m u d ah d i cer n a. O r an g aw am sek al i p u n , y an g t i d ak p er n ah m en g ec ap p en d i d i k an t i n g g i m am p u m en c er n a i si seb u ah ar t i k el . K et i g a , k ar en a d i m ak su d k an seb ag ai r esp o n t er h ad ap f en o m en a so si al at au t r en d y an g sed an g b er k em b an g , m ak a ar t i k el i t u b i asan y a l eb i h m em b u m i .

Say a m en y ad ar i sep en u h n y a k el em ah an y an g d i m i l i k i seb u ah ar t i k el . U n t u k i t u l ah , say a b er u p ay a u n t u k m en u t u p i sed i k i t k el em ah an i t u . Sal ah sat u c ar a y an g say a t em p u h ad al ah d en g an m er ev i si h al - h al y an g p en u l i s an gg ap p en t i n g . Sel an j u t n y a p en u l i s j u g a m em b er i k an a cat at an - cat at an k ak i ag ar p em b ac a d ap at m er u j u k n y a d an m el ak u k an t el a’ah y an g m en d al am .

K en d at i b u k u i n i t el ah t er b i t , say a t i d ak m er asa “ h u t an g ” say a t el ah sel esai . M en u l i s b u k u y an g l eb i h ser i u s t en t an g sp i r i t u al i t as b i sn i s t et ap l ah m en j ad i c i t a- ci t a saya. Set i d ak n y a b i sa t er b i t p ad a t ah u n m en d at an g.

D i d al am p en g an t ar i n i , say a i n gi n m en g u c ap k an t er i m ak asi h y an g seb esar - b esar n y a k ep ad a H ar i an W asp ad a y an g t el ah m em b er i r u an g k ep ad a p en u l i s u n t u k m en y am p ai k an g ag asan d an p em i k i r an t en t an g I sl am . H u b u n gan say a d en g an w asap ad a su d ah m em asu k i d u a d i gi t . A r t i k el - ar t i k el y an g ad a d i d al am b u k u i n i ad al ah sak si h u b u n gan y an g p an j an g i t u . say a b er d o ’a ag ar W asp ad a t et ap b er j ay a.

(9)

U c ap an t er i m ak asi h k ep ad a t em an - t em an d i Fak u l t as Ek o n o m i d an Bi sn i s I sl am at as p er g u l at an p em i k i r an y an g sel am a i n i b er l an gsu n g. Sam a ad a d al am f o r u m - f o r u m r esm i at au p u n d al am su asan a san t ai . G ag asan - g ag asan seg ar at au p u n k r i t i k y an g k i t a l o n t ar k an t an p a k i t a sad ar i seb en ar n y a ak an m em b u at k i t a sem ak i n k r i t i s, an al i t i s d an t i d ak t er t u t u p k em u n g k i n an k i t a m en d ap at k an sesu at u y an g b ar u . U n t u k sel an j u t n y a k i t a d al am i d an k em b an gk an . Say a san gat sen an g sek al i , j i k a t er b i t n y a b u k u i n i d ap at m en d o r o n g t em an - t em an u n t u k m en er b i t k an k ar y an y a.

K ep ad a b ap ak W ak i l Rek t o r I I A I N .SU , Pr o f . D r . H asan A sar i , M A , say a u c ap k an t er i m ak asi h y an g sed al am - d al am n y a at as p r o gr am p en er b i t an b u k u . Pr o g r am i n i h em at say a l u ar b i asa d an d am p ak n y a j el as b ag i l ah i r n y a k ar y a- k ar y a ak ad em i k p ar a d o sen . K ar en a p r o gr am i t u p u l al ah b u k u i n i m en j ad i m u n g k i n u n t u k d i t er b i t k an .

A k h i r y a, seb agai k u m p u l an ar t i k el , t i d ak t er t u t u p ad a p en gu l an gan . I n i j u g a m er u p ak an sat u k el em ah an b u k u y an g b er asal d ar i ar t i k el . N am u n say a m en c an t u m k an n y a d i ak h i r u n t u k m en gat ak an , b ah w a say a sed ap at m u n g k i n m en g h i n d ar i ad an y a p en gu l an gan . Ji k ap u n m asi h ad a, i t u ar t i n y a sesu at u y an g l u p u t d ar i say a d an k ar en an y a say a m o h o n m a’af.

Sek eci l ap ap u n m an f a’at y an g d i d ap at p em b ac a l ew at b u k u i n i , say a ak an san gat b er b ah ag i a sek al i . B agi seo r an g p en u l i s, t i d ak ad a h ar ap an d ar i seb u ah t u l i san k ec u al i ad a m an f a’at n y a b ag i o r an g l ai n . Sy u k u r - sy u k u r d ap at m er u b ah k ead aan m en j ad i l eb i h b ai k .

M ed an , 13 A p r i l 20 14.

(10)

Bagian Pertama

(11)

Bab Satu

Tasawuf, Spiritualitas dan Bisnis.

i. Spiritualitas dan Etika: Kebutuhan Baru Bisnis M odern.

Bel ak an g an i n i k i t a ser i n g m en d en gar i st i l ah sp i r i t u al , sp i r i t u al i t as, d an t asaw u f . Sel an j u t n y a k at a t er seb u t d i k ai t k an p u l a d en g an b i sn i s. Jad i l ah i st i l ah sp i r i t u al i t as b i sn i s m en j ad i b ag i an t r en d d ar i ab ad m o d er n . B eb er ap a b u k u y an g t er b i t b el ak an g an j u g a t el ah m em p er b i n c an g k an sp i r i t u al i t as b i sn i s. I n t i n y a, d u n i a b i sn i s t i d ak saj a m em b u t u h k an et i k a ( et i k a b i sn i s) t et ap i j u g a sp i r i t u al i t as b i sn i s. Et i k a b i sn i s b i sa saj a b er su m b er d ar i si st em et i k a sek u l er d an r asi o n al , n am u n sp i r i t u al i t as b i sn i s l eb i h b er si f at r u h an i ah . D en g an k at a l ai n , sp i r i t u al i t as b i sn i s ad al ah n am a l ai n d ar i t asaw u f ( u n t u k ) b i sn i s.

I st i l ah t asaw u f m er u p ak an i st i l ah k h as I sl am , y an g t el ah m u n cu l sej ak l am a. Bah k an b eb er ap a p en u l i s t asaw u f m en y eb u t k an i st i l ah i n i t el ah ad a sej ak m asa aw al I sl am , b ah k an j au h seb el u m n y a. L y n n W i l c o x d en g an m en gu t i p p er n y at aan B ay az i d B i st am i ( w .8 78 ) m en gat ak an , b en i h n y a d i t an am p ad a m asa N ab i A d am . B en i h - b en i h i n i b er k ec am b ah sem asa N ab i N u h d an b er b u n g a sem asa N ab i I b r ah i m . A n g g u r p u n t er b en t u k p ad a m asa N ab i M u sa, d an b u ah n y a m at an g p ad a m asa N ab i I sa. D i m asa M u h am m ad , sem u a i t u d i b u at m en j ad i an g g u r m u r n i .1

K at a t asaw u f sen d i r i t i d ak d i k en al d i d al am A l - Q u r ’an d an H ad i s, n am u n t asaw u f seb ag ai seb u ah si k ap , p er i l ak u at au ak h l ak t el ah d i p er ak t i k k an o l eh g en er asi aw al I sl am . L i n n W i l c o x m en j el ask an b ah w a d at a h i st o r i s t en t an g t asaw u f b er asal l eb i h d ar i 14 0 0 t ah u n l al u , sej ak m asa N ab i M u h am m ad saw . A j ar an - aj ar an d asar t asaw u f t er d ap at d i d al am A l - Q u r ’an . A d ap u n p en d i r i m az h ab t asaw u f ad al ah U w ay s al - Q ar n i . I a t i n g g al d i Yam an . W al au t i d ak p er n ah b er t em u d en g an N ab i M u h am m ad saw , H az r at U w ay s m en er i m a aj ar an - aj ar an

(12)

I sl am m el al u i h at i - n u r an i n y a d an m el ak san ak an asas- asas y an g d i aj ar k an o l eh n y a. Sem asa h i d u p n y a, N ab i p er n ah m en y eb u t k an t en t an g H az r at , “ Say a m er asak an n ap as San g M ah a Pen gasi h d at an g k ep ad ak u d ar i ar ah Yam an .

H ai d ar B aq i r d al am b u k u sak u T asaw u f m en gat ak an b ah w a, seb ag ai m an a f i l saf at , t asaw u f m em i l i k i d u a asp ek : asp ek t eo r i t i s ( n a z h a r i ) d an asp ek p er ak t i s

( ‘a m a l i ) . A sp ek p r ak t i s t asaw u f m el i p u t i t at a c ar a h u b u n g an m an u si a t er h ad ap d i r i n y a sen d i r i , d u n i a d an T u h an . D al am asp ek i n i , t asaw u f m em i l i k i p er sam aan d en g an et i k a - d i sam p i n g p er b ed aan n y a d en g an ak h l ak ( et i k a) . A sp ek p r ak t i s t asaw u f i n i d i seb u t d en g an sa i r w a su l u k ( p er j al an an d an p er l i n t asan ) at au su l u k

saj a. D al am p er j al an an t er seb u t i a m em i l i k t ah ap ( m a q a m ) d an k ead aan j i w a

( h a l ) .2

Sed an g k an sec ar a t eo r i t i s, t asaw u f b er k ai t an d en gan p em ah am an t en t an g w u j u d , y ak n i t en t an g T u h an , m an u si a d an al am sem est a. Seb ag ai m an a d i d al am f i l asaf at ( o n t o l o gi s) w u j u d d i p ah am i q u a w u j u d ( seb agai w u j u d i t u sen d i r i ) . y ak n i w u j u d seb ag ai m an a ad an y a d an b u k an sek ed ar seb ag ai at r i b u t b ag i k eb er ad aan seg al a sesu at u , T u h an , m an u si a, d an al am sem est a sel eb i h n y a. Bed an y a, f i l saf at m en d asar k an ar g u m en t asi n y a p ad a p r i n si f - p r i n si f r asi o n al , sed an gk an t asaw u f m en gan d al k an p ad a p en c er ah an i n t u i t i f ( i sy r a q , k a sy f ) at au p en gal am an ( p er asaan ) sp i r i t u al ( z a u q ) . Bah k an j i k a d i k ai t k an d en g an p en em u an m u t ak h i r d al am r i set m en g en ai o t ak , m ak a t asaw u f b u k an saj a m en g an d al k an p ad a p r o ses o t ak k an an , m el ai n k an - m el am p au i p r o ses y an g b er si f at seb er a l i t u - i a m en gan d al k an p ad a h at i ( q a l b at auf u ’ad ) .

K at a sp i r i t u al b er asal d ar i b ah asa I n ggr i s d an m ak n an y a m i r i p u n t u k t i d ak m en gat ak an sam a d en g an t asaw u f . D i sam p i n g k ed u a k at a t er seb u t t er d ap at sat u k at a l agi y an g m ak n an y a b er d ek at an d en g an t asaw u f y ai t u g n o st i si sm . Ber b ed a

2 H ai d ar B ag i r , B u k u Sa k u T a s a w u f , B an d u n g : A r asy , 20 0 5. B er k ai t an d en g an t e r m i n o l o g i y a n g k er ap d i p ak ai d al a m i l m u t a sa w u f d ap at d i l i h at d al a m b u k u n y a, M u h am m ad F et h u l l a h G u l en ,

(13)

d en g an ag n o st i k y an g ar t i n y a t i d ak t ah u d an r ag u ak an T u h an . K at a g n o st i si sm

b er m ak n a o r an g y an g t ah u t en t an g T u h an . D i d al am K am u s Besar B ah asa I n d o n esi a, k at a i n i b er m ak n a sem an gat , j i w a, su k m a at au r u h . K at a sp i r i t u al d i d al am b ah asa I n d o n esi a b er ar t i b er h u b u n g an d en gan at au b er si f at k ej i w aan ( r u h an i - b at i n ) .

K en d at i p u n t asaw u f m em i l i k i k ed ek at an m ak n a b ah k an p er sam aan d en g an sp i r i t u al , n am u n k ed u an y a t i d ak sam a. Sep er t i ap a y an g d i seb u t o l eh N aj i b Bu r h an i , b an y ak k el o m p o k h u m an i s d an at h ei s y an g m em i l i k i k em at an gan sp i r i t u al d an m en g aj ar k an p en g al am an n y a k ep ad a o r an g l ai n . I n i l ah y an g d i seb u t d en g an l ah i r n y a f en o m en a n ew a g e. Su at u z am an b ar u at au “ k o n sp i r asi b ar u d al am m el i h at d u n i a” - i st i l a h M ar i l y n Fo r g u so n - y an g d i t an d ai d en g an p esat n y a m i st i k sp i r i t u al i t as d en gan m en aw ar ak an p en c ap ai an at au p er h u b u n g an d i r i m an u si a k ep ad a su m b er d i r i ( t h e so u r c e) .

B ai k sp i r i t u al i sm e m au p u n t asaw u f at au an i sl a m i c m y st i c i sm sam a- sam a m em an f aat k an sem ac am p o t en si - p o t en si i n n er s e l f ( d i r i l eb i h d al am ) , i n d er a k een am , q a l b , d an i n t u i si . Po t en si - p o t en si i t u l ah y an g b i sa m em b er i k an m ak n a t er t en t u d ar i su at u t i n d ak an , en l i g h t en m en t ( p en cer ah an ) , k ei n d ah an “ t o f o r g e n ew p a t h s, t o f i n d so m e f r e s h ex p r essi o n o f m ea n i n g , so m et h i n g t h e “ t o u c h es” u s

a n d t h a t c a n g u i d e u s f r o m w i t h i n . ”

(14)

Ji k a d i h u b u n g k an d en g an et i k a, p er t an y aan n y a ad al ah ap a p er b ed aan t asaw w u f d en g an et i k a ? T asaw u f p r ak t i s - seb ag ai t asaw u f - t i d ak p er n ah m el ep ask an p er h at i an p ad a h u b u n gan m an u si a d en gan T u h an . Pem b ah asan t en t an g h u b u n gan m an u si a d en g an m an u si a l ai n d an d en g an al am t ak p er n ah l ep as d ar i k o n sen t r asi t asaw u f d al am m en y u b u r k an h u b u n g an m an u si a d en g an T u h an . Sel ai n i t u , m asi h m en u r u t Bagi r , p er b ed aan y an g l eb i h esen si al , b er b ed a d en g an ak h l ak , T asaw u f b er si f at d i n am i s. I n i t er k ai t d en gan b er b ag ai t ah ap d an k ead aan k ej i aw aan y an g h ar u s d i l ak o n i d al am t ah ap d em i t ah ap d an t i n gk at d em i t i n g k at o l eh set i ap sa l i k ( p en em p u h su l u k ) . D en g an k at a l ai n , t i d ak sep er t i ak h l ak , t asaw u f m el i p u t i j u g a d i si p l i n y an g b er si f at d i n am i s, b u k an saj a d i si p l i n d al am m ak n a k et aat an t er h ad ap sesu at u at u r an y an g b ak u , t et ap i j u g a k et aat an t er h ad ap su at u m et o d e k h as u n t u k m en cap ai n y a.

L al u ap a y an g d i m ak su d d en g an sp i r i t u al i t as b i sn i s ? Sec ar a h ak i k i , b i sn i s m er u p ak an u r u san k h as m an u si a. seb ag ai u r u san k h as m an u si a, b i sn i s m en j ar i n g sem u a o r an g t an p a t er k ec u al i . Bi sn i s sel al u b er h u b u n g an d en g an ap a y an g p al i n g b er n i l ai at au y an g p al i n g b er h ar g a p ad a m an u si a. H al y an g b er n i l ai d an b er h ar g a i t u y an g sel al u i n g i n d i t i n gk at k an k u al i t asn y a t i ad a l ai n ad al ah h i d u p . A g ar t et ap h i d u p , t er l eb i h ag ar h i d u p n y a sem ak i n b er m u t u at au sem ak i n sej ah t er a, m an u si a t en t u ak an m en g ger ak k an seg al a d ay a d an k em am p u an y an g d i m i l i k i . T er k ad an g i a h ar u s m em er gu n ak an b er b ag ai t ak t i k d an st r at eg i u n t u k m en i n gk at k an k u al i t as h i d u p n y a, m i n i m al m em p er t ah an k an h i d u p n y a. Pad a t at ar an i n i , b i sn i s l al u m er u p ak an v er b a , b u k an n o m i n a . Bi sn i s m er u p ak an u p ay a m an u si a u n t u k m en j au h i p en d er i t aan at au k em el ar at an d an m en d ek at k an d i r i k ep ad a k en y am an an at au k esej ah t er aan ek o n o m i s. Bi sn i s m er u p ak an k at a k er j a, g er ak an d ar i k em el ar at an m en u j u k esej ah t er aan . I t u l ah h ak i k at b i sn i s.3

(15)

A p ak ah y an g m en g ger ak k an m an u si a seh i n g g a i a b ek er j a u n t u k m en i n g k at k an t a r a f h i d u p n y a m en j ad i l eb i h b ai k ? p en g g er ak i t u b i sa m ac am - m acam . A d a y an g b er su m b er d ar i d al am d i r i m an u si a t et ap i b i sa j u g a b er su m b er d ar i l u ar d i r i m an u si a. d en g an b ah asa y an g b er b ed a, m o t i v asi d al am d i r i m an u si a b i sa b er asal d ar i d i r i sen d i r i t et ap i b i sa j u g a d ar i o r an g l ai n . Ji k a k i t a m en g i k u t i p el at i h an m o t i v asi , h ak i k at n y a k i t a sed an g d i m o t i v asi o l eh t r ai n er , p el at i h at au m o t i v at o r . A k i b at n y a, k i t a b i sa saj a t er b ak ar d an t er m o t i v asi . N am u n set el ah ac ar a sel esai , m o t i v asi i t u p u n k em b al i h i l an g. I n i m en u n j u k k an b ah w a m o t i v asi y an g b er asal d ar i l u ar k en d at i p er l u n am u n t i d ak t er l al u si gn i f i k an .

M o t i v asi i t u sej at i n y a h ar u s m u n cu l d ar i d al am d i r i m an u si a. Pen g g er ak y an g t er b ai k i t u ad al ah , j i k a i a m u n cu l d ar i d al am d i r i m an u si a sen d i r i . m an u si a i t u sen d i r i seb ag ai m an a y an g k er ap d i j el ask an p ar a f i l o so f , seb ag ai m ak h l u k h i d u p , m an u si a d i t en t u k an o l eh ad an y a k ei n gi n an , h asr at , n al u r i , p i k i r an , k eh en d ak d an k esad ar an . D en g an k at a l ai n , k ei n gi n an , h asr at , n al u r i , b er p i k i r , k eh en d ak b eb as d an k esad ar an m en ci r i k an m an u si a seb ag ai m ak h l u k h i d u p y an g b er b ed a d en g an m ak h l u k - m ak h l u k h i d u p l ai n n y a.

D en gan d em i k i an , sp i r i t u al i t as b i sn i s d al am m ak n a t asaw u f ( u n t u k ) b i sn i s, ad al ah seb u ah d o r o n g an y an g b er su m b er d ar i d al am d i r i m an u si a y an g t er m an i f est asi d al am p r ak t i k b i sn i sn y a. Pel ak u n y a t i d ak saj a b er b u at sesu ai d en g an st an d ar et i k a u m u m , n am u n l eb i h d ar i i t u , l ak u b i sn i sn y a sesu n g g u h n y a m er u p ak an u p ay a m en t er j em ah k an si f at d an asm a A l l ah SW T . I a t i d ak saj a b er b i sn i s u n t u k m en c ar i k eu n t u n gan m at er i al sem at a, t et ap i su d ah b er g er ak u n t u k m en c ar i k ep u asan b at i n d an k ed am ai an j i w a.

A k t i v i t as b i sn i s d i l i h at t i d ak l agi d ar i asp ek h o r i z o n t al t et ap i d i l i h at d ar i asp ek v er t i k al . Per t an y aan y an g m u n cu l d al am d i r i n y a, t i d ak l agi ap ak ah seb u ah p er i l ak u t el ah sesu ai d en g an u k u r an m o r al d an b en ar sec ar a h u k u m . L eb i h d ar i

20 0 7. R i c h ar d B r an so n , Sc r e w B u s i n e s s a s U su a l , B e r b u a t B a i k i t u B a g u s u n t u k B i sn i s,

(16)

i t u p er t an y aan n y a ad al ah , ap ak ah ak t i v i t as b i sn i sn y a at au k ep u t u san b i sn i sn y a d i r i d h ai A l l ah at au t i d ak . I a t i d ak l agi b er t u m p u p ad a ak al n y a t et ap i m en gac u p ad a su ar a h at i n y a y an g sel al u m em an c ar k an k eb en ar an , k eb ai k an d an k ei n d ah an . Jad i l ah b i sn i s seb ag ai ak t i v i t as y an g b er t u j u an u n t u k m em p er k ay a d an m em p er d al am sp i r i t u al i t as d i r i . Pen d ek an y a, k eu n t u n gan b i sn i s d i l i h at seb er ap a k ay a i a d en gan p en g al am an sp i r i t u al b u k an seb er ap a b an y ak k eu n t u n g an m at er i al . W al l ah u a’l am b i al - sah w ab .

2. T h e C o r p o r a t e M y s t i c

A d al ah D r . G ay H en d r i ck s d an D r . K at e G o o d em an d al am b u k u n y a y an g c u k u p t er k en al T h e C o r p o r a t e M y s t i c ,4 m en u l i sk an b ah w a, p ad a p asar gl o b al n an t i , an d a ak an m en em u k an o r an g- o r an g su ci , m i st i k u s at au su f i , d i p er u sah aan - p er u sah aan b esar at au o r g an i sasi - o r g an i sasi m o d er n , b u k an d i w i h ar a, b i ar a, k u i l , g er ej a at au m asj i d .5

Ji k a p r ed i k si H en d r i ck s d an G o o d em an d i at as b en ar , t en t u saj a h al t er seb u t c u k u p m en gej u t k an k i t a. Bu k an k ah sel am a i n i k eg i at an b i sn i s- t an p a b er m ak su d m en g en er al i si r - m er u p ak an k eg i at an y an g san gat j au h d ar i n i l ai - n i l ai et i k a t er l eb i h l agi n i l ai - n i l ai sp r i t u al i t as.

T er n y at a g ag asan H en d r i ck s d an G o o d em an i n i b u k an h an y a sek ed ar g ag asan ap a l agi sek ed ar k h ay al an . M ar k M o o d y , p i m p i n an sen i o r d i Sh el l , sal ah sat u p er u sah aan m i n y ak t er b esar d i d u n i a t el ah m en c o b a g ag asan t er seb u t . I a m em an g gi l seo r an g p en d et a B u d h h a g u n a m em b er i k an t r ap i sp r i t u al k ep ad a 550 ek sek u t i f p er u sah aan t er seb u t . L an g k ah i n i d i am b i l n y a u n t u k m en i n g k at k an

44 B u k u i n i t e l a h d i t er j e m a h k a n k e d al a m b a h a sa I n d o n esi a d an d i t er b i t k an o l eh K a i f a sal a h sat u l i n e M i z an . B u k u i n i d i b er i p en g a n t ar o l eh H ai d ar B ag i r . L i h at , G a y H en d r i c k s d an K at e

L u d em an , T h e C o r p o r a t e M y st i c , Su k ses B er b i sn i s d en g an H at i , t e r j . F a h m y Y am a n i , B an d u n g : K ai f a, 20 0 2.

5 P e r n y a t aan i n i d i k u t i p o l eh A h m a d N aj i b B u r h an i d al a m b u k u n y a, Su f i s m e K o t a . B u k u i n i se n g aj a d i t u l i s d al am k o n t ek s m er esp o n t r e n d su f i sm e k o t a a t a u g e r a k a n - g e r a k a n se j e n i s d i d u n i a k o n t e m p o r er . L i h at , A h m a d N aj i b B u r h an i , Su f i s m e K o t a ,Ja k ar t a: Ser am b i , 20 0 1, h . 6 3.

(17)

k i n er j a k ar y aw an n y a sek al i gu s m em b an gu n p ar ad i g m a d al am p er u sah aan n y a ag ar l eb i h c an g gi h d an m en g u n t u n g k an .6

T h e C o r p o r a t e M y s t i c m en d asar k an d i r i p ad a i n t egr i t as, p a ssi n g a n d c o m p a ssi o n , d an n i l ai n i l ai m i st i k - sp r i t u al . Pal i n g t i d ak ad a d u a b el as k ar ak t er i st i k p en t i n g d ar i t h e c o r p o r a t e m y st i c y an g h ar u s d i am al k an p em i m p i n p er u sah aan d an k ar y aw an n y a j i k a p er u sah aan n y a i n g i n m aj u .7 Seb ag i an d i an t ar an y a y an g p al i n g p en t i n g ad al ah ,

P er t a m a , m u t l ak j u j u r d an sel al u b er k at a b en ar ser t a k o n si st en ak an k eb en ar an . M er ek a ak an sel al u j u j u r , k en d at i p u n k ej u j u r an u n t u k m en u n j u k k an k eb en ar an i t u am at m en y ak i t k an .

K ed u a , k et er b u k aan seb ag ai b ey o n d a m o r a l i n j u n c t i o n .

K et i g a , p en gat ah u an d i r i y an g m en u n t u t set i ap o r an g u n t u k m em b ek al i d i r i d en g an i l m u p en get ah u an . L eb i h d ar i i t u o r an g- o r an g d i p er u sah aan t er seb u t h ar u s m en j ad i m asy ar ak at b el aj ar ( l ea r n i n g so c i et y ) t er u t am a b el aj ar t en t an g d i r i m er ek a sen d i r i .

K eem p a t , f o cu s d al am k o n t r i b u si . Sel am a i n i m u n g k i n y an g l eb i h d i u t am ak an ad al ah g i v i n g ( h ak ) k et i m b an g r ec ei v i n g ( k ew aj i b an ) . T h e C o r p o r a t e m y st i c m em b an g u n k esad ar an d i r i u n t u k l eb i h f o cu s d al am k o n t r i b u si . K o n t r i b u si m er ek a t er h ad ap o r an g l ai n sel al u b er ad a d i al t ar d ep an n i at - n i at m er ek a.

K el i m a , Sp r i t u al i t as n o n d o gm at i s. I n i m en j ad i n i l ai i n t r i n si k m an u si a, d asar p er en n i al at as n i l ai k ej u j u r an , k et er b u k aan d an seb agai n y a.

K et u j u h , M en c ap ai l eb i h b an y ak h asi l d en g an sed i k i t u p ay a. Per h at i an h ar u s d i p u sat k an p ad a m asa sek ar an g. H an y a j i k a k i t a b er ad a p ad a m asa sek ar an g- b u k an n y a t er j eb ak d al am p en y esal an t er h ad ap m asa l am p au d an

6 I b i d .,

(18)

k ek h aw at i r an m asa d ep an - w ak t u b i sa d i t ak l u k k an . I n i k ar en a m em an g h an y a m asa sek ar an gl ah y an g b i sa d i k el o l a.

K et u j u h , m em b an g k i t k an y an g t er b ai k d al am d i r i m er ek a d an o r an g l ai n .

K ed el a p a n , k et er b u k aan t er h ad ap p er u b ah an . Per u b ah an sesu at u y an g t i d ak b i sa d i t o l ak , i a b ag ai k an ai r y an g t er u s b er j al an . D i si n i l ah d i p er l u k an k eser i u san u n t u k b el aj ar seh i n g ga i a ak an sel am at d i d al am ar u s p er u b ah an t er seb u t .

K esem b i l a n , C i t a r asa h u m o r y an g t i n g gi . Sat u - sat u n y a c ar a y an g t er b ai k u n t u k m en i l ai k eseh at an seb u ah t i m at au seb u ah p er u sah aan ad al ah d en gan m en g et ah u i seb er ap a ser i n g m er ek a b er can d a.

K esep u l u h , V i si y an g j au h k ed ep an d an f o k u s y an g c er m at . M i m p i b esar h ar u s d i m i l i k i set i ap o r an g. M i m p i i n i l ah y an g ak an m en g g er ak k an n y a u n t u k m ew u j u d k an c i t a- ci t an y a.

K eseb el a s, D i si p l i n d i r i y an g k et at . K ed i si p l i n an m er u p ak an seb u ah k eh ar u san . N am u n y an g t er b ai k ad al ah k ed esi p l i n an y an g b er su m b er d ar i k esad ar an d an g ai r ah h i d u p , b u k an k ar en a si k ap o t o r i t er y an g m em b u at k et ak u k at an .

K ed u a b el a s, k esei m b an g an h i d u p d al am em p at d o m ai n u t am a, k eak r ab an , k er j a, sp r i t u al i t as d an k o m u n i t as.

A g ak n y a n i l ai - n i l ai sp r i t u al i t as y an g d i m ak su d d al am t h e c o r p o r a t e m y st i c

t i d ak d i am b i l d ar i aj ar an ag am a t er t en t u saj a, t et ap i n i l ai - n i l ai sp r i t u al i t as u n i v er sal y an g t er d ap at d i d al am sem u a agam a. M u n g k i n i n i l ah y an g d i m ak su d o l eh Jo h n N ai sb i t d an Pat r i c i a A b u r d en e d al am M eg a t r en d 20 0 2 y an g sal ah sat u

t r en d d i m ak su d ad al ah k eb an g k i t an ag am a m i l en i u m K et i g a.8 K eb an gk i t an ag am a y an g d i m ak su d N ai sb i t t er n y at a b u k an ag am a f o r m al at au ag am a t er o r gan i si r , y an g m em i l i k i h i r ar k i t er t en t u d an san gat m en ek an k an d i m en si f o r m al i t as ( l ah i r i y ah ) . “A g am a” m asa d ep an ad al ah sp r i t u al i t as i t u sen d i r i at au

(19)

set i d ak n y a ag am a y an g san gat m en ek an k an sp r i t u al i t as. M en y an g k u t h al i n i , N ai sb i t d at an g d en gan j ar go n , Sp r i t u a l i t y Yes, R el i g i o n N o ( Sp r i t u al i t as Yes, A g am a N o ) .

M en g ap a sp r i t u al i t as ?. j aw ab n y a ad al ah sp r i t u al i t as m el am p au i sek at - sek at geo gr af i s, i d i o l o gi s, d an ag am a f o r m al ?. Sp r i t u l i t as ad al ah n i l ai - n i l ai i n t r i n si k y an g d i m i l i k i d an d i b u t u h k an set i ap m an u si a sep er t i k ej u j u r an , k et er b u k aan , k esei m b an gan , k eak r ab an , t er l ep as ag am a ap a y an g d i an u t n y a.

3. M e r a sa k a n K e h a d i r a n T u h a n d a l a m A k t i v i t a s B i sn i s.

A d a k esan y an g b er k em b an g d i m asy ar ak at , b ah w a D u n i a b i sn i s ad al ah d u n i a y an g k o t o r , p en u h t i p u d ay a d an p el an gg ar an t er h ad ap n o r m a- n o r m a. A d al ah san g at t i d ak m u n g k i n m en g h u b u n g k an n y a d en g an p er so al an et i k a. Ji k a d em i k i an b er b i c ar a t en t an g et i k a b i sn i s ap a l agi d i k ai t k an d en g an ag am a I sl am t er asa m en gad a- ad a. T i d ak l ah m en gh er an k an j i k a m u n c u l u n g k ap an “ Bi sn i s i t u K o t o r ” d an “ Bi sn i s t i d ak b er m o r al ” . U n g k ap an i n i ad a b en ar n y a j i k a k i t a b er an g k at d ar i k asu s- k asu s p el an gg ar an et i k a b i sn i s sep er t i , m en y u ap u n t u k m em en an g k an t en d er , m em an i p u l asi t i m b an g an u n t u k m er au p k eu n t u n gan l eb i h , m em an i p u l asi k w i t an si u n t u k m en d ap at k o m i si , m en g g u n ak an b ah an b er b ah ay a b ag i k o n su m en u n t u k m en ek an o n gk o s p r o d u k si , m em asan g i k l an p o r n o u n t u k m en d o n g k r ak v o l u m e p en j u al an , m en ek an u p ah b u r u h ser en d ah - r en d ah n y a, m en y i n g k i r k an l aw an b i sn i s d en gan c ar a y an g k o t o r d an c o n t o h - c o n t o h l ai n y an g ser i n g t er j ad i d al am d u n i a b i sn i s. N am u n b u k an l ah b er ar t i b i sn i s i t u k o t o r . D al am k o n t ek s i n i l ah d i p er l u k an k o n t r o l m o r al p el ak u b i sn i s m el al u i ap a y an g d i seb u t d en g an Et i k a B i sn i s.9

(20)

-Seb ag ai ag am a y an g aj ar an n y a m en y el u r u h , m el i n gk u p i sel u r u h asp ek k eh i d u p an t en t u l ah p er so al an et i k a b i sn i s t i d ak l u p u t d ar i p er h at i an . Bah k an l eb i h j au h d ar i i t u , j i k a et i k a b i sn i s k o n v en si o n al m el i h at p er so al an n y a p ad a asp ek p r i l ak u , m ak a I sl am m em an d an g n y a l eb i h d al am l agi y ai t u m en y en t u h asp ek n i l ai - n i l ai y an g m en j ad i p an d an g an h i d u p seseo r an g.

Et i k a b i sn i s I sl am m u l ai b er k em b an g seb ag ai w ac an a i n t el ek t u al I sl am p ad a p er m u l aan t ah u n 19 70 - an . Seb el u m n y a k aj i an et i k a b i sn i s I sl am m u n c u l m en j ad i k aj i an y an g b er d i r i sen d i r i , p em b i c ar aan et i k a d al am b i sn i s t er ser ak - ser ak d al am k i t ab - k i t ab f i k i h d an k i t ab - k i t ab ak h l ak d an t asaw w u f . D al am k i t ab f i k i h d i t em u k an p em b ah asan t en t an g r i b a, l ar an gan u n t u k m el ak u k an g h a r a r ( p en i p u an ) d al am j u al b el i d an t o p i k - t o p i k m u 'am al at l ai n n y a.

U n t u k m en y eb u t k ar y a b eb er ap a p em i k i r I sl am t en t an g et i k a b i sn i s k i t a d ap at m el i h at k ar y an y a Y u su f Q ar d aw i y an g b er j u d u l N o r m a d a n E t i k a E k o n o m i I sl a m . K em u d i an k ar y an y a Raf i q I sa Beek u n y an g b er j u d u l B u si n ess E t h i c s i n I sl a m . Bel ak an g an ad al ah k ar y an y a M u st aq A h m ad y an g t el ah d i t er j em ah k an k e d al am b ah asa I n d o n esi a y an g b er j u d u l Et i k a Bi sn i s I sl am .

Per so al an y an g i n g i n d i j aw ab o l eh t u l i san i n i ad al ah n i l ai ap a y an g d i t aw ar k an et i k a b i sn i s I sl am k ep ad a p el ak u - p el ak u b i sn i s ?.d an ap a y an g m en j ad i k ar ak t er p er i l ak u b i sn i s seo r an g m u sl i m ?

Tauhid : Paradigma Bisnis I slam

T au h i d m en em p at i p o si si y an g san gat p en t i n g d al am Et i k a Bi sn i s I sl am . Set i d ak n y a T au h i d i n i m el ah i r k an d u a k esad ar an d al am d i r i set i ap

(21)

m u sl i m .10 P er t a m a , set i ap o r an g h ar u s m en y ad ar i b ah w a al am i n i m er u p ak an ci p t aan A l l ah SW T y an g d i p er u n t u k k an u n t u k k esej ah t er aan m an u si a d an sek al i gu s A l l ah seb ag ai p em i l i k m u t l ak . D al am h al i n i al - Q u r ’an m em b er i k an p en j el asan y an g san gat t eg as b ah w a seg al a su m b er d ay a al am at au d al am b ah asa ek o n o m i d i seb u t d en g an f ak t o r - f ak t o r p r o d u k si ad al ah m i l i k A l l ah SW T y an g b er si f at ab so l u t . Sed an gk an k ep em i l i k an m an u si a b er si f at r el at i f . I m p l i k asi n y a ad al ah , p an d u an al - Q u r ’an t en t an g h ar t a y an g h al al d an h ar am m en j ad i sesu at u y an g p en t i n g u n t u k d i p at u h i m an u si a k ar en a m an f aat n y a b ag i m an u si a i t u sen d i r i .

K ed u a , m o t i v asi p en c i p t aan m an u si a k e d u n i a i n i ad al ah u n t u k m en gab d i k ep ad a A l l ah d an set i ap p en g ab d i an y an g d i l ak u k an m an u si a i t u ak an d i n i l ai seb agai seb u ah i b ad ah .

I n t er n al i sasi k ed u a k esad ar an i n i d al am d i r i m u sl i m ak an m em b er i k an p en g ar u h p ad a ak t i v i t as b i sn i sn y a. Pen gar u h i t u t er l i h at p ad a si k ap u n t u k m em b an t u o r an g- o r an g y an g t i d ak m em i l i k i k em am p u an m o d al ( p i n j am an m o d al , k r ed i t l u n ak ) u n t u k m em b an gu n u sah an y a. Ban t u an t i d ak saj a d i b er i k an d al am b en t u k k ar i t at i f ( ZI S) n am u n h ar u s b er si f at p r o d u k t i f . Si k ap i n i ak an m u n c u l k ar en a i a m en y ad ar i b ah w a k ap i t al ( m o d al ) y an g d i m i l i k i n y a b u k an sep en u h n y a m i l i k n y a t et ap i am an ah d ar i A l l ah y an g h ar u s d i m an f aat k an b ag i seb esar - b esar k esej ah t er aan m an u si a. D en g an k at a l ai n , j i k a A l l ah m en ci p t ak an al am d en gan seg al a i si n y a u n t u k k eb ah ag i an m an u si a, h al i n i l ah y an g h ar u s d i t er j em ah k an n y a d al am ak si n yat a.

K ed u a , Set i ap p el ak u b i sn i s m u sl i m j u g a ak an m en y ad ar i b ah w a ak t i v i t as b i sn i sn y a ad al ah m er u p ak an i b ad ah k ep ad a A l l ah SW T . D i seb ab k an

(22)

ak t i v i t as b i sn i s ad al ah i b ad ah , m ak a d al am m en j al an k an u sah an y a i a ak an t et ap b er p eg an g t eg u h p ad a aj ar an - aj ar an I sl am . Pr i n si p m en gh al al k an segal a c ar a u n t u k m er ai h k eu n t u n gan m er u p ak an sesu at u y an g h ar u s d i h i n d ar i . K o m i t m en n y a u n t u k b er p eg an g t eg u h p ad a aj ar an I sl am j u g a ak an m em u n c u l k an k esad ar an p er t an g g u n g an j aw ab d i h ad ap an Q a d i R a b b a l - j a l i l d i h ar i ak h i r n an t i .

T en t u saj a k et eg u h an b er p eg an g p ad a p r i n si p aj ar an I sl am ak an m el ah i r k an d u a k eu n t u n gan y an g t i d ak b i sa d i h i t u n g d en g an an gk a- an gk a. I n i l ah y an g d i seb u t d en gan b a r a k a h . B a r a k a h m er u p ak an sat u k o n sep y an g t i d ak d i k en al d al am et i k a b i sn i s k o n v en si o n al y an g san gat p o si t i v i st i k .

B a r a k a h ad al ah sat u k ar u n i a T u h an y an g t i d ak b i sa d i p an t au ( i n v i seb l e b l essi n g ) . B a r a k a h ad al ah sat u b en t u k p er t u m b u h an y an g t i d ak b i sa d i k al k u l asi d en g an h i t u n g an d o l ar . Per o l eh an b a r a k a h san g at d i t en t u k an o l eh b en ar t i d ak n y a p r i l ak u b i sn i s seseo r an g. Si n g k at n y a o r an g y an g m em p er o l eh

b a r a k a h ak an m em b aw a k et en an gan d an k eb ah agi an d al am m en j al an k an d an m en i k m at i k eu n t u n gan b i sn i sn y a.

(23)

k ep u t u san et i s h ar u s d i j at u h k an p ad a k eu n t u n gan y an g b er si f at ab ad i ( ak h i r at ) d an m en i n gal k an k eu n t u n gan y an g b er si f at sesaat .11

Komit men Terhadap Fakir-M iskin

Per h at i an I sl am t en t an g p er l u n y a p em er at aan k ek ay aan d an c el aan t er h ad ap k er ak u san y an g m en y eb ab k an t er k o n sen t r asi n y a k ek ay aan p ad a segel i n t i r o r an g, d i t u n j u k k an al - Q u r ’an m el al u i i n st i t u si - i n st i t u si d i st r i b u si sep er t i i n f a q , sa d a q a h a , k h u m u s ,'u sy u r , k h a r a j d a n z i j y a h , h a r t a w a r i sa n , k a f f a r a t , a d h a h i ( q u r b a n ) d an y an g p al i n g p en t i n g z a k a t . D i sam p i n g i n st i t u si y an g r esm i , ad a l agi i n st i t u si t i d ak r esm i sep er t i , q a r d a l - h a sa n , n u z u r ( n a z a r ) , w a q f , d an w a si a t . I n st i t u si i n i j i k a d i m ak si m al k an p en er ap an n y a, ak an m en gh i l an g k an k em u n gk i n an - k em u n g k i n an ek sp l o i t at i f sesam a m an u si a d an seb al i k n y a ak an m el ah i r k an ak an sat u t at an an so si al ek o n o m i y an g ad i l .

H alal dan H aram

Per i n si p y an g m en d asar i b ag i su at u p er i l ak u b i sn i s y an g sah h ar u sl ah m en c er m i n k an : p er t a m a , k eb eb asan y an g m en sy ar at k an seseo r an g m em i l i k i h ak p en u h u n t u k m el ak u k an t a s a r r u f ( m em an f aat k an at au m em i n d ah t an g an k an ) t er h ad ap h ar t a y an g d i m i l i k i n y a. K ead i l an d an p er sam aan y an g m en sy ar at k an ad an y a p en g ak u an t er h ad ap h ak - h ak o r an g l ai n ad al ah seb u ah k en i sc ay aan d al am b i sn i s I sl am . D en g an d em i k i an segal a b en t u k ek sp l o i t asi t er h ad ap m i t r a b i sn i s ap ak ah d al am b en t u k w a n p r est a s i

( p en g i n gk ar an j an j i ) , p en an g g u h an p em b ay ar an u p ah at au p em b ay ar an u p ah d i b aw ah st an d ar h ar u sl ah d i h i l an gk an .

Sel an j u t n y a b er k ai t an d en g an b i sn i s y an g t er l ar an g, al - Q u r ’an t el ah m en y eb u t b eb er ap a b en t u k b i sn i s t er l ar an g sep er t i r i b a, g a r a r ( p en i p u an ) y an g m en g am b i l b en t u k t a t h f i f ( c u r an g d al am t i m b an gan , d an a l - k i z b ( d u st a) , m en gk o n su m si m i l i k o r an g l ai n d en g an c ar a y an g t i d ak h al al , t i d ak

11 M u st a q A h m ad , E t i k a B i s n i s d a l a m I sl a m , t e r j . Sam so n R ah m an , Ja k a r t a ; A l - K a u st a r , 20 0 1, h . 19 ­

(24)

m en gh ar g ai p r est asi , p a r t n er sh i p y an g i n v a l i d, p el an gg ar an t er h ad ap p em b ay ar an gaj i , p en i m b u n an , p r o t ek si o n i sm e, m o n o p o l i , m er u sak h ar g a p asar d an l ai n - l ai n . Per i l ak u b i sn i s y an g sep er t i i n i ak an m el ah i r k an k et i d ak ad i l an , m er u gi k an o r an g l ai n d an c ep at at au l am b at ak an m er u g i k an d an m en gh an c u r k an d i r i n y a sen d i r i . L eb i h d ar i i t u p r i l ak u i n i m er u p ak an sesu at u y an g san gat d i t o l ak al - Q u r ’an d an m en g h i l an g k an k em er d ek aan m an u si a.

Pengawasan Bisnis

Bagai m an ap u n k u at n y a I m an seseo r an g, t i d ak l ah m er u p ak an j am i n an b ah w a i a ak an t et ap l u r u s d an b en ar d al am m en j al an k an ak t i v i t as b i sn i sn y a. D i sam p i n g p en g aw asan y an g m u n cu l d ar i d i r i sen d i r i d i p er l u k an p en gaw asan d ar i l em b ag a r esm i . L em b aga p en g o n t r o l d al am sej ar ah I sl am d i seb u t d en gan

w i l a y a h a l - h i sb a h . D i si n i l ah p er an p em er i n t ah m en j ad i p en t i n g. Bi sn i s y an g b er m o r al t i d ak ak an t eg ak d al am p er i l ak u b i sn i s m u sl i m j i k a t i d ak ad a p en g aw asan d ar i seb u ah l em b ag a r esm i . L em b ag a i n i l ah y an g ak an m em b er i k an san k si t er h ad ap p el an g g ar an - p el an g g r an y an g t er j ad i . U r gen si l em b aga i n i m em i l i k i d asar y an g k u at d al am sej ar ah p er ad ab an I sl am .

Penut up

(25)

4.

Pem asaran

B

erbasis Spiritual

Sal ah sat u k o m p o n en y an g san gat p en t i n g u n t u k d i p er h at i k an d al am p en g em b an g an p er b an k an Sy ar i ’ah p ad a m asa d ep an ad al ah p em asar an ( m ar k et i n g) . D i d al am t eo r i m a r k et i n g p al i n g t i d ak ad a t i g a h al y an g h ar u s b en ar - b en ar d i p er h at i k an . O l eh H er m aw an K ar t aj ay a t eo r i i n i d i n am ak an n y a d en gan seg i t i g a PD B ; p o si t i o n i o n g , D i f f er en t i a t i o n , d an b r a n d .

P o si t i o n i n g i al ah b ag ai m an a seb u ah p er u sah aan m am p u sec ar a t ep at m em p o si si k an d i r i n y a d i b en ak p el an g g an d an t er g et p asar . Sel an j u t n y a d i f er en si asi ad al ah b ag ai m an a p o si t i o n i n g t er seb u t d i t o p an g d en gan d i f er en si a si

y an g k o k o h . Sed an g k an b r a n d i n g ad al ah b ag ai m an a seb u ah p er u sah aan m em b an gu n ek u i t as m er ek sec ar a b er k el an j u t an .

D al am k o n t ek s Per b an k an Sy ar i ’ah , p er t an y aan - p er t an y aan m en d asar y an g d ap at d i aj u k an ad al ah b ag ai m an a p o si si Per b an k an Sy ar i ’ah t en g ah p er gu l at an p er b an k an n asi o n al y an g ad a sek ar an g i n i . A p ak ah Per b an k an Sy ar i ’ah m am p u m em p o si si k an d i r i n y a m en j ad i al t er n at i f si st em p er b an k an n asi o n al at au m al ah t et ap m en j ad i p er b an k an sy ar i ’ah p i n g gi r an .

U n t u k m en en t u k an d i m an a p o si si b an k Sy ar i ’ah , seb en ar n y a san gat t er g an t u n g o l eh k eb er ad aan p er b an k an sy ar i ’ah i t u sen d i r i sep er t i SD M y an g h an d al , b u d ay a k er j a y an g i sl am i , p el ay an an y an g h u m an i s, b ag i h asi l y an g b er sai n g , d an seb ag ai n y a. I n i l ah y an g sej at i n y a m em b u at p er b an k an sy ar i ’ah m en j ad i b er b ed a d en gan b an k - b an k k o n v en si o n al l ai n n y a.

(26)

Sek al i l agi , d i f er en si asi i n i b u k an t er l et ak p ad a sl o g an - sl o gan , b r o su r - b r o su r at au t u l i san - t u l i san d i p ap an - p ap an r ek l am e. Per b an k an Sy ar i ’ah t i d ak b i sa m en gat ak an d i r i n y a seb agai b an k h al al , b er k ah , b ag i h asi l y an g ad i l , m en en t r am k an d an set er u sn y a. Per b ed aan b an k sy ar i ’ah d en g an b an k - b an k l ai n n y a h ar u s d ap at d i r asak an o l eh n asab ah . D en gan k at a l ai n , d i f er en si asi i t u p ad a ak h i r n y a ad al ah t am p i l an k u al i t at i f b an k sy ar i ’ah y an g m am p u d i r asak an d an m en j ad i p en g al am an - p en g al am an n asab ah sel am a b er h u b u n g an d en g an b an k sy ar i ’ah .

Pad a g i l i r an n y a d i f er en si asi i n i ak an m em b en t u k b r a n d y an g m el ek at p ad a d i r i n asab ah . Seh i n gg a k et i k a d i seb u t b an k sy ar i ’ah t er ser ah ap ap u n n am an y a, y an g t er b ay an g d i d al am b en ak n asab ah d an m asy ar ak at u m u m n y a ad al ah h al - h al p o si st i f d an i sl am i .

Per so al an n y a sek ar an g ad al ah b ag ai m an a m em b an gu n d i f er en si asi d an b r an d t er seb u t . D i f er en si asi sej at i n y a h ar u s m en i sc ay ak an sesu at u y an g d i l ak u k an sec ar a k o n si st en d an r el a t i f k o n st an . D i f er en si asi t i d ak b o l eh b er u b ah - u b ah . M i sal n y a, j i k a b an k sy ar i a’h m em b an g u n d i f er en si asi n y a p ad a b ag i h asi l d i m an a n asab ah ak an d i i m i n g - i m i n g i d en g an b ag i h asi l y an g b esar , i n i b er b ah ay a k ar en a b agi h asi l i t u sen d i r i t i d ak t et ap d an sel al u m en g al am i f l u k t u asi .

O l eh seb ab i t u d i f er en si asi sej at i n y a d i b an g u n m el al u i seb u ah i d eal i t as. I d eal i t as i n i y an g p en u l i s m ak su d d en g an n i l ai - n i l ai sp i r i t u al . N i l ai - n i l ai sp i r i t u al t er seb u t d ap at b er u p a k eb er sam aan , k ep ed u l i an t er h ad ap sesam a, k ead i l an , d an p en g h o r m at an k ep ad a h ar k at d an m ar t ab at k em an u si aan . N i l ai - n i l ai i n i l ah y an g sej at i n y a h ar u s d i t am p i l k an p er b an k an sy ar i ’ah l ew at p r o d u k - p r o d u k n y a.

(27)

y an g d ap at m en o p an g u sah an y a ag ar l eb i h d ap at b er k em b an g . Bah k an d al am t i n g k at t er t en t u , B an k sy ar i ’ah d ap at m el ak u k an p em b i n aan r o h an i sep er t i m em b i n a t au h i d , ak h l ak d an k eb u t u h an sp i r i t u al n asab ah n y a d an m asy ar ak at p ad a u m u m n y a..

D em i k i an l ah , j i k a h al i n i d ap at d i l ak u k an m ak a d i f er en si asi d an b r a n d

B an k Sy ar i ’ah ak an t er b an g u n d en g an sen d i r i n y a. Par a n asab ah B an k Sy ar i ’ah y an g m u l t i et n i k d an ag am a ak an d at an g k e B an k Sy ar i ’ah k ar en a m er ek a m er asak an k eb u t u h an sp i r i t u al n y a t er p en u h i d en g an b ai k .

T en t u saj a h al i n i san gat i d eal . M u n gk i n ad a y an g b er k at a, i n i ad al ah u t o p i a, sesu at u y an g t i d ak m u n gk i n . Bu k an k ah p er b an k an sy ar i ’ah sek ar an g i n i l eb i h b er p i h ak k ep ad a o r an g K ay a. Bu k an k ah d al am k aca m at a b an k sy ar i ’ah , o r an g m i sk i n t i d ak l ay ak b er h u b u n g an d en g an b an k sy ar i ’ah ( t i d ak b a n k a b l e) .

Bu k an k ah p en g u sah a k eci l m en u r u t an al i si s p er b an k an sy ar i ’ah su l i t d i p er cay a d an st i g m a n eg at i f l ai n n y a.

Pen u l i s ser i n g m en er i m a k el u h an b et ap a su l i t n y a m en d ap at k an p em b i ay aan b i sn i s d en g an p o l a m u d h ar ab ah d i p er b an k an sy ar i ’ah . O r an g - o r an g p er b an k an sy ar i ’ah l eb i h su k a m en aw ar k an p r o d u k m u r ab ah ah d en g an m ar gi n y an g t el ah t et ap . Ji k a t i d ak m au , m ak a n asab ah h ar u s g i gi t j ar i . Ji k a p an d an gan i n i m asi h d i p er t ah an k an , m ak a p er t an y aan n y a ad al ah , ap a b ed an y a b an k sy ar i ’ah d en g an b an k k o n v en si o n al .

Penut up

(28)

Jan g an - j an g an sek ar an g i n i B an k Sy ar i ’ah m em an g t i d ak m en ar i k l agi , k ar en a m em an g t i d ak ad a p er b ed aan y an g p r i n si p i l d en gan b an k k o n v en si o n al . K al au p u n ad a p er b ed aan j an g an - j an g an h an y a p ad a k o n sep saj a n am u n o p er asi o n al n y a t i d ak d em i k i an . Sem o g a d u gaan i n i sal ah ....

5.

M em pertanyak an Spiritualitas para Bankir

Sam p ai saat i n i k o n d i si p er b an k an d i I n d o n esi a u m u m n y a m en u n j u k k an ci t r a y an g n egat i f . B an y ak b an k y an g t el ah d i h en t i k an o p er asi n y a b ah k an ad a y an g d i am b i l al i h o l eh p em er i n t ah k ar en a p ar a b an k i r n y a t i d ak m en u n j u k k an k i n er j a y an g b ai k . T i d ak i t u saj a, p ar a b an k i r b an y ak m el ak u k an p er b u at an y an g m el an gg ar et i k a p r o f esi seb ag ai b an k i r . I r o n i sn y a ad a d i an t ar a b an k i r y an g m asu k d al am d af t ar o r an g t er cel a. K asu s sk an d al b an k Bal i , seb en ar n y a c u k u p m en j ad i b u k t i ak an b u r u k n y a k i n er j a d an et i k a b an k i r I n d o n esi a.

Set i d ak n y a m en u r u t Sy a f i 'i A n t o n i o ad a em p at p o i n t y an g m em b ed ak an B an k Sy a r i 'a h d en g an b an k K o n v en si o an l . P er t a m a , ak ad d an A sp ek L egal i t as. D al am b an k Sy a r i 'a h ak ad y an g d i l ak u k an m em i l i k i k o n sek u en si d u n i aw i d an u k h r aw i , k ar en a ak ad y an g d i l ak u k an b er d asar k an h u k u m I sl am . K ed u a , St r u k t u r O r gan i sasi . U n su r y an g am at m em b ed ak an b an k Sy a r i 'a h d en g an b an k K o n v en si o n al ad al ah k eh ar u san ad an y a D ew an Pen g aw as Sy a r i 'a h y an g b er t u g as m en gaw asi o p er asi o n al b an k d an p r o d u k - p r o d u k n y a ag ar t et ap sesu ai d en g an g ar i s- gar i s Sy ar i 'ah . K et i g a , Bi sn i s d an U sah a y an g d i b i ay ai . Bi sn i s at au u sah a y an g d i b i ay ai o l eh B an k Sy a r i 'a h ad al ah u sah a- u sah a y an g t i d ak b er t en t an gan d en g an Sy ar i 'ah . D en gan k at a l ai n b an k t i d ak ak an m en gel u ar k an p em b i ay aan t er h ad ap u sah a- u sah a y an g d i h ar am k an sep er t i p r o d u k m i n u m an k er as, p o r n o g r af i d an seb ag ai n y a. K eem p a t , L i n gk u n gan K er j a d an C o r p o r a t e C u l t u r e.

(29)

m est i lah b u d ay a k er j a I sl am i . Set i d ak n y a b u d ay a FA ST ( f at h an an , am an ah , si d d i q d an t ab l i g h ) y an g d i d er i v asi d ar i si f at m u l i a Rasu l d ap at d i t el ad an i .12

Jel asl ah b ah w a sal ah sat u h al y an g m em b ed ak an b an k sy a r i 'a h d en g an b an k k o n v en si o n al ad al ah b u d ay a k er j a. U n t u k i t u m en u r u t A n t o n i o set i ap b an k i r sy a r i 'a h h ar u s m em i l i k i ak h l ak y an g b ai k sep er t i si f at si d d i q d an am an ah y an g d i l en g k ap i d en gan p r o f esi o n al i t as k er j a. D em i k i an p u l a h al n y a d al am h al r ew ar d an d p u n i sh m en t d i p er l u k an p r i n si p k ead i l an y an g sesu ai d en g an sy ar i 'ah .

T an p a b er m ak su d m en j u st i f i k asi p r i l ak u b an k i r y an g ser i n gk al i m en ab r ak et i k a, m en u r u t i n f o r m asi A d i w ar m an A K ar i m ad a p en el i t i an y an g d i l ak u k an o l eh G al l u p Po l l p ad a t ah u n 19 8 3 d i A m er i k a Ser i k at y an g m en em p at k an p ar a b an k i r p d a u r u t an k e- 8 d ar i 26 j en i s p r o f esi d al am h al k ej u j u r an d an st an d ar et i k a k er j a. Sel an j u t n y a p ad a t ah u n 19 6 6 H ar r i s Po l l m el ap o r k an 55 % r esp o n d en m en ar u h r asa h o r m at k ep ad a p ar a p em i m p i n b i sn i s, n am u n p ad a t ah u n 19 8 8 h an y a t i n gg al 20 % . Su r v ei l ai n d i l ak u k an o l eh Y ak el o n v i ch , Sk el l y d an W h i t e Po l l p ad a t ah u n 19 6 8 b ah w a

70

% r esp o n d en m ey ak i n i p ar a p el ak u b i sn i s b er u sah a m en y ei m b an g k an an t ar a m en c ar i m o t i f k eu n t u n gan d en gan m o t i f k ep en t i n g an p u b l i k , t et ap i p ad a t ah u n 19 78 h an y a t i n gg al 15 % . Sem en t ar a N ew Y o r k T i m es Po l l y an g d i l ak san ak an p ad a t ah u n 19 8 6 m el ap o r k an 55 % r esp o n d en m ey ak i n i seb agi an b esar ek sek u t i f p er u sah aan ad al ah o r an g y an g t i d ak j u j u r .13

D at a- d at a d i at as set i d ak n y a m en u n j u k k an b ah w a t er j ad i p en u r u n an y an g t er u s b er l an g su n g b er k en aan d en gan et i k a d an b u d ay a k er j a p ar a p em i m p i n b i sn i s. D en g an k at a l ai n sam p ai t ah u n 19 8 0 - an k ec en d er u n g an d u n i a b i sn i s t er m asu k l ah d i d al am n y a d u n i a p er b an k an , d ap at d i k at ak an sem ak i n t i d ak m em p er d u l i k an n i l ai - n i l ai et i k a d an b u d ay a k er j a y an g p o si t i f .

U n t u k i t u p ar a p el ak u b i sn i s t er m asu k l ah d i d al am n y a b i sn i s p er b an k an , seh ar u sn y a m em p er h at i k an m asal ah i n i d en gan ser i u s. T er l eb i h l agi p ar a b an k i r

12 M u h am m ad Sy a f i ’i A n t o n i o , B a n k S y a r i ’a h : D a r i T eo r i k e P r a k t i k , Ja k a r t a : G em a I n san i Pr ess, 20 0 1, h . 29 - 34 .

(30)

I slam . Ji k a b an k i r k o n v en si o n al saj a d i t u n u t ag ar m en j u n j u n g et i k a p er b an k an d an b u d ay a k er j a y an g l u h u r , m ak a b an k i r sy a r i 'a h sej at i n y a j u g a h ar u s m em i l i k i h al y an g sam a. Bah k an t u n t u t an n y a j au h l eb i h b esar , k ar en a b an k i r sy a r i 'a h d i sam p i n g d i t u n t u t o l eh p r o f esi n y a u n t u k m en u n j u k k an b u d ay a k er j a y an g b ai k , st at u s l em b ag a b i sn i s I sl am j u g a m en u n t u t n y a m em i l i k i n i l ai l eb i h . K eg agal an m en u n j u k k an b u d ay a k er j a y an g b ai k , t i d ak saj a m en y eb ab k an l em b aga b i sn i s y an g d i k el o l an y a ak an d i t i n g gal k an n asab ah n y a t et ap i y an g l eb i h b er at l agi i a t i d ak ak an d i p er c ay a l agi . Bah k an l eb i h d ar i i t u i a d i an gg ap t u r u t m en ci d er ai l em b aga b i sn i s I sl am . M asal ah n y a sek ar an g ad al ah b ag ai m an a seh ar u sn y a et i k a k er j a y an g d i p r ak t ek k an b an k i r I sl am t er seb u t .

Bank Lembaga Amanah

Sej at i n y a b an k ad al ah l em b aga k ep er cay aan . M asy ar ak at h ar u s p er c ay a b ah w a si m p an an n y a ak an am an d i b an k t er seb u t . T en t u saj a k ep er cay aan m asy ar ak at san g at er at k ai t an n y a d en g an p er i l ak u k eh i d u p an b an k i r b an k . A r t i n y a, p ar a b an k i r h ar u s m en u n j u k k an et i k a y an g sesu ai d en gan p r o f esi n y a.

D i an t ar a f ak t o r y an g p al i n g m en en t u k an d al am r an gk a m em b an gu n k ep er cay aan m asy ar ak at t er l et ak p ad a et i k a y an g d i t am p ak k an o l eh b an k i r n y a d al am k eg i at an b i sn i s p er b an k an seh ar i - h ar i . D i si n i l ah p en t i n g n y a et i k a p er b an k an y an g h ar u s d i m i l i k i o l eh p el ak u b i sn i s p er b an k an . Et i k a p er b an k an d i d ef i n i si k an seb ag ai su at u k esep ak at an p ar a b an k i r y an g m er u p ak an su at u n o r m a so p an san t u n d al am m en j al an k an u sah an y a, d an m er u p ak an p r i n si p - p r i n si p m o r al at au n i l ai - n i l ai ( v al u es) m en gen ai h al - h al y an g d i an gg ap b ai k d an m en c eg ah y an g t i d ak b ai k .

Sy ed N aw ab H ai d er N aq v i m en y eb u t k an l an d asan - l an d asan et i k y an g h ar u s d i m i l i k i set i ap p r ak t i si ek o n o m i I sl am ( b an k i r I sl am ) y an g b er l an d ask an em p at p r i n si p p o k o k , t au h i d , k esei m b an gan , k eh en d ak b eb as d an p er t an g g u n g j aw ab an .14 M u h am m ad Y u su f A l - Q ar d h aw i j u g a m en j el ask an b ah w a

(31)

d i d al am I sl am ak t i vi t as ek o n o m i t i d ak p er n ah b er p i sah d ar i et i k a. P r i n si f et i k y an g d i t aw ar k an n y a ad al ah t au h i d , i st i k h l a f , k esei m b an g an d an k ead i l an . Bah k an l eb i h d ar i i t u , d al am ak t i v i t as ek o n o m i y an g l eb i h l u as, Q ar d h aw i b ah k an m er i n c i n y a l eb i h j au h y ai t u et i k a d al am b i d an g p r o d u k si , k o n su m si d an d i st r i b u si , t i g a ak t i v i t as p o k o k d al am k eg i at an ek o n o m i .15

A d i w ar m an A K ar i m m en y eb u t set i d ak n y a ad a en am et i k a y an g h ar u s d i m i l i k i p ar a Ban k i r . P er t a m a , et i k a u n t u k sel al u m en y am p ai k an y an g b en ar ( j u j u r ) . K ed u a , et i k a u n t u k d ap at d i p er c ay a. K et i g a , et i k a u n t u k m en g er j ak an sesu at u d en g an i k h l as. K eem p a t , et i k a m en j u n j u n g t i n g g i p er sau d ar aan . K el i m a ,

et i k a u n t u k m en g u asai i l m u p en get ah u an . K een a m , et i k a u n t u k sel al u b er l ak u ad i l .

M ah m o ed i n j u g a m en j el ask an b eb er ap a p r i n si f et i k a p er b an k an y an g h ar u s d i m i l i k i p ar a b ak i r . Pr i n si p t er seb u t ad al ah , Pr i n si p k ep at u h an p er at u r an , Pr i n si p k er ah asi aan , Pr i n si p k eb en ar an p en c at at an , Pr i n si p k eseh at an p er sai n g an , Pr i n si p k ej u j u r an w ew en an g , Pr i n si p k esel ar asan k ep en t i n gan , Pr i n si p k et er b at asan k et er an g an , Pr i n si p k eh o r m at an p r o f esi , Pr i n si p p er t an g g u n g j aw ab an so si al , Pr i n si p p er sam aan p er l ak u an , Pr i n si p k eb er si h an p r i b ad i .

Et i k a b an k i r y an g d i u r ai k an d i at as, b ag ai m an ap u n p en t i n g n y a, n am u n m asi h n o r m at i f d an b el u m p r ak t i s. T u gas sel an j u t n y a ad al ah m en t er j em ah k an n i l ai - n i l ai t er seb u t d al am b en t u k y an g l eb i h ap l i k at i f .

A g ak n y a k i t a p er l u m el i h at t eo r i - t eo r i y an g d i k em b an gk an ah l i - ah l i et i k a k o n t em p o r er . St u d i y an g d i l ak u k an o l eh B o b b i D e Po r t er d an M i k e H er n ac k i d al am Q u an t u m Bi sn i sn y a, m en u n j u k k an b ah w a b i sn i s y an g et i s d an seh at ak an m em aj u k an p er u sah aan . Set i d ak n y a m en u r u t m er ek a ad a d el ap an k u n ci k ar ak t er y an g h ar u s d i m i l i k i p ar a p eb i sn i s, h i d u p d al am i n t egr i t as, m en gak u i b ah w a k egagal an m em b aw a k eb er h asi l an , b i car a d en g an n i at

Referensi

Dokumen terkait

Produksi arang terpadu dengan hasil cuka kayu dari limbah kayu dengan menggunakan tungku drum ganda yang dilengkapi alat pengkondensasi asap berkisar 6,00 - 15,00 kg.. Rendemen

Hasil dari kajian ini menunjukkan bahwa perencanaan analisis kebutuhan guru belum didukung dengan data yang lengkap, pengorganisasian Nusa Tenggara Timur

Materi IPA yang diajarkan kepada siswa adalah contoh nyata dalam kehidupan sehari-hari, sehingga pada proses pembelajaran semua materi dikaitkan dengan kehidupan

Pertumbuhan bisnis e-commerce terus bertumbuh bahkan pada tahun 2015 potensi belanjanya mencapai angka 2,6 milliar dollar Amerika. Salah satu perusahaan di Indonesia

Pada potongan lirik ini, bagi pendengar yang bukan penutur asli bahasa Inggris atau penutur yang menggunakan bahasa Inggris sebagai bahasa kedua dapat memaknai

Dari gambaran singkat fenomena serta perkembangan pertelevisian Indonesia yang begitu pesat sehingga mampu memberikan pengaruh secara positif dan negatif bagi

Berdasarkan wawancara tidak struktur kepada beberapa pemilik barbershop di Kota Bandung mereka mengatakan bahwa memiliki barbershop pastinya harus mengerti seputar

Untuk pembelajaran bahasa Indonesia dipandang sebagai suatu proses interaksi peserta didik (siswa Sekolah Dasar) dengan pendidik (guru Sekolah Dasar) dan sumber