ABSTRAK
Kajian ini akan menganalisis dasar ekonomi Jepun di Semenanjung Tanah Melayu semasa
Perang Dunia Kedua. Kajian akan menumpukan Semenanjung Tanah Melayu kerana
pembentukan ekonominya merupakan tunjang kepada pembentukan ekonomi Malaysia.
Sektor-sektor yang menjadi tumpuan kajian ialah sektor makanan, pengangkutan, pembuatan,
tanaman getah, tanaman komersial lain, perkayuan, perlombongan bijih timah, bauksit, bijih
besi dan arang batu. Sepanjang pendudukan Jepun, keadaan ekonomi di Semenanjung Tanah
Melayu tidak berkembang. Ini kerana British sebelumnya telah menjalankan Dasar Bumi
Hangus. Suasana peperangan ketika itu tidak mengalakkan berlakunya sebarang pelaburan
Jepun di Semenanjung Tanah Melayu. Jepun juga tidak berupaya menjalankan urusan
perdagangan sama ada dalam atau luar Semenanjung Tanah Melayu kerana dihalang oleh
Tentera Bersekutu. Secara keseluruhan, kecenderungan dasar Jepun ke arah pemusatan kuasa
dan perancangan ekonomi kerajaan bagi mencapai matlamat Lingkaran Kesemakmuran
Bersama Asia Timur Raya. Namun tanpa akses kepada pasaran luar negara, ekonomi
Semenanjung Tanah Melayu runtuh. Dapat dilihat tiada peluang diberikan kepada
Semenanjung Tanah Melayu dalam Lingkaran Kesemakmuran Bersama Asia Timur Raya
kerana polisi asasnya adalah mengekalkan Semenanjung Tanah Melayu sebagai jajahan Jepun
dan koloni tetap bagi dieksploitasi oleh pendatang Jepun. Akibatnya tentera Jepun setelah
menumbangkan kuasa-kuasa Barat yang bertapak terlebih dahulu, dengan kelakuan kejam
mereka ini menyebabkan penduduk tempatan tidak mungkin menerima konsep Lingkaran
Kesemakmuran Bersama Asia Timur Raya. Ini bererti menukarkan satu bentuk penjajahan
dengan satu bentuk yang lain. Eksploitasi kejam penjajahan Jepun juga mengkhianati semua
propaganda dan janji-janji manis mereka mengenai Lingkaran Kesemakmuran Bersama Asia
Kata Kunci : Ekonomi, Jepun, Lingkaran Kesemakmuran Bersama Asia Timur Raya, Perang
Dunia Kedua, Semenanjung Tanah Melayu
ABSTRACT
This study will analyze Japan's economic policies in Malaya during the Second World War.
The study will focus on Malaya due to the formation of its economy as the backbone to the
Malaysia’s economic development. The study will focus on the food, transportation,
manufacturing, rubber, other commercial crops, timber, tin, bauxite, iron ore and coal sectors.
During the Japanese occupation, the economic situation in Malaya is not growing. This is
because of the British Scorched Earth Policy. The war also did not encourage the occurrence
of any Japanese investment in Malaya. Japan has not been able to carry on the business
activities, whether inside or outside Malay as they have been barred by the Allied Forces.
Overall, Japan's tendencies towards centralization of power and the government's economic
planning are to achieve The Greater East Asian Co-Prosperity Sphere. But without access to
overseas markets, the Malaya’s economic collapse. There is no opportunity given to Malaya
in The Greater East Asian Co-Prosperity Sphere as the policy is essentially to maintain the
Malaya as a colony of Japan and a fixed colony to be exploited by Japanese immigrants. As
the result, the Japanese after overthrowing the Western powers who came first, with their
cruel behavior causes the locals not to accept the concept of The Greater East Asian
Co-Prosperity Sphere. This same as changing one form of colonialism with a new one. Japan's
brutal colonial exploitation also betrays all propaganda and promises about the
Keywords: Economics, Japan, Malaysia, Second World War, The Greater East Asian
Co-Prosperity Sphere
PENDAHULUAN
Kajian ini akan melihat dan menganalisis dasar ekonomi Jepun di Semenanjung Tanah
Melayu semasa Perang Dunia Kedua. Kajian akan menumpukan Semenanjung Tanah Melayu
kerana pembentukan ekonominya merupakan tunjang kepada pembentukan ekonomi
Malaysia. Sektor-sektor yang menjadi tumpuan kajian ialah sektor makanan, pengangkutan,
pembuatan, tanaman getah, tanaman komersial lain, perkayuan, perlombongan bijih timah,
bauksit, bijih besi dan arang batu. Kaedah kajian yang digunakan adalah berdasarkan kaedah
penelitian terhadap sumber-sumber yang diperolehi di perpustakaan dan arkib negara.
Sumber-sumber tersebut akan dikumpul dan dipilih dari awal tahun kajian ini iaitu pada tahun
1941 sehingga tahun 1945, iaitu bersesuaian dengan tempoh kajian ini. Objektif kajian ialah
melihat dasar ekonomi Jepun di Semenanjung Tanah Melayu dalam sektor makanan,
pengangkutan, pembuatan, tanaman getah, tanaman komersial lain, perkayuan, perlombongan
bijih timah, bauksit, bijih besi dan arang batu.
Mengenai dasar ekonomi Jepun di Semenanjung Tanah Melayu semasa Perang Dunia
Kedua, ia ada disentuh oleh beberapa orang pengkaji di dalam penulisan mereka. Antara
kajian yang dilihat penting ialah Awang Jaya dalam tesis Kelantan Di Bawah Pemerintahan
Jepun (1941-1943) dan Thai (1943-1945),1 Ghazali bin Mayudi dalam tesis Johor Semasa
Pendudukan Jepun 1942-1945,2 Paul H. Kratoska dalam buku Malaya and Singapore During
the Japanese Occupation,3 Paul H. Kratoska dalam buku The Japanese Occupation of
disertasi Pendudukan dan Pentadbiran Jepun di Melaka (1942-45),5 Mohamad Isa Othman
dalam buku Pendudukan Jepun di Tanah Melayu 1942-1945 (Tumpuan di Negeri Kedah),6
Mohd Nasir Ismail dalam tesis Pendudukan Jepun di Terengganu 1942-1945,7 Noor Hayati
Harun dalam tesis Sejarah Sistem Kewangan Zaman Jepun di Tanah Melayu 1941-1945,8 Pua
Siew Pin dalam tesis Kehidupan Orang-Orang Melayu Di Zaman Jepun: Kajian Menerusi
Novel-Novel Melayu Selepas Perang,9 Saharuddin Mohd. Amit dalam tesis Sejarah
Pendudukan Jepun di Pahang, Sosio Ekonomi dan Kebangkitan Semangat Nasionalisme,10
Suhaimi Abdullah dalam tesis Kesan Sosial dan Ekonomi Masyarakat Terengganu Semasa
Pendudukan Jepun 1942-1945,11 Yoshimura Mako dalam artikel Japanese Occupation and
Economic Policy in Malaya,12
Sektor Makanan
Dalam bidang pertanian, Jepun memberi penekanan utama untuk menambahkan hasil
pengeluaran bahan makanan13 bagi memastikan bekalan makanan adalah mencukupi. Apabila
perang meletus sudah tentu keadaan menjadi lebih buruk. Apabila Jepun menduduki
Semenanjung Tanah Melayu, terdapat stok beras untuk setahun. Tetapi ia telah dihantar ke
Jepun.14 Sejak awal lagi beras sangat berkurangan, sedangkan ia menjadi makanan asasi
penduduk.15 Keadaan ini berlaku kerana ketika Perang Dunia Kedua, hubungan Semenanjung
Tanah Melayu dengan negara-negara jiran khususnya pembekal beras telah terputus.16
Malahan pada masa itu beras yang diimport dari Burma dan Siam juga tidak dapat diterima.17
Keadaan ini berlaku kerana kapal-kapal yang membawa muatan beras dan bahan makanan
yang lain telah dirampas oleh Jepun ketika perang di Asia Tenggara demi untuk
Beras diletakkan sebagai barang kawalan di bawah pentadbiran Jepun. Semua beras
yang dikumpul diuruskan oleh kerajaan atau ejen, semua simpanan beras perlu diistiharkan,
dan import eksport beras hanya boleh dilakukan dengan kebenaran Bahagian Perdagangan
dan Industri. Catuan beras dijalankan sejak awal pendudukan19 walaupun sesetengah kawasan
pertanian tidak melaksanakan sistem catuan20 untuk memaksa penduduk menanam padi.
Jualan beras tempatan pada mulanya dikendalikan oleh Persatuan Pengedar Beras dan
kemudian oleh Pejabat Kawalan Makanan. 21
Kedah merupakan pengeluar padi Semenanjung Tanah Melayu.22 Oleh itu Japan
Military Administration (JMA) cuba menjadikan Kedah sebagai pembekal beras bagi
kegunaan tenteranya. Dalam usaha menambahkan kawasan tanaman padi yang baru, Jepun
telah membenarkan ladang getah ditebang untuk dijadikan sawah.23 Akan tetapi langkah ini
tidak berhasil dan pengeluaran padi terus merosot.24 Oleh itu kawalan yang ketat telah
dikenakan ke atas hasil pengeluaran. Antara langkah yang diambil termasuklah membuat
bancian yang kerap ke atas petani. 25 Beberapa pihak telah diberi tanggungjawab untuk
memastikan kawalan ketat itu dilaksanakan. Pegawai tempatan yang digunakan untuk tujuan
ini termasuklah penghulu dan mata-mata padi.26 Jabatan Pertanian mengarahkan Pegawai
Daerah supaya memastikan rakyat berusaha untuk menanam padi.27 Kawasan padi yang
menjadi hak orang Melayu juga diberikan kepada kaum lain untuk menggalakkan rakyat
menanam lebih banyak padi dan lain-lain tanaman.28
Dalam dasar mencukupkan makanan, JMA merancang untuk menanam padi dua kali
setahun.29 JMA juga memperkenalkan benih padi dari Taiwan,30 teknik baru serta bantuan
pakar teknik.31 Rancangan ini gagal kerana masalah penyakit, bencana alam, dan serangan
sambutan daripada petani kerana ianya menganggu kebiasaan hidup tradisional mereka.34
Akibatnya beras terus menjadi masalah utama dan bekalan barang untuk rakyat dicatu dengan
ketat.35 Penanaman ubi kayu sebagai bahan makanan utama menggantikan beras telah
menyebabkan zaman ini juga dikenali sebagai ‘zaman ubi kayu.’36
Di bawah pendudukan Jepun, Semenanjung Tanah Melayu terpisah dari bekalan daging
dan ikan menjadi satu-satunya bekalan bagi rakyat tempatan.37 Untuk mengembangkan
industri perikanan, nelayan telah diajar kaedah memancing cara Jepun. Semua hasil
tangkapan akan dijual menerusi persatuan yang dilantik oleh JMA sahaja. Kolam ikan yang
baru telah dibuka di kawasan pedalaman, manakala kilang telah dibuka di Pulau Pangkor
untuk mengetin hasil ikan yang berlebihan. Walau bagaimanapun, kawasan perikanan di
Semenanjung Tanah Melayu tidaklah begitu produktif. Dengan orang Jepun sendiri
menggemari pemakanan ikan mentah, kebanyakan hasil tangkapan terbaik selalunya pergi
kepada mereka terlebih dahulu.38
Sektor Pengangkutan
Masalah kekurangan pengangkutan merupakan salah satu masalah yang melanda
Semenanjung Tanah Melayu semasa pendudukan Jepun. Ia menghalang perkembangan
perdagangan tempatan, rancangan pengembangan industri dan kesukaran untuk mendapatkan
bekalan daripada sumber-sumber luar negara.39 JMA menggunakan pelbagai cara untuk
mengatasi masalah ini, tetapi masalah pengangkutan kekal sebagai halangan utama kepada
pembangunan ekonomi dan perjalanan perang. Kenderaan bermotor tidak dimiliki oleh ramai
bengkel-bengkel tempatan mengubahsuai bas untuk beroperasi dengan menggunakan bahan
api yang berasal dari arang.40
Perkhidmatan bas jarak panjang telah disatukan di bawah Syarikat Tokyo Kyuko
Bontetsu (Tokyo Express Tramcar Company), dan dibantu oleh aktiviti-aktiviti yang
dijalankan oleh Kuala Lumpur Sanitary Board pada tahun 1942 bagi membantu syarikat
Jepun ini.41 Pada bulan Ogos 1943 JMA memastikan kenderaan bermotor milik persendirian,
dan alat ganti, diletakkan di bawah akta pengawalan bahan-bahan penting untuk menghalang
penggunaan kenderaan motor bagi tujuan yang tidak perlu. Orang awam yang ingin terus
menggunakan kenderaan mereka terpaksa memohon kepada JMA, dan mewajarkan sebab
permintaan itu.42
JMA membina jalan baru di sepanjang pantai timur Semenanjung Tanah Melayu, tetapi
penyelenggaraan ke atas jalan-jalan sedia ada adalah tidak menggalakkan. Perkhidmatan
keretapi disambung semula di pantai barat Semenanjung Tanah Melayu pada bulan Jun 1942,
tetapi terdapat pecahan dalam landasan di mana terdapat jambatan yang telah musnah.43 Ia
hanya pada tahun 1943 perkhidmatan keretapi antara Singapura dan Bangkok telah
diumumkan.44 Akibat daripada keperluan keselamatan, peraturan ketat ke atas perniagaan dan
perjalanan telah dikenakan.45 Walaupun dengan kebenaran perjalanan terhad, seseorang itu
tidak dibenarkan untuk membawa melebihi 100 dolar bersamanya.46
Ruang perkapalan pada masa pendudukan Jepun adalah sangat terhad. Ini kerana semasa
pencerobohan Jepun, British bertindak membocorkan atau memindahkan kapal-kapal yang
beroperasi di perairan Semenanjung Tanah Melayu. Walaupun terdapat operasi membaik
1942 mereka mendakwa telah memulihkan 94 buah kapal, masih terdapat kekurangan dalam
kapasiti perkapalan.47 Pada 20 Mac 1943 JMA telah mengumumkan penubuhan Syarikat
Perkapalan Wilayah Selatan yang bertujuan menggabungkan kepentingan semua syarikat
perkapalan Jepun di Singapura, dan juga menggerakkan kapal wap dan kapal layar untuk
membawa barang-barang di dalam wilayah selatan.48 Pada bulan Januari 1944 Malayan
Marine Transport Association menyatukan semua pemilik kapal tempatan. Badan ini
mengendalikan operasi perkapalan, memantau kadar tambang, caj bagi pembaikan dan
bekalan, dan komisen, gaji dan elaun yang dibayar dalam industri. Ketua Pengarah Syarikat
Perkapalan Wilayah Selatan, seorang rakyat Jepun, menjadi Ketua Pengarah bagi Malayan
Marine Transport Association.49
Bagi mengatasi masalah kekurangan ruang perkapalan, Jepun telah melancarkan
program utama untuk membina kapal-kapal di seluruh Lingkaran Kesemakmuran Bersama
Asia Timur Raya. Jepun mengarahkan semua daerah di wilayah selatan untuk memberikan
keutamaan tertinggi terhadap usaha ini, yang menerima kira-kira 30 hingga 40 peratus
daripada dana perusahaan awam pada tahun 1944.50 Di Semenanjung Tanah Melayu
sekurang-kurangnya 10 limbungan pembinaan kapal telah dibina di bawah skim ini, dan JMA
membawa masuk pembina kapal berpengalaman dari Canton untuk membantu tukang-tukang
tempatan.
Walau bagaimanapun, sebahagian besar penghasilan kapal terdiri daripada kapal-kapal
kayu mudah yang hanya dilengkapi dengan layar. Ia telah diumumkan di Singapura pada
bulan Julai 1944 bahawa operasi pembinaan kapal akan memberi tumpuan kepada pembinaan
kapal mudah dan ringan, iaitu kapal seberat 10 hingga 15 tan untuk digunakan sepanjang
Jepun semasa pendudukan tidak dibina dengan baik. Hanya sedikit kapal kargo yang
beroperasi di perairan Semenanjung Tanah Melayu pada penghujung penjajahan Jepun.
Sektor Pembuatan
Jepun tidak dapat membekalkan barangan pembuatan ke Asia Tenggara semasa perang, dan
terpaksa mempromosikan pembangunan perindustrian di rantau ini bagi memenuhi keperluan
tempatan. Tujuannya adalah untuk menjadikan Wilayah Selatan secara keseluruhan, dan
secara ideal setiap sektor di dalamnya akan membangun sendiri. Jika loji sedia ada perlu
dibina atau dipasang semula, jentera akan dihantar dari Jepun untuk menubuhkan
kilang-kilang baru. Walaupun Semenanjung Tanah Melayu mempunyai deposit bijih besi, tidak
terdapat industri keluli tempatan. Ini kerana batu arang lembut yang dilombong di
Semenanjung Tanah Melayu tidak sesuai untuk digunakan dalam peleburan. Apabila
keperluan peperangan dan kekurangan perkapalan menyebabkan mustahil untuk
mendapatkan keluli dari Jepun, JMA telah membangunkan skim untuk menghasilkan besi dan
keluli. Kebanyakan output dari operasi ini adalah untuk keperluan tentera Jepun.52
Terdapat juga rancangan untuk industri kimia bagi penghasilan bahan letupan. Syarikat
Nitrogen Jepun mula membina sebuah kilang yang besar pada bulan Julai 1943, tetapi
memerlukan tempoh setahun untuk loji sedia beroperasi. Pada bulan Ogos 1945 kilang ini
hanya mengeluarkan sebanyak 100 tan karbida, manakala fasiliti untuk menyediakan gas
ammonia masih belum selesai.53 Syarikat Soda Nippon pula menghasilkan soda kaustik, asid
hidroklorik, serbuk pelunturan dan klorida sulfur dalam kilang di Seremban dan Johor Bahru.
bulan Oktober tahun yang sama. Fasiliti ini menggunakan sulfur dari Jawa, garam dari Jawa
dan Port Dickson, serta kapur dari Kuala Lumpur.54
Oksigen dan oksida karbonik pula dihasilkan oleh Syarikat Nippon Rikka Kokyo dalam
premis yang dimiliki oleh Syarikat Far East Oxygen and Acetylene di Pulau Pinang dan
Singapura. Kedua-dua kilang ini telah dirosakkan semasa pengunduran British, namun pihak
Jepun telah membaiki kilang di Singapura dalam masa kurang daripada sebulan, serta
memastikan kilang di Pulau Pinang beroperasi menjelang bulan Oktober 1942. Antara bulan
Jun 1942 dan Ogos 1945, syarikat ini menghasilkan sebanyak 1.2 juta meter padu oksigen
dan 35,000 kilogram oksida karbonik.55 Syarikat Dai Nippon Toryo mengambil alih Syarikat
Malayan Paint Works di Singapura, dan Syarikat Nippon Yusai membina sebuah kilang baru
di Singapura. Kilang baru ini memulakan pengeluaran pada bulan November 1944 dengan
menggunakan peralatan yang dipindahkan dari Jepun. Dalam tempoh sepuluh bulan
operasinya sebelum penyerahan kalah Jepun, kilang Syarikat Nippon Yusai menghasilkan
sebanyak 300 tan cat, kebanyakannya untuk kegunaan badan kapal.56
JMA juga menggalakkan industri ringan,57 dengan pembuatan tempatan pelbagai
barangan untuk kegunaan harian.58 Pameran Produk Tropikal telah diadakan di Singapura
pada bulan Mei 1943 dan kemudiannya di bandar-bandar di seluruh Semenanjung Tanah
Melayu.59 Ia bertujuan menampilkan produk baru, produk sedia ada yang dikeluarkan dalam
cara baru atau untuk kegunaan baru, dan produk yang boleh digunakan sebagai penambah
kepada produk lain. Barang-barang yang digunakan untuk promosi produk termasuklah
kertas, yang dihasilkan dengan pulpa diperolehi daripada tumbuhan tempatan seperti pokok
getah dan pelbagai jenis rumput, bersama-sama dengan kadbod, tali sabut, minyak, gris,
pemetik api, emulsi minyak sawit merah, serbuk gigi, sabun basuh dan minyak wangi. Dari
Pulau Pinang pula terdapat minyak ikan, minyak sapi, marjerin, vitamalt, emulsi minyak
sawit merah, sos tomato, serbuk vitamin, cuka, gincu, susu pekat dan sabun.60
Bermula pertengahan bulan September 1943, Pesta Sara Diri memaparkan barangan yang
sama di Great World Amusement Park di Singapura. Mesin telah dipasang di taman untuk
membenarkan pelawat melihat pembuatan secara langsung barangan dan menggalakkan
mereka untuk menghasilkan barangan mereka sendiri di rumah. Pameran lanjut komoditi baru
berlaku di Singapura pada bulan Februari 1944. Tujuannya adalah untuk menekankan
walaupun kemajuan telah dibuat, masih terdapat ruang untuk penambahbaikan lanjut.
Pameran juga bertujuan menggalakkan penyelenggaraan sara diri di beberapa buah negeri
Semenanjung Tanah Melayu.61
Kilang-kilang tempatan menghasilkan pengganti kicap dari susu kacang tanah, kelapa,
kentang dan kanji. Menurut media tempatan, kaedah pembuatan kicap sebelumnya
dimonopoli oleh orang Cina, dan kaedah Jepun mempunyai kelebihan dari segi khasiat, rasa
dan ekonomi. Kelemahan kaedah orang Cina dianggap mempunyai kaitan dengan kesukaran
mendapatkan bahan-bahan untuk kicap iaitu garam, kacang soya dan beras. Dua buah kilang
kicap di Kelantan dengan pengeluaran bulanan sebanyak 6,000 gelen memerlukan sebanyak
2,720 gantang garam, 25 tan kacang soya dan 11.6 tan beras setiap bulan.62
Industri mancis Semenanjung Tanah Melayu menjadi kelam pada awal pendudukan
Jepun apabila kehabisan bekalan potassium chlorate untuk membuat kepala mancis. Salah
satu daripada dua buah kilang di Selangor telah ditutup pada bulan Ogos 1942 selepas
sehingga bulan Disember. Sebuah kilang mancis di Kelantan dengan kapasiti pengeluaran
sebanyak 90,000 kotak sebulan juga terpaksa menghentikan pengeluaran kerana ia tidak
boleh mendapatkan bahan-bahan kimia. Oleh kerana mancis mendapat permintaan besar di
pasaran gelap,63 pentadbiran Jepun telah mencipta skim untuk pencatuan dan pengedaran
mancis.64 Oleh kerana kekurangan bekalan mancis, orang ramai menggunakan pelbagai alatan
lain untuk menyalakan api. Salah satunya adalah tanduk kerbau air di mana lubang telah
digerudi untuk menampung habuk kayu yang kemudiannya digosok dengan sekeping besi
sehingga ia cukup panas untuk terbakar.
Terdapat peningkatan ketara dalam industri desa semasa pendudukan Jepun, dengan
penduduk kampung membuat tikar, minyak kelapa, gula kelapa, sabun dan produk lain untuk
kegunaan peribadi dan untuk menjual di pesta mingguan. Terdapat lebih ramai wanita yang
membawa produk mereka untuk dijual dan juga membuat pembelian mereka. Buruh-buruh
dari estet berdekatan dan petani Cina juga membawa barangan mereka dan sayur-sayuran
untuk dijual.65 Untuk membuat tikar dan bekas lain, penduduk terpaksa menggunakan teknik
tradisional yang telah hilang akibat pengenalan barangan import pembuatan semasa era
British.
Sabun juga mengalami kekurangan bekalan akibat ketiadaan soda kaustik. Di Perak,
kerajaan telah memperkenalkan sabun baru yang berdasarkan potash kaustik (kalium
hidroksida), yang dipasarkan sebagai Sabun Perak. Terdapat juga perusahaan membuat gula
nyiur dan minyak pelita dengan menggunakan bahan kelapa.66 Bagi mengatasi masalah
pakaian, percubaan dibuat untuk menanam kapas tetapi gagal.67 Penduduk kampung
mencampurkan abu dengan kelapa sawit dan kapur, dan juga dengan mencampurkan bersama
campuran daun, bunga dan kulit kayu manis.68
Untuk pengganti ubat gigi, penduduk menggunakan garam atau arang tanah halus, dan
untuk pengganti berus gigi mereka akan memamah bahagian akhir ranting kayu tertentu
sehingga gentian boleh digunakan sebagai berus.69 Sektor pembuatan semasa peperangan
mempunyai kualiti yang bersifat sementara. Ini kerana produk yang dihasilkan bertindak
sebagai pengganti kepada barang-barang import yang tidak boleh dibawa masuk. Kualitinya
lebih rendah dan tidak boleh dijual di bawah suasana biasa. Pada masa ini, industri Jepun di
daerah Klang meliputi dua buah kilang keluli, sebuah kilang penapisan minyak getah, sebuah
kilang pensil, sebuah kilang kayu dan sebuah limbungan pembinaan kapal.70
Pihak Jepun dilihat sangat berahsia dengan cara pengurusan mereka dan dalam semua
perusahaan yang dijalankan oleh mereka, mereka tidak mahu rakyat tempatan tahu kegiatan
mereka. Apabila mereka perlu berurusan dengan pejabat tanah, mereka hanya akan
memberikan maklumat minimum dan jika maklumat lanjut ditanya, mereka kebiasaannya
akan memberikan jawapan “rahsia tentera”.71 Pejabat daerah juga tidak mengetahui aktiviti
sebenar yang dijalankan oleh firma Jepun dan kebanyakan yang diketahui adalah berasaskan
khabar angin. Kebanyakan jentera-jentera yang digunakan oleh Jepun juga diambil daripada
pemilik sebenar sepanjang tempoh pendudukan. Walaupun terdapat jumlah besar barangan
yang dikeluarkan dalam pasaran tempatan, pengeluaran industri masih jauh dari mencukupi
sepanjang tempoh pendudukan Jepun.
JMA menyedari untuk memupuk industri di Semenanjung Tanah Melayu, mereka perlu
peralatan, keperluan tenteranya akan terganggu. Di samping itu masa yang lama juga
diperlukan bagi penghantaran bekalan peralatan. Di bawah keadaan ini, ia adalah tidak
menggalakkan untuk menghantar bekalan peralatan. Hasilnya di Semenanjung Tanah Melayu
tidak terdapat sebarang rancangan penanaman. Pengeluaran bahan-bahan penting juga tidak
bergerak lancar seperti yang dijangka, memandangkan suasana yang tidak menguntungkan.
Kehidupan seharian penduduk tempatan secara beransur-ansur semakin teruk. Sokongan
kepada tentera Jepun bergantung besar terhadap kebajikan penduduk dan pengeluaran dan
pembangunan bahan mentah. Ini selari dengan pendirian JMA di mana industri kebajikan
rakyat mempunyai keutamaan. Walau bagaimanapun apabila situasi perang mula menjadi
lebih buruk, kebajikan awam terpaksa diketepikan untuk memberi keutamaan kepada operasi
tentera.72
Sektor Getah
Pada tahun 1941, wilayah Asia Tenggara mengeksport sebanyak 1.3 juta tan getah, kira-kira
85 peratus daripada jumlah getah yang memasuki pasaran dunia. Semenanjung Tanah Melayu
sahaja menghasilkan lebih daripada 547,000 tan getah pada tahun 1940, tetapi pendudukan
Jepun menyebabkan ia terasing daripada pembeli utama, dan keperluan perang Jepun hanya
sebanyak 70-80,000 tan setahun.73 Jepun merampas kira-kira 150,000 tan getah semasa
kemaraannya ke wilayah Asia Tenggara, termasuk 143,000 tan getah di Semenanjung Tanah
Melayu dan Hindia Belanda. JMA bercadang untuk menghantar bekalan getah ini ke Jepun,
yang membolehkannya memenuhi keperluan negara selama dua tahun.74
Pada tahun 1944, import getah Jepun jatuh kepada kira-kira 35,000 tan, dan bekalan
Melayu. Walaupun sekutu Jepun, Jerman memerlukan 40,000 tan getah setahun, tetapi
penghantaran ke Eropah adalah melalui kapal selam dan melibatkan laut di mana terdapat
sekatan Tentera Bersekutu. Pada tahun 1944 import Jerman berjumlah hanya 5,000 tan.75
Semenanjung Tanah Melayu mempunyai keluasan 3 1/3 juta ekar tanah getah, dengan 3 juta
ekar terlibat dalam pengeluaran aktif. Dua pertiga daripada kawasan ini terdiri daripada
estet-estet, manakala bakinya terdiri daripada pekebun-pekebun kecil, yang ditakrifkan di
Semenanjung Tanah Melayu sebagai pemilik tanah kurang daripada 100 ekar. Kebanyakan
getah Semenanjung Tanah Melayu ditanam di kawasan Pantai Barat, dengan Johor, Melaka,
Negeri Sembilan, Selangor, Perak dan Kedah menguasai lebih daripada 87 peratus keluasan
tanah getah Semenanjung Tanah Melayu.76
Ia adalah sukar untuk menganggarkan kapasiti pengeluaran industri getah Semenanjung
Tanah Melayu kerana pengeluaran getah pada penghujung tahun 1930-an telah dihadkan oleh
terma-terma Rancangan Peraturan Getah Antarabangsa 1934. Antara tahun 1935 dan 1941,
purata pengeluaran getah ialah sebanyak 442,000 tan setahun.77 Antara tahun 1942 dan 1944
pula, purata pengeluaran getah ialah sebanyak 114,466 tan setahun dan purata eksport purata
ialah sebanyak 41,000 setahun.78 Jadual 1 menunjukkan pengeluaran getah Semenanjung
Tanah Melayu antara tahun 1942-1944. Walaupun JMA tidak dapat menyerap pengeluaran
besar getah Semenanjung Tanah Melayu,79 namun ia melihat getah sebagai aset penting untuk
pembangunan ekonomi pasca-perang. Walaupun JMA mengumumkan pada tahun 1942
bahawa keluasan ekar getah akan dikurangkan untuk membolehkan pengembangan
pengeluaran makanan,80 namun ia mengubah dasar ini pada tahun berikutnya dan selepas itu
Penggunaan getah dalam industri pembuatan domestik dan pengeluaran bahan api telah
meningkatkan pengunaan tempatan, tetapi dengan pengabaikan eksport, permintaan
terhadapnya kekal rendah berbanding sebelum perang.81 Hanya firma-firma Jepun yang
terlibat dalam industri getah sebelum bulan Disember 1941 dibenarkan untuk mengendalikan
industri getah Semenanjung Tanah Melayu semasa pendudukan.82 Firma-firma ini mengambil
alih operasi estet-estet musuh dan menduduki kawasan seluas 1,727,575 ekar. 79 peratus
kawasan ini telah ditanam dengan getah,83 walaupun pemilikan kekal di bawah Japanese
Custodian of Enemy Property.
Untuk menyelia industri getah, JMA telah menubuhkan satu sindiket yang terdiri
daripada 18 buah firma getah Jepun, dikenali sebagai Persatuan Getah Singapura (Syonan
Gomu Kumiai).84 Ditubuhkan pada 1 Mei 1942, persatuan itu mempunyai pejabat cawangan
di Johor Bahru, Kuala Lumpur dan Ipoh. Jabatan Pengeluaran akan memutuskan ladang mana
harus beroperasi, memulihkan kilang, mengumpulkan statistik, menguruskan operasi dan
menghantar getah untuk pemprosesan, Jabatan Perniagaan akan mengendalikan pemilihan
getah, menganjurkan pasaran tempatan, membeli getah daripada pekebun kecil,85 dan
menghantar lembaran getah kepada pengeluar di Singapura86 dan Pulau Pinang. Ahli-ahli
persatuan akan membekalkan tenaga kerja tetapi tidak melabur modal dalam persatuan, yang
dibiayai melalui pinjaman daripada Bank Pembangunan Wilayah Selatan.87
Rancangan Penyeliaan Industri Getah yang diperkenalkan pada bulan Jun 1942
meninggalkan kira-kira 40 peratus daripada ladang milik musuh di tangan firma swasta,
dengan selebihnya di tangan pentadbiran JMA.88 Pada bulan September 1942, sebanyak 1,249
ladang getah telah diuruskan di bawah Persatuan Getah Singapura. Jumlah keseluruhan
Jumlah pengeluaran bulanan ialah 6,800 tan dan jumlah stok di ladang ialah 30,000 tan.89
Pada akhir Oktober 1943, Persatuan Getah Singapura telah dibubarkan dan digantikan oleh
Persatuan Pengurusan Getah Melayu90 (Malai Gomu Kanri Kumiai atau MGKK), yang
menjadi gabungan Persatuan Pengimport Getah Jepun. Singapura sekali lagi menjadi tapak
ibu pejabat dan bertanggungjawab untuk operasi di Johor, Singapura dan Riau. Sebuah
pejabat cawangan di Kuala Lumpur bertanggungjawab ke atas Selangor, Negeri Sembilan,
Melaka dan Pahang, dan satu lagi cawangan di Taiping mengendalikan Pulau Pinang,
Wilayah Wellesley dan Perak.91 Estet-estet akan menjual getah kepada MGKK, yang
menetapkan harga dan pampasan kepada ahli bagi apa-apa kerugian selepas tempoh
kewangan.
Pembelian getah dari pengeluar bebas akan dikendalikan oleh firma yang tertakluk
kepada peraturan-peraturan MGKK dan menjual getah yang diperolehi mereka kepada
MGKK. Estet-estet yang dikawal oleh MGKK terus beroperasi sehingga bulan Mac 1945,
bekerja di bawah kuota yang ditetapkan oleh JMA yang mana mereka gagal untuk
memenuhinya. Sebagai contoh, dalam tahun fiskal yang berakhir bulan Mac 1945 kuota
adalah 52,000 tan, tetapi ladang-ladang MGKK hanya membekalkan sebanyak 30,789 tan.
Kerajaan menetapkan harga pada 20 sen satu paun92 sehingga bulan April 1945, apabila
kekurangan bekalan menyebabkan harganya meningkat dua kali ganda.93
Estet-estet dan pekebun-pekebun kecil yang terus beroperasi mendapati ia sukar untuk
mendapatkan jentera dan bahan kimia. Di kebanyakan estet, pihak British telah
memusnahkan jentera, rumah asap, membekukan tangki dan peralatan lain sebelum berundur,
dan barang-barang ini tidak boleh diganti dengan mudah. Walau bagaimanapun, penghalang
memproses susu getah mentah. Jumlah keluasan ladang getah yang ditebang semasa
pendudukan Jepun adalah seluas 89,737 ekar.94 Jadual 2 menunjukkan data ini.
Tanaman Komersial Lain
Estet-estet musuh yang ditanam dengan kelapa sawit, kelapa95 dan teh meneruskan operasi di
Selangor di bawah Jabatan Pertanian pada bulan Mac 1942. Penubuhan Jabatan Penyelidikan
di bawah Jabatan Pertanian telah menggerakkan usaha untuk membangunkan kegunaan baru
bagi minyak sawit. Ia juga menggalakkan pengeluaran sabun, gris, pengganti minyak diesel,
dan pemakanan tambahan dikenali sebagai Red Medical Palm Oil. Pada bulan Oktober
ladang-ladang kelapa sawit telah diserahkan kepada Syarikat Getah Syowa, walaupun Jabatan
Pertanian terus menguruskan kilang sabun dan menjelang akhir tahun 1942 telah
mengeluarkan sebanyak 2,200 bar dalam sehari.96
Semenanjung Tanah Melayu juga menghasilkan 75,000 tan kopra, atau kelapa kering
pada setiap tahun sebelum perang. Di Selangor, pekebun-pekebun kecil menyambung semula
pemprosesan kopra pada bulan Julai 1942, tetapi harganya sangat rendah sehingga bulan
November apabila kilang-kilang minyak mula beroperasi. Industri kelapa kemudian menjadi
penting kerana kekurangan bekalan minyak dan akibat proses sara diri untuk keperluan
harian. Selepas beras, kelapa memainkan peranan penting dalam ekonomi tempatan.97
Sebagai produk makanan dan sumber minyak,98 kelapa tertakluk kepada sekatan
perdagangan, dan ini mewujudkan perkembangan pasaran gelap. Pada bulan Februari 1944
kerajaan Perak mengumumkan peraturan baru untuk menghentikan eksport haram kopra dari
kopra mereka kepada kerajaan pada harga yang ditetapkan untuk diproses di kilang-kilang
minyak di bawah kawalan kerajaan.
Sektor Perkayuan
Sebelum Perang Dunia Kedua, kawasan hutan di Semenanjung Tanah Melayu telah dipotong
pada kadar sistematik oleh kilang-kilang papan di bawah kawalan Jabatan Hutan. Jabatan
Hutan juga menyelia program tanam semula yang telah meningkatkan kuantiti kayu yang
boleh digunakan dari 16 tan seekar kepada 200 tan seekar, meningkatkan nilai ekonominya.100
Semasa pendudukan Jepun, industri perkayuan telah dikawal ketat,101 dengan JMA
membentuk Majlis Industri Hutan102 pada tahun 1943 untuk mengendalikan pengeluaran
kayu. Kapasiti pengeluaran industri adalah sebanyak 24,350 tan sebulan, 5,000 tan kurang
daripada sebelum perang disebabkan kerosakan kilang-kilang papan, tetapi pengeluaran
sebenar mungkin lebih rendah daripada angka ini.103
Terdapat penebangan meluas kawasan hutan simpan untuk membuka tanah bagi
pengeluaran makanan, walaupun di sesetengah tempat proses ini bertukar menjadi satu
bentuk perampasan tanah, dan mengakibatkan penanaman tanaman bukan makanan seperti
tembakau, kopi dan getah.104 Sekurang-kurangnya 12,526 ekar atau 43 peratus kawasan hutan
melalui proses penyimpanan, dan 31,289 ekar atau 24 peratus kawasan hutan simpan telah
dimusnahkan untuk penanaman tumbuhan makanan.105 Pembinaan limbungan kapal juga
memakan kuantiti kayu yang besar, dan usaha Jepun untuk membina kapal-kapal kayu106
Pada keseluruhannya, kawasan hutan Semenanjung Tanah Melayu mengalami kerosakan
meluas semasa pendudukan Jepun, hasil dari penebangan berleluasa bagi pembinaan kapal,
industri arang108 dan pembebasan tanah untuk penanaman makanan. Walaupun pegawai hutan
cuba untuk mengekalkan standard pra-perang dan menjalankan program rasional penggunaan
tanah, tetapi mereka mempunyai kuasa yang terhad. Misalnya seperti di Negeri Sembilan,
kakitangan lapangan tidak dapat mengawal pemotong kayu Cina yang tidak mengendahkan
arahan mereka. Di Selangor pula, cubaan oleh pegawai hutan negeri untuk mencegah
pemusnahan hutan berharga telah ditolak oleh Lembaga Pengeluaran Makanan.109
Perlombongan Bijih Timah
Kumpulan Zaibatsu110 yang mengendalikan lombong bijih timah di Semenanjung Tanah
Melayu semasa pendudukan Jepun ialah Mitsui Kosan, Toyo Kosan, Nippon Kogyo dan
Junan Sakin.111 Perak dan Selangor menyumbang lebih daripada 90 peratus keluaran bijih
timah Semenanjung Tanah Melayu. Kawasan pengeluaran utama ialah daerah Kinta, Batang
Padang dan Larut di Perak, dan daerah Ulu Selangor dan kawasan Ampang berhampiran
Kuala Lumpur di Selangor.
Hanya 860 lombong di Semenanjung Tanah Melayu mempunyai jentera, termasuk 73
lombong dengan kapal korek. Kapal korek ini telah dikendalikan dalam operasi lombong
milik orang Eropah, dan menyumbang antara setengah dan dua pertiga daripada jumlah
output. Kira-kira 100,000 orang buruh telah diambil secara langsung dalam perlombongan
timah, dan sejumlah besar rakyat memperoleh pendapatan mereka dengan mengangkut dan
meleburkan bijih atau menyediakan perkhidmatan yang berkaitan.112 Dasar bumi hangus
Selangor, 29 daripadanya telah ditenggelamkan semasa pengunduran British, dan hampir
semua bahagian-bahagian penting dalam jentera-jentera telah dirosakkan. Menjelang akhir
tahun 1942 kebanyakan kapal korek yang tenggelam telah ditimbulkan semula, dengan empat
belas buah telah beroperasi semula manakala sepuluh lagi sedang menjalani pemulihan.
Walau bagaimanapun, industri ini menghadapi banyak halangan dalam kerja
pembaikan. Ini kerana bukan sahaja bahan-bahan pembaikan adalah terhad tetapi juga harga
yang diminta untuk bahan-bahan itu adalah sangat tinggi. Dalam kes di mana bahan-bahan
tidak boleh didapati, ia akan diambil dari kapal korek yang tidak boleh diperbaiki lagi.
Kerjasama yang diberikan oleh kilang-kilang tempatan dalam membekalkan alat ganti bagi
kapal korek menyebabkan pemulihan kapal bergerak cepat.114 Kekurangan bahan api diesel
dan petrol, serta minyak dan gris untuk pelinciran menyebabkan operasi lombong menjadi
sukar, walaupun lombong yang lengkap dengan semua peralatan.
Menjelang akhir tahun 1942, stok pelincir yang dipegang oleh industri perlombongan
sebahagian besarnya telah habis. Ketua Inspektor Lombong di Selangor melaporkan bahawa
jika bekalan ganti tidak dapat ditemui kapal korek akan terpaksa menghentikan operasi,
menyebabkan pemberhentian kerja beribu-ribu orang pelombong. Bagi mengatasi masalah
ini, Jabatan Pertanian cuba membuat gris di kilang sabunnya, tetapi menjelang bulan Januari
1943 keluaran output hanya sebanyak 5 tan setiap bulan dan kualitinya tidak memuaskan.
Seperti getah, pengeluaran bijih timah Semenanjung Tanah Melayu jauh melebihi
keperluan Jepun, yang hanya memerlukan sekitar 10-12,000 tan setahun.115 Semenanjung
Tanah Melayu sahaja menghasilkan sebanyak 83,000 tan pada tahun 1940, dan Jepun juga
pengeluaran bijih timah Semenanjung Tanah Melayu kekal menurun berbanding sebelum
perang. Dari pengeluaran 79,000 tan pada tahun 1941 kepada 16,000 tan pada tahun 1942 dan
seterusnya kepada 3,000 tan pada tahun 1945.117 Oleh kerana pengeluaran bijih timah jatuh
semasa pendudukan Jepun, peralatan perlombongan yang terbiar telah dipindahkan ke
industri lain, dan dalam beberapa kes telah dipecahkan untuk digunakan dalam pembinaan
kapal.118 Eksport bijih timah Semenanjung Tanah Melayu, iaitu sebanyak 800,000 tan timah
telah melebihi bekalan yang diimport oleh Jepun, iaitu sekitar 50,000-60,000 tan. Ini
menyebabkan wujud lebihan penawaran dan kejatuhan harga membawa kepada penutupan
banyak lombong timah.119
Perlombongan Bauksit
Semenanjung Tanah Melayu mempunyai dua lombong bauksit di Johor, satu daripadanya
berhampiran Batu Pahat dan satu lagi di sungai Kim Kim sepanjang selat Johor, yang
dikendalikan oleh ISK. 120 Jepun juga membuka lombong bauksit di Telok Mas, Melaka tetapi
angka pengeluaran bulanannya tidak disediakan.121 Jepun memberikan keutamaan kepada
pengeluaran bauksit, dan memperhebatkan aktiviti perlombongan semasa pendudukan. Pada
tahun 1944 Johor dan Bintan membekalkan Jepun dengan 65,000 tan bauksit, kira-kira 80
peratus daripada jumlah bekalannya.122 Walaupun bagaimanapun, serangan Tentera Bersekutu
menyebabkan ia mustahil untuk menghantar bauksit ke Jepun pada tahun 1945, dan pada
bulan Mac pentadbiran tentera di Singapura telah menghentikan operasi perlombongan. Pada
tahun 1946, terdapat sebanyak 40,000 tan bauksit yang disimpan di dermaga.123 Sejumlah
1,600,000 tan metrik bauksit telah dihantar ke Jepun semasa tempoh pendudukan. Jadual 3
Perlombongan Bijih Besi
Selain Lombong Sri Medan di luar Batu Pahat, semua lombong besi lain terlepas dari
kerosakan semasa dasar bumi hangus British. Bijih besi telah dilombong semasa pendudukan
Jepun oleh firma-firma swasta yang beroperasi di bawah kawalan JMA,124 dan Bank
Pembangunan Wilayah Selatan memberikan pinjaman untuk membiayai pembangunan
industri. Walau bagaimanapun, firma-firma perlombongan hanya mendapat sedikit peralatan
dari Jepun, dan menganggap kualiti jentera keluaran tempatan tidak memuaskan. Mereka
juga menghadapi masalah kekurangan tenaga buruh, dan mendapati ia sukar untuk
mendapatkan bekalan beras bagi pekerja mereka. Pada masa ini terdapat sebuah kilang
memproses bijih besi di Klang, Nippon Iron Manufacturing Co.125
Lombong-lombong yang ada tidak pernah berjaya untuk beroperasi pada kapasiti
sebelum perang semasa pendudukan Jepun, dan penghantaran bijih besi ke Jepun jatuh jauh
di bawah jangkaan. Semenanjung Tanah Melayu bersama Filipina, yang menyediakan
sebanyak 57 peratus atau tiga juta tan dari jumlah import bijih besi Jepun pada tahun 1940,
membekalkan hanya 150,000 tan pada tahun 1942.126 Bagi tahun fiskal yang berakhir Mac
1943 hanya 104,750 daripada 350,000 tan bijih besi yang dijadualkan telah dihantar ke Jepun,
dan sebanyak 13,558 tan daripada 27,000 tan bijih mangan yang dijadualkan telah dihantar ke
Jepun.127 Jadual 4 menunjukkan pengeluaran bijih besi di Semenanjung Tanah Melayu semasa
tempoh pendudukan Jepun.
Sebelum perang, lombong Batu Arang di Selangor yang dikendalikan oleh firma Malayan
Collieries, adalah satu-satunya tapak di Semenanjung Tanah Melayu di mana arang batu telah
dilombong secara komersial.128 Lombong ini menghasilkan lignit gred tinggi yang telah
digunakan dalam sistem keretapi Semenanjung Tanah Melayu, manakala lombong bijih timah
dan lain-lain industri tempatan menggunakannya untuk memanaskan dandang. Oleh kerana ia
mempunyai ciri-ciri pembakaran spontan,129 arang batu tidak boleh dibawa di atas kapal stim,
dan komposisinya adalah tidak sesuai untuk relau pelogaman. Pengeluarannya berjumlah
kira-kira 600,000 tan setahun. Jadual 5 menunjukkan pengeluaran arang batu di Semenanjung
Tanah Melayu dari tahun 1942 hingga 1945.
British merosakkan lombong arang batu semasa pengunduran, menyebabkan kerosakan
yang serius. Semasa pendudukan Jepun, firma Mitsubishi Kogyo mengendalikan lombong
Batu Arang secara intensif walaupun terdapat aktiviti gerila di kawasan sekitarnya.
Pengeluaran sepanjang tahun 1942 adalah 244,590 tan berbanding dengan 781,509 tan pada
tahun 1940 dan 584,655 tan pada tahun 1941.130 Kawasan hutan di sekitar lombong
menyediakan bahan-bahan bangunan dan sokongan untuk operasi perlombongan bawah
tanah, manakala sisa kayu telah ditukar menjadi arang, dan permukaan tanah liat yang
dikeluarkan dari arang batu telah digunakan untuk menghasilkan bata. Pada tahun 1944
penghantaran jentera untuk lombong Batu Arang tiba ke Kuala Lumpur, dan walaupun Jepun
merancang untuk meningkatkan pengeluaran arang batu, pengeluarannya terus merosot pada
tahun 1945.131
Secara keseluruhan, kecenderungan dasar Jepun ke arah pemusatan kuasa dan perancangan
ekonomi kerajaan bagi mencapai matlamat Lingkaran Kesemakmuran Bersama Asia Timur
Raya. Namun tanpa akses kepada pasaran luar negara, ekonomi Semenanjung Tanah Melayu
runtuh. Dapat dilihat tiada peluang diberikan kepada Semenanjung Tanah Melayu dalam
Lingkaran Kesemakmuran Bersama Asia Timur Raya kerana polisi asasnya adalah
mengekalkan Semenanjung Tanah Melayu sebagai jajahan Jepun dan koloni tetap bagi
dieksploitasi oleh pendatang Jepun. JMA juga mengeksploit hasil pengeluaran petani
sepanjang pendudukannya. Ternyata propaganda Lingkaran Kesemakmuran Bersama Asia
Timur Raya gagal terutamanya kerana eksploitasi ekonomi oleh Jepun demi memenuhi
kepentingan kapitalisme dan imperialismenya. Agak sukar untuk menyatakan bahawa
kegiatan ekonomi semasa zaman pendudukan Jepun sebagai satu pelaburan kerana
Semenanjung Tanah Melayu tidak mendapat keuntungan hasil kegiatan tersebut. Kegiatan
ekonomi Jepun di Semenanjung Tanah Melayu semasa zaman pendudukannya lebih sesuai
jika dinyatakan sebagai “Dasar Pengeksploitasian” kepada sumber bahan mentah kerana
kegiatan yang dijalankan adalah untuk kepentingan Jepun.
RUJUKAN
Abdul Karim Abdullah & Ghazali Basri. 2003. Latar Belakang dan Sejarah Malaysia
Moden. Kuala Lumpur: Penerbitan Abadi Sdn. Bhd.
Adams, T. F. M. & Kobayashi, N. 1974. The World of Japanese Business. Ed. ke-4. Tokyo:
Kodansha.
Allen, G.C. 1981. The Japanese Economy. The International Economic Series. London:
Weidenfeld and Nicolson.
Arkib Negara Malaysia. 1987. Program Siri Pengkisahan Sejarah Peringkat Negeri Kedah
Darul Aman Anjuran Arkib Negara Malaysia Cawangan Utara Dengan Kerjasama
Pejabat Setiausaha Kerajaan Negeri Kedah Darulaman dan Perbadanan
Perpustakaan Awam Negeri Kedah - Tema: Inovasi Rakyat di Zaman Pendudukan
Jepun di Negeri Kedah. Auditorium Wisma Negeri, Alor Setar, Kedah Darulaman, 19
Oktober. t.tp.: t.pt.
Awang Jaya. 1977. Kelantan Di Bawah Pemerintahan Jepun (1941-1943) dan Thai
(1943-1945). Tesis Sarjana Muda Sejarah. Universiti Kebangsaan Malaysia.
Baharum Ahmad. 1952. Syair Kenang-kenangan. Pulau Pinang: The Ltd. Press.
Cheah Boon Kheng. 1980. The Social Impact of the Japanese Occupation of Malaya
(1942-1945). Dlm. McCoy, A.W. (pnyt.). Southeast Asia Under Japanese Occupation, hlm.
91-124. New Haven: Yale University.
Cheah Boon Kheng. 1987. Red Star Over Malaya: Resistance and Social Conflict During
and After the Japanese Occupation, 1941-1946. Singapore: Singapore University Press.
Chin Kee Onn. 1976. Malaya Upside Down. Kuala Lumpur: Federal Publications.
Cohen, Jerome B. 1946. The Japanese War Economy, 1940-1945. Far Eastern Survey 15
Ding Eing Tan. 1975. Sejarah Malaysia dan Singapura. Terj. Shahabuddin Shafie. Kuala
Lumpur: Penerbit Fajar Bakti.
Elsbree, W.H. 1970. Japan’s Role in Southeast Asia Nationalist Movement. New York:
Russell & Russell.
Fail Malayan Union Secretariat No. MALAYAN UNION NO. 6999/1946. 1946. Planting of
Rubber during Japanese occupation on land not alienated for that purpose, 1 Oktober
1946.
Fail Resident’s Commissioners Office, Malacca No. H.Q.B.M.A. MALACCA 4/1946. 1946.
Mineral Production during Japanese occupation, 2 Januari 1946.
Fail Setiausaha Kerajaan Negeri Perak No. P.K. SECRETARIAT. 822/1948. 1948.
Application By The Manager, Pinji Estate For Rebate Of Rent On 171 Acres Of The
Estate On which Rubber Has Been Felled By The Japanese And 14 Acres Planted With
Foodstuff For 1948 - 1949, 25 Februari 1948.
Fail Setiausaha Kerajaan Negeri Selangor No. 11/1945. 1945. Introduction of Insect Pests
into Padi Fields by the Japanese. Enquiries Into:, 24 September 1945.
Fail Setiausaha Kerajaan Negeri Selangor No. SEL. CIVIL AFFAIRS 98/1945. 1945.
Japanese Iron Manufacturing Company, Klang, 25 September 1945 - 20 Disember
Fail Setiausaha Kerajaan Negeri Selangor No. R.C. SELANGOR 362/1946. 1946. Utilisation
of Japanese Surrendered Personnel for the Cultivation of certain Padi areas at Tanjong
Karang, tiada tarikh.
Fail Setiausaha Kerajaan Negeri Selangor No. D.C.I. 119/1946. 1946. Proposal to exempt
estates from payment of water-rate on areas felled during the Japanese occupation - II)
Water and Education Rates - 1947, 16 Julai 1946.
Fail Setiausaha Kerajaan Negeri Selangor No. D.C.I. 171/1946. 1946. Policy as regards new
planting of rubber during Japanese occupation on land alienation with a condition
prohibiting rubber, 18 September 1946.
Fail Setiausaha Kerajaan Negeri Selangor No. R.C. SELANGOR 437/1947. 1947. Utilization
of estate areas filled of rubber by the Japanese for the growing of wet padi, tiada tarikh.
Fail Setiausaha Kerajaan Negeri Selangor No. R.C. Selangor 426/1947. 1947. Japanese
Rubber Holdings - (a) Disposal of :-, 19 Februari 1947.
Fail Setiausaha Kerajaan Negeri Selangor No. R.C. SEL. 36/1946. 1947. Report on Food
Producing Areas - II) Japanese Labour for Short Term Food Production - III)
Particulars of Acreages under Food Crops on Estates, 5 April 1946 - 14 Januari 1947.
Fail Setiausaha Kerajaan Negeri Selangor No. PK. SECRETARIAT. 810/1948. 1948.
Acres Of Land On Which Rubbers Was Cut Out During Japanese Occupation For 1948
- 1949 :-, 25 Februari 1948.
Fail Setiausaha Kerajaan Negeri Selangor No. SEL. CIVIL AFFAIRS 282/1945. 1948. Soil
Erosion - [ ] Measures to shop illicit clearing of jungles on hill slopes - II. Forest and
Estate Areas felled by Japanese, 25 Oktober 1945 - 3 Mei 1948.
Fail Setiausaha Kerajaan Negeri Terengganu No. R.C. TR. 437/1946. 1946. Use Of Estate
Felled Of Rubber Trees During The Japanese Occupation For Wet Rice Cultivation, 27
Mei 1946.
Frankie Anak Ganai. 2003. Strategi Serangan Jepun Ke Atas Asia Tenggara Semasa Perang
Dunia Kedua: Satu Kajian di Malaya, Sabah (Borneo Utara) dan Indonesia
(Netherlands India). Ijazah Sarjana Muda Sastera. Jabatan Pengajian Antarabangsa dan
Strategik, Universiti Malaya.
Ghazali bin Mayudin. 1978. Johor Semasa Pendudukan Jepun 1942-1945. Bangi: Jabatan
Sejarah, Universiti Kebangsaan Malaysia.
Gullick, J.M. 1963. Malaya. London: Ernest Benn.
Halinah Bamadhaj. 1975. The Impact of the Japanese Occupation of Malaya on Malay
Ibrahim Mahmood. 1981. Sejarah Perjuangan Bangsa Melayu: Suatu Penyingkapan
Kembali Sejarah Perjuangan Bangsa Melayu Menuju Kemerdekaan. Kuala Lumpur:
Pustaka Antara.
Iman Ahmad & Nora Samat. 2002. Siri Teknologi Pertanian. Kuala Lumpur: Jade Green
Publications Sdn. Bhd.
Iwatake Teruhiko. t.th. Nanpo Gunsei-ka no Keizai Shisetsu: Marai, Sumatora, Jawa no
Kiroku (The Economic Facilities under the Military Administration in the Southern
Regions: Records of Malaya, Sumatra and Java). Volume I. Tokyo: Kyuko Shoin.
Jaafar Hamzah. 1978. The Malays in Tasek Gelugur during the Japanese Occupation.
Malaysia in History 21 (2): 56-64.
Jabil Mapjabil, Nooriah Yusof & Ahmad Tharmizzie Mat Jusoh. 2010. Transformasi
Pembangunan Ekonomi di Negeri Kedah: Perspektif Historikal (Transformation of
Economic Development in the State of Kedah: Historical Perspective) dlm.
PROSIDING PERKEM V (2): 171 - 181.
Kennedy, J. 1962. A History of Malaya, A.D. 1400-1959. London: St. Martin's Press.
Khoo Kay Kim (pnyt.). 1985. Sejarah Masyarakat Melayu Moden. Kuala Lumpur: Jabatan
Penerbitan Universiti Malaya.
Kratoska, Paul H. (pnyt.). 1995. Malaya and Singapore During the Japanese Occupation.
Journal of Southeast Asian Studies Special Publication, No. 3. Singapore: Singapore
University Press.
Kratoska, Paul H. 1998. The Japanese Occupation of Malaya 1941-1945: A Social and
Economic History. London: C. Hurst and Co. (Publishers) Ltd.
Malai Sinpo. 1943. 16 Oktober.
Md. Azman bin Abdullah. 2002. Pendudukan dan Pentadbiran Jepun di Melaka (1942-45).
Disertasi Ijazah Sarjana Sejarah Malaysia. Jabatan Sejarah, Fakulti Sastera dan Sains
Sosial, Universiti Malaya.
Mehmet Sami Denker & Sharifah Mastura Alsagoff. 1988-1989. Kepentingan Ekonomi
Jepun di Malaysia dan Hubungan Jepun-Malaya Dari Pespektif Sejarah. Ilmu
Masyarakat 14: 28-46.
Mehmet Sami Denker. 1990. Internationalization of the Malaysian Economy: Role of Japan.
Tesis Ph.D. Universiti Malaya.
Morck, Randall K. & Masao Nakamura. 2005. A Frog in a Well Knows Nothing of the
Ocean: A History of Corporate Ownership in Japan. Dlm. Morck, Randall K. (pnyt.). A
History of Corporate Governance around the World: Family Business Groups to
Mohamad Isa Othman. 1992. Pendudukan Jepun di Tanah Melayu 1942-1945 (Tumpuan di
Negeri Kedah). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Mohd Nasir Ismail. 1991. Pendudukan Jepun di Terengganu 1942-1945. Tesis Sarjana Muda
Sastera. Jabatan Sejarah, Universiti Malaya.
Noor Hayati Harun. 1992. Sejarah Sistem Kewangan Zaman Jepun di Tanah Melayu
1941-1945. Tesis Sarjana Muda. Jabatan Sejarah, Universiti Kebangsaan Malaysia.
Noraini binti Muhammad. 1998. Majalah Semangat Asia. Tesis Ijazah Sarjana Muda Sejarah.
Jabatan Sejarah, Fakulti Sains Kemasyarakatan dan Kemanusiaan, Universiti
Kebangsaan Malaysia.
Office of Strategic Services, Research and Analysis Branch. 1944. Japanese Administration
in Malaya. A Study of the Japanese Military Administration of Malaya including the
organization, policies and controls of the Administration. R.A No. 2072. t.tp: t.pt.
Ooi Loy Mui. 1997/1998. Sejarah Ekonomi Malaysia-Jepun: Kecenderungan Dasar
Pandang Ke Timur Sehingga Membawa Kepada Penerapan Sistem Penglibatan Gaya
Jepun di Malaysia Dari Tahun 1957-1980an. Tesis Sarjana Muda Sastera. Jabatan
Sejarah, Universiti Kebangsaan Malaysia.
Pua Siew Pin. 1991. Kehidupan Orang-Orang Melayu Di Zaman Jepun: Kajian Menerusi
Novel-Novel Melayu Selepas Perang. Tesis Sarjana Muda Sejarah. Jabatan Sejarah,
Purcell, V. 1954. Malaya: Communist or Free?. London: Victor Gollancz Ltd.
Rus Ain binti Abdullah. 1988. Suratkhabar dan Majalah Melayu Di Zaman Jepun
1942-1945: Satu Kajian Ke Atas Perkembangan dan Peranan. Tesis Ijazah Sarjana Muda
Sastera, Jabatan Sejarah, Fakulti Sains Kemasyarakatan dan Kemanusiaan, Universiti
Kebangsaan Malaysia.
Saharuddin Mohd. Amit. 2002. Sejarah Pendudukan Jepun di Pahang, Sosio Ekonomi dan
Kebangkitan Semangat Nasionalisme. Tesis Sarjana Muda. Jabatan Sejarah, Universiti
Kebangsaan Malaysia.
Semangat Asia. 1943. Bil. 2, Kugatsu.
Semangat Asia. 1943. Bil. 8, Hachigatsu.
Semangat Asia. 1943. Bil. 9, Kugatsu.
Suhaimi Abdullah. 2001. Kesan Sosial dan Ekonomi Masyarakat Terengganu Semasa
Pendudukan Jepun 1942-1945. Tesis Sarjana Muda. Jabatan Sejarah, Universiti
Kebangsaan Malaysia.
Takafusa Nakamura & Grace, Bernard R.G. 1985. Pembangunan Ekonomi Negeri Jepun
Moden. Terj. Prof Madya Dr. M. Rajendran. Jepun: Kementerian Hal Ehwal Luar
Tan Ding Eing. 1979. Sejarah Malaysia dan Singapura. Terj. Shahabuddin Shafie. Kuala
Lumpur: Penerbit Fajar Bakti Sdn. Bhd.
Thambirajah, M. 1979. Malaysia Dalam Sejarah 3. Kuala Lumpur: Federal Publications.
Tunku Abdul Rahman Putra. 1980. Pandang Balik. Kuala Lumpur: Heinemann Educational
Books (Asia).
Yoshimura Mako. 2002. Japanese Occupation and Economic Policy in Malaya. Sejarah
-Jurnal Jabatan Sejarah Universiti Malaya 10: 21-51.
Yoshimura Mako. 2008. Japan’s Economic Policy for Occupied Malaya. Dlm. Yoji Akashi &
Yoshimura Mako (pnyt.). New Perspectives on the Japanese Occupation in Malaya and
Singapore, 1941-1945, hlm. 113-138. Singapore: NUS Press.
1
Awang Jaya, Kelantan Di Bawah Pemerintahan Jepun (1941-1943) dan Thai (1943-1945), Tesis Sarjana Muda Sejarah, Universiti Kebangsaan Malaysia, 1977.
2 Ghazali bin Mayudin, Johor Semasa Pendudukan Jepun 1942-1945, Bangi, Jabatan Sejarah, Universiti Kebangsaan Malaysia, 1978.
3 Paul H. Kratoska (pnyt.), Malaya and Singapore During the Japanese Occupation, Journal of Southeast Asian Studies Special Publication, No. 3, Singapore, Singapore University Press, 1995.
4
Paul H. Kratoska, The Japanese Occupation of Malaya 1941-1945: A Social and Economic History, London, C. Hurst and Co. (Publishers) Ltd., 1998.
5 Md. Azman bin Abdullah, Pendudukan dan Pentadbiran Jepun di Melaka (1942-45), Disertasi Ijazah Sarjana Sejarah Malaysia, Jabatan Sejarah, Fakulti Sastera dan Sains Sosial, Universiti Malaya, 2002.
6 Mohamad Isa Othman, Pendudukan Jepun di Tanah Melayu 1942-1945 (Tumpuan di Negeri Kedah), Kuala Lumpur, Dewan Bahasa dan Pustaka, 1992.
7 Mohd Nasir Ismail, Pendudukan Jepun di Terengganu 1942-1945, Tesis Sarjana Muda Sastera, Jabatan Sejarah, Universiti Malaya, 1991.
8 Noor Hayati Harun, Sejarah Sistem Kewangan Zaman Jepun di Tanah Melayu 1941-1945, Tesis Sarjana Muda, Jabatan Sejarah, Universiti Kebangsaan Malaysia, 1992.
9 Pua Siew Pin, Kehidupan Orang-Orang Melayu Di Zaman Jepun: Kajian Menerusi Novel-Novel Melayu Selepas Perang, Tesis Sarjana Muda Sejarah, Jabatan Sejarah, Universiti Kebangsaan Malaysia, 1991.
11 Suhaimi Abdullah, Kesan Sosial dan Ekonomi Masyarakat Terengganu Semasa Pendudukan Jepun 1942-1945, Tesis Sarjana Muda, Jabatan Sejarah, Universiti Kebangsaan Malaysia, 2001.
12 Yoshimura Mako, Japanese Occupation and Economic Policy in Malaya dlm. Sejarah - Jurnal Jabatan Sejarah Universiti Malaya 10, 2002, hlm. 21-51. Lih. juga Yoshimura Mako, Japan’s Economic Policy for Occupied Malaya dlm. Yoji Akashi & Yoshimura Mako (pnyt.), New Perspectives on the Japanese Occupation in Malaya and Singapore, 1941-1945, Singapore, NUS Press, 2008, hlm. 113-138.
13 Suhaimi Abdullah, Kesan Sosial dan Ekonomi Masyarakat Terengganu Semasa Pendudukan Jepun 1942-1945, Tesis Sarjana Muda, Jabatan Sejarah, Universiti Kebangsaan Malaysia, 2001, hlm. 85, 86. Lih. juga W.H. Elsbree,
Japan’s Role in Southeast Asia Nationalist Movement, New York, Russell & Russel, 1970, hlm. 16. Lih. juga Mohd Nasir Ismail, Pendudukan Jepun di Terengganu 1942-1945, Tesis Sarjana Muda Sastera, Jabatan Sejarah, Universiti Malaya, 1991, hlm. 68.
14 Lih. juga Mehmet Sami Denker & Sharifah Mastura Alsagoff, Kepentingan Ekonomi Jepun di Malaysia dan
Hubungan Jepun-Malaya Dari Pespektif Sejarah dlm. Ilmu Masyarakat 14, Januari 1988-Jun 1989, hlm. 45. 15
Yoshimura Mako, Japan’s Economic Policy for Occupied Malaya dlm. Yoji Akashi & Yoshimura Mako
(pnyt.), New Perspectives on the Japanese Occupation in Malaya and Singapore, 1941-1945, Singapore, NUS Press, 2008, hlm. 118. Lih. juga Ooi Loy Mui, Sejarah Ekonomi Malaysia-Jepun: Kecenderungan Dasar Pandang Ke Timur Sehingga Membawa Kepada Penerapan Sistem Penglibatan Gaya Jepun di Malaysia Dari Tahun 1957-1980an, Tesis Sarjana Muda Sastera, Jabatan Sejarah, Universiti Kebangsaan Malaysia, 1997/1998, hlm. 22. Masalah kekurangan
beras semasa pendudukan Jepun menyebabkan zaman ini juga digelar Zaman Ubi Kayu. Lih. juga Khoo Kay Kim
(pnyt.), Sejarah Masyarakat Melayu Moden, Kuala Lumpur, Jabatan Penerbitan Universiti Malaya, 1985, hlm. 173. Lih. juga Noor Hayati Harun, Sejarah Sistem Kewangan Zaman Jepun di Tanah Melayu 1941-1945, Tesis Sarjana Muda, Jabatan Sejarah, Universiti Kebangsaan Malaysia, 1992, hlm.
Occupation and Economic Policy in Malaya dlm. Sejarah - Jurnal Jabatan Sejarah Universiti Malaya 10, 2002, hlm. 40. Lih. juga Rus Ain binti Abdullah, Suratkhabar dan Majalah Melayu Di Zaman Jepun 1942-1945: Satu Kajian Ke Atas Perkembangan dan Peranan, Tesis Ijazah Sarjana Muda Sastera, Jabatan Sejarah, Fakulti Sains Kemasyarakatan dan Kemanusiaan, Universiti Kebangsaan Malaysia, 1988, hlm. 29.
16
J. Kennedy, A History of Malaya, A.D. 1400-1959, London, St. Martin's Press, 1962, hlm. 259-260. Lih. juga Rus Ain binti Abdullah, Suratkhabar dan Majalah Melayu Di Zaman Jepun 1942-1945: Satu Kajian Ke Atas Perkembangan dan Peranan, Tesis Ijazah Sarjana Muda Sastera, Jabatan Sejarah, Fakulti Sains Kemasyarakatan dan Kemanusiaan, Universiti Kebangsaan Malaysia, 1988, hlm. 30.
17 Noraini binti Muhammad, Majalah Semangat Asia, Tesis Ijazah Sarjana Muda Sejarah, Jabatan Sejarah, Fakulti Sains Kemasyarakatan dan Kemanusiaan, Universiti Kebangsaan Malaysia, 1998, hlm. 57.
18 Malai Sinpo, 16 Oktober 1943.
19 Rus Ain binti Abdullah, Suratkhabar dan Majalah Melayu Di Zaman Jepun 1942-1945: Satu Kajian Ke Atas Perkembangan dan Peranan, Tesis Ijazah Sarjana Muda Sastera, Jabatan Sejarah, Fakulti Sains Kemasyarakatan dan Kemanusiaan, Universiti Kebangsaan Malaysia, 1988, hlm. 40.
20
Lih. Suhaimi Abdullah, Kesan Sosial dan Ekonomi Masyarakat Terengganu Semasa Pendudukan Jepun 1942-1945, Tesis Sarjana Muda, Jabatan Sejarah, Universiti Kebangsaan Malaysia, 2001, hlm. 88. Sistem catuan atau sistem berkad adalah suatu sistem kad di mana kad tersebut bersaiz 3 inci panjang, 2 inci lebar. Hanya ketua keluarga sahaja
yang boleh mendapatkan barang-barang tersebut untuk mewakili jumlah ahli keluarganya. Pemberian kad dilakukan
oleh ketua kampung. Barang-barang seperti beras disukat mengikut jumlah ahli keluarga, gula hanya empat tahil untuk
setiap orang dalam keluarga dan serbuk kopi hanya satu setengah tahil disediakan untuk satu keluarga. Hanya tiga jenis
barang tersebut sahaja yang boleh didapati dan sekiranya seseorang itu tidak berdaftar namanya, dia tidak akan
memperolehinya. Kad hanya boleh digunakan di kedai yang telah ditetapkan sahaja. Lih. juga Mohd Nasir Ismail,
Pendudukan Jepun di Terengganu 1942-1945, Tesis Sarjana Muda Sastera, Jabatan Sejarah, Universiti Malaya, 1991,
21 Paul H. Kratoska, The Post 1945 Ford Shortage in British Malaya dlm. JSAH XIX (1), 1988, hlm. 27.
22 Jabil Mapjabil, Nooriah Yusof & Ahmad Tharmizzie Mat Jusoh, Transformasi Pembangunan Ekonomi di
Negeri Kedah: Perspektif Historikal (Transformation of Economic Development in the State of Kedah: Historical
Perspective) dlm. PROSIDING PERKEM V (2), 2010, hlm. 176. Lih. juga Noraini binti Muhammad, Majalah Semangat Asia, Tesis Ijazah Sarjana Muda Sejarah, Jabatan Sejarah, Fakulti Sains Kemasyarakatan dan Kemanusiaan, Universiti Kebangsaan Malaysia, 1998, hlm. 59. Lih. juga Iman Ahmad & Nora Samat, Siri Teknologi Pertanian, Kuala Lumpur, Jade Green Publications Sdn. Bhd, 2002, hlm. 1.
23 Ooi Loy Mui, Sejarah Ekonomi Malaysia-Jepun: Kecenderungan Dasar Pandang Ke Timur Sehingga Membawa Kepada Penerapan Sistem Penglibatan Gaya Jepun di Malaysia Dari Tahun 1957-1980an, Tesis Sarjana Muda Sastera, Jabatan Sejarah, Universiti Kebangsaan Malaysia, 1997/1998, hlm. 23. Lih. juga Office of Strategic
Services, Research and Analysis Branch, Japanese Administration in Malaya, A Study of the Japanese Military Administration of Malaya including the organization, policies and controls of the Administration, R.A No. 2072, t.tp.,
t.pt., 1944, hlm. 24. Lih. juga Jabil Mapjabil, Nooriah Yusof & Ahmad Tharmizzie Mat Jusoh, Transformasi
Pembangunan Ekonomi di Negeri Kedah: Perspektif Historikal (Transformation of Economic Development in the State
of Kedah: Historical Perspective) dlm. PROSIDING PERKEM V (2), 2010, hlm. 176. Lih. juga Noraini binti Muhammad, Majalah Semangat Asia, Tesis Ijazah Sarjana Muda Sejarah, Jabatan Sejarah, Fakulti Sains Kemasyarakatan dan Kemanusiaan, Universiti Kebangsaan Malaysia, 1998, hlm. 60. Lih. juga surat dari District Office,
Kuala Kubu Bharu kepada The Secretary to Resident Commissioner Selangor, Kuala Lumpur, District Officer’s
Conference bertarikh 21 Februari 1947 dlm. fail Setiausaha Kerajaan Negeri Selangor No. R.C. Selangor 426/1947,
Japanese Rubber Holdings - (a) Disposal of :-, 19 Februari 1947. Terdapat seluas 160 ekar getah pegangan Jepun di Ulu Selangor sebelum Perang Dunia Kedua. Ketika berlakunya perang, pegangan ini menjadi kosong dan boleh
digunakan bagi pengilangan beras. Ini kerana terdapat ramai individu yang membeli peralatan pengilangan pada tahun
1946 dengan jangkaan melakukan aktiviti perniagaan pada musim manuai yang akan datang. Jika pihak JMA tidak
memberikan sedikit kuota, individu-individu ini dilihat akan membeli peralatan tanpa apa-apa tujuan. Aktiviti
perniagaan mereka dalam pengilangan padi kampung juga adalah bagi kegunaan penanam tempatan sendiri. Lih. juga
surat dari District Office, Sepang kepada Secretary to Resident Commissioner Selangor, Kuala Lumpur, “Felled estate
Selangor No. R.C. SELANGOR 437/1947, Utilization of estate areas filled of rubber by the Japanese for the growing of wet padi, t.th. Lih. juga jadual Return of Felled Estate Areas suitable for Wet Padi, Ulu Langat dlm. fail ibid. Lih. juga surat dari Office of the Resident Commissioner, Selangor, Kuala Lumpur kepada The Director of Agriculture,
Malaya, Kuala Lumpur, “Felled Estate Areas Suitable for Wet Padi” bertarikh 8 Julai 1946 dlm. fail ibid. Lih. juga surat
dari Sgd. A. B. Ramsay, District Commissioner, (Coast), Klang kepada The Resident Commissioner, Selangor, Kuala
Lumpur bertarikh 16 Julai 1946 dlm. fail Setiausaha Kerajaan Negeri Selangor No. D.C.I. 119/1946, Proposal to exempt estates from payment of water-rate on areas felled during the Japanese occupation - II) Water and Education Rates - 1947, 16 Julai 1946. Lih. juga surat dari The Secretariat, Government of the Malayan Union, Kuala Lumpur kepada The Director of Agriculture, Malaya, Kuala Lumpur bertarikh 21 Februari 1947 dlm. fail Setiausaha Kerajaan
Negeri Terengganu No. R.C. TR. 437/1946, Use Of Estate Felled Of Rubber Trees During The Japanese Occupation For Wet Rice Cultivation, 27 Mei 1946. Dalam surat ini dinyatakan, satu jawatankuasa khas telah ditubuhkan untuk menyiasat kesesuaian kawasan getah ditebang di ladang bagi tujuan penanaman kekal padi basah. Walau bagaimanapun,
kerajaan membuat keputusan tidak akan membeli kawasan tanah estet yang ditebang untuk penanaman padi sawah
melainkan jika ia menunjukkan bahawa tidak wujud kawasan-kawasan lain yang sesuai untuk penanaman padi sawah
dari segi pengairan dan aktiviti pertanian kerajaan. Lih. juga surat dari Secretary to Resident Commissioner, Terengganu
kepada Registrar of Statistics, Malayan Union, Swettenham Road, Kuala Lumpur bertarikh 9 Februari 1947, bertajuk
Rubber Small-Holdings Felled During Enemy Occupation dlm. fail ibid. Lih. juga surat dari Secretary to Resident
Commissioner, Terengganu kepada Regional D. And I. Engineer, East, Kota Bharu, Kelantan dlm. fail ibid. Dalam surat
ini dinyatakan tiada estet getah di Terengganu yang ditebang semasa pendudukan Jepun. Lih. juga surat dari The
Secretariat, Governement of the Malayan Union, Kuala Lumpur, Malaya kepada The Director of Agriculture, Malaya,
Kuala Lumpur bertarikh 21 Mei 1946 dlm. fail ibid. Lih. juga Rus Ain binti Abdullah, Suratkhabar dan Majalah Melayu Di Zaman Jepun 1942-1945: Satu Kajian Ke Atas Perkembangan dan Peranan, Tesis Ijazah Sarjana Muda Sastera, Jabatan Sejarah, Fakulti Sains Kemasyarakatan dan Kemanusiaan, Universiti Kebangsaan Malaysia, 1988, hlm.
30.
24 Lih. Mohamad Isa Othman, Pendudukan Jepun di Tanah Melayu 1942-1945 (Tumpuan di Negeri Kedah),
