-,,-:.1 :,,a!
E::.:1tt.-%!-.1!,,:+;
"
I HAVE A DREAM THAT ONE DAY EXCELLENCEPREVAILS IN IPKT,
INSYA.
ALLAH...'
- PENGARAH.KETUA EDITOR:
Harun Mohamad
(Ketua Jabatan)
EDITOR:
Mohd Daud Yusof
SETIAUSAHA:
Ramlilbrahim
AJK:
Che Mansor Che Kerma Rosnah Alias
Syed Hassan
Mohd Yunus lbrahim
Lim Suat Bin
AzizOmar
Tan Hwee Kee
JURUGAMBAR:
Wan ZaidiWan Nawi
ffiffiKffiffi
IHlSlUm nflAM lt0illEt$
$B{
ffiIAlt
ebelum kito berkongsi ientong teknologi dolom
konteks seni cetok, terlebih dohulu perluloh kito
mengetohuiiokrifon teknologi don seni cetok itu
sendiri. lni mustohoksupoyo kito mendopot gomboron
owol tentong keduo-duo perkoro itu
don
mudohmengoitkon ontoro sotu somo
loin
sewoktu berbincong nonti. Bok koto pepotoh. 'Tok kenol mokotok cinto".. . moko sebob itu sebelum 'diijobkobulkon'
keduo-duonyo,
moriloh
kito ikot
dohulu
'toli
pertunongon' ontoro keduo-duonyo untuk soling kenol mengenoli,
Doto-doto yong diperolehi odoloh merupokon doto-dotq sekunder ioiiu doripodo sumber dokumen
bertulis seperf i buku, mojoloh don orl'ikel. Penulis jugo
membincongkon
dopoton-dopoton dori
hosilpenyelidikon di peringkot sorjono untuk menyokong kenyotoon yong dibincongkon, Penulison ini dihorop
dopot memberikon sedikii moklumot yong berhorgo
kepodo pemboco
khususnyo
mereko
yongberkecimpung dolorn bidong senisomo odo sebogoi guru, pensyoroh, pelojor don jugo yong berminot dengon seni cetok,
Menurut
Philip Hoyword (.l990), termo osolteknologi odoloh berosol dori perkotoon Greek ioitu
fecnologio bermoksud'systemafic
freafmenf
don diterjemohkon ke Bohoso lnggeris podo owcl Kurun Ke-l7. lstiloh teknologi digunokon sejok Kurun Ke-17 kerono keiiko itu merupokon zomon ",,.,o
time ofpolifical ond insfifufional upheovals ond culfural and mechanicol innovofions". Menurut Joyce M, Howkins
(1991)
mentokrifkon
teknologi
dolom
kamusDwibahoso Oxford Foior, edisi ketigo, tohun 200.l sebogoi ilmu yong berkoiton dengon perindustrion'
Monokolo Dicfionory of Science & Technology, edisi
boru Oxford,
tohun
.l995, mentokrifkon teknologi secoro umumnyo sebogoi "fhe procfice, descripfion ond ferminology of ony or oll fhe opplied scienceswhich hove procficol volue ond/or indusfriol use".
Teknologi dolom konteks seni secoro umumnyo,
penulis memetik kenyotoon Ghouse Nosoruddin
(1986), yong menyotokon bohowo teknologi don seni
odoloh duo ospek integroldolom kehidupon monusio. Tonpo teknologi, kehidupon moden inidengon segolo kemudohon
tidok
okonwujud
Tonpo seni pulo, kehidupon monusio boleh menjodi boson, Oleh itu,beliou mentokrifkon teknologi sebogoi
coro
don koedoh bogi menghosilkon bendo-bendo keperluon monusio, sementoro seni memberi bentuk luor yongmenorik
kepodo bendo-bendo
ini
Umpomonyoseperti bongunon, kereto, jom tongon, perobot don
kelengkopon rumoh, televisyen don sebogcinyo.
Seterusnyo, seni cetok odoloh soloh sotu bidong dolom Seni Holus, Seni Holus pulo merupokon soloh sotu doripodo cobong seniseloin senigrofik. seni muzik don loin-loin. Glosori Seni Lukis, Dewon Bohoso don
Pustoko tohun .l996 menghuroikon Seni Holus sebogoi
koryo seni
yong
dihosilkonsemoto-moto
untuk kepuoson estetik, bukon sebcgoi borong gunoon.Oleh itu, bidong ini lebih mementingkon kepodo
pelojornyo
otou
pelukismenghorgoi
niloi-niloikeindohon yong terdopot
podo
sotu-sotu ortifok, objek otou bohon bersejoroh seperii keris don botik. Penghorgoonterhodop
niloi-niloi keindohon itudijelmokon
dolom
bentuk koryotompok
seperti cetokon, lukison, cot minyok, orcc don loin-loin, Seni don uniknyo koryo cetokon odoloh terletok kepodo keholuson pelukis membuot imejotou
gcmboron tersebut okon dipindohkon ke otos sekeping bloksomo
odo
doripodo
koyuotou
besi, lmej otougomboron
tersebutokon dipindohkon
ke otospermukoon yong roto seperli kertos otou koin untuk
totopon
penghoyotyong
dikenoli sebogoi hosilcetokon
otou
'lmpression' , Long Thien Shih (.l993), pelukis yong teloh bergiot don menjodikon senicetok sebogoi medium ekspressi utomo di Moloysio sejok .l960-on,menegoskon bohowo pelukis perlu berusoho sendiri menghosilkon hosil cetokon olau impression
ioitu doripodo proses mengukir podo blok koyu oiou ploi besihinggo kepodo proses mencetok. Kemohiron yong
tinggi don
pengolomonyong
luos odolohdiperlukon kerono mutu hosil cetokon yong boik diperolehi doripodo blok otou plot yong dihosilkon
dengon teliti Kelebihon membuot koryo cetokon ini odoloh pelukis boleh menghosilkon jumloh koryo yong bonyok
doripodo
sotu blok yong somo. Jumloh cetokon itu bergontung kepodo kemompuon blokotou plot
itu
dopot
menompungdokwot
ycng dileiokkon ke otos permukoonnyq. Oleh itu,koryo cetokon yong dihosilkon doripodc proses mengukirpodo blok otou ploi yong dilokukon sendiri oleh pelukis
merupokon cetokon osli:
"...s#itj
**f*ft
*:sds Ssd<***vJl s***gp*;={.s:i'-=*'-Thien Shih, 1993)
Ponirin Amin (1995) menggoriskon duo kriterio
penting untuk memilih blok otou plot ioitu:
o, Bohon tersebut mesti fleksible untuk dioloh
don dimonipulosi ogor keson-keson jolinon
otou imejyong dironcong itu kekoldon dopot dicetok dengon boik,
b, Kesesuoion sesuotu
bohon yong dopot
menerimo pelbogoi keodoon dolom proses
ulong cetok,
Keunikon koryo cetokon itu jugo bergontung
kepodc
kebijoksonoon pelukisitu
memilih donmengoloh
bchon kerono
PonirinAmin
(1995)menegoskon
bohowc
bohoso osos kepodo senicetokon odoloh keson-keson jolinon (morks), gorison,
bentuk, rupobentuk, jolinon, tono don sebogoinyo yong didopoti dori pelbogoi permukoon olom bendo
don
buoton monusic. Oleh itu, pelukis perlu bijokmembuot pertimbongon terhodop bohon-bohon yong bokol digunokon ogor koryonyo menorik don
koyo dengon pelbogoi keson jolinon. Terdopot empot
menghosilkon koryo cetokon osli. Setiop koedoh mempunyoi ieknik don proses membuot imej yong
berbezo don jugo peroloton yong digunokon,
don mencetok imej dengon menggunokon tongon pelukis. Teknologi dolom seni cetok. merujuk t<epoOo
empct koedoh uiomo. Doripodo
pondongon
beberopo pokor. keempot-empot koedoh jni odoloh
teknik
ycng poling lcmo
sebelumterciptonyo
teknologi terkini seperti komputer sebogoi olot untuk
memproses lmej, Berdosorkon pondongon Donolf Soff don DeliSocitotto (1978), keunikon empot koedoh seni
cetok trodisionol.,odoloh kepodo kuoliti ekspressi
doripodo
medium
semulojodiyong
diperolehidoripodo bohontorc otou medium yong digunokon
seperti kcyu don botu untuk dijodikon blok untuk diukir,
Setiop
sotu koedoh
trodisjonolitu,
mempunyoi medium, proses don kucljti ekspressi ceiokon yongberbezo, Keunikon
don
kelebihon teknik melolui empot koedoh trodisionoj inj diniloi doripodo kesonjolinon yong diperolehi menerusi medium semulojodi yong diukir dengon tongon pelukis itu sendiri, Keunikon iniloh yong menorik minot pelukis uniuk menghosilkon
koryo seni cetok:
',4
"+. # f *
*r
f p"p,*f S *if p,.,vt u'r'ttg: ** # ** g:tri*tur":l#*lr{+ru*f*r*f,;;5:*d, ff:* J"-*"rl# pi"rr:#??#$fftr.#t g}fl#s#$.s#$ A:**mm*
*--t*r* *;r*,itssip* *;'fr**fistg *r;",'$fs *.:p .*** ej*ii,€:*ss *n*f
i"r#r;#fy Jrr*#r#ni jr: d,rb* rr-e**rj{:#s i**d*rl:*?t:-*s". (Donalf Soff
dan Deli Socilofto, t97B)
Oleh itu, jelos
di
sini bohowo senicetok
itu merupokon sotu teknologi ioitu merujuk kepodokoedoh
don
proses
yong
digunokon
untukmenghosilkon
koryo
cetokon
oslidon
mompumenghosilkon edisi yong bonyok. Seccro ringkosnyo,
empot
koedoh yong digunokonodoloh
koedohcetokon timbul, cetokon lntoglio, cetokon permukoon otou plonogrofi don cetokon Stensel, Seperti yong dijeloskon
todi,
setiop sotukoedoh
mempunyoikeunikkonnyo yong tersendiri,
Kojion kes yong dijolonkon
terhcc
p beberopo pelukis senicetok
di
Moloysio sejckiohun
2002.didopotl tidok rcmoi yong ingin oerkecimpung dolom
bidcng ini secoro serjus. Biosonyo, ncmc_romo yong
somc seperti Long Thien Shih, ponirin Amin, Juhorisoid
don Suhoimi Tohid (sekocior menyebui bebercpo
nomo) yong
terus mewornoipersocc
senj lukisMoloysio, Kini. teknologi membuot imej
podo
bloktidok terbotos kepodo coro trodisionol semoto_moto
tetopi oloton-oloton termoju seperti medium komputer
don loser turut digunokon. Kemojuon teknologi, ieloh lohirnyo koryo-koryo cetokon komputer don jugo 'cetokon olternoiif ioitu sebuoh koryo cetokon yong
dihosilkon melolui proses somo
odo gobungoi
pelbogoi teknik don koedoh trodisionol dolom sotu koryo mohupungobungon doripodo
teknologitermoju ke dolom teknologi cetokon trodisionol.
Tindokbolos
doripodo
situosi
itu
odoloh
pelbogoi,odo
pihokyong
menyokong don jugoseboliknyo. Tidok menyokong kerono dikotokon tidok mengikut koedoh
otou
proses secoro trodisionol, moko definisi koryo cetokon osli mulc dipertikoikon.Penulis menyimpulkon doripodo kojion kes tersebut bohowo perkembongonnyo odoloh seiring di ontoro
koryo cetokon yong dihosilkon secoro trodisionol don moden. Pelukis menghosilkon koryo cetokon secoro trodisionol seperti
cetokon
koyuodoloh
kerono tuntuton posoron don lebih diterimo oleh goleri_goleripersendirion berbonding koryo-koryo cetokon yong Gombor Fofo Ll: Karya Lee Joo For, ,penghidupan yong pasti',
1965. Teknik Pofongan Lino.
Biosonyo, jumloh hosil cetokon
otou
dolomkonteks seni
cetok
diponggil sebogoi edisi boleh mencecoh sehinggo rotuson bonyoknyo. Setiop sotuedisi doripodo blok yong somo diponggil sebogoi
cetokon osli. Long Thien Shih (1993) menjetoskon ioitu koryo
cetokon yong
dihosilkondoripodo
proses mengukir podo blok otou plot yong dilokukcn sendirioleh pelukis merupokon cetokon osli:
". . .
s#*l
** f*ff
*"E Jr *crff *r"* *,;l s** *vgi*,; .q g_r,sir: s*"r- .11*1'r,*m"+ <:sff ;rffg?.# *]#jT"i#*;f _{Fi}$## ll+,vrf*ft*yei.', (Long
Thien Shih, 1993)
Boikloh, di otos todi penulis teloh menjeloskon sotu persotu
teniong
teknologidon
seni cetok.Persoolonnya, odokoh teknologi don seni cetok itu
merupokon duo perkoro yong berbezo? Mori kito
tinjou beberopo pondongon ohli okodemik tentong perkoro
ini
lsmoil Zoin (i982) menjeloskon bohowo tigo koedoh cetokon merupokon sejenis teknologiyong
dioplikosikon. Rivo Cosilemon (19g4) putomenyotokon tentong teknologi menghosilkon koryo
cetokon osli, dengon berpendopot:
".. ".9;:$;rfrn*rle;*gp tir *s,-?3#*"? i+8#fli?*Jl*6r1r *"s errrfl
ffteli"# f,ui::s e]#*r: s6***<ll*:+t" *'tfert*sf sr: f,,fo# yF:e_:st,*?€+r$ r"ry r",-l"rfu*ft
j:.r,r.j:+ i.jir= *x,n*:p'*... " (Riva Caslleman, I9g4)
Monokolo Bohomon Hosyim (.l99S), menjeloskon
tentong
duo
jenisteknologi dolom
seni cetok.Pertomo, teknologi termoju untuk memproses don mencetok imej secoro lebih
tepot
melolui medium 'photo-mechonicol' doncomputer. Monokolo, keduoioloh teknologi secoro trodisionol untuk memproses
dihosilkan dengon teknologl termoju seperti cetckon komputer, Ponirin Amin (2004) menegoskon bohowo penggunoon medium berteknologi tinggi seperti komputer dolom proses imejon odoloh merupokon
oktiviti
lonjuton, untuk mencori
kemungkinon-kemungkinon boru, Wolou bogoimonopun, belioumenegoskon bohowo pelukis perluloh terlebih dohulu
mengetohui don mohir dolom proses imejon secoro
trodlsionol Pondongon lni disokong mojorifl pelukis
senl cetok tonoholr seperti Long Thien Shlh, Juhorisaid,
Suhoimi Tohid, Bohomon Hosyim
don
romci logi, Mereko menegoskon bohowo omot penting untukmengetohul
ososseni
cetok
trodisionol
ogorperkembongon
kepodo
kepelbogoion
donkemungklnon
ltu
mestlbertitik
tolok
dorlpodo
kefohomon yong Jltu terhodop ososnyo, Seperflmono
sebuoh rumoh, kekukuhon reko bentuknyo omot
bergontung kepodo kekukuhon struktur rekoon otou
kerongko rumah tersebut,
Penulls
memetik pondongon Long Thien Shlh (2004) yong ditemubuotloltu menegoskon betopo pentingnyo oscs seni cetok
untuk
dlfqhoml don
dikuosoi dohulu
sebelumseseorong itu dopot memikirkon sesuotu yong bersifot
inovosi:
".."1,4#f f$ f,fu# rY}*sf i*":g::*t'Fflrj,tl i=.".j:..=;,:;...:i"S:.i
=::yr_+
l*
s*r:#*rsf cgn#f F+*r-i:r+dgr"*t##d*f -{95_ri5=:"g.--*.-,=.-r:8rr+gg} i:tff{S f,i}#tT yc}# ## 9:-*y*t--*l it+{=: iij..::*.==.+i:rf."
(lOngThien Shih, 2004)
Wclcupun berlokunyo pertikoion don persoolon
terhcdop koedoh
dcn
proses imeJon nomunhokikotnyo, seni cetok terus hidup seperflmono yong kito
dopct
lihot dolom okhbor ioitu romoi petojorjuruson seni holus Universiti Teknologi Moro membuot pomeron secoro berkumpulon, Penulis mendopofl,
mosih odo logi individu yong meneruskon perJuongon
untuk menonjolkon keunikkon koryo celckon osli ini sebogoi keslnombungon kepodo
opo
yong teloh diusohokon oleh pelukls senl cetok tempofcn sepertiLong Thien Shih, Ponirin Amin, Juhori Sold, Fouzi Sedon
don SuholmiTohid, Semogo keunikkon koryo cetokon
terus dopot dinlkmotl di persodo seni lukis tonohoir
somo odo secoro solo mchupun secoro berkumpulon,
Shih,
Long Thien, (.l993)'
ARTS :When
PrintsAre
Originols,
Dolom Akhbar
Sunday Sfar
Kuolo Lumpur: News
StroitsTimes
press,M,s
2,
v
Nosoruddin,
Gho-use.
(19s6),
Keson
Teknologi Terhodop Teofer
Trodisi.
Dolom Majaloh
Dewan Budaya'
Bulon
Oktober,
Kuolo
Lum[ur
:Dewon
Bohoso
dcn
pustoko,
M.s
S0,Hoyword,
Philip,
(.l990),
lnfroduction:
Thecnology
And
The
(l'rons)formotion
of
culfure,
ln
culfure
Technology
&
Creafivify
ln
TheLafelwenfiefh
ientiii,
Greot
Britoin:
John
Libbey &
Compony
Ltd.
p,1,Glosori Seni
Lukis:Bohoso_/n
ggeris-Huraion-Bohaso
Melayu, Bahasa
Metayu-Bahasa
lnggeris,
Cefokon
Keduo,
fohun
1996,Kuolo
Lumpur Dewon
Bohoso
don
pustoko,
M,Howkins,Joyce g
99.l), Komus
Dwibahaso Oxford
Fojor,Edisi
Ketigo,
tchun
2OOl,Kuolo
Lumpur: Penerbit Fojor
Bokti Sdn,Bhd,
D-icfionary
of
Science
&
Technology, Edition
.l995,
London: W
&
RChombers
Ltd,
And
Combridge
University press
l9gg,
p,ege,lTin,
Ponirin,(1995),
SeniCetok
Kreotif Don
"The Litfle
Prince", Dolom Katalog
pomeran
'Alfernofif Prinfmoking',
Kuolo Lumpur;
Goleri
petronos,
Costlemon,
Rivo,
(1984),
'Prinf
And
tllusfrafed Books',
ln
The
Museum
of
Modern Art,
New
York:
TheHisfory
And
The
Collecfion,
London: Thomes
And
Hudson,
p,329
Zoin, lsmoil' (.l980)' Seni
don
lmojon:
Sotu
Pondongon
Umum
Terhodop lmojon
don
mokno kontektuilnyo' Dolom Kafalog
Pameran
seii
Dan
lmojatn,
Kuolc
Lumpur:
Boloi
Seni
LukisNegoro,
Hosyim,
Bohomon,
(.l995),
Definifion
9f An originol
print,
Dolam Kafalog
pameron
Alfernafif prinfmaking,
Kuolo Lumpur:
Goleri
pet"ronos,Soff,
Donold
&Socilotfo,
Deli,(1978),
Printmoking:
HisforyAnd
process,Vermont;Copitol
City
Press, Pp,3-4,Temubuol bersomopelukis
don
pensyoroh
senicetok,
Prof, ModyCI
Hj,ponirin bin Amin
podo
22
Januari
2004
di
Fokulti Seni
Lukisdon
Seni Reko,
Universiti
Teknologi Moro,
Shoh
Alcm,
Selongor,
Temubuol Bersomo
pelukis
senicetok,
En,Long
Thien
shih
podo
I7
Juloi