REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE
Livru-3A
Orsamentu Rektifikativu
Distritus
Page 2 of 137
Índice
Prefásiu ... 1
Introdusaun ...3
PARTE A : Sumariu Estatistika Distrital ...6
Mapa 1: Lina kiak Distritu ...6
Mapa 2: Hasa’e kualidade Be’e Mos iha Distritu ...7
Mapa 3: Hadi’a Saneamentu Basiku iha Distritu ...8
Mapa 4: Uma Kain ba produsaun agrikula iha Distritu ...9
Mapa 5: Inskrisaun Neto Ensinu Primáriu iha Distritu ... 10
Mapa 6: Proporsaun Populasaun ne’ebe ekonomia ladun diak ... 11
PARTE B: Sumariu Despeza PDID no PNDS iha Distritu ... 12
PARTE C : Perfil no Orsamentu Distritu husi programa PDID no PNDS ... 20
1. Distritu Aileu ... 20
2. Distritu Ainaro ... 26
3. Distritu Baucau ... 33
4. Distritu Bobonaro ... 40
5. Distritu Cova-Lima ... 47
6. Distritu Dili ... 53
7. Distritu Ermera ... 61
8. Distritu Laútem ... 68
9. Distritu Liquiça ... 74
10. Distritu Manatuto ... 80
11. Distritu Manufahi ... 86
12. Rejiaun Administrativa Espesial Oe-Cusse Ambeno ... 92
13. Distritu Viqueque ... 97
Despezas sira seluk ba Dezenvolvimentu iha Distritus. ... 103
Page 3 of 137
INTRODUSAUN
Orsamentu Jeral Estadu ba tinan 2015 hetan ona aprovadu hosi Parlamentu Nasional iha loron 18
Dezembro 2014 no promulgasaun husi Presidente Republika iha loron 29 Dezembro 2014. Ho situasaun
dinamika politika nebe akontese iha Timor Leste, Orsamentu Jeral Estadu 2015 nebee hahu ezekuta ona
presiza halo mudansa, atu nunee hodi alinha ho politika remodelasaun Estrutura Governu husi V ba VI
Governu Konstituisional.
Atu aselera politika desenvolvimentu iha Timor Leste, VI Governu Konstituisional kria ona lei organika ho
Dekreto Lei nu. 6/2015, 11 Marsu konaba ORGÂNICA DO VI GOVERNO CONSTITUCIONAL.
Estrutura VI Governu Konstituisional nebe hetan tomada ba posse husi Presidente Republika iha loron 16
Fevereiro 2015 iha Salaun Palácio Nobre Lahane.
Ho remodelasaun ne’e, afeta mos ba Orsamentu Jeral Estadu 2015 presiza submete prosesu Orsamentu
Rektifikativu hodi responde estrutura foun VI Governu Konstitusional. Nunee iha loron 7 Abril 2015
Parlamentu Nasional konsege aprova Orsamentu Rektifikativu 2015 no hetan ona promulgasaun husi
Presidente Republika iha loron 13 Abril 2015.
Livru N
u. 3A Orsamentu Rektifikativu 2015 ne’e hatudu Orsamentu Estadu tuir distritu ho orsamentu
multi-distritu (distritu rua ba leten), inklui mos informasaun badak konaba distritu hanesan : populasaun,
funsionáriu governu, fasilidades saúde no edukasaun, idozu no invalidu sira, Bolsa da Mãe, Kombatente
Libertasaun Nasional no benifisiariu- ba Mártire sira, ho despeza Parseiru Dezenvolvimentu iha distritu sira
tuir Ministeriu/Ajensia.
Iha tinan 2015, depois remodelasaun VI Governu Konstitusional haforsa liu tan ninia esforsu ba
dezenvolvimentu lokal nudar dalan ida atu atinji metas ne’ebe hatúr ona iha Planu Estratejiku
Dezenvolvimentu Nasional ho nune’e halao kontinuasaun ba programa dezenvolvimentu foun rua nebe
deklara tiha ona husi IV Governu liu Resolusaun no. 1/2012 nebe hanaran Programa Nasional
Dezenvolvimentu Suku (PNDS) hodi troka Programa PDL no DL no. 4/2012 konaba Programa
Dezenvolvimentu Integradu Distrital (PDID) nebe sei akumula PDD 1 no 2.
Alokasaun Orsamentu ba PNDS mai husi Despeza Transferensia Publika iha Fundu Konsolidadu
Timor-Leste (FKTL). Alokasaun orsamentu ba Suku ida-idak depende ba kriteria hanesan total populasaun, no
klasifikasaun hanesan area remota, remota liu no remota teb-tebes husi Suku ba Kapital Sub Distritu,
Distritu no Kapital Nasaun (Dili). Tanba iha remodelasaun nebe akontese mak programa ida ne’e, nebee
uluk tutela Ministeriu Administrasaun Estatal nia responsabilidade no agora transfere responsabilidade ba
Ministeriu Planeamentu no Investimentu estratejiku mak sei responzabiliza diretamente ba alokasaun
orsamentu Distrital tuir kriteriu sira nebe mak determina husi lei no konsulta ho Konseilu Suku sira.
PNDS sei hakbi’it komunidade sira, sira nia Xefe no Konsellus Sukus, atu planeia no hari’i infra estrutura
bázika ne’ebe sai hanesan prioridade suku, responsavel ba resultadu no fundus ne’ebe utiliza no atu asegura
manutensaun projetus no atu nune’e projetus kontinua funsiona no oferese benefisius ba komunidade.
Komunidade presiza assistensia barak atu bele implementa no realiza mehi refere.
Page 4 of 137
kustus operasional. Projetu fisiku ba tinan 2015 implementa deit iha Sukus 353, Distritus 13. Maibe iha
Orsamentu Rektifikativu 2015, programa ida nee hetan redusaun ba tokon $10,000,000. Husi total nee
destinadu ba Suku 272 iha Munisipiu hotu iha Timor Leste nebe’e kompostu hosi projetu fisiku
(komunitariu) tokon $ 8,544,000 ba Suku 203 no tokon $1,454,500 nudar kustu operasional Suku 68 hodi
halo preparasaun planeamentu ba programa tinan 2016. Ho nunee, projetu PNDS ba Rejiaun
Administrativu Espesial Oe-Cusse Ambenu no Zona Espesial Ekonomia Sosial Merkadu (ZEEMS) iha
Orsamentu Rektifikativu 2015 hetan redusaun husi montante rihun $628,750 reduz ba rihun $383,750
Alokasaun orsamentu ba PDID mai husi despeza Kapital Dezenvolvimentu iha fundu CFET.
Politikamente programa nee, Ministeriu Administrasaun Estatal mak sei kordena ho Instituisaun hot-hotu
nebe iha projetu ho valor kiik liu rihun $500,001. Ministeriu Administrasaun Estatal no Ministeriu
Planeamentu no Investimentu Estratejiku mak sei responsabiliza no kordena ba alokasaun ba distritu
ida-idak tuir faktor-relevante sira hanesan populasaun, numeru ema kiak no seluk-seluk tan. Instituisaun
hot-hotu sei apresenta proposta Planu Kapital Dezenvolvimentu liu husi – PDID ba Ministeriu
Administrasaun Estatal no politika implementasaun no kontrolu projetu liu hosi Ministeriu Planeamentu
no Investimentu Estratejiku.
PDID akumula dotasaun – ba PDD I no II hanesan kontinuasaun PDD 2010, 2011, 2012 no 2013 no 2014
nebe sei implementa husi Ministeriu Planeamentu no Investimentu Estratejiku ho kordenasaun MAE.
Maibe orsamentu ida ne’e hanesan Kapital Dezenvolvimentu nebe determina ona valor osan husi rihun
$1,001 to’o rihun $150,000 konsidera ba PDD I no PDD II ho valor osan husi rihun $150,001 to’o rihun
$500,000.
Total orsamentu PDID nebe prepara iha tinan 2014 ba tinan 2015 hamutuk tokon $34,843,612.- Maibe
depois Orsamentu Rektifikativu 2015, total orsamentu ba PDID reduz ba tokon $32,843,612. Reduzaun
ne’e akontese iha PDID foun hosi $28,768,224 reduz ba $26,768,224. Reapropriasaun PDD-1 & PDD-2
tinan 2012 ba tinan 2015 ho total $775; Reapropriasaun PDD-1 & PDD-2 tinan 2013 & 2014 ba tinan
2015 ho total rihun $3,068; Reapropriasaun PDL tinan 2012 ba 2015 ho total $198 no kustus seluk ba
PDID tinan 2015 ho total rihun $2,035.
Montante reapropriasaun nebe temi iha leten ba projetu PDID (PDD-1 & PDD-2) no PDL reapropria
hikas ba tinan 2015 tanba lakonsege finaliza iha tinan refere. Kalkulasaun ida ne’e hodi prevene projetu
sira nebe labele inplementa ka hakotu iha 31 de Dezembro 2014 (informasaun kompletu bele hare iha
tabela orsamentu husi Distritu ida idak).
Page 5 of 137
Bainhira implementa didi’ak, PDID (PDD I ho II) no PNDS sei kontribui direta ba kreximentu ekonómiku,
loke servisu, ho lori oportunidade barak ba distritu, sub-distritu, Suku no aldeia. Nune’e dezenvolvimentu
ekonómiku mos sei aumenta iha distritu sira ne’e tuir objetivu governu nia politika.
Alem de PDNS no PDID, iha distritu sira mos sei iha Projetu Anual Ministeriu/Ajensia sira ho projetu
multi anual husi Fundu Infra-estrutura, maibe projetu sira ne’e sei implementa husi nivel nasional.
Page 6 of 137
PARTE A : SUMARIU ESTATISTIKA DISTRITAL
MAPA 1: LINA KIAK DISTRITU
Liña kiak hatudu persentajen populasaun iha distritu ho númeru nebee sei a’as ho nia rendimentu rihun $32
kada fulan nebee Governu konsidera tama iha kategoria populasaun sei kiak.
Tuir mapa estatistika iha okos hatudu katak:
1. Distritu Manufahi hatudu liña probreza ne’ebé a’as tebes.(kor mean);
2. Distritu Manatuto, Aileu, Ainaro no Rejiaun Administrativa Espesial Oecussi Ambeno iha liña pobreza
ladun diak;
3. Distritu Dili, Viqueque, Liquiçá, Ermera, Bobonaro no Cova-Lima iha liña pobreza diak uituan.
4. Distrtu Baucau no Lautem iha liña pobreza tun/kiik;
Sources
National Statistic Directorate_World Bank‐ Timor‐Leste Poverty in a Young Nation_2008 Poverty headcount ratio
Percent Total
Oecusse
Li qui ca
Coval ima Bobonaro
Ermera Dili
Ail eu Manatuto
Manufahi Ainaro
Vi queque
Lautem Baucau
T ot al
Page 7 of 137
Sources
National Statistic Directorate_CENSUS:TIMOR‐LESTE POPULATION AND HOUSING CENSUS_2010
Proportion of private households using an improved drinking water source
Oecusse
Liquica
Covalima Bobonaro
Ermera Dili
Aileu Manatuto
Manufahi Ainaro
Viqueque
Lautem Baucau
Per cent (%)
0.00 ‐ 19.99
20.00 ‐ 39.99
40.00 ‐ 59.99
60.00 ‐ 79.99
80.00 ‐ 100.00
MAPA 2: HASA’E KUALIDADE BE’E MOS IHA DISTRITU
Estatistika ida ne’e hatudu persentajen populasaun ne’ebé simu bee husi bee matan ne’ebé di’ak.
Hadi’a bee matan inklui baze ida ne’ebé uza ba konstrusaun hodi garante protesaun husi infeksaun,
liliu husi fezes. Be matan bai-bain ne’ebé maka hadi’a ona maka bee torneira, posu ne’ebe protejidu,
posus artezianus no halibur udan been. Fontes nebee seidauk hetan protesaun mak inklui mota, lagus,
lagoas, belorin no fonte seluk ne’ebé nakloke ba infeksaun no bele fahe moras hanesan tifu, kolera no
dizenteria. Tuir mapa estatistika iha okos:
1.
Iha Distritu Baucau asesu ba be’e mo’os atinji 20% - 40%;
2.
Iha Distritu Viqueque, Aileu, Ermera, Ainaro no Manufahi , 40 – 60 % asesu ba be mo’os;
3.
Iha Distritu Lautem, Liquiçá, Bobonaro, Cova-Lima no Rejiaun Administrativa Espesial Oecussi
Ambeno, atinji 60 – 80% asesu ba Be Mo’os;
4.
Distritu Dili atinji 80 -100% ba asesu Be Mo’os.
Page 8 of 137
MAPA 3: HADI’A SANEAMENTU BASIKU IHA DISTRITU
Hadi’a fasilidade saneamentu katak atu haketak foer no hasai husi ema husi kontaktu ba ema fali.
Ne’e inklui deskarga sintina, koneksaun sistema esgotu kanalizadu, deskarga/pour flush ba latrinas
posu, ventiladu latrina di’ak (VLD) no latrina ho laje.
Tuir dadus mapa estatistika iha okos hatudu katak :
1.
Distritu Viqueque no Ainaro hetan kualifikasaun aat tanba atinji entre 0 – 20 %;
2.
Distritu Baucau, Lautem, Aileu, Manufahi, Liquiçá, Ermera, Bobonaro, Cova-Lima no Rejiaun
Administrativa Espesial Oecussi Ambeno hetan persentajen entre 20 – 40 % ho predikadu aat
uituan;
3.
Distritu Manatuto ho persentajen entre 40 – 60 % ho predikadu naton;
4.
Distrito Dili ho persentajen entre 80 – 100 % ho predikadu diak tebes.
Sources
National Statistic Directorate_CENSUS:TIMOR‐LESTE POPULATION AND HOUSING CENSUS_2010
Proportion of private households using an improved sanitation facility
Oecusse
Liquica
Covalima Bobonaro
Ermera Dili
Aileu Manatuto
Manufahi Ainaro
Viqueque
Lautem Baucau
Per cent (%)
Page 9 of 137
MAPA 4: UMA KAIN BA PRODUSAUN AGRIKULA IHA DISTRITU
Tuir dadus mapa estatistika iha okos hatudu katak:
1.
Iha mapa nebe kor mean signifika katak populasaun nebe presta servisu iha agrikultura
kiik/uituan liu ho total entre 4.547 – 5.826;
2.
Iha mapa ho kor matak naroman hatudu katak numeru populasaun entre 9.213 -14.073 mak
partisipa iha vida agrikultor;
3.
Iha mapa ho kor kinur hatudu katak numeru populasaun entre 7.729 -9.212 mak partisipa iha
vida agrikultor;
4.
Iha mapa ho kor pink hatudu katak numeru populasaun entre 5.827 -7.728 mak partisipa iha vida
agrikultor
Sources
National Statistic Directorate_CENSUS:TIMOR‐LESTE POPULATION AND HOUSING CENSUS_2010
Private household in crop production
Number Total
Total
4,547 ‐ 5,826 5,827 ‐ 7,728 7,729 ‐ 9,212 9,213 ‐ 14,073 14,074 ‐ 15,526 Missing Value
Page 10 of 137
MAPA 5: INSKRISAUN NETO ENSINU PRIMÁRIU IHA DISTRITU
Kor kinur (Ermera no Rejiaun Administrativa Espesial Oecussi Ambeno) iha Mapa kraik hatudu
katak persentajen labarik ba eskola kiik entre 40 – 60% nebe ba eskola primaria kompara ho distritu
seluk nebe atinji 60 – 80 % nebe asesu ba eskola primaria.
Sources
National Statistic Directorate_CENSUS:TIMOR‐LESTE POPULATION AND HOUSING CENSUS_2010
Net enrolment ratio in primary education
Oecusse
Liquica
Covalima Bobonaro
Ermera Dili
Aileu Manatuto
Manufahi Ainaro
Viqueque
Lautem Baucau
Per cent (%) 0.00 ‐ 19.99 20.00 ‐ 39.99 40.00 ‐ 59.99 60.00 ‐ 79.99
Page 11 of 137
Proportion of population aged 15‐64 who are economically inactive Percent Total
Total
0.00 ‐ 19.99 20.00 ‐ 39.99 40.00 ‐ 59.99 60.00 ‐ 79.99 80.00 ‐ 100.00 Missing Value
MAPA 6: PROPORSAUN POPULASAUN NE’EBE EKONOMIA LADUN DIAK
Tuir dadus mapa estatistika iha okos hatudu katak:
1.
Mapa ho kor pink hatudu 20 – 40 % ba populasaun nebe nia ekonomia ladun diak tanba la
servisu, katuas, moras, la eskola no seluk tan;
2.
Mapa ho kor kinur hatudu 40 – 60 % populasaun nebe partisipa iha dezenvolvimentu ekonomia
maibe sidauk atinji kualidade ida ke sufisiente.
Page 12 of 137
PARTE B: SUMARIU DESPEZA PDID NO PNDS IHA DISTRITU
SUMARIU ORSAMENTU DISTRITAIS
Iha parte ida ne’e sei apresenta fontes orsamentus ba distritus sira inklui mos orsamentu husi projetus
sira nebee implementa husi nivel nasional. Fontes sira nee sei informa liu husi grafiku 3.
−
Grafiku 1 apresenta kona ba fontes orsamentais tuir programas
−
Grafiku 2 apresenta kona ba fontes orsamentu tuir distritus
−
Grafiku 3 apresenta kona ba despezas perkapita husi total orsamentu husi programa PDID no
PNDS
Grafik 1 : Apresenta total orsamentu Distritais no Fontes seluk
Grafika 1 hatudu projetu nebe implementa direta husi rekursu nivel distrital depois Orsamentu
Rektifikativu hetan mudansa alokasaun orsamentu hamutuk tokon $50.9 mak hanesan PNDS, PDID
no Mão de Obras. Projetu sira nebee mak nia implementasaun iha distritus maibe implementador
husi nivel nasional hamutuk tokon $60.2 mak hanesan projetu Liñas Ministeriais, rehabilitasaun
eskola no Posto Saúde no projetu nebee la identiifikadu.
PDID, 30,809
PNDS, 10,000
Mão da Obras, 10,129 LM, 41,137
Rehab Eskola & Posto Saude,
17,000
Page 13 of 137
Grafiku 2: PDID no PNDS tuir Distritus
Grafiku 2 indika katak iha distritu 5 mak hetan alokasaun despeza boot hamutuk tokon $14.1 (entre
tokon $4.3 – tokon $5.0) husi total despeza PDID ho PNDS. Distritu sira nebee hetan despeza boot
mak Dili, Ermera no Baucau. Distritu sira nebe hetan despeza kiik nebee menus husi tokon $4
hamutuk tokon $26.8, maibe la-iha diferensa nebee signifikante. Iha parte ida nee apresenta mos
despezas boot nebee kontribui ba dezenvolvimentu distritus mak hanesan projetus mão de obras,
projetu rehabilitasaun eskola no postu saude no projetu adisional PDID 2014.
Aileu, $2,616
Ainaro, $2,917
Baucau, $4,503
Bobonaro, $3,593
Covalima, $2,822
Dili, $5,035
Ermera, $4,513
Lautem, $3,146
Liquica, $2,902 Manatuto, $2,323 Manufahi, $2,423
Oecusse, $384 Viqueque, $3,631 Adisional PDID 2014,
$2,035 Rehab Eskola & Posto
Saude, $17,000
Page 14 of 137
Grafiku 3 : Apresenta total orsamentu PDID & PNDS perkápita
Grafiku 3 hatudu katak kuaze distritu hotu hetan despezas per-kápita bot liu rihun $50 (entre rihun
$51 – rihun $59) mak distritu Viqueuqe, Aileu, Lautem no Manatuto. Distritu sira nebee ninia
despezas per-kapita menus husi $50 mak Distritu Dili, Ainaro, Baucau, Bobonaro, Covalima,
Ermera, Liquisa, Oe-Cusse no Manufahi.
TOTAL ORSAMENTU PDID NO PNDS BA DISTRITU
Politika V Governu ba 2015 hahu aloka fali orsamentu projetu PDID foun kompara ho tinan 2014
nebee konsentra deit ba projetu reapropriasaun no retensaun. Orsamentu foun alokadu ba projetu
PDID hamutuk tokon $28.7, projetu reapropriasaun/retensaun husi PDD no PDL nebee sei kontinua
iha 2015 no sei aloka mos orsamentu tokon $4.0 no Orsamentu ba PNDS hamutuk tokon $17.8
nebee refere ba projetu fiziku hamutuk tokon $15.3 no kustus operasional hamutuk tokon $2.6.
Liu husi Orsamentu Rektifikativu, VI Governu Konstitusional kontinua implementa programa sira
nebee trasa tiha ona husi Governu anterior, maibe presiza re-intergra programa planeamentu
integradu ba programa fiziku sira hotu, atu nunee hodi estandariza desenhu no kustus ba projetu sira
hotu. Tamba nee, iha orsamentu rektifikativu hetan redusaun orsamentu PNDS no PDID hanesan
temi iha parte introdusaun. Informasaun orsamentu sira depois orsamentu rektifikativu bele
akompanha tuir tabela nee:
Aileu, $59
Ainaro, $49
Baucau, $40
Bobonaro, $39
Covalima, $47
Dili, $22 Ermera, $39 Lautem, $53
Liquica, $46 Manatuto, $54
Manufahi, $50 Oecusse, $6
Page 15 of 137
Husi tabela iha leten akomoda orsamentu hotu-hotu nebee ninia target implementasaun iha distritus,
tantu implementasaun direta iha nivel distritus no mos implementasaun husi nivel nasional.
1.
Orsamentu ba projetu reapropriasaun/retensaun PDL tinan 2012 nebe uluk ninia alokasaun
atravês husi kategoria Transferensias Publika, maibe iha tinan 2014 aloka fali iha kategoria
Kapital Dezenvolvimentu hodi finaliza no iha 2015 presiza prevé nafatin orsamentu rihun $198
hodi kontinua finaliza 42 projetus iha 12 Distritus husi 102 projetus iha 2014 ho total orsamentu
rihun $469.6.
2.
Orsamentu ba projetu reapropriasaun/retensaun PDID husi tinan 2012 nebe aloka tiha orsamentu
iha tinan 2014 hodi finaliza projetu 90 (PDD-I projetu 64 no PDD-II projetu 24) no projetu sira
nee seidauk realiza hotu. Nunee iha OJE 2015 presiza prevé nafatin orsamentu rihun $774.7
hodi kontinua no finaliza projetu 30 (PDD-I rihun $400 ba 20 projetus no aloka rihun $374.4
PDD-II ba projetu 10). Iha Orsamentu Rektifikativu husi parte ida nee la-akontese mudansas.
3.
Orsamentu ba projetu reapropriasaun/retensaun PDID husi tinan 2013 aloka iha tinan 2014 hodi
finaliza projetu 467 (PDD-I projetus 311 no PDD-II projetus 156), maibe projetus hirak nee
seidauk finaliza hotu. Nunee iha tinan 2015 presiza prevé nafatin orsamentu tokon $3.1 hodi
realiza projetus 106 (total PDD-I hamutuk rihun $932.7 ba 62 projetus no projetus 43 husi
PDD-II ho valor orsamentu hamutuk tokon $2.1). Iha Orsamentu Rektifikativu husi parte ida
nee la-akontese mudansas.
4.
Husi total orsamentu reapropriasaun/retensaun ne’e, Governu aloka mos orsamentu tokon $2 ho
intensaun hodi responde no finaliza projetus adisional PDID iha tinan 2014 nebee seidauk hotu
hodi kontinua reapropria ba tinan 2015.
5.
V Governu iha tinan 2015 hahu aloka fali orsamentu PDID foun ho montante tokon $28.7
Medidas politika ida nee ho objetivu hodi kontinua implementa programa nasional refere hodi fó
oportunidade atu kria kampu trabalhu ba komunidade hodi hadia sira nian ekonomia iha nivel
minimu nian. Maibe depois Orsamentu Rektifikativu 2015 refere ba politika VI Governu reduz
ba tokon $26.7 ba projetu 142 (PDD-I projetus 82 ho montante orsamentu tokon $8.5 no tokon
$18.2 aloka iha PDD-II ba projetu 60).
6.
VI Governu Konstitusional kontinua implementa programa PNDS hamutuk tokon $10. Husi
total orsamentu ida nee aloka ba projetu fisiku hamutuk tokon $8.5 ba suku 202 no kustus
PDL PDD-I PDD-II Total PDD-I PDD-II Total PDD-I PDD-II Total Fi siku O pe rasional Total
Aile u 2,838 62,847 20,000 85,685 79,714 19,741 99,455 468,068 1,252,442 1,720,510 1,905,649 583,750 126,750 710,500 2,616,149
Ainaro 10,607 6,556 - 17,162 299,434 469,398 768,832 598,730 1,022,542 1,621,272 2,407,266 424,500 85,250 509,750 2,917,016
Baucau 1,357 13,625 - 14,981 23,369 52,741 76,109 1,711,577 1,404,489 3,116,067 3,207,157 1,137,750 157,750 1,295,500 4,502,657
Bobonaro 21,560 2,391 - 23,951 - 216,261 216,261 1,138,803 1,258,467 2,397,270 2,637,482 808,000 147,500 955,500 3,592,982
C ovalima 1,400 113,927 - 115,327 11,537 56,995 68,532 424,060 1,603,813 2,027,874 2,211,732 497,250 113,250 610,500 2,822,232
Dili 10,200 22,738 61,596 94,534 112,760 523,454 636,214 817,342 2,612,840 3,430,182 4,160,930 867,500 7,000 874,500 5,035,430
Erme ra 88,150 33,290 15,157 136,597 155,933 27,090 183,022 304,772 2,656,081 2,960,852 3,280,472 1,043,250 189,500 1,232,750 4,513,222
Laute m 10,558 46,824 39,560 96,942 51,386 57,558 108,943 871,627 1,082,882 1,954,508 2,160,394 836,000 150,000 986,000 3,146,394
Liquica 4,603 18,320 - 22,923 54,858 50,965 105,823 - 2,189,919 2,189,919 2,318,664 493,750 90,000 583,750 2,902,414
Manatuto 20,091 11,319 62,627 94,036 33,315 115,157 148,472 759,221 807,574 1,566,795 1,809,303 405,250 108,500 513,750 2,323,053
Manufahi 21,972 6,125 110,000 138,097 80,146 129,299 209,445 740,934 697,705 1,438,639 1,786,180 533,500 103,000 636,500 2,422,680
O e cusse - - - - - - - - - - - 322,750 61,000 383,750 383,750
Vique que 5,000 62,371 65,525 132,896 30,306 416,184 446,490 719,243 1,625,093 2,344,337 2,923,723 590,750 116,500 707,250 3,630,973
Total 198,335 400,331 374,464 973,130 932,757 2,134,841 3,067,598 8,554,378 18,213,846 26,768,224 30,808,952 8,544,000 1,456,000 40,808,95210,000,000
De spe sas proje tu adisional PDID 2014 2,034,660
De spe sas ba programa e strada rurais, te jolo no auto e mpre go 10,129,000
De spe sas Re habilitasaun Eskola no Posto Saude iha Te rre torio tomak 17,000,000
De spe sas husi proje tus Linha Ministe riu no Instituisaun Estadu sira 41,137,014
Grand Total De spe sas ba Distrito 2015 111,109,626
PNDS 2015
Page 16 of 137
operasional hamutuk tokon $ 2.6 ba suku 246, nee signifika suku sira nebee la-hetan orsamentu
ba projetu fisiku hamutuk suku 44. (inklui sukus balun husi Rejiaun Administrativa Espesial
Oe-Cusse Ambeno). Informa katak anterior husi V Governu Konstitusional programa nee tutela
Ministerio Administrasaun Estatal. Maibe iha VI Governu Konstitusional, programa nee tutela
ona iha Ministerio Planeamentu no Investimentu Estrategiku
7.
Alen de orsamentu ho tipu kategoria PDID no PNDS, iha mos despezas orsamentais balun nebee
kontribui ba dezenvolvimentu distritais hamutuk tokon $68.2. Fontes orsamentu nee mai husi
projetus Liñas Ministeriu sira, Mão de Obra no resposta emergensia rehabilitasaun eskola no
postu saúde iha territóriu tomak.
Grafik 4 : Reapropriasaun/retensaun PDL 2012 ba 2015
Grafiku 4 hatudu katak Distritu Ermera, Manufahi, Manatuto no Bobonaro hetan alokasaun boot ba
projetu reapropriasaun/retensaun PDL 2012 ba 2015 nebee a’as, entre 10% - 45 %, enkuantu ba
distritus sira seluk hetan alokasaun menus husi 10%. PDID 2012 ba Rejiaun Administrativa Espesial
Oe-Cusse Ambeno reprezenta mos 0% tamba separa ona husi Distritus sira seluk.
Aileu
1% Ainaro
5% Baucau
1% Bobonaro
11% Covalima
1% Dili 5%
Ermera 45% Lautem
5% Liquica 2%
Manatuto 10%
Manufahi 11% Oecusse
0%
Viqueque 3%
Page 17 of 137
Grafik-5 : Rea pro priasaun/Retensaun Pdid 2012 ba 2015
Grafiku 5 hatudu reapropriasaun/retensaun PDID 2012 ba 2015 nebee hetan alokasaun ho
persentajen boot entre 11% - 16%, nebee akontese iha Distritu Viqueque (16%), Manufahi (15%),
Cova Lima (15%), Aileu, Lautem, Dili (11%). Distritu sira seluk mos hetan alokasaun despezas kiik
entre persentajen 0%-9% ka menus husi 10%. PDID 2012 ba Rejiaun Administrativa Espesial
Oe-Cusse Ambeno reprezenta mos 0% tamba separa ona husi Distritus sira seluk.
Grafik 6 : Reapropriasaun/Retensaun PDID 2013/14 ba 2015
Grafiku 6 : Hatudu projetu reapropriasaun/retensaun PDID 2013/14 nebe hetan alokasaun
despezas boot akontese iha Distritu 3 ho persentajen entre 15% - 25% (Distritu Viqueque 15%,
Aileu
11% Ainaro1% Baucau
2% Bobonaro
0%
Covalima 15%
Dili 11% Ermera
6% Lautem
11% Liquica
2% Manatuto
10% Manufahi
15% Oecusse
0%
Viqueque 16%
PDID 2012 ba 2015
Aileu 3%
Ainaro 25%
Baucau 2%
Bobonaro 7% Covalima
2% Dili
21% Ermera
6% Lautem
4% Liquica
3% Manatuto
5%
Manufahi 7% Oecusse
0%
Viqueque 15%
Page 18 of 137
Distritu Dili 21% no Distritu Ainaro 25%). Iha Distritu 10 seluk hetan alokasaun dspesas kiik husi
7% mai too 3%. Reapropriasaun PDID 2013/14 ba Rejiaun Administrativa Espesial Oe-Cusse
Ambeno reprezenta mos 0% tamba separa ona husi Distritus sira seluk.
Grafiku 7. : Apresenta Persentagen Orsamentu Foun PDID 2015
Grafiku 7. Hatudu katak distritu hotu-hotu depois orsamentu rektifikativu hetan alokasaun despezas
ba projetus PDID foun iha tinan 2015, maibe distritu Oecusse la-hetan alokasaun despezas husi
PDID. Distritus sira nebee hetan despezas boot husi programa PDID tinan ida nee mak Distritu, Dili,
Ermera no Baucau nebee hetan alokasaun entre 11% - 13% no distritus sira seluk hetan alokasaun
despezas menus husi 11% too 5%. PDID foun ba Rejiaun Administrativa Espesial Oe-Cusse Ambeno
tinan 2015 la-hetan alokasaun orsamentu ba programa PDID ho intensaun katak presiza fokus ona
programas sira nebee trasa ona husi Autoriedade Rejiaun Espesial Oe-Cusse Ambeno no Zona
Espesial no Economia Sosial Merkadu Oe-Cusse Ambeno.
Aileu 6%
Ainaro 6%
Baucau 12%
Bobonaro 9%
Covalima 8%
Dili 13% Ermera
11% Lautem
7% Liquica
8% Manatuto
6% Manufahi
5% Oecusse
0%
Viqueque 9%
Page 19 of 137
Grafik 7 : Apresenta Persentajen Orsamentu Programa PNDS 2015
Grafiku 7 . Hatudu orsamentu ba programa PNDS 2015 depois orsamentu rektifikativu iha parte
projetu fisiku hetan alokasaun boot liu mak Distritu Baucau ho 13 % no Distritu Ermera ho 12 % no
alokasaun menus husi 12% no kiik liu mak Distritu Oecusse ho 4%. Iha parte kustus operasional nian
alokasaun iha variasaun montante tanba aloka tuir total Sukus nebee mak seidauk iha planeamentu.
programas.
Aileu
7% Ainaro
5%
Baucau 13%
Bobonaro 9%
Covalima 6% Dili
10% Ermera
12% Lautem
10% Liquica 6% Manatuto
5% Manufahi
6%
Oecusse 4%
Viqueque 7%
Projetu Fisiku - PNDS 2015
Aileu 9%
Ainaro 6%
Baucau 11%
Bobonaro 10%
Covalima 8% Dili
1% Ermera
13% Lautem
10% Liquica
6% Manatuto
7% Manufahi
7% Oecusse
4%
Viqueque 8%
Page 20 of 137
PARTE C : PERFIL NO ORSAMENTU DISTRITU HUSI PROGRAMA PDID NO PNDS
1.
DISTRITU AILEU
Perfil
Mapa 1 hatudu pozisaun jeográfika Distritu Aileu nebe ho luan hamutuk 729 km² ho populasaun ema
na’in 44.325 tuir Sensus 2010. Topografia Distritu Aileu nebee foho dominante liu ho a’as entre
350 m to’o 1.500 m sukat husi tasi. Kapitál maka Aileu Vila iha foho Mota Mantane ho altitude 913
m. Distritu Aileu iha Sub-Distritus 4, Sukus 31 no aldeias 139 hanesan hatudu iha tabela 1.1.
Tabela 1.1 Sub-Distritu , Sukus no total Aldeias/Sukus Distritu Aileu
Aileu Vila Laulara Liquidoe Remexio
Sukus Total Aldeias
Sukus Total Aldeias
Sukus Total Aldeias
Sukus Total Aldeias
Aissirimou 5 Fatisi 5 Acubilitoho 3 Acumau 3
Badudato 3 Cotolau 5 Bereleu 5 Fadabloco 7
Fahiria 6 Madabeno 5 Betulau 3 Fahisoi 3
Fatubossa 7 Talitu 4 Fahisoi 3 Faturasa 4
Hoholau 5 Tohumeta 3 Faturilau 2 Hautoho 3
Data husi : MAE no Diresaun Estatistca
;;;; ;
AILEU VILA
REMEXIO
LIQUIDOE LAULARA
FA TU RILAU
SUCO LIU RAI
FA HIRIA
FA TU RASA ACUM AU TU LA TAQUEO TA LI TU
SELOI CRAIC
FA TU BOSA
BERE LEU AISIR IMOU
SABORI A
BANDUD ATO
SUCO-LIURA I
LA HAE FA TI SI
FA HISOI
HOHOLA U
FA DABLOCO HAUTOHO MADA BENO
NAMOLESO
MANU CASA TOHU META
MAUM ETA FA HISOI AILEU DISTRICT
0 5 10 15 20 Kilometers
Spatial D istribution of Dwellings
CHC (Comm unity Health Center) Suco B oundary
Subdistrict B oundary
Two-lane sealed road
;
; Hos pital and Clinic
Page 21 of 137
Funsionárius Governu iha Distritu Aileu inklui:
SES:
1.
99 Polísias,
2.
40 kompostu husi : 37 pessoal Seguransa Sivíl no 3 funsionarius administrativa
3.
21 Bombeirus
Edukasaun:
1.
Professores Ensino Infantil : Publiku (28); Fundasaun (11)
2.
Profesores Ensinu Basiku: Públiku (508), Privadu (-);
3.
Profesores Ensinu Sekundárius Geral : Públiku (68) , Fundasaun (43)
4.
Profesores Ensinu Sekundárius Tecnico vocacional. : Publiku (18) : Fundasaun (-)
Distritu Aileu iha eskolas Infantil Publiku (6) Fundasaun (14); Eskolas Ensinu Basiku Publiku
(71) no Privadu (2) , Eskolas Sekundárias Publiku (3) no Privadu/Fundasaun (3), ho Eskolas
Ensinu Tekniku Vocasional Publiku (1)no Privadu (-).
Saúde:
1.
Funsionáriu administrasaun no lojistika
: 14
2.
Médikus lokais : 45 (inklui espesialistas);
3.
Enfermeirus (31)
4.
Assistente enfermeiros : 8 ho
5.
Parteiras : 24;
Fasilidades saúde ne’ebé iha, maka Sentru Saude (5), Postus Saude (23), Klínika Privadas (1) ho
SISCa (33).
MSS :
1.
Numero idosos ( tinan 60 ba leten ) no invalidus nebe simu subsidio iha Distritu Aileu
hamutuk 3.052 pessoas nebe kompostu husi idosos 2.918 pessoas no invalidus 134 pessoas.
2.
Numerus benefisiarius ba program Bolsa da Mãe hamutuk 2.935
3.
Numerus Combatentes ba Libertasaun Nasional no benefisiarius ba Martires iha Distritu
Aileu hamutuk 2,836 pessoas.
4.
Total funsionariu hamutuk 6 mak destaka ba Distritu ; 3 iha Distritu no 3 ba Subdistrito, kada
Subdistritu funsionariu ida (1).
MAP : 54 Extensionistas
CNE : 7 funsionarius
Ministeriu Justisa : 10 funsionarius
MCIA : 6 funsionarius
MOP : 29 funsionarius
SEJD : 1 funsionariu
SEPFOPE
: 4 funsionarius
MAE : 65 funsionarius kompostu husi Diresaun Distrital 34 ; STAE 7 ; PNDS 24.
MCIA : 5
Page 22 of 137
PROGRAMA NASIONAL DEZENVOLVIMENTU SUKUS (PNDS)
Iha Orsamentu Geral Estadu 2015, Distritu Aileu hetan alokasaun orsamentu ba programa PNDS
hamutuk tokon $1.075,500 nebe kompostu husi orsamentu fisiku ho montante rihun $905.250 ba
Suku 23 no kustus operasional aloka rihun $170,250 ba Suku 31.
Distritu Aileu iha orsamentu rektifikativu 2015 hetan alokasaun orsamentu ba programa PNDS
hamutuk rihun $710,500 nebe kompostu husi orsamentu fisiku ho montante rihun $583,750 no
kustus operasional aloka rihun $126,750. Orsamentu fisiku ba Distritu Aileu aloka ba Suku 15 nebe
kompostu husi : Sub Distritu Aileu Vila: Suku 3; Sub Distrito Laulara : Suku 5; no Sub Distrito
Liquidoe : Suku 7 hodi implementa programa PNDS inklui mos kustus operasional. Suku 8 Iha Sub
Distrito Remexio la hetan alokasaun orsamentu ba projetu fisiku maibe aloka deit kustus
operasional hodi halo preparasaun planeamentu programa PNDS ba tinan 2016 hanesan temi iha
tabela 1.2
Tabela 1.2. Kapital Grants – PNDS
Oaran Orgaun
Naran Programa
Distritu Sub
Distritus
Sukus Projetu
Fisiku
Kustus Operasional
Total Kustus
MAE PNDS Aileu Aileu Vila Fahiria 35,000 5,000 40,000 MAE PNDS Aileu Aileu Vila Hoholau 39,500 5,500 45,000 MAE PNDS Aileu Aileu Vila Lausi 39,500 5,500 45,000 MAE PNDS Aileu Laulara Cotolau 44,000 6,000 50,000 MAE PNDS Aileu Laulara Fatisi 44,000 6,000 50,000 MAE PNDS Aileu Laulara Madabeno 39,500 5,500 45,000 MAE PNDS Aileu Laulara Talitu 44,250 5,750 50,000 MAE PNDS Aileu Laulara Tohumeta 39,500 5,500 45,000 MAE PNDS Aileu Liquidoe Acubilitoho 35,000 5,000 40,000 MAE PNDS Aileu Liquidoe Bereleu 39,500 5,500 45,000 MAE PNDS Aileu Liquidoe Betulau 39,500 5,500 45,000 MAE PNDS Aileu Liquidoe Fahisoi 35,000 5,000 40,000 MAE PNDS Aileu Liquidoe Fatulirau 39,500 5,500 45,000 MAE PNDS Aileu Liquidoe Manucasa 35,000 5,000 40,000 MAE PNDS Aileu Liquidoe Namoleso 35,000 5,000 40,000 MAE PNDS Aileu Remexio Acumau - 5,750 5,750 MAE PNDS Aileu Remexio Fadabloco - 5,500 5,500 MAE PNDS Aileu Remexio Faisoi (Remixio) - 5,500 5,500 MAE PNDS Aileu Remexio Faturasa - 5,500 5,500 MAE PNDS Aileu Remexio Hautoho - 5,500 5,500 MAE PNDS Aileu Remexio Maumeta - 5,500 5,500 MAE PNDS Aileu Remexio Suco Liurai (Remexio) - 6,000 6,000 MAE PNDS Aileu Remexio Tulataqueo - 6,250 6,250
Total Dist. Aileu 583,750 126,750 710,500
PROGRAMA DEZENVOLVIMENTU INTEGRADO DISTRITAL (PDID) 2015
Page 23 of 137
Distritu Aileu iha orsamentu rektifikativu 2015 hetan alokasaun orsamentu ba programa PDID foun
hamutuk tokon $1.7 nebe refere ba PDD I aprezenta ho total rihun $468 no tokon $1.2 ba PDD II.
Husi total orsamentu ne’e hodi finansia projetu konstrusaun ponte, eskola, valeta, “bronjong”, posto
saude, irigasaun no seluk tan Sub Distritu Aileu Vila, Liquidoe no Laulara hanesan mensiona iha
tabela 1.3.
Tabela 1.3. Kapital Dezenvolvimentu PDD-I no PDD-II 2015
Naran Orgaun
Naran Programa
Naran Projetu Distritu Sub
Distritus
Sukus Total Kustus
MAE PDD-I Konst.Ponte ki'ik Seloi Kraik (Rehabilita ponte 1 no konstruksaun foun ponte 1)
Aileu Aileu Vila
Seloi Kraik
143,016 MAE PDD-I Konst.Eskola EB Premeiru no Segundu Siklu
Fatukhun, Laulara
Aileu Laulara Talitu 142,704 MAE PDD-I Konst.Valeta, penahan no plat Deker suco Fahisoi Aileu Lequidoe Fahisoi 120,134 MAE PDD-I Konst. Bronjong iha Aldeia Tatilisame(Fahisoi
Lequidoe)
Aileu Liquidoe Fahisoi 62,214
Total PDD-I 468,068
MAE PDD-II Konst. Posto Saude Tulataqeu Aileu Remexio Tulatakeu 273,945 MAE PDD-II Konst. Be'e mos lahae 3.5 km Aileu Aileu
Vila
Lahae 175,083 MAE PDD-II Rehabilitasaun Irigasaun Sarin(Suco Fahiria Aileu Aileu
Vila
Fahiria 173,569 MAE PDD-II Konst.Ponte Tolu plat deker 6 no Valetas Suku
liurai
Aileu Aileu Vila
Suco Leurai
174,002 MAE PDD-II Rehabilitasaun Be'e Matan Hula rema no Troka
kanu Transmisaun
Aileu Aileu Vila
Seloi Malere
153,559 MAE PDD-II Loke Estrada( Suco Liurai ) 2,7 km Aileu Aileu
Vila
Suco Leurai
294,784
Total PDD-II 1,244,942
Total PDD-I+II 1,713,010
REAPROPRIASAUN KAPITAL DEZENVOLVIMENTU PDD I & II NO PDL 2012 BA 2015
Depois orsamentu rektifikativu, iha tabela 1.4 laiha mudansa orsamentu. Ho nunee, tabela nee
aprezenta orsamentu projetu reapropriasaun/retensaun ba PDD I & II no PDL tinan 2012 nebe sei
reapropria ba tinan 2015 ho montante rihun $85,685 nebe refere ba PDD I rihun $62,847, rihun
$20,000 ba projetu PDD II no rihun $2,838 ba PDL . Razaun halo reapropriasaun projetu hirak ne’e
tamba ninia implementasaun la-konsege remata iha tinan 2014 nunee sei kontinua implementa fali
iha tinan 2015 ba konstrusaun eskola, irrigasaun, MCK, sentru komunitaria no vedasaun.
Tabela 1.4. Reapropriasaun Kapital Dezenvolvimentu PDD I & II no PDL 2012 ba 2015
Naran Orgaun
Naran Programa
Naran Projetu Distritu Sub
Distritus
Sukus Total
Kustus
ME PDD-I EP 2301 P F Erhetu Aileu Aileu Vila Fatubossa 11,954
ME PDD-I EPS P F 1005 Bereleu Aileu Liquidoe Bereleu 24,375
MAEOT PDD-I Irigasaun Bandudato Aileu Aileu Vila Bandudato 22,590
MAP PDD-I Konstrusaun kanal Irrigasaun Daisoli Aileu Aileu Vila Lahae 3,928
Total PDD-I 62,847
MJ PDD-II Construsaun, vedasaun no jardim ba Edificio DTPSC (eis edificio estatistica) Distrito Aileu, Sub Distrito Aileu, Suco Aisirimau, Aldeia Hudularan.
Aileu Aileu Aissirimou 20,000
Total PDD-II 20,000
Page 24 of 137
Naran Orgaun
Naran Programa
Naran Projetu Distritu Sub
Distritus
Sukus Total
Kustus
MAEOT PDL Construsaun Centro Komunitario Lebumera Aileu Lequidoe Bereleu 1,380
Total PDL 2,838
Total PDD I&II+PDL 85,685
REAPROPRIASAUN KAPITAL DEZENVOLVIMENTU PDD I & II 2013/2014
Depois orsamentu rektifikativu, iha tabela 1.5 laiha mudansa orsamentu. Ho nunee, tabela nee
aprezenta projetu reapropriasaun PDD 1 & 2 tinan 2013 nebe sei reapropria ba tinan 2015 ho
montante rihun $99,455. Husi total nee koloka ba PDD I hamutuk rihun $79,714 no rihun $19,741
ba projetu PDD II. Razaun halo reapropriasaun projetu hirak ne’e tamba ninia implementasaun
la-konsege remata iha tinan 2012 no sei kontinua implementa fali iha tinan 2015 ba konstrusaun ponte,
sentru komunitaria no irrigasaun.
Tabela 1.5 Reapropriasaun Kapital Dezenvolvimentu PDD-I&II 2013/14 ba 2015
Naran Orgaun
Naran Programa
Naran Projetu Distritu Sub
Distritus
Sukus Total Kustus
MAE PDD-I Konstrusaun Ponte Dat-Rema Aileu Aileu Vila Suco
Liurai
8,663
MAE PDD-I Konstrusaun Centru Joventude Aileu Aileu Aileu Vila Suco
Liurai
8,894 MAE PDD-I Konstrusaun Be’e dalan iha Fahisoi 3 km + plat Deker. Aileu Liquidoe Fahisoi 62,156
Total PDD-I 79,714
MAE PDD-II Konstruksaun Kanal irigasaun Halmeta Aileu Aileu Vila Seloi Craic 19,741
Total PDD-II 19,741
Total PDD-I+II 99,455
Despeza Parseiru Dezenvolvimentu
Iha projetu 15 husi paerseiru dezenvolvimentu mak planeia atu implementa iha Distritu Aileu iha
2015. Hamutuk tokon $4.8 Projetu sira ne’e balun sai hanesan kontinuasaun no balun sai hanesan
projetu foun ho nia orsamentu hanesan mensiona iha tabela 1.6.
Tabela 1.6 Despezas Parseiru Dezenvolvimentu 2015
Distritu AileuID AMP NIAN Títulu Projektu nian Ajénsia Doador
Planu Dezembolsu 2015
Finansiamentu husi Parseiru Dezenvolvimentu
sira 87292481766 Programa Polísia Komunitária
Timor-Leste nian
Programa Ajuda Nova Zelándia nian, Ministériu Negósius Estranjeirus no Komérsiu
304,611.883
87292191227 Projektu bá Jestaun Sustentável Rekursus Naturais nian ho baze iha Komunidade
Ajénsia Kooperasaun Internasional Japão nian
468,485.914
87292407183 Projektu bá Agro-negósiu husi Feto Rural sira
Ajénsia Kooperasaun Internasional Japão nian
32,174.962 87292191133 P104794/IDA-H343, TF091653: Projektu
Apoiu bá Planu Estratéjiku Sektor Saúde
- DFAT - Programa Ajuda Austrália nian
Page 25 of 137
Distritu Aileu
ID AMP NIAN Títulu Projektu nian Ajénsia Doador
Planu Dezembolsu 2015
Finansiamentu husi Parseiru Dezenvolvimentu
sira
nian - Uniaun Europeia
- Banku Mundial
87292371438 P116520: Projektu bá Segunda Oportunidade Ensinu nian iha TL
Banku Mundial 209,396.48
87292371460 P125032 - Projektu bá Kapasidade Reziliénsia Klimátika Lurón /Estrada sira Timor-Leste nian
Banku Mundial 1,326,930
87292393359 Projektu Apoiu bá Servisu Sekundáriu sira Faze 2 entre Austrália no Timor-Leste (ATLASS II)
DFAT - Programa Ajuda Austrália nian
188,295.596
87292191130 Fini Moris / Vida nian (SOL) DFAT - Programa Ajuda Austrália nian
333,653.673 87292191224 Projektu bá Kuda Hare & Irrigasaun
(PKHI) Faze II iha Manatuto
Ajénsia Kooperasaun Internasional Japão nian
186,475.341 87292471702 R4D - Lurón / Dalan bá Dezenvolvimentu DFAT - Programa Ajuda Austrália
nian
786,388.86 87292643967 Programa Dezenvolvimentu Rural Bá
Dala Hat (IV) (fundu BMZ nian)
Kooperasaun Alemanha nian 68,670.18 87292481529 Bolsa Estudu no Estájiu Pos-Graduasaun Programa Ajuda Nova Zelándia
nian, Ministériu Negósius Estranjeirus no Komérsiu
136,229.203
87292431586 Bá oin hodi Hametin Seguransa no Reziliénsia Komunidade nian liu husi Habelar no Konsolida Sistema Atendimentu bá Alerta Antesipada
Uniaun Europeia 2,018.662
87292434910 Kria ambiente ida saudável bá labarik sira iha komunidade rural
Uniaun Europeia 281,106
87292431571 Ahimatan bá futuru – Hamenus kiak/mukit iha Timor-Leste liu husi turismu ho baze iha komunidade
Uniaun Europeia 35,052.914
Page 26 of 137
2. DISTRITU AINARO
Perfil
Mapa 2. hatudu pozisaun jeográfiku Distritu Ainaro nebe ho luan 797 km² ho populasaun nain
59.175 tuir Sensus 2010. Distritu Ainaro iha Sub-Distritus ha’at, Sukus 21 no Aldeias 131 hanesan
hatudu iha Tabela 2.1.
Tabela 2.1. Sub-Distritus , Sukus no total Aldeias /Sukus
Ainaro Hatu Builico Hatu Udo Maubisse
Sukus Total Aldeias
Sukus Total Aldeias
Sukus Total Aldeias
Sukus Total Aldeias
Ainaro 7 Mauchiga 7 Foho-Ai-Lico (Beikala) 6 Aituto 9
Data husi : MAE no Diresaun Nasional Estatistca
Funsionáriu Governu iha Distritru Ainaro kompostu :
SES:
1.
104 Polísias
2.
68 kompostu husi : 64 pessoal Seguransa Sivil no 4 funsionarius administrativa
Edukasaun:
1.
Professores Ensino Infantil : Publiku (16); Pribadu/Fundasaun (10)
Page 27 of 137
3.
Profesores Ensino Sekundáriu Publiku (48) no Privadu ( 21 )
4.
Profesores du Ensinu Tekniku Vocasional : Públiku (-) no Privadu (-)
Iha Distritu Ainaro iha Eskolas Ensino Infantil : Publiku ( 9 ) no Pribadu/Fundasaun (6) ; Ensino
Basiku : Publiku (81) no Privadu (6), Ensinu Sekundárias Publika/Jeral (2) no
Privadu/Fundasaun ( 2 ), ho Eskolas Ensinu Teknico Sekundária Publiko (-) no Privadu (-).
Saude:
1.
Funsionáriu administrasaun no lojistika : 10
2.
36 Médikus lokais (inklui espesialistas);
3.
36 Enfermeirus
4.
6 Assistente enfermeiros
5.
20 parteiras/os;
Fasilidade saúde maka Ospital (1), CHC (4), Postus Saude (10), Klinikas privada (1), SISCa
(50).
MSS :
1.
Numero idosos (tinan 60 ba leten) no invalidus nebe simu subsidio iha Distritu Ainaro
hamutuk 5.931 pessoas nebe kompostu husi idosos 5.634 pessoas no invalidus 297 pessoas.
2.
Numerus Combatentes ba Libertasaun Nasional no benefisiarius ba Martires iha Distritu
Ainaro hamutuk 3.603 pessoas.
3.
Bolsa de Mãe : 3.709
4.
Funsionarius Administrativa : 6
MAP : 60 extensionistas no naun-extensionista
CNE : 6 funsionarius
Ministeriu Justisa :12 funsionarius
SEPFOPE : 2 funsionarius
MAE : 61 kompostu husi : Diresaun Distrital : 38; STAE : 6 no PNDS : 21
MCIA : 9, MOP : 31, SEJD: 2, MOP: 31, SEPFOPE: 2, MdF: 1 (ofisial finansas)
PROGRAMA NACIONAL DEZENVOLVIMENTU SUKUS (PNDS)
Iha Orsamentu Geral Estadu 2015, Distritu Ainaro hetan alokasaun orsamentu ba programa PNDS
hamutuk tokon $1,1 nebe kompostu husi orsamentu fisiku ho montante rihun $933.5 ba Suku 21 no
kustus operasional aloka rihun $122.5 ba Suku 21.
Page 28 of 137
Tabela 2.2. Kapital Grants - PDNS
Oaran Orgaun
Naran Programa
Distritu Sub
Distritus
Sukus Projetu
Fisiku
Kustus Operasional
Total Kustus
MAE PNDS Ainaro Hatu Builico Mau Chiga - 5,750 5,750 MAE PNDS Ainaro Hatu Builico Mulo - 6,000 6,000 MAE PNDS Ainaro Hatu Builico Nunu-Mogue - 5,250 5,250 MAE PNDS Ainaro Hatu Udo Foho-Ailico - 6,250 6,250 MAE PNDS Ainaro Hatu Udo Leolima - 6,500 6,500 MAE PNDS Ainaro Maubisse Aitutu 49,000 6,000 55,000 MAE PNDS Ainaro Maubisse Edi 44,000 6,000 50,000 MAE PNDS Ainaro Maubisse Fatubessi 44,000 6,000 50,000 MAE PNDS Ainaro Maubisse Horai-Quic 39,500 5,500 45,000 MAE PNDS Ainaro Maubisse Manelobas 48,500 6,500 55,000 MAE PNDS Ainaro Maubisse Manetu 53,250 6,750 60,000 MAE PNDS Ainaro Maubisse Maubisse 53,500 6,500 60,000 MAE PNDS Ainaro Maubisse Mau-Lau 48,750 6,250 55,000 MAE PNDS Ainaro Maubisse Suco Liurai (Maubisse) 44,000 6,000 50,000
Total Dist. Ainaro 424,500 85,250 509,750
PROGRAMA DEZENVOLVIMENTU INTEGRADO DISTRITAL (PDID)
Iha Orsamentu Geral Estadu 2015, Distritu Ainaro hetan alokasaun orsamentu ba programa PDID
foun hamutuk tokon $1.9 nebe kompostu husi PDD-I aloka rihun $694.6 ba projetu 9 no PDD-II
aloka tokon $1,2 ba projetu 4.
Distritu Ainaro iha orsamentu rektifikativu 2015 hetan alokasaun orsamentu ba programa PDID foun
hamutuk tokon tokon $1.6. Husi total nee aloka ba PDD I hamutuk rihun $598.7 no tokon $1 ba
PDD II. Husi total orsamentu ne’e hodi finansia ba projetu kanalizasaun be-mos, konstrusaun eskola,
irigasaun, rehabilitasaun estrada no sst, hanesan mensiona iha tabela 2.3.
Tabela 2.3. Kapital Dezenvolvimentu PDD I&II
Naran Orgaun
Naran Programa
Naran Projetu Distritu Sub
Distritus
Sukus Total Kustus
MAE PDD-I Kanalizasaun be'e mos ba suku Manetu Ainaro Maubisse Manetu 79,519 MAE PDD-I Reconstrucao escola sala tolu iha suku Manutaci (
hatumetaudu )
Ainaro Ainaro Manutaci 103,315 MAE PDD-I Construcao centru Comunitario iha Suku Horaiki’ik
( Aldeia 4 )
Ainaro Maubisse Horaikik 81,409 MAE PDD-I Kuntinuasaun Konst. Irigasaun Koiloe Ainaro Ainaro Manutaci
93,981 MAE PDD-I Kanalizasaun bemos iha Suku Liurai Ainaro Maubisse Suco
Liurai
65,081 MAE PDD-I Kanalizasaun be mos Hilokomou (polorema)–
Ainaro
Ainaro Ainaro Ainaro 58,121 MAE PDD-I Construcao centru Veternario iha Maubisse Vila Ainaro Maubisse Maubisse
78,062 MAE PDD-I Kuntinuasaun Konst. Irigasaun Mau-nunu Ainaro Ainaro Maununu - MAE PDD-I Canalizasaun be'e ba Hortikultura (Qeorema) Ainaro Hatubuili
co
Nunumog e
39,242
Total PDD-I
598,730
Page 29 of 137
Naran Orgaun
Naran Programa
Naran Projetu Distritu Sub
Distritus
Sukus Total Kustus
Manumera 4 Km co
MAE PDD-II Rehab. estrada Raibere ba Goulau 4 Km, saluran + plat deker
Ainaro Hatu-udo Leolima 311,191 MAE PDD-II Konst. Escola EBC Mauxiga Ainaro Hatubuili
co
Mauxiga 212,872 MAE PDD-II Konst. Escola Secundario Publico Hatubuilico Ainaro Hatubuili
co
Nunumog e
234,411 MAE PDD-II Konstr. Postu Klinika iha Suco Manutaci +
Fasilidade no Moru Haleu
Ainaro Ainaro Manutaci 264,068
Total PDD-II
1,022,542
Total PDD-I+II
1,621,272
Reapropriasaun Kapital Dezenvolvimentu PDD I & PDL 2012
Depois orsamentu rektifikativu, iha tabela 2.4 laiha mudansa orsamentu. Ho nunee, tabela nee
aprezenta projetu reapropriasaun PDD I no PDL tinan 2012 nebe sei reapropria ba tinan 2015 ho
montante rihun $17,162. Husi total orsamentu aloka ba PDD I hamutuk rihun $6,556 no rihun
$10,607 ba projetu PDL. Razaun halo reapropriasaun projetu hirak ne’e tamba ninia implementasaun
la-konsege remata iha tinan 2014 no sei kontinua implementa fali iha tinan 2015 ba projetu
konstrusaun fatin lixu, kanalizasaun be-mos, sentru komunitariu no juventude.
Tabela 2.4. Reapropriasaun Kapital Dezenvolvimentu PDD I&II no PDL 2012
Naran Orgaun
Naran Programa
Naran Projetu Distritu Sub
Distritus
Sukus Total
Kustus
MAEOT PDD-I Konstrusaun Fatin Lixu 9 Ainaro Ainaro Ainaro 1,605
MAEOT PDD-I Kanalizasaun be'e mos Ainaro
Hatu-Builico Mauchiga 4,951
Total PDD-I 6,556
MAEOT PDL Canalizasaun be'e mos iha tukaro Ainaro Hatobuilico Nunumogue 1,977
MAEOT PDL konstrusaun centru comunitario iha foho ailico Ainaro Hatudo Foho Ailico 1,400
MAEOT PDL konstrusaun centru comunitario Iha Ainaro Ainaro Ainaro Sabago 3,500
MAEOT PDL Canalizasaun be'e mos iha leushati iha suco Aituto Ainaro Maubisse Aituto 1,929
MAEOT PDL Construsaun Centru Joventude Ainaro Ainaro Mau-Ulo 1,800
Total PDL 10,607
Total PDD I+PDL 17,162
REAPROPRIASAUN KAPITAL DEZENVOLVIMENTU PDD I & II 2013/2014
Page 30 of 137
Tabela 2.5 Reapropriasaun Kapital Dezenvolvimentu PDD – I&II 2013/2014
Naran Orgaun
Naran Programa
Naran Projetu Distritu Sub
Distritus
Sukus Total
Kustus
MAE PDD-I Konstrusaun Eskola Infantil Aututu Rina+Fasilidade 21x9 Ainaro Hato-Builico
Mulo 9,715
MAE PDD-I Konstrusaun Escola Pre- Secundario Nunomogue Karaik + Fasilidade
Ainaro Hato-Builico
Nuno-Mugoe
11,395
MAE PDD-I Konstrusaun Ponte Erabuti Fatudekor + Konstrusaun Plat deker + Saluran + Tembok Penahan Nuntete – sede suco – Lessata, Suco Mau – ulo.
Ainaro Ainaru Mau Ulo 16,715
MAE PDD-I Konstrusaun no Kanalizasaun Bee Mos Sistema Grafitasaun Bui-Fu
Ainaro Ainaru Suro -
Craic
12,695
MAE PDD-I Konstrusaun no Kanalizasaun Bee Mos Sistema Grafitasaun Suco Manutasi ba Aldeia 3
Ainaro Ainaru Manutaci 15,209
MAE PDD-I Kanalizasaun Bee Mos Aso ba Mini Mercado Foho Ailico Ainaro Hato-udo Foho-Ai-lico
10,970
MAE PDD-I Kanalijacao bee moos sistema solar cell Soru kraik Suco leo lima
Ainaro Hato-udo Leolima 6,959
MAE PDD-I Halo Uma Klinika Goulau Lama Suco Leolima + Fasilidade Ainaro Hato-udo Leolima 7,346 MAE PDD-I Rehabilitasaun ADM Ainaro no Konstrusaun Moru Haleu
ADM Distrito Ainaro
Ainaro Ainaru Ainaro 13,504
MAE PDD-I Konstrusaun Residencia EDTL + Moru Haleu EDTL Dist. Ainaro
Ainaro Ainaru Ainaro 25,379
MAE PDD-I Konstrusaun Irigasaun Aldeia Lugatu Suco Ainaro Ainaro Ainaru Ainaro 33,851 MAE PDD-I Konstrusaun Edificio Meio Ambiente Distrito Ainaro +
fasilidade (MCIA)
Ainaro Ainaru Ainaro 8,853
MAE PDD-I Konstrusaun Moru haleu Mercado Bascem Ainaro vila Suco Ainaro
Ainaro Ainaru Ainaro 24,558
MAE PDD-I Konstrusaun Uma Ba Seguranca + Paving + Uma Gerador ba MJ Distrito Ainaro
Ainaro Ainaru Ainaro 3,737
MAE PDD-I Rehabilitasaun ba irigasaun buirudu Ainaro Ainaru Ainaro 14,246
MAE PDD-I Konstrusaun foun ba armajen iha Mulo Ainaro
Hato-Builico
Mulo 19,556
MAE PDD-I New construction of fence at green house Ainaro Ainaru Ainaro 40,892
MAE PDD-I New construction of new fence for MAP office in Maloure Ainaro Ainaru Ainaro 12,190
MdF PDD-I New Cosntruction of Office Statistic at Ainaro District Ministry of Finance
Ainaro Ainaru Ainaro 11,663
Total PDD-I 299,434
MAE PDD-II Konstrusaun Moru hodi Proteje Mota iha Foho Ailiku Ainaro Hatu-udo Foho-Ailico
116,166 MAE PDD-II Konstrusaun Escola Basico Central (EBC Agapito da
Costa) Ailora + Fasilidade
Ainaro Hatu-udo Foho-Ailico
57,494
MAE PDD-II Konstrusaun Edificio Dezenvolvimento Local Distrito Ainaro
Ainaro Ainaru Ainaro 22,488
MAE PDD-II Rehabilitasaun Estrada + Plat Deker + Be Dalan Husi Aldeia Hatuquero ba Aldeia Leotelo I (12 Km)
Ainaro Hatu-Builico
Mauchiga 78,003
ME PDD-II ES 972 ES C St Inacio de Loiola, Nova Construção das Instalações de Salas de aulas e latrinas 335 m2
Ainaro Maubesi Maubise 21,859
MAE PDD-II Construsaun Caserna PNTL Maubisse Ainaro Maubesi Maubise 22,221
MAE PDD-II Konstrusaun muru satan estrada crusamentu ba pouzada 372m
Ainaro Maubesi Maubise 90,370
MAE PDD-II Kontinuasaun Konst. Edificio Administrasaun Distritu Ainaro/Rehabilitasaun Edificio Administ. Dist. Ainaro (Ex Pemda)
Ainaro Ainaru Ainaro 50,504
MAE PDD-II Konstrusaun armagen iha suco Leolima Ainaro Hatudo Leolima 10,293
Total PDD-II 469,398
Page 31 of 137
DESPEZA PARSEIRU DEZENVOLVIMENTU
Iha projetu hamutuk 18 mak planeia atu implementa iha Distritu Ainaro iha 2015,hamutuk tokon
$6.244 no projetu sira ne’e balun sai hanesan kontinuasaun no balun projetu foun. Projetu sira ne’e
mak hanesan mensiona iha tabela 2.6
Tabela 2.6 Despezas Parseiru Dezenvolvimentu 2015 ba Distritu Ainaro
Distritu Ainaro
ID AMP NIAN Títulu Projektu nian Ajénsia Doador
Planu Dezembolsu 2015 Finansiamentu
husi Parseiru Dezenvolvimentu
sira 87292817405 Kria Reziliénsia Komunidade nian
relasionadu ho Redusaun Risku Dezastre nian iha Timor-Leste Faze II - CS.0571
Ajénsia ba Dezenvolvimentu Internasional Estadus Unidus nian
71,269.52
87292191227 Projektu bá Jestaun Sustentável Rekursus Naturais nian ho baze iha Komunidade
Ajénsia Kooperasaun Internasional Japão nian
468,485.914
87292191227 Projektu bá Jestaun Sustentável Rekursus Naturais nian ho baze iha Komunidade
Ajénsia Kooperasaun Internasional Japão nian
468,485.914
87292191133 P104794/IDA-H343, TF091653: Projektu Apoiu bá Planu Estratéjiku Sektor Saúde nian
- DFAT - Programa Ajuda Austrália nian
466,355.36
- Uniaun Europeia - Banku Mundial
87292371438 P116520: Projektu bá Segunda Oportunidade Ensinu nian iha TL
Banku Mundial 209,396.48
87292371460 P125032 - Projektu bá Reziliénsia Klimátika Lurón /Estrada sira Timor-Leste nian
Banku Mundial 1,326,930
87292393359 Programa Apoiu bá Servisu Sekundáriu Faze 2 entre Austrália no Timor - Leste (ATLASS II)
DFAT - Programa Ajuda Austrália nian
188,295.596
87292191130 Fini Moris / Vida nian (SOL) DFAT - Programa Ajuda Austrália nian
333,653.673 87292481500 Fundu Xefe Misaun nian Programa Ajuda Nova Zelándia
nian, Ministériu Negósius Estranjeirus no Komérsiu
9,476.81
87292486924 Haburas komersializasaun no
produsaun liu husi kooperativa agríkola sira iha Timor- Leste (IMPACT)
Programa Ajuda Nova Zelándia nian, Ministériu Negósius Estranjeirus no Komérsiu
93,075.853
87292471702 R4D - Lurón / Dalan bá Dezenvolvimentu
DFAT - Programa Ajuda Austrália nian
262,129.62 87292471522 BOSS - Projektu bá Oportunidade
Negósiu no Servisu sira Apoiu nian
- Ajuda Irlanda nian - Programa Ajuda Nova Zelándia nian, Ministériu Negósius Estranjeirus no Komérsiu
833,957.25
87292643967 Programa Dezenvolvimentu Rural bá Dala Hat (Fundu BMZ nian)
Kooperasaun Alemanha nian 49,595.13 87292486272 Promove Susesu Agro-negósiu nian iha
Timor-Leste (FAST)
Programa Ajuda Nova Zelándia nian, Ministériu Negósius Estranjeirus no Komérsiu
Page 32 of 137
Distritu Ainaro
ID AMP NIAN Títulu Projektu nian Ajénsia Doador
Planu Dezembolsu 2015 Finansiamentu
husi Parseiru Dezenvolvimentu
sira 87292481529 Bolsa Estudu no Estájiu
Pos-Graduasaun
Programa Ajuda Nova Zelándia nian, Ministériu Negósius Estranjeirus no Komérsiu
136,229.203
87292431586 Bá oin hodi Hametin Seguransa no Reziliénsia Komunidade nian liu husi Habelar no Konsolida Sistema Atendimentu bá Alerta Antesipada
Uniaun Europeia 2,018.662
87292434915 Enerjia bá ema hothotu - solusaun bá enerjia alternativa bá zona Rural no Peri-Urbana sira Timor-Leste nian
Uniaun Europeia 63,507.788
87292431571 Ahimatan bá futuru – Hamenus kiak/mukit iha Timor-Leste liu husi turismu iha baze komunitária
Uniaun Europeia 35,052.914
6,244,824.67
Page 33 of 137
Lari Sula Guruca
Buibau
Nunira
Tequino Mata
Caicua
Bada Ho'o
Uailaha Baha Mori
Namanei
Laisorolai
de Sima Afaloicai
Libagua
Locoliu Baguia
Letemuno Uma Ana Ulo
Abo
Ossu-Huna Alaua Craic
Alaua Leten Uma Ana
Ico
Abafala
Laisorolai de Baixo
Maluro
Uataco
Vemase Samalari
VEMASE
BAUCAU LAGA
BAGUIA QUELICAI
VENILALE
BAUCAU DISTRICT
Spatial Distribution of Dwellings
0 5 10 15 20 Kilometers
Suco Boundary Sub-district Boundary Two-lane sealed road
; Occupied Dwelling
;
Ø Ñ
Clinic Hospital
CHC (Community Health Centre)
One-lane road 4 W vehicle track
N E W
S
3. DISTRITU BAUCAU
Perfil
Mapa 3 hatudu pozisaun jeográfika Distritu Baucau nebe ho luan área hamutuk 1.494 km² ho
populasaun 111.694 tuir Sensus 2010. Distritu Baucau iha Sub-Distritu neen (6) ho 59 Sukus no 282
Aldeias hanesan hatudu iha Tabela 3.1.
Tabula 3.1 Sub-Distritus ho Sukus no total Aldeias/Sukus
Baguia Baucau Laga Quelicai Vemasse Venilale
Sukus T.Aldeias Sukus T.Aldeias Sukus T.Aldeias Sukus T.Aldeias Sukus T.Aldeias Sukus T.Aldeias
Afaloicai 4 Bahu 5 Atelari 10 Abafala 3 Caicua 2 Bado-Ho’o 5
Alaua Craic 5 Bucoli 6 Libagua 5 Abo 4 Loilubo 3 Baha Mori 6
Alaua Leten 5 Buibau 6 Nunira 5 Afaça 3 Ossouala 5 Fatulia 4
Defa-Uassi 4 Buruma 4 Saelari 9 Baguia 3 Ostico 3 Uailaha 4
Haeconi 6 Caibada
(Uaimua)
Page 34 of 137
Baguia Baucau Laga Quelicai Vemasse Venilale
Sukus T.Aldeias Sukus T.Aldeias Sukus T.Aldeias Sukus T.Aldeias Sukus T.Aldeias Sukus T.Aldeias
Macalaco 3
Maluro 4
Namanei 4
Uaitame 4
Data husi : MAE no Estatistica