Pentadbiran Perundangan
Tanah Melayu memperkenalkan system pentadbiran beraja sejak sebelum kedatangan Islam.
Institusi beraja merupakan tradisi Hindu Buddha berasaskan konsep dewa-raja.
Kedatangan Islam mengubah corak institusi raja seperti istilah Sultan, Zillullah fil-alam dan Zillullah fil-ardh bermaksud bayangan Allah di muka bumi.
Pemerintah juga menggunakan gelaran Khalifahtul mukminin bermaksud pemimpin orang mukmin contoh Sultan Mahmud Shah Melaka dan Sultan Abdul Ghaffur Muhyidin Pahang menggunakan gelaran ini.
Pengaruh Hindu-Buddha nasab keturunan pemerintah
disusurgalurkan dengan dewa, selepas kedatangan Islam tokoh Islam seperti Iskandar Zulkarnain dirujuk sebagai nasab Sultan. Isntitusi kesultanan kekal selepas kedatangan Islam dan
mempunyai kuasa tertinggi dalam system pemerintahan dan pentadbiran di Tanah Melayu.
Institusi Kesultanan Melayu mempunyai hubungan yang rapat dengan golongan ulama.
Konsep daulat digunakan dalam usaha untuk memperkukuh kedudukan raja-raja Melayu.
Berbagai-bagai adat, cara berpakaian, bahasa pengucapan dan tingkah laku digunakan untuk menggambarkan kedaulatan Sultan yang memerintah termasuklah adat istiadat pertabalan.
Sistem perundangan penting untuk menjamin keharmonian rakyat. Undang-undang terbahagi dua iaitu bertulis dan tidak bertulis. Undang-undang tidak bertulis dikenali sebagai undang-undang adat
iaiatu adat Perpatih dan adat Temenggung.
Adat Perpatih diamalkan di Negeri Sembilan dan Naning, manakala negeri-negeri lain mengamalkan adat Temenggung.
Dalam adat Perpatih asas pentadbiran dan penyelesaian masalah berdasarkan musyawarah yang dihadiri oleh semua perwakilan suku. Adat Perpatih diasaskan oleh Datuk Perpatih Nan Sebatang yang
berasal dari Pagar Ruyung.
Adat Temenggung diasaskan oleh Datuk Ketemenggungan yang berasal dari Palembang.
Adat Perpatih mengutamakan jurai keturunan ibu, dan anak perempuan diberi hak mewarisi harta.
Adat Temenggung mengutamakan jurai keturunan bapa, dan
pembahagian harta pusaka diutamakan kepada anak lelaki bersesuai dengan hukum faraid dalam Islam.
Undang-undang bertulis seperti hokum kanun Melaka, Undang-undang laut Melaka, Undang-undang Pahang, Undang-undang Kedah, Undang- undang 99 Perak dan Undang-undang Johor.
Undang-undang Islam menjadi asas kepada undang-undang yang dikuatkuasakan.
Semua kitab perundangan bercorak perjalanan pemerintahan dan pentadbiran kerajaan.
2 Pengaruh Kedatangan Islam Terhadap Sosio Budaya
Pendidikan awal yang berlaku dalam institusi keluarga. Pendidikan yang berlaku pada peringkat keluarga dan
penekanannya adalah terhadap nilai-nilai moral melalui pendengaran, penglihatan dan pemerhatian.
Kanak-kanak mempelajari kemahiran daripada ibubapa melalui pemerhatian dan latihan seperti dalam bidang pertanian,
perikanan, kraf tangan dan pertukangan.
Kanak-kanak juga diajar tentang hal-hal agama, kelakuan, adat resam, sopan santun dan cara berkawan.
Nilai murni diserap melalui cerita lisan seperti cerita binatang, dan cerita jenaka.
Kaedah bercerita sangat berkesan kerana digemari oleh kanak-kanak.
Cerita berbentuk teladan dan pengajaran seperti cerita anjing dan bayang-bayang supaya tidak terlalu tamak dan cerita sang kancil memperlihatkan kepandaian dan kebijaksanaan dapat menyelesaikan masalah.
Kanak-kanak diajar pantang larang dan adat istiadat melalui pergaulan social seperti tunduk sambil menghulur tangan ketika lalu di hadapan orang terutama orang yang lebih tua.
Pendidikan tidak formal melalui pantun seperti Siakap senohong gelama ikan duri, bercakap bohong lama-lama mencuri mengajar kanak-kanak berkelakuan baik dan tidak berbohong.
Merupakan pendidikan berkaitan keagamaan melalui perantaraan institusi tertentu.
Pendidikan sebegini telah wujud sejak zaman sebelum kedatangan Islam berasaskan tradisi pengajaran agama Hindu dan Buddha.
Bidang pendidikan pada waktu itu didominasi oleh golongan istana dan golongan atasan, dan istana menjadi sebagai pusat pengajian.
Dengan kedatangan Islam corak pendidikan formal tidak lagi terhad kepada golongan atasan semata-mata,
sebaliknya semua golongan terlibat.
Pendidikan berteraskan agama dijalankan dibeberapa tempat seperti istana, masjid, rumah, surau madrasah dan pondok.
Pendidikan di rumah memberi penekanan kepada pengajaran al-Quran.
Pengajian al-Quran biasanya di rumah tok guru dan murid-muridnya terdiri daripada kanak-kanak berusia 7 tahun hingga 15 tahun.
Istana
Masjid dan Surau
Pondok
Madrasah
Sultan Mansur Shah menerima pengajaran Islam daripada Maulana Abu Bakar. Sultan Mahmud Shah dan Raja Ahmad berguru dengan Maulana Sadar Jahan.
Perkembangan pendidikan Islam di Melaka berkait rapat dengan kewujudan ramai ulama dan kehadiran pendakwah pelbagai bangsa seperti Benggali, Arab, Parsi, Gujerat
Mereka datang ke Melaka kerana kerajaan menitik beratkan perkembangan ilmu pengetahuan.
Minat pemerintah terhadap agama terbukti apabila kitab al-Dur al-Manzum kitab tasawuf karangan Maulana Abu Bakar diarak hingga ke balairung Istana .
Istana berperanan sebagai tempat menyimpan buku hikayat yang penting seperti Hikayat Amir Hamzah dan Hikayat Muhammad Ali Hanafiah.
Pendidikan di istana bukan sahaja melibatkan keagamaan tetapi juga hal yang melibatkan pentadbiran negara dan system pentadbiran.
Masjid dan surau turut berperanan menjalankan pendidikan formal.
Masjid dan surau merupakan tempat yang paling ideal untuk mengembangkan ilmu-ilmu Islam kerana ia merupakan pusat pertemuan dan berkumpulnya masyarakat.
Dalam pengajian ini, kanak-kanak diajar ilmu yang lebih formal seperti fikah, tajwid, cara dan bacaan dalam sembahyang.
Pada sebelah malam masjid dan surau menjadi pusat pengajian untuk orang dewasa. Sistem pendidikan yang lebih formal ialah system pondok.
Pengajian ditekankan kepada pelajaran agama dan pelajar-pelajarnya kemudian menjadi tenaga pengajar. Sistem pengajian pondok meluas di negeri Kelantan, Terengganu, Kedah, Perlis dan Patani.
Sistem pengajian pondok tidak mempunyai batasan waktu, adakalanya mengambil masa selama sepuluh tahun. Sistem madrasah mula diperkenalkan pada zaman khalifah Bani Saljuk semasa memerintah Iraq pada tahun
1056 M.
Sistem pendidikan madrasah berdasarkan sukatan pelajaran dan dilaksanakan secara kelas. Sistem madrasah mempunyai dua tahap iaitu tahap permulaan dan pertengahan.
Madrasah diawasi oleh mudir (guru besar), dan perjalanannya diselia oleh sebuah lembaga, jawatan kuasa kewangan dan lain-lain lagi.
4 Pengaruh Kedatangan Islam Terhadap Sosio Budaya
Bahasa dan Kesusasteraan Pengaruh yang paling ketara ialah
tulisan jawi.
Kedatangan Islam ke Tanah
Melayu telah mengubah suai huruf Arab dikenali sebagai tulisan jawi dan menjadi saluran bacaan dan penulisan.
Perbendaharaan bahasa Melayu bertambah dengan pertambahan istilah baru daripada bahasa Arab. Pada tahap awal kesusasteraan
berbentuk lisan seperti cerita binatang, cerita jenaka dan cerita dongeng.
Setelah kedatangan Islam,
penulisan karya berkembang dalam bentuk prosa dan puisi.
Terdapat hikayat tentang Nabi Muhammad s.a.w seperti Hikayat Nur Muhammad dan Hikayat bulan berbelah.
Hikayat tentang Nabi lain seperti Hikayat Nabi Yusuf dan Hikayat Nabi Musa a.s..
Karya berbentuk puisi seperti Syair dahulu kala ditulis oleh Tengku Ampuan Mariam dari Terengganu. Terdapat hikayat saduran bercorak
Arab-Parsi seperti Hikayat Abu Nawas dan Hassan Damsyik.
Kesenian
Bidang kesenian mempunyai bidang yang sangat luas rangkumannya.
Sebelum kedatangan Islam, kesenian Melayu berasaskan tradisi Hindu-Buddha.
Bidang seni bina memaparkan pengaruh Hindu-Buddha seperti yang terdapat pada candi-candi di Lembah Bujang, Candi Borobudur dan Candi Angkor Wat.
Hasil ukiran dan arca menunjukkan pengaruh India yang sangat ketara.
Kedatangan Islam telah mengubah keadaan apabila unsur agama Islam dikaitkan dengan kesenian.
Kesenian yang paling menonjol kepada orang Melayu ialah seni bina seperti Masjid yang mempunyai ciri-ciri khas seperti mihrab, mimbar, telaga dan bumbung. Ketinggian dan cita rasa orang Melayu turut
dipaparkan pada binaan rumah dan istana yang terdapat pelbagai hiasan dalam bentuk seni ukiran. Kesenian epigrafi dapat dilihat pada batu bersurat
Terengganu.
Seni tulisan Khat (Kaligrafi) digunakan sebagai hiasan dimasjid, barang tembikar, mata wang dan lain-lain. Orang Melayu turut meminati persembahan
merangkumi bidang muzik, tarian, drama, nyanyian, dan wayang kulit.
Selepas kedatangan Islam, ia diteruskan tetapi disesuaikan berasaskan ajaran Islam.
Pengaruh dari Asia Barat seperti tarian dabus di Perak, nyanyian nazam (naban) Terengganu, Melaka dan Pahang, seni dikir dengan iringan kompang dan kesenian ghazal di Johor.
Gaya Hidup
Gaya hidup orang Melayu berubah
daripada perubahan prinsip akidah, kepada syariah seterusnya akhlak.
Perlantikan raja pembacaan cirri (kata-kata hikmat) ditukar kepada lafaz ikrar
menyerupai proses baiah dalam Islam. Selepas Sultan mangkat penggantinya akan
dilantik sebelum adat istiadat pemakaman ditiru daripada zaman khalifah Bani Umaiyah.
Kesan ajaran Islam dapat dilihat dari segi hubungan dan pertalian kekeluargaan yang rapat bagi menjamin kesejahteraan hidup. Ibu bapa dan orang yang lebih tua
hendaklah dihormati.
Pangilan dan gelaran tertentu terhadap orang yang lebih tua seperti Pak Long dan Mak Long.
Orang Muda hendaklah menghormati yang tua , merendahkan suara ketika bercakap. Tetamu dihormati dan dihidangkan makan
dan minuman.Ungkapan Bismillah dibaca sebelum makan dan minum.
Adat berziarah memberi salam, ketika bersalaman yang muda mencium tangan orang yang lebih tua.
Majlis perkahwinan dijalankan secara Islam termasuk berkhatan dan majlis khatam.
Amalan gotong-royong ditekankan berasaskan kepada konsep Bersatu teguh bercerai roboh..
Perdagangan sejak abad 12 hingga ke-18 yang melibatkan lautan Hindi dan China Selatan didominasi oleh saudagar-saudagar Islam.
Secara tidak langsung telah mempengaruhi perkembangan perdagangan di alam Melayu. Orang Melayu terlibat dalam
perdagangan kerana Islam turut menyarankan aktiviti perdagangan kerana Nabi Muhammad s.a.w sendiri pernah terlibat dalam bidang perniagaan. Perdagangan adalah merupakan aspek
penting pengislaman alam Melayu. Untuk memastikan perdagangan berjalan
lancar, Melaka mewujudkan jawatan Laksamana untuk menjaga urusan kelautan dan syahbandar sebagai ketua pelabuhan
Melaka telah memperkenalkan undang-undang laut dan system sukat timbang. Dalam urusan perdagangan, kaedah
pertukaran barang dan kaedah jual beli. Kejatuhan Melaka ditangan Portugis
tidak meruntuhkan semangat pedagang Melayu, aktiviti perdagangan diteruskan dengan menjadikan kerajaan Johor sebagai pusat dan tunjang kekuasaan Melayu sehingga kurun ke-17. Sepanjang abad ke-17 dan 18, negeri
Kedah, Kelantan dan Terengganu menjadi pusat perdagangan.
Sistem mata wang digunakan untuk memudahkan urusan perdagangan dan jual beli.
Sistem mata wang menjadi alternatif kepada system tukar barang.
Negeri-negeri Melayu menggunakan mata wang yang diperbuat daripada timah.
Pada zaman Kesultanan Melayu Melaka, mata wang timah berbentuk bulat dan beratnya satu kati lapan tahil.
Mata wang Pasai, Hormuz dan Cambay juga digunakan di Melaka dan boleh ditukarkan dengan mata wang tempatan.
Di Johor mata wang timah dikenali sebagai wang katun berbentuk bulat atau segi enam, tidak mempunyai tarikh tetapi tertera tulisan jawi atau Arab seperti Malik atau Sultan al-Adil.
Negeri Kedah mempunyai mata wang timah berbentuk ayam jantan yang hinggap di atas beberapa cincin.
Mata wang digunakan secara meluas di Kedah dan Johor pada abad yang ke-16.
Mata wang emas Johor yang tertua bertarikh 1527 pada zaman pemerintahan Sultan Alauddin Riaayat Shah.
Di Kelantan mata wang emas digelar kijang kerana terdapat gambar kijang.
Mata wang emas Johor dikenali sebagai kupang. Tiap-tiap mata wang tertera nama raja yang
memerintah dan di belakangnya tertulis gelaran sultan seperti Khalifatul Muslimin.
Pada masa itu, pedagang Eropah menggunakan wang perak, manakala pedagang India, China dan Arab menggunakan emas atau wang emas.
Cukai merupakan bayaran yang dikenakan oleh pemerintah terhadap aktiviti yang tertentu.
Cukai merupakan sebahagian pendapatan kerajaan kemudian disalurkan untuk pembangunan negara.
Perkembang system percukaian di Melaka seiring dengan dengan kepesatan perdagangan.
Di Melaka para pedagang yang berniaga diwajibkan membayar cukai.
Cukai terbahagi kepada beberapa jenis iaitu cukai tetap (eksport) dikenakan kepada pedagang India, Ceylon, Tanah Arab, Siam dan Pegu sebanyak 6% daripada nilai barangan yang dibawa, pedagang Jepun dan China pula dikenakan cukai sebanyak 5%.
Sesetengah barang tidak dikenakan cukai seperti beras dan makanan.
Orang asing yang datang dari Kepulauan Melayu dikenakan cukai diraja sebanyak 3% dan orang asing lain dikenakan cukai 6%.
Amalan riba tidak dibenarkan dalam urusan perdagangan orang Islam. Golongan ceti yang memberikan
pinjaman wang dibenarkan menjalankan aktiviti mereka.
Penegasan amalan riba terdapat dalam Hukum Kanun Melaka dan Hukum Kanun Pahang.
Golongan kaya dan berkemampuan disarankan supaya membayar zakat.
