RAGAM BASA SUNDA PROKÉM DI DÉSA RAJAMADALA KULON KECAMATAN CIPATAT KABUPATÉN BANDUNG BARAT.

(1)

RAGAM BASA SUNDA PROKÉM DI DÉSA RAJAMADALA KULON KECAMATAN CIPATAT KABUPATÉN BANDUNG BARAT

SKRIPSI

diajengkeun pikeun nyumponan Sarat Ujian Sidang Sarjana Pendidikan

ku

Geri Daryat Saputra 0801182

JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA DAERAH FAKULTAS PENDIDIKAN BAHASA DAN SENI

(2)

RAGAM BASA SUNDA PROKÉM DI DÉSA RAJAMADALA KULON KECAMATAN CIPATAT KABUPATÉN BANDUNG BARAT

Oleh Geri Daryat Saputra

Sebuah skripsi yang diajukan untuk memenuhi salah satu syarat memperoleh gelar Sarjana pada Fakultas Pendidikan Bahasa dan Seni

Februari 2014

Hak Cipta dilindungi undang-undang.

(3)

LEMBAR PENGESAHAN

Geri Daryat Saputra 0801182

INVENTARISASI BASA SUNDA PROKÉM DI DÉSA RAJAMADALA KULON KECAMATAN CIPATAT KABUPATÉN BANDUNG BARAT

disaluyuan ku:

Pangaping I

Dr. H. Dingding Haerudin, M.Pd. NIP 196408221989031001

Pangaping II

Ade Sutisna, S.Pd. NIP 197607312001121001

Kauninga ku

Pupuhu Jurusan Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah Fakultas Pendidikan Bahasa dan Seni

Universitas Pendidikan Indonesia,

(4)

Geri Daryat Saputra, 2014

Ragam basa prokem di desa Rajamandala Kulon Kecamatan Cipatat Kabupaten Bandung Barat

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

INVENTARISASI BASA SUNDA PROKÉM DI DÉSA RAJAMADALA

KULON KECAMATAN CIPATAT KABUPATÉN BANDUNG BARAT 1)

Geri Daryat Saputra 2)

ABSTRAK

(5)

Geri Daryat Saputra, 2014

1)

Skripsi dibimbing oleh Dr. H. Dingding Haerudin, M.Pd. dan Ade Sutisna, S.Pd.

2)

Mahasiswa Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah FPBS UPI.

INVENTARISASI BASA SUNDA PROKÉM DI DÉSA RAJAMADALA

KULON KECAMATAN CIPATAT KABUPATÉN BANDUNG BARAT 1)

Geri Daryat Saputra 2)

ABSTRACT

(6)

(7)

DAFTAR EUSI

Kaca

ABSTRAK ... v

PANGJAJAP... vi

CATUR NUHUN ... vii

DAPTAR EUSI ... ix

DAPTAR TABEL ... xiii

DAPTAR BAGAN ... xiv

DAPTAR LAMBANG & SINGKETAN ... xv

DAPTAR LAMPIRAN ... xvi

BAB I BUBUKA 1.1Kasang Tukang Masalah ... 1

1.2Watesan jeung rumusan masalah ... 3

1.2.1 Watesan Masalah ... 3

1.2.2 Rumusan Masalah ... 3

1.3 Tujuan Panalungtikan ... 4

1.3.1 Tujuan Umum ... 4

1.3.2 Tujuan Husus ... 4

1.4 Mangpaat Panalungtikan ... 4

1.5 Anggapan Dasar ... 4

1.6 Sistematika Tulisan ... 5

BAB II RAGAM BASA PROKÉM 2.1Dialék ... 6

2.1.1 Wangenan dialék ... 6

2.1.2 Kalungguhan Dialék dina Sosiolinguistik ... 6

2.1.3 Variasi Basa Dialék ... 8

(8)

2.1.5 Udagan Panalungtikan Géografi Dialék ... 10

2.2Pilihan Basa ... 10

2.3Basa Prokém ... 11

2.3.1 Wangenan Basa Prokém ... 11

2.3.2 Kamekaran Basa Prokém ... 12

2.3.3 Waktu Makéna Basa Prokém ... 15

2.4Warna Kecap ... 15

2.4.1 Kecap Lulugu ... 16

2.4.1.1Kecap Barang (Nomina) ... 16

2.4.1.2Kecap Pagawéan (Vérba) ... 17

2.4.1.3Kecap Sipat (Adjéktiva) ... 17

2.4.1.4Kecap Bilangan (Numeralia) ... 18

2.4.2 Kecap Pancén ... 18

2.4.2.1 Kecap Panyambung ... 19

2.4.2.2 Kecap Pangantét ... 19

2.4.2.3 Kecap Panyeluk ... 20

2.4.2.4 Kecap Panambah ... 20

BAB III MÉTODOLOGI PANALUNGTIKAN 3.1 Métode Panalungtikan ... 22

3.2 Desain Panalungtikan ... 22

3.3Populasi jeung Sampel ... 23

3.3.1 Populasi jeung Sampel Data di Désa Rajamandala ... 23

3.4 Wangenan Operasional ... 25

3.5 Instrumén Panalungtikan ... 25

3.6 Téhnik Panalungtikan ... 25

3.6.1 Téhnik Ngumpulkeun Data ... 26

3.6.2 Téhnik Ngolah Data ... 27

3.7 Léngkah Garapan Panalungtikan ... 27

3.7.1 Tatahar ... 27

(9)

3.7.3 Ngolah Data ... 29

3.7.4 Nyusun Data ... 30

BAB IV HASIL JEUNG PEDARAN PANALUNGTIKAN 4.1 Déskripsi Wewengkon Désa Rajamandala Kulon ... 31

4.2 Kondisi Sosial Budaya ... 31

4.2.1 Démografi/Kependudukan ... 31

4.2.2 Atikan ... 32

4.3 Data ... 33

4.4. Analisis Data ... 40

4.4.1 Warna Kecap Basa Sunda Prokém Rajamandala Kulon ... 41

4.4.1.1 Kecap Prokém Barang ... 41

4.4.1.2 Kecap Prokém Sipat ... 43

4.4.1.3 Kecap Prokém Pagawéan ... 45

4.4.1.4 Kecap Prokém Bilangan ... 48

4.4.1.6 Kecap Prokém Panambah ... 48

4.4.1.7 Kecap Prokém Panyeluk ... 49

4.4.2 Pola Ngawangun Kecap ... 50

4.4.2.1 Obahan (métatésis) ... 50

4.4.2.1.1 Obahan Murni ... 50

4.4.2.1.2 Obahan Réka Sora ... 52

4.4.2.2Ngukuhan Foném ... 56

4.4.2.3Mondokkeun (abréviasi) ... 58

4.4.2.3.1 Singketan ... 58

4.4.2.3.2 Sirnaan ... 59

4.4.2.3.3 Réduksi ... 60

4.4.2.4 Épenténsis ... 61

4.4.2.5 Robah Ma’na ... 62

4.4.2.6 Manasuka ... 66

(10)

5.1 Kacindekan ... 67

5.2 Saran ... 68

DAFTAR PUSTAKA LAMPIRAN

(11)

Geri Daryat Saputra, 2014

BAB I BUBUKA

1.1 Kasang Tukang Masalah

Dina kahirupan sapopoé manusa moal leupas tina ngaranna basa. Ieu

basa téh dipaké pikeun komunikasi jeung papada jalma. Saupama dititénan

leuwih telik, makéna basa dina kahirupan sapopoé téh loba pisan variasina.

Malah di unggal wewengkon, basa nu dipaké téh mibanda ciri has atawa

dialéktologi séwang-séwangan.

Saupama nilik kana pasipatan basa nu arbitér jeung konvesional, basa

Sunda mibanda ragam (variasi-variasi) basa nu saéstuna ngeuyeuban kana

hirup-huripna basa Sunda. Sudaryat (2003:121) nétélakeun yén nu dimaksud

ragam basa nya éta rupaning wujud makéna basa dina kahirupan panyaturna.

Salasahiji kelompok sosial panyatur basa Sunda nu mibanda ragam basa

téh nya éta kaum rumaja. Kahirupan rumaja nu matak ngirut tur

pikayungyuneun, tétéla mangaruhan kana makéna ragam basa rumaja. Mémang

éta hal téh dipangaruhan ku kaayaan sosial rumaja. Sakumaha nu katémbong

yén mangsa rumaja téh mibanda ciri, di antarana: badeur; hésé diatur; kréatif;

tur resep ngariung dina hiji kelompok. Éta ciri-ciri téh katangén dina basa nu

dipaké ku kaum rumaja. Kahayang pikeun nyieun kelompok eklusif

ngabalukarkeun para rumaja nyiptakeun basa “rusiah” nu ukur dipikaharti ku

kelompokna. Jadi, sanajan kabéh rumaja geus apal kana ieu basa, keur barudak

jeung kolot mah tetep jadi basa rusiah nu teu pikahartieun (Sumarsono &

Partana, 2004: 150-151).

Dina ulikan sosiolinguistik, ulikan dialék sosial utamana basa prokém

téh geus aya nu ngalaksanakeun, upamana waé artikel nu judulna “Bahasa

Prokem di Jakarta” (Kawira,1990) nu datana ti Jay Bimo dina majalah Hai No.

(12)

2

Geri Daryat Saputra, 2014

maké, sarta struktur basa prokem. Lian ti éta, aya ogé nu judulna “Bahasa

Remaja: Studi Kasus Pemakaian Bahasa di Radio Prambors” (Nurany,1994).

Éta panalungtikan ngadéskripsikeun dipakéna basa ragam lisan dina radio.

Sanajan dina ieu panalungtikan nyabit-nyabit perkara basa prokém, tapi

karasana teu museur, kusabab dijerona nyaruk jeung dialék Jakarta, basa daérah,

jeung basa asing. Lian ti éta, aya skripsi anu judulna “Dialék sosial basa sunda

di Kacamatan Cianjur Kabupatén Cianjur (Ulikan Kandaga Kecap Ragam Basa

Prokém (slang) di Kalangan Rumaja) anu ditulis ku Aditia Gunawan taun 2007,

ieu skripsi téh ngadéskripsikeun ngeunaan warna kecap, pola ngawangun kecap,

sarta fungsi basa prokém rumaja anu aya di Kacamatan Cianjur Kabupatén

Cianjur. Salian ti éta ogé aya skripsi séjén anu nalungtik ngeunaan basa slang

anu dijudulan “Kosakata slang anak jalanan:suatu penelitian terhadap potensi pengembangan kosakata Bahasa Indonesia” (Sari, 2003) ieu skripsi kawilang

hadé sabab bisa ngabuktikeun yén basa slang téh bisa ditarima ku masarakat.

Dina ulikan dialék sosial basa Sunda, ulikan ngeunaan basa rumaja téh

geus aya anu nalungtik , diantarana waé makalah anu judulna “panalungtikan

Basa Sunda di Lingkungan Kodya Bandung: Program Panalungtikan Basa

Sunda Rumaja” (Djaya Sudarma, 2005) anu dipidangkeun dina kongrés Basa Sunda VIII taun 2005. Ieu makalah museur kana interferensi jeung campur kode

dina basa rumaja.

Tina panalungtikan-panalungtikan nu ditataan di luhur, tétéla yén

panalungtikan dialék sosial basa Sunda di Jawa Barat téh ngan saeutik nu

dilaksanakeun. Ari ulikan ngeunaan kandaga kecap basa prokém rumaja nu

dipaké ku panyatur basa Sunda mah ngan saeutik. Ieu hal mangrupa salasahiji

cukang lantaran pangna nu nyusun Basa Sunda Prokém Rajamandala (BSPR).

Nilik kana pedaran di luhur fénomena basa prokém dina kahirupan

(13)

3

Geri Daryat Saputra, 2014

Kabupatén Bandung Barat. Dumasar kana basa nu dijadikeun idéntitas

kelompokna, kapanggih komunitas panyatur basa Sunda, nggagunakeun basa

prokém. Éta basa téh muncul waktu komunikasi jeung papada kelompokna.

Perluna panalungtikan ngeunaan dialék sosial basa Sunda di Désa

Rajamadala Kulon Kacamatan Cipatat Kabupatén Bandung Barat téh salian ti

fénomena kahirupan basa Sunda nu perlu di dokuméntasikeun, ogé bisa

dijadikeun tatapakan strategi kamekaran basa Sunda. Ku kituna ieu

panalungtikan anu judulna “Ragam Basa Sunda Prokém di Désa Rajamadala Kulon Kecamatan Cipatat Kabupatén Bandung Barat” perlu dilaksanakeun.

1.2 Watesan jeung rumusan masalah 1.2.1 Watesan Masalah

Ngawatesanan masalah panalungtikan mangrupa léngkah anu penting

dina panalungtikan, sangkan réngsé bari bisa ngajawab sagala rupa anu aya dina

rumusan masalah.

Luyu jeung kasang tukang masalah, dina ieu panalungtikan téh

diwatesanan ngeunaan déskripsi analisis Basa Sunda Prokém di Désa

Rajamadala Kulon Kacamatan Cipatat Kabupatén Bandung Barat. Maluruh

ngeunaan unit-unit basa dina basa prokem rumaja di Désa Rajamadala Kulon

Kacamatan Cipatat Kabupatén Bandung Barat sacara gembleng tinangtu bakal

lega teuing ambahannana, ku kituna, ieu panalungtikan téh diwatesan tur di

écéskeun deui yén anu ditalungtik téh nya éta kandaga kecap dina basa prokém

kalangan rumaja di Désa Rajamadala Kulon Kacamatan Cipatat Kabupaten

Bandung Barat, ngawengku warna, jeung fungsi basa prokém dumasar laku basa

dina komunikasi intra kelompokna.

(14)

4

Geri Daryat Saputra, 2014

Dumasar kana watesan masalah, nu jadi masalah dina ieu panalungtikan

dirumuskan dina kalimah pananya ieu di handap.

1) Kumaha kandaga kecap basa Sunda prokém anu aya di Désa Rajamadala

Kulon Kacamatan Cipatat kabupaten Bandung Barat?

2) Kumaha warna kecap basa prokém rumaja nu kapanggih dina éta

wewengkon?

3) Kumaha pola ngawangun kecap basa Sunda prokém anu aya di Désa

Rajamadala Kulon Kacamatan Cipatat kabupaten Bandung Barat?

1.3 Tujuan Panalungtikan 1.3.1 Tujuan Umum

Tujuan umum dina ieu panalungtikan nya éta hayang meunangkeun data

ngeunaan basa Sunda prokém di kalangan rumaja anu aya di Désa Rajamadala

Kulon Kacamatan Cipatat kabupaten Bandung Barat.

1.3.2 Tujuan Husus

Ieu panalungtikan nu judulna basa Sunda prokém di kalangan Rumaja

Désa Rajamadala Kulon Kacamatan Cipatat Kabupatén Bandung Barat, miboga

tujuan husus pikeun ngadéskripsikeun:

1) kandaga kecap basa Sunda anu aya di Désa Rajamadala Kacamatan

Cipatat Kabupatén Bandung Barat

2) warna kecap basa prokém rumaja nu kapanggih dina éta wewengkon

3) pola ngawangun kecap basa Sunda prokém kana aspek sosiologi

kahirupan masarakat

(15)

5

Geri Daryat Saputra, 2014

Ieu panalungtikan téh dipiharep bisa méré mangpaat sacara tioritis pikeun

élmu sosiolinguistik, sacara praktis pikeun panalungtik, tatabasa, jeung umum.

anu ditataan ieu di handap:

1) Méré informasi ngeunaan kandaga kecap Basa Sunda prokém di Désa

Rajamadala Kulon Kacamatan Cipatat Kabupatén Bandung Barat.

2) Méré informasi wangun kecap Basa Sunda prokém di Désa Rajamadala

Kulon Kacamatan Cipatat Kabupatén Bandung Barat di kalangan rumaja.

3) Ngeuyeuban panalungtikan dialéktologi basa Sunda.

1.5 Anggapan Dasar

Ieu panalungtikan téh nyoko kana sababaraha anggapan dasar saperti ieu

di handap.

1) Basa Sunda prokém anu dikumpulkeun di Désa Rajamadala Kulon

Kacamatan Cipatat Kabupatén Bandung Barat mangrupa fénomena

kahirupan manusa anu perlu di dokuméntasikeun.

2) Bédana antara kecap basa Sunda prokém di Désa Rajamadala Kulon

Kacamatan Cipatat Kabupatén Bandung Barat jeung kecap basa Sunda

lulugu bisa dianalisis dumasar kana élmu basa.

3) Perluna basa Sunda prokém di désa Rajamadala Kulon Kacamatan

Cipatat Kabupatén Bandung Barat bisa dijadikeun tatapakan pikeun

stategi kamekaran basa Sunda anu salawasna mekar luyu jeung

kamekaran jaman.

1.6 Sistematika Tulisan

Sistematika penulisan dina ieu skripsi ngawengku lima bab, nya éta: Bab

I bubuka, medar ngeunaan kasang tukang masalah, watesan jeung rumusan

(16)

6

sistematika penulisan; Bab II ngeunaan kajian tiori tina ieu panalungtikan,

medar sosiolinguistik, pilihan basa, hubungan basa jeung kabudayaan, warna

kecap, dialék, jeung basa prokém; Bab III métode panalungtikan nu dipaké

dina ieu skripsi nu medar ngeunaan métode panalungtikan, téknik

panalungtikan, sumber data, wangenan operasional, desain panalungtikan,

jeung léngkah garapan panalungtikan; Bab IV ngadeskripsikeun hasil tina

panalungtikan, nya éta ngeunaan basa Sunda prokém di Désa Rajamadala

Kulon Kacamatan Cipatat Kabupatén Bandung Barat; Bab V ngeunaan

kacindekan tina hasil panalungtikan jeung saran ti panalungtik ngeunaan

hal-hal nu aya pakuat-pakaitna salila panalungtikan pikeun panalungtik

(17)

Geri Daryat Saputra, 2014

BAB III

MÉTODE PANALUNGTIKAN

3.1 Métode Panalungtikan

Métode mangrupa hiji patokan pikeun ngahontal tujuan dina prakna

ngalaksanakeun panalungtikan. Métode anu digunakeun dina ieu panalungtikan

nya éta métode déskriptif, nya éta métode anu bisa ngungkulan pasualan anu

aktual ku cara ngumpulkeun data, ngaklarifikasi data, nganalisis data tur

nafsirkeun data (Surachmad, 1994:147). Métode panalungtikan ieu, dipaké

pikeun meunangkeun gambaran tina fakta-fakta jeung sipat objék panalungtikan

sacara sistematis, logis jeung faktual.

3.2 Desain Panalungtikan

 Ngarumuskeun masalah

 Ngarumuskeun anggapan dasar

 Nangtukeun métode jeung téknik panalungtikan

 Nangtukeun sumber data

Nangtukeun Masalah

Ngumpulkeun Data Abstrak

(18)

23

3.3 Populasi jeung Sampel

Populasi mangrupa objék sakabéhna tina objék nu ditalungtik. Nurutkeun

Sugiyono (2010:215) populasi diartikeun salaku wilayah generalisasi nu

ngawengku: objék/subjék nu ngabogaan kualitas jeung karakteristik nu tangtu nu

ditetepkeun ku panalungtik pikeun dipedar sarta dicindekkeun. Sedengkeun

sampel mangrupa bagian tina éta populasi. Populasi di dieu leuwih museur kana

wilayah atawa jangkawan panalungtik.

3.3.1 Populasi jeung Sampel Data di Désa Rajamandala Kulon

Désa Rajamandala Kulon nu legana 1.257 Ha. Ngawengku 27 rukun

warga, nu dijadikeun sampel dina ieu panalungtikan nya éta 16 rukun warga nu

saterusna disampelkeun deui ngagunakeun téknik purposive sampling.

Purposive sampling nya éta sampel anu bertujuan. Penyampelan

dilakukeun ku cara nyaluyukeun gagasan, asumsi, sasaran, tujuan, mangpaat anu

rék dihontal ku panalungtik. Penyampelan samodél kieu kaasup kana golongan

 Téknik obsérvasi

 Téknik wawancara

 Téknik dokuméntasi

 Téknik studi pustaka

Ngolah data

Nyieun Kacindekan

(19)

24

non probabilitas. Panalungtik bisa nyokot sampel luyu jeung kahayangna,

(Endaswara, 115:2006).

Tabél 3.1

(20)

25

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu 1. RW 01 Cipanas

2. RW 02 Cipeureudeuy

3. RW 03 Babakan Bandung

5. RW 05 Sukaati

6. RW 06 Cinangka

7. RW 07 Cikalapa

8. RW 08 Warung Tiwu

9. RW 09 Warung Jambé

10.RW 10 Warung Jambé

11.RW 11 Pakemitan

12.RW 12 Pakemitan

13. RW 13 Pakemitan

14. RW 14 Sukalilah

16. RW 16 Nyomplong

17. RW 17 Nyomplong

18. RW 18 Citapén

19. RW 19 Cisadang

20. RW 20 Ciburahol

21. RW 21 Témbongsari

22. RW 22 Rancabéntang

23. RW 23 Ciburahol

24. RW 24 Ciburahol Haur

25. RW 25 Cisameng

26. RW 26 Cioray

27.RW 27 Tembong Asih

3. RW 05 Sukaati

4. RW 07 Cikalapa

8. RW 11 Pakemitan

9. RW 12 Pakemitan

11. RW 16 Nyomplong

12. RW 17 Nyomplong

13. RW 18 Citapén

14. RW 19 Cisadang

15. RW 20 Ciburahol

(21)

26

Geri Daryat Saputra, 2014

3.4 Wangenan Operasional

Sangkan leuwih jéntré, di handap ieu baris dijelaskeun wangenan

operasional anu patali jeung ieu judul panalungtikan, nya éta:

1) Basa Sunda nya éta basa indung urang Sunda anu dipaké kénéh ku

masarakatna.

2) Basa Sunda prokém Rajamandala Kulon mangrupa ragam basa anu dipaké ku

kaum rumaja di désa Rajamandala Kulon pikeun ngabédakeun dirina jeung

masarakat liana.

3) Désa Rajamandala Kulon mangrupa salasahiji wewengkon anu aya di

Kacamatan Cipatat Kabupatén Bandung Barat anu pangeusina 85% penduduk

asli urang Sunda.

3.5 Instrumén Panalungtikan

Instrumén anu dipaké dina ieu panalungtikan nya éta:

1) Alat rékam anu digunakeun pikeun ngumpulkeun data ngeunaan basa Sunda

prokém Rajamandala Kulon, Kecamatan Cipatat, Kabupatén Bandung Barat.

2) Kaméra pikeun ngadokuméntasikeun hal-hal anu aya patalina jeung ieu

panalungtikan.

3) Kartu panalungtikan pikeun idéntitas informan.

3.6 Téhnik Panalungtikan

Luyu jeung métode anu digunakeun, dina ieu panalungtikan

ngagunakeun téknik observasi, téknik wawancara jeung téhnik tala’ah pustaka.

Obsérvasi digunakeun pikeun niténan langsung kalawan objéktif kana hiji

kajadian atawa hiji prosés, nya éta anu mangrupa obsérvasi langsung ka tempat

pikeun ngumpulkeun Basa Sunda Prokém di Désa Rajamadala Kulon

Kecamatan Cipatat kabupatén Bandung Barat. Téhnik sadap téh nya éta tehnik

(22)

27

Geri Daryat Saputra, 2014

nya éta tehnik Simak Bebas Lihat Cakap (SBLC) jeung tehnik Simak Lihat

Cakap (SLC), catet jeung rekam (Mahsun, 2005:218) tehnik Simak Bebas Lihat

Cakap (SBLC) nya éta téhnik nu dipaké ku panalungtik pikeun “nyadap”

paripolah basa dina hiji paguneman tanpa ngilu ilubiung kana éta paguneman (il.

Mahsun, 2004:219). Jadi, dina téhnik SBLC mah nu nalungtik téh ukur

ngimeutan paripolah basa kalayan pasif. Téknik wawancara (interview)

digunakeun pikeun meunangkeun informasi sacara langsung ngaliwatan ti

sababaraha informan atawa anu diwawancara ngeunaan basa Sunda Prokém di

Désa Rajamadala Kulon Kecamatan Cipatat Kabupatén Bandung Barat.

Sedengkeun tala’ah pustaka digunakeun pikeun néangan jeung nangtukeun dasar-dasar téoritis nu aya patalina jeung subjék panalungtikan anu keur

ditalungtik.

3.6.1 Téhnik Ngumpulkeun Data

Anapon léngkah-léngkah dina ngumpulkeun data dipedar ieu di handap.

1) Téhnik Observasi

Téhnik observasi digunakeun pikeun ngumpulkeun data ku cara nyadap

paripolah basa tanpa milu aub dinu éta guneman.

2) Téhnik Wawancara

Téhnik wawancara digunakeun pikeun ngumpulkeun data ku jalan méré

patalékan-patalékan sacara langsung ka masarakat anu tangtu. Ku cara

paguneman atawa kontak jeung panyatur salaku narasumber.

3) Téhnik Dokumentasi

Tehnik dokuméntasi maksudna nya éta nilik, nitenan, tur ngulik kana

sajumlahing dokuméntasi nu geus aya saperti dokumén buku atawa sumber

tinulis lianna nu aya hubunganna jeung panalungtikan.

(23)

28

Geri Daryat Saputra, 2014

Téknik studi pustaka digunakeun pikeun ngumpukeun bahan tulisan dina

néangan tur nangtukeun dasar-dasar tiori anu aya patalina jeung objék

panalungtikan.

3.6.2 Téhnik Ngolah Data

Sanggeus data nu kapanggih dikumpulkeun, satuluyna ngolah data

dumasar kana téknik-téknik anu geus dipedar di luhur. Anapon léngkah-léngkah

garapanana saperti nu dipedar ieu di handap.

1) Niténan jeung néangan deui data anu geus dikumpulkeun,

2) Data dipasing-pasing dumasar kana warna jeung fungsina,

3) Nganalisis data,

4) Nyieun kacindekan tina data nu geus diolah tadi.

Téhnik analisis anu dipaké dina ieu panalungtikan nya éta téhnik

komparasi intralingual jeung ékstralingual. Téhnik komparasi intralingual nya

éta téhnik nu tujuanna pikeun néangan hal poko ku cara matalikeun jeung

ngabandingkeun unsur-unsur jero basa, saperti kandaga kecap, warna kecap,

jeung pola basa prokém nu dipaké ku sababaraha informan. Sedengkeun téhnik

komparasi ékstralingual nya éta téhnik nu tujuanna pikeun néangan hal poko ku

cara matalikeun jeung ngabandingkeun unsur-unsur luar basa, saperti kontéks

omongan, gender, umur, jeung kelas sosial nu nyampak minangka fénoména

sosiolinguistik dina basa prokém rumaja.

(24)

29

Geri Daryat Saputra, 2014

Dina tahap tatahar, léngkah-léngkah garapanna téh saperti anu dipedar

ieu di handap.

1) Ngumpulkeun sumber pustaka, leuwih écésna nya éta buku-buku téori

ngeunaan métodologi panalungtikan (basa), dialék sosial, kandaga kecap,

jeung hususna basa prokém rumaja.

2) Nyieun watesan jeung rumusan masalah;

3) Ngasongkeun judul panalungtikan;

4) Nyusun rarancang panalungtikan proposal, jeung;

5) Konsultasi tur ménta panyaluyuan ka dosén pangaping I jeung dosén

pangaping II.

3.7.2 Ngumpulkeun Data

Saréngséna tahap tatahar, nepi kana tahap ngumpulkeun data. Data ieu

panalungtikan téh nya éta basa prokém rumaja anu aya di Désa Rajamandala

Kulon Kacamatan Cipatat kabupatén Bandung barat. Anapon léngkah-léngkahna

saperti ieu di handap.

1) Nangtukeun kandaga kecap anu baris ditanyakeun ka informan;

2) Nyieun instrument kandaga Kecap Basa Prokém Rumaja anu aya di Désa

Rajamandala Kulon Kacamatan Cipatat Kabupatén Bandung Barat, contona

saperti ieu di handap.

Tabél 3.2

Instrumén Kandaga Kecap Basa Prokém Rajamandala Kulon

Wasta: Rudiansyah

Umur : 21 taun

Padumukan: Kp. Nyomplong

(25)

30

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu 3) Wawancara ka Informan anu geus ditangtukeun;

4) Obsérvasi ka lapangan ku cara nyadap, nyatet, tur ngarékam basa prokém

rumaja. Format nyatet hasil sadap bisa ditinggali dina tabél di handap;

Tabél 3.3

Instrumén Laku Basa Prokém

NO KATERANGAN INFORMASI

1. Tanggal Panalungtikan

2. Nu maké basa

3. Jejer caritaan informan (nu dicaritakeun)

4. Tempat guneman nu lumangsung

5. Jalma nu kalibet dina guneman

6. Suasana

7. Rasa, nada, jeung ragam basa

8. Amanat jeung tujuan ahir omongan

9. Ngaran pengamat

(Sudaryat, 2003:101)

5) Mindahkeun data hasil sadap (lisan) kana wangun tulisan (transkripsi).

3.7.3 Ngolah Data

No Kecap Lulugu Basa Prokém Katerangan

1 rada gélo adar olég teu waras ingetanna

Nu Ngawawancara : Geri Daryat saputra

(26)

31

Sanggeus data nu kapanggih téh dikumpulkeun, satuluyna dianalisis

dumasar téhnik-téhnik nu geus dipedar di luhur. Sangkan leuwih écés,

léngkah-léngkah nganalisis data téh dipedar ieu di handap.

1) Niténan deui kagemblengan data;

2) Mindahkeun data kana kartu data. Tegesna, dina ulikan kandaga kecap,

unggal kecap dipasing-pasingkeun kana tilu kartu data. Conto kartu data

kandaga kecap saperti ieu di handap.

Tabél 3.4 Kartu Data

No Data: 001

Kecap Prokém: adar olég

Kecap lulugu: rada gélo

Warna: kecap sipat

3) Milah jeung milih data maké kartu data;

4) Nyirian (nganomeran) data nu ngarojong kana déskripsi kandaga kecap;

5) Tina Hasil analisis data, satuluyna ditabulasikeun dumasar kana

gundukanna. Susunan tabulasina nya éta; nomor korpus, nomor data, kecap

[image:26.595.202.420.282.398.2]

basa prokém, kecap basa sunda lulugu. Jéntréna saperti ieu conto di handap.

Tabel 3.5

Susunan Tabulasi Analisis Data

No No Data Basa Prokém Basa Sunda Lulugu

1 001 adar olég rada gélo

6) Maluruh fungsi sosial basa prokém di kalangan rumaja dumasar data anu

(27)

32

3.7.4 Nyusun Data

Léngkah pamungkas dina ieu panalungtikan nya éta nyusun laporan

sabada hasil dipasing-pasing, dianalisis nepi ka jadi informasi anu bisa disusun

dina wangun déskriptif, anu ahirna disusun sacara sistematis dina wangun

(28)

Ragam basa prokem di desa Rajamandala Kulon Kecamatan Cipatat Kabupaten Bandung Barat

BAB V

KACINDEKAN JEUNG SARAN 5.1 Kacindekan

Basa Sunda prokém hususna basa rumaja di Désa Rajamandala Kulon

Kacamatan Cipatat Kabupatén Bandung Barat téh nya éta wangun variasi basa

Sunda anu digunakeun ku para rumaja di éta wewengkon. Ieu basa minangkana

mah kodé, tur sifatna rusiah. Hartina ukur éta kelompok anu ngarti, sedengkeun

saluareun éta kelompok moal ngarti kana naon anu dicaturkeun. Tina hasil analisis

data, kapaluruh hal-hal saperti ieu di handap.

1. Kakumpulkeun 185 kecap basa prokém rumaja Désa Rajamandala Kulon

Kacamatan Cipatat Kabupatén Bandung Barat.

2. Warna kecap basa prokém rumaja Désa Rajamandala Kulon Kacamatan

Cipatat Kabupatén Bandung Barat tina data ngawengku 40 prokém kecap

barang (21,5%), 65 prokém kecap sifat (35%), 58 prokém kecap pagawéan

(31%), 1 prokém kecap bilangan (0,5%), 2 prokém kecap pangantét (1%),

9 prokém kecap panambah (4,5%), 1 prokém kecap sifat (0,5%), jeung 9

prokém kecap panyeluk (4,5%).

3. Tina hasil analisis 185 kecap Basa Sunda Prokém Rajamandala Kulon

(BSPR), kapaluruh aya sababaraha pola wangunan kecap nya éta: 1)

obahan (métatésis) aya 72 kecap; 2) ngukuhan foném aya 20 kecap; 3)

mondokkeun (abréviasi) aya 17 kecap; 4) épenténsis aya 5 kecap; jeung 5)

robah ma’na aya 52 kecap.

5.2 Saran

Sabada ngayakeun panalungtikan ngeunaan basa prokém rumaja di Désa

Rajamandala Kulon Kacamatan Cipatat Kabupatén Bandung barat, aya

sababaraha saran anu perlu ditepikeun, pikeun panalungtikan satuluyna, di

(29)

68

1. Ieu panalungtikan téh museur kana ulikan kecap, ku kituna perlu aya

panalungtikan anu leuwih jembar ngeunaan basa prokém rumaja ditilik

tina jihat sosioliungistik.

2. Perlu ayana panalungtikan ngeunaan ragam basa prokém rumaja dina

ragam basa tulisan, pangpangna dina karya sastra.

3. Perlu ayana panalungtikan husus ngeunaan basa Sunda rumaja di

(30)

Geri Daryat Saputra, 2014

DAPTAR PABUKON

Alwasilah, A. Chaedar. (1985). Beberapa Mazdhab dan Dikotomi Teori

Linguistik. Bandung : Angkasa.

Ahira, Anne. “Pengertian Dialek” dina http://www.bimbie.com/pengertiandialek

tologi.htm.

Chaer, Abdul. (2003). Linguistik Umum Jakarta: PT Rineka Cipta.

Chaer, Abdul. (2009). Psikolinguistik (Kajian Teoritik). Jakarta: Renika Cipta.

Chaer, Abdul & Leonie Agustina. (2004). Sosiolinguistik: Perkenalan Awal.

Jakarta: Rineka Cipta.

Departemen Pendidikan dan Kebudayaan. (2008). Kamus Besar Bahasa

Indonesia. Jakarta : Balai Pustaka.

Sudarma, Djaya T.F. (2005). “Panalungtikan Basa Sunda di Lingkungan Kodya

Madya Bandung (Program Panalungtikan basa Sunda Rumaja)”. Makalah

Kongrés Basa Sunda VIII, Subang.

Endraswara, Suwardi. (2006). Metode, Teori, Teknik Penelitian Kebudayaan:

Ideologi, Epistemologi, dan Aplikasi. Yogyakarta: Pustaka Widiyatama.

Gunawan, Aditia. (2007). “Dialék Sosial Basa Sunda di Kacamatan Cianjur

Kabupatén Cianjur (Ulikan Kandaga Kecap Ragam Basa Prokém di

Kalangan Rumaja)”. Skripsi Sarjana Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah

FPBS UPI.

Henscyber. “Hubungan Bahasa dan Kebudayaan” dina

http://anaksastra.blogspot.com. diakses ping 28 juli 2009.

Kaha, Meyra. “Bahasa gaul dan idiom dalam percakapan sehari-hari orang luar”

(31)

http://prosyariah1924.wordpress.com/2010/07/06/slangbahasa-gaul-Geri Daryat Saputra, 2014

Ragam basa prokem di desa Rajamandala Kulon Kecamatan Cipatat Kabupaten Bandung Barat

dan-idiom-dalam-percakapan-sehari-hari-orang-luar/. diakses ping 06 juli

2010.

Kawira, Lita Pamela. (1990). “Bahasa Prokém di Jakarta”dina Jay Bimo. Majalah

Hai No. 29, 1981.

Kridalaksana, H. (2001). Kamus Linguistik. Jakarta: Gramedia Pustaka Utama.

Kridalaksana, H. (1978). Fungsi Bahasa dan Sikap Bahasa. Ende-flores: Nusa

Indah.

Lembaga Basa jeung Sastra Sunda. (1995). Kamus Umum Basa Sunda. Bandung:

Taraté.

Mahsu. (2005). Metode Penelitian Bahasa: Tahapan Strategi, Metode, dan

Tekniknya. Jakarta: Rajawali Press.

Nababan, PWJ. (1993). Sosiolinguistik Suatu Pengantar. Jakarta: Gramedia

Pustaka .

Nurany, Meiti. (1994). “Bahasa Remaja: Studi Kasus Pemakaian Bahasa di

Radio Prambors.” Skripsi Sarjana Fakultas Sastra Indonesia, Depok.

Pikiran Rakyat. “Cumpaah? Miapaah?” Bandung: Koran Pikiran rakyat. Terbit

ping 30 Oktober 2012.

Pootra, Ekri. Penggunaan Bahasa Gaul di Kalangan Remaja. Tina

http://ekorizalsaputra.wordpress.com. Diakses ping 24 November 2012.

Rahardi, Kunjama. (2001). Sosiolinguistik, Kode, dan Alih Kode. Yogyakarta:

Pustaka Pelajar.

Rohaedi, Ayat. (1983). Dialektologi: Sebuah Pengantar. Jakarta: Pusat.

Sahertian, Debby. 2000. Kamus Gaul. Jakarta: Pustaka Sinar Harapan.

(32)

Geri Daryat Saputra, 2014

Saragih, Ferdinaen. (2008). “Pengertian Sosiolinguistik” Dina

http://sigodang.blogspot.com/2008/10

/pengertian-sosiolinguistikselengkap nya.html. diakses ping 12 oktober 2008.

Sari, Rima. (2003). “Kosakata Slang Anak Jalanan: Suatu Penelitian Terhadap

Potensi Pengembangan Kosakata Bahasa Indonesia”. Skripsi Sarjana

Fakultas Sastra Universitas Indonesia, Depok.

Sudaryat, Yayat. (2003). Ulikan Wacana Basa Sunda. Bandung: Geger Sunten.

Sudaryat, Yayat. (2000). Élmuning Basa. Bandung: Jurusan Pendidikan Bahasa

Daerah FPBS UPI.

Sudaryat, Yayat, Spk. (2007). Tata Basa Sunda Kiwari. Bandung: Yrama Widya.

Sugiyono. (2010). Metode penelitian kuantitatif dan kualitaatif dan R&D.

Bandung: CV Alfabeta.

Sumarsono & Paina Partana. (2004). Sosiolinguistik. Yogyakarta: Sabda &

Pustaka Pelajar.

Sumarsono. (2007). Sosiolinguistik. Yogyakarta: Pustaka Pelajar.

Surachmad. (1994). Dasar dan Tehnik Research: Pengantara Metodologi Ilmiah.

Said, Wiseman. Bahasa Prokem. Tina http://danielsns.wordpress.com/2009/

01/28/bahasa-prokem/. Diaksés ping 28 Januari 2009.

Universitas Pendidikan Indonesia. (2010). Pedoman Penulisan Karya Ilmiah.

Bandung: UPI Press.

Wijana, I Dewa Putu. (1997). ”Linguistik, Sosiolinguistik, dan Pragmatik”.

Makalah dalam Temu Ilmiah Bahasa dan Sastra di Balai Penelitian Bahasa,