• Tidak ada hasil yang ditemukan

Institutional Repository | Satya Wacana Christian University: Bersanding dengan Rawa Pening: Penghidupan Rumah Tangga Petani Padi = Close to Stay With Rawa Pening: The Livelihood of Rice Farmers Household

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2019

Membagikan "Institutional Repository | Satya Wacana Christian University: Bersanding dengan Rawa Pening: Penghidupan Rumah Tangga Petani Padi = Close to Stay With Rawa Pening: The Livelihood of Rice Farmers Household"

Copied!
42
0
0

Teks penuh

(1)
(2)
(3)

Lampiran

DRAFT ANALISA EKONOMI RUMAH TANGGA PETANI PADI

Keterangan Narasumber

 Nama :

 Umur :

 Alamat :

 Status dalam Keluarga :

Keterangan Anggota Keluarga No. Nama Status

dalam Keluarga

Umur (tahun)

Jenis Kelamin

(L/P)

Pendidikan Terakhir

Mata pencaharian

Mendeskripsikan karakteristik usaha tani padi di daerah danau Rawa Pening.

1 Alam

 Lahan

No. Status Lahan Luas Lahan (Ha) Luas Garapan (Ha)

1 Milik Sendiri

2 Sewa

 Apabila menyewa lahan, berapakah biaya sewa lahan per musim

tanam padi ?

 Jika sistem bagi hasil, bagaimana sistem/pola yang digunakan ? Apa

alasannya ?

 Seberapa jauh letak lahan anda dengan danau Rawa Pening ?  Bagaimana kondisi lahan sawah anda ?

(4)

 Air

 Apa saja pengaruh air Rawa Pening terhadap usahatani padi anda ?  Bagaimana dampaknya ?

 Kapan hal itu biasanya terjadi ?

 Apa yang anda lakukan dengan kondisi tersebut ?

2 Tenaga kerja

 Apakah anggota keluarga membantu bekerja di sawah ?

 Adakah orang lain di luar keluarga yang membantu bekerja di sawah ?

3 Modal

 Apa saja modal yang anda miliki untuk bekerja di sawah ?  Apa saja biaya yang dikeluarkan dalam usahatani padi ?

4 Pengelolaan

 Bagaimana anda menentukan waktu tanam padi ?  Apa saja kegiatan pemeliharaan yang anda lakukan ?  Apa saja kendala yang anda temui ?

 Bagaimana cara anda mengatasi hal tersebut ?

Menganalisis kondisi kehidupan rumah tangga petani padi di daerah danau Rawa Pening.

1 Produksi

 Berapa tingkat produksi padi yang anda panen ?

 Setelah proses pasca panen, gabah yang dihalikan akan ?

No. Dijual dalam bentuk GKG Ya Tidak Jumlah GKG (Kg)

1 Seluruhnya

2 Sebagian

3 Tidak Dijual

 Apabila dijual, berapa harga GKG per kilogramnya ?

 Jika tidak dijual dan hanya sebagian, apakah sisa GKG akan digiling

menjadi beras?

(5)

No. Beras Ya Tidak Jumlah Beras (Kg)

1 Dijual semua

2 Sebagian

3 Dikonsumsi semua

 Apa alasan anda melakukan hal tersebut ?

 Jika dijual semua dan hanya sebagian, kemana anda menjualnya ?  Berapa harga jual beras per kilogramnya ?

2 Pendapatan

 Selain berusahatani padi, apakah anda memiliki matepencaharian

lainnya ?

 Apabila memiliki, apa alasan anda memilih matapencaharian tersebut ?  Berapa waktu yang anda habiskan untuk matapencaharian tersebut ?  Berapa rata-rata penghasilan yang didapat dari matapencaharian

tersebut ?

3 Pengeluaran

3.1 Pengeluaran untuk Pangan

 Berapakah nilai pengeluaran untuk keperluan belanja pangan keluarga

setiap harinya ?

 Bahan makanan dan minuman apa saja yang biasanya dikonsumsi

dalam satu hari oleh keluarga ?

3.2 Pengeluaran untuk Kesehatan

 Kemana anggota keluarga berobat apabila sedang sakit ?  Apakah anda sekeluarga memiliki kartu BPJS ?

 Apabila tidak, berapakah rata-rata anggaran yang dikeluarkan untuk

biaya kesehatan ?

3.3 Pengeluaran untuk Pendidikan

 Berapakah jumlah anggota keluarga yang masih sekolah ?

 Berapa rata-rata anggaran yang dikeluarkan untuk biaya pendidikan per

bulannya ?

3.4 Pengeluaran untuk Rumah

(6)

 Berapa rata-rata anggaran yang dikeluarkan untuk membeli bahan bakar

alat memasak per bulannya ?

 Berapa rata-rata anggaran yang dikeluarkan untuk biaya fasilitas rumah

tangga per bulannya ?

3.5 Pengeluaran untuk Sosial

 Apakah anda setiap bulannya mengeluarkan biaya untuk keperluan

sosial ?

 Apabila mengeluarkan, berapa rata-rata besarnya pengeluaran untuk

keperluan sosial setiap bulannya ?

 Apakah ada pengeluaran lain yang sifatnya penting ?

4 Tabungan

 Apakah anda menyisihkan sebagian pendapatan untuk ditabung ?  Dalam bentuk apa tabungan yang anda miliki ?

 Berapakah nilai tabungan yang anda miliki sekarang ini ?  Mengapa anda memilih bentuk tabungan seperti itu ?

Mengetahui strategi penghidupan rumah tangga petani padi di daerah danau Rawa Pening.

 Apakah dalam kurun waktu 3 tahun terakhir ini, anda pernah gagal

panen ?

 Apabila pernah, bagaimana hal tersebut bisa terjadi ?

 Apa yang anda lakukan untuk memenuhi kebutuhan ketika gagal panen

(7)

TRANSKRIP WAWANCARA

Nama : Agus Mukhammad Alwi

NIM : 522013030

Keterangan

A : Peneliti

S : Partisipan 1

N : Istri dari Partisipan 1

Y : Partisipan 2

(8)

Transkrip Wawancara dengan Partisipan 1

Partisipan 1 : Suhudi (S)

Umur : 64

Alamat : Kesongo Lor RT 01 RW 03 Kesongo

Status dalam Keluarga : Kepala keluarga

Keterangan anggota keluarga

No. Nama Status Umur Jenis

Kelamin

Mata Pencaharian

1. Nasikhah Istri 55 Perempuan Ibu Rumah

Tangga 2. Mahfud Ali Anak 22 Laki-laki

3. Uswatun Fadilah Anak 15 Perempuan

Hari, Tanggal : Senin, 13 Maret 2017

Lokasi : Rumah bapak Suhudi

Pukul : 12.10 – 13.20 WIB

Keterangan Transkrip Aspek Kode

A Lahane panjenegan niku ombone pinten pak ?

Luas garapan 1

S Total pokoe sing tak garap aku yo kui kira-kira 1 Ha wee ono, ning tunggale kagungan.

A Sing saget digarap ?

S Sing digarap kidul kae karo kono kui, kono kui sing di ler-ler ± 0,5 Ha we ono.

A Berarti mboten ono sing nyewa-nyewa pak ?

Status kepemilikan

5

S Ora ono.

A Kira-kira sing saget digarap niku kalih Rawa Pening jarak.e pirang meter ?

Lokasi sawah S Nek kui ya gandeng karo Rawa

Pening, kan sing dimaksut Rawa Pening kan banyu agung tekan kono kui, lha kui mau agung kui langsung bates.

A Bates Pembagian

wilayah status kepemilikan tanah di Rawa

10 S Bates Rawa Pening, kulon mau ijek

(9)

nganu ono skala, sing kene (wetan/timur) tanah sanggem.

Pening

A Tanah sanggem ki nopo pak ?

S Tanah sanggem ki maksute tanah sing letter D, nganu tanah sing sertifikat kui lho.

A Ooooo 15

S Tanah sanggem tanah milik pribadi.

A Ooo nggih

S Ya ta. Terus sing sebelah kulon kui jenenge tanah provinsi milik negara, ning sing pinggir kulon.

A Sing kelelep niku ?

Pembagian wilayah status

kepemilikan tanah di Rawa

Pening

20 S Sing kelelep sebelah kulon, dadi

sawah milik negara nak kagungan ora iso digarap ning ojo protes kui milik negara, terus nek asat ya podo digarap.

A Lha niku pembagiane pripun pak ?

S Ya pek dewe oo

A Maksute seko nandur apa nopo ? kan nggih enten warga sekitar niku.

25

S Nganu hak milik ono.

A Oooo

S Hak milik ono tapi statuse milik provinsi.

A Oooo

S Hak milik tapi ora ono sertifikate, ora isa dijual belikan (hehehehe)

30

A Oh ibarate turun temurun ?

S Ya mung turun temurun, ora iso dijual belikan. Ya paling nak ono sing meh nganggo ya nggenteni tapi ya ora bersertifikat. Tanah sanggem wi ya ono sertifikate. Dadi tengah Rawa mbiyen ya ditanduri pas asat.

A Tekan tengah ? 35

S Tekan tengah kono tapi saiki ora iso disik iso ditanduri tekan tengah-tengah nek metu ya dipek dewe arep ngopo wong nak ra ditanduri ya ora metu parine.

A Hehehehe

S Ning mbiyen ora kebak bengok kaya saiki, tahun sekitar 1963 – 1966 pas krisis ekonomi.

(10)

S Iya jamane Gestapu.

A Sawahe panjenengan saiki kondisine pripun pak ?

S Seko segi apane ?

A Segi produksi saget, masalahe saget, nak dibandingke disik

S Nak dibandingke disik, kan saiki ono perkembangan teknologi canggih ki mengakibatkan buruhan (TK) meningkat. Nak mbiyen kan nganu wong ki persaudaraan antar teman, antar konco ijek akrab dadi wong tandur ki mung trimo sambatan. Coro wingi-wingi kan manual tak luku gowo kebo dewe, mbiyen kene ono kandange kan ngirit biaya. Terus perbandingane hasil nak jaman disik tanpa pupuk kimia dadine pupuk kandang ora tuku terus saiki nganu tambah pupuk kimia tuku. Nek hasile meningkat saiki soale petani saiki terbina dadi menggunakan pupuk seimbang.

Perbandingan kondisi usahatani

45

50

A Oh semenjak enten kelompok tani niku ? S Ho.o kan ono pembinaan, kelompok tani ki mulai aku mulai dadi ketua kelompok mulai tahun 1985 sampai saiki wes pirang puluh tahun ?

Kelompok Tani

A 1985 panjenengan pak ? 55

S Iya 1985 tak kon ganti emoh, wong-wong kae kan wes pinter pendidikane luih duwur tapi tak kon ganti kalah pengalaman pak jare.

A 1985 ?

S Coba

A Mungkin wong tua kula nembe pacaran pak (hehehe)

60

S Mulai 1985 coba bayangke dadi ketua kelompok tani (hehehe)

(11)

S Lha iki kondisi sawah saiki sekitar Rawa Pening kui nganu, pie ya ngaranine, terdampak hama ki jenenge pie ?

A Oh hamane soyo katah

S Ha.a hamane soyo katah, dadi perhitungan musim tanam kui harus memahami wektu-wektu terluang hama ora nyerang kan kudu isa milih wektu. tanam, soale musim Februari – Maret ki ganas-ganase tikus. Tikus pisan untuk menghindari hama lain kui termasuk ono sundlep, ono wereng, ono penggerek batang nah kui nganu apa ya kita waspada tuku cawis-cawis obat untuk pembasmian hama-hama ning nak tikus iso dihindari waktu kui.

Penentuan musim tanam

75

A Oh dipedot maksute dilerenke sek ? S Nganu kene kan bar panen, nak wis

(12)

menggenangi sawah pengaruhe nopo pak garap ngenteni banyune midun.

Pengaruh air Rawa Pening

A Oh ngenteni 95

S Ngenteni ta, nak disik ki teratur pendak Maret-April banyu ki wes midun April-Mei banyu menurun dadi Agustus banyuki wes tekan kulon kono entek. Terus ngko mulai Agustus-Desember wis ono udan mulai ono bintik-bintik banyu munggah kari tergantung curah hujan.

Periode genangan air Rawa Pening

A Nek saiki pak, banyu niku nggenangi biasane sasi nopo ? akhir-akhir niki

100

S Akhir-akhir iki, wingi banyu mundak ki mulai Januari-Maret, Januari kan curah hujane wis gede istilahe. Tahun 2016 wingi kan ora ono musim kemarau terus udan terus dadi dadi kenaikan air ki melimpah.

Periode ngurangi pengeluaran biaya. Lha nak saiki diburuhke kan Rp 30.000 nak ditandangi dewe ora bayar keno ge jajan putu (hehehe). Lha nak tanam ki buruhke kaya pas ne sawah kidul kae. A Kecuali tanam sing buruhke pas nopo tak paculi dewe, terus sing pengeluaran biaya ya iki terus biaya tanam per orang ki saiki Rp 30.000.

(13)

A Nak sing traktor niku biayane pinten pak Terus sing pengeluaran biaya meneh kui penyiangan, matun wi lho.

Tenaga Kerja buruh macul kui Rp 50.000 mulai jam 07.30 – 12.00. pengeluaran meneh

S Ha.a phonska, terus ditambah urea.

Modal

A Nek obat-obat niku panjenengan ? 135

S Nek obate kui nganu untuk

memudahkan penyiangan kui dikei obat rumput jenenge DMA, dadi nak nak disemprot kui sukete kan mati dadi ngko kari baleni sing ora mati.

Modal usahatani

A Pirang botol niku pak per musim ? S Ora akeh mung disemprotake, aku nak

tuku ki 1 liter kanggo pirang-pirang.

A Oooo 140

S Ora tuku botolan, nak tuku literan malah murah mung Rp 55.000. dadi nak obat hama werno-werno ono furadan, ono spontan, kari delok jenis penyakite terus obat opo sing sesuai

(14)

karo penyakite.

A Menyesuaikan.

S Menyesuaikan hama. 145

A Nak pas panen pak, niku buruhke apa pripun ?

S Nak pas panen kui ono sing diopek.i dewe sing diderep karo wong-wong kui, ono sing ditebas didol ning tengkulak. Didol ditebas maksute didol ne tengkulak. Ne Sraten juragane tebas pak Pi.i reti ?

A Oh nggih ngertos. 150

S Kae sing nebas tekan kene.

A Nak panjenengan biasane ditebas nopo diopek kiyambak pak ?

S Nak sing kono mau (pinggir jalan) mesti tak tebaske lha ngko soale gawe biaya penggarapan.

Pendapatan usahatani

A Oooo. 155

S Nah tunggale gawe biaya

penggarapan tunggale gawe cawis-cawis mangan, saiki terus untuk menunjang kebutuhan enek sing didol soale petani hasile seko kui. Dadi nak wong tani kui dek nak dikalkulasi biaya-biaya ki ditotal karo hasile maksimal kui entuk.e kui separo wee kurang. Coba nak iki ditotal biaya-biaya kui kabeh terus payune gabah pira dipotong biaya (hehehe) hasile ki mung pira paling separo, ning pancen kui gaweane dadi nak panen biayane kui ra ketok soale ora ono peritungane.

Pendapatan usahatani

160

A Terakhir wingi niku panene pinten pak ? S Nak wingi niku panen musim hujan

kui bedo karo musim kemarau soale nak hujan akeh lahane sing tergenang nek musim kemarau iso garap kabeh, terus hasil produksine menang musim kemarau. Ya wingi kene ki sing digarap mau (pinggir jalan) tak tebaske payu Rp 12.000.000 ning ora kabeh, tak sisihke 1 kotak. Ning iki mung 0,5 Ha mau ora keseluruhan terus sing kidul kae payu Rp 4.000.000.

Pendapatan usahatani

165

A Sing kidul kae nggih ditebaske pak ?

(15)

metune kulone. usahatani A Biasane sing di sisihke niku pirang kilo

pak ?

170

S Paling ora 1 ton we ya eneng. A Sing damel sehari-hari niki ?

Pendapatan usahatani S Nak ngengehke sitik yo ora cukup, lha

ge mangan, ge nyumbang, gawe opo-opo kan.

A Berarti kan sing disisa ke niki kan damel kebutuhan sehari-hari berarti niku diselep nggih pak ?

175

S Ya selepke ta, tapi yo ora diselep kabeh. A Oh bertahap ?

S Selepke kabeh ngko berase dadi ora apik. Gampange selep 1 kw apa 0,5 kw ngko kanggo pirang dina.

A Ooo nggih. 180

S Kan ngono, ngko kanggo pirukun. Pirukun ki bahasa Indonesiane ki opo ?

A Oh sosial.

S Sosial tetangga, pamane ono sing mantu nek ibu-ibu kan gowo beras dadi timbang gowo duit tapi sing gowo duit ya ono, nak sing cedak-cedak kene kan gowo barang.

A Mentahan nggih pak (hehehe) 185

S Mentahan (hahaha)

A Nal nyelep biayane pintan pak, biasane nak nyelep niku bagoran np per kilo ?

S Per kilo.

A Per kilone pinten pak ?

S Aku ratau nyelepke. 190

A Buk.e nggih ?

S Buk.e

A Oo nggih.

S Nak mbiyen ditutu secara manual.

A Ditutu ? 195

S Iku gowow lesung utawa lukang seko kayu kui dideplok, jaman disik cilikanku.

A Panjenengan selain ten sawah enten samben nopo mboten pak ?

S Wektu-wektu terluan kui nganu mencari ikan utawa nelayan mula kene ki mina tani ya kui, rata-rata disamping bar tandur ngene ki karo ngrumati tandurane kanggo nambah pemasukan maksute

Strategi

(16)

kui ono sing golek iwak, rata-rata mau (observasi lapangan) umpama mangkate esuk ya bali tekan jam weruhe nak ra sabtu nggih minggu. S Ono sing due branjang wong sraten ki. A Nggih munkin enten pak tapi Sraten.e

sing krajan cedak Rowosari.

S Wong kono kae ya ono, duwur Krenceng ki ngendi ?

210

A Oh Candran. Biasane entuk pirang kilo pak rata-rata ?

S Nek wong golek iwak ki ora iso diprediksi kui, kadang ya isa entuk 0,5 kw kadang mung 5 kg kadang ya bali ra gowo opo-opo (hehehe) jenenge wee golek nyawa, nak sedino gawe minimal 5 kg we entuk.

Strategi penghidupan

A Niku nak didol sekilone pinten pak ? 215

S Nak sekilo ki tingkat-tingkatan iwak ki. A Ooo iwak.e nopo mawon pak ?

S Mujahir karo nila nak sing gede kene ki payu Rp 20.000 – Rp 21.000 nak entuk kutuk/gabus ya luih larang meneh sekilo Rp 35.000.

Strategi tok, Rawa ki ya ono malinge. Nek ora didisik.i wong kui.

Strategi penghidupan

A Niki (icir) ngene ki ditinggal nggih pak ? S Ya ditinggal, saiki (siang) pasang

sesuk esuk ditilik.i.

Strategi penghidupan

A Enten umpane nopo mboten pak ? 225

(17)

nggon ngendok kutuk/gabus (perangkap ikan).

A Panjenengan akhir-akhir niki ndak pernah gagal panen pak ?

S Kerep oo, gagal panen keterak tikus keterak banyu. Gampangane pari wis mratak terus keleban kan mati soale sawahe batas Rawa Pening. Nak gagal panen total urung pernah tapi mung sebagian dadine ngurangi hasil. Kurang hasile merga kena hama, genangan air. Nek kene gagal panen total paringane durung tau dik. Nak ono hama sing ganas, kan sebagai Kelompok Tani cepet-cepet lapor ning mantri pertanian. Dadi setiap ono permasalahan kene wajib lapor ning atasan.

Kendala usahatani dan cara mengatasi

230

A Niku respone cepet pak ?

Kendala usahatani dan cara mengatasi S Cepet dadi sekali lapor sesuk ono

peninjauan.

235

A Nggih apik nak niku pak.

S Nak produksi pangan berkurang kan njur susah ta (hehehe)

A Dadine impor ngko (hehehe)

(18)

Partisipan 1 : Nasikhah (N)

Umur : 55

Alamat : Kesongo Lor RT 01 RW 03 Kesongo

Status dalam Keluarga : Istri pak Suhudi (S) (Partisipan 1)

Hari, Tanggal : Rabu, 22 Maret 2017

Lokasi : Rumah bapak Suhudi

Pukul : 20.10 – 21.00 WIB

Keterangan Transkrip Aspek Kode

A Niki kan sing pendapatan kalih bapak, lha niki sing pengeluaran kalih ibuk. Niki buk ajeng tanglet biasane nak blonjo pendak dina niku rata-rata telase pinten ?

240

N Rp 50.000 entek, ora cukup sedino Rp 50.000

Pengeluaran untuk pangan A Rp 50.000 bagine pripun buk ?

N Cara-carane tu brambang 1 kg ki Rp 10.000, bumbu Rp 5.000, sayur karo lauk.e Rp 25,000 we ya entek, tuku minyak karo gula wes pira ? Rp 10.000 we ra cukup oo. Tambah sabun mandi karo cuci Rp 5.000 we ya entek. Wis entek pira wi ?

245

A Nggih sampun Rp 50.000 an punjul buk (hehehe).

N Durung ngko nak ono sumbangan. S Kui nganu nggon sosial wi.

A Nggih mangkih niku nggih enten oo buk, lha nak koyo teh opo kopi enten buk ?

250

N Ya tuku teh karo kopi.

Pengeluaran untuk pangan S Berarti kaya teh ngono kan ora entek

sekali. Ning kui ya melbu blonjo.

A Nggih brati rata-rata sekitar Rp 50.000 sampe Rp 100.000 an nggih buk ?

N Ning warung gowo duit Rp 100.000 saiki entuk opo mas (hehehe), kadang ki ya ora entuk

A Nah niki blonjone sampun sakniki tentang kesehatan, nak enten keluarga sing gerah biasane ten pundi berobate ?

Pengeluaran untuk kesehatan

255

S Puskesmas.

(19)

ya ning Gading, biasane gone pak Nogroho

A Sing Gading niku pak Nogroho ?

N Rp 50.000 nak rono. 260

S Dokter kui dokter Nugroho.

N 2 sasi pisan we ya ora, jaluk.e sehat oo (hehehe)

A (hehehe) ndak beto BPJS buk ?

N Mboten.

A Nak sing pak Bambang niku biayane pinten buk ?

265

N Rp 20.000. Tetanggamu kan ?

A Nggih, tapi kula mboten tau ten mriku soale rame o buk.

S Pancen rame oo.

A Nak sing pak Nugroho niku pinten biayane buk ?

N Rp 50.000 saiki 270

S Kui ya isa pengeluaran tak terduga A Nggih Accidental

S Termasuk pengeluaran tak terduga ki ono kesehatan, ono sosial pirukun kaya kematian ngono kan tak terduga, kadang teko-teko ono lelayunan seko kono-kono tak terduga ta.

A Ujug-ujug nggih. Biaya damel sekolah sesasi bayar nopo wae buk ?

275

N Anakku mondok mas

Pengeluaran untuk pendidikan S Anakku sing sekolah wis rampung kabeh

terus ora sekolah. A Mondoklah niku ? S Dadi biaya ngaji.

A Sebulane pinten niku ? 280

N Rp 500.000 an.

S Terus hasilku per hari pira jal (hehehe). N Besar pasak daripada tiang (hehehe). A Nggih pak, pengeluarane akeh juga (

hehehe).

S Pengeluarane akeh, ning kui pengeluaran jatuh tempone ora sekali.

285

A Ooo nggih.

N Wong desa karo wong kota ijek ngirit wong desa radaan, sayuran isa golek kebon la wong kota kan tuku.

A Ten pasar (hehehe)

S Ne masalah pengeluaran sehari-hari nak due beras dewe yaa Rp 50.000

(20)

N Rp 50.000 ya entek S Kusus ge blonjo tok kui.

N Wes entek pira jal kui, per bulane wis pirang juta

S Makane kui ono sing Rp 500.000 per bulan, sing iki kebutuhan harian

A Nggih pak, dadine enten sing harian enten sing bulanan.

295

N Meneh sangu ngaji awan, ne kene kan duit terus TPA awan sangu, ngaji bengi sangu meneh.

Pengeluaran

S Durung kadang mengko nak jaluk jajan A Abi ki cucu nggih.

S Cucu.

A Panjenengan nak masak beto nopo buk ?

Pengeluaran larang Rp 14.000 sak bongkok.e.

A Pengeluran rata-rata damel fasilitas rumah ?

S Enek pirang-pirang werno nak kabeh. A Oh brati ngeten sosiale niku nopo wae

nggih ?

N Pengajian saiki ya duit mas. A Nak jimpitan buk ?

N Rp 15.000 sesasi. 315

S Nyumbang-nyumbang kui ora iso ditentuk.e sebulan pira.

A Nak sing dadakan mawon buk.

N Tilawat kematian, tilik wong

lara/besuk. Nak besuk ne rumah sakit we Rp 30.000. Rp 10.000 angkot sing Rp 20.000 amplop.e.

Pengeluaran

(21)

S Ngantenan ya

A Nggih.

N Nak ngantenan malah gawane akeh. 325

A Nopo buk, mentahan opo duit ?

N Aku gowo duit Rp 150.000 – Rp 200.000 nak nyumbang, arang gowo beras aku nak nyumbang. Nak cedak ya Rp 200.000 nak adoh ya Rp 150.000. A Buk.e ndak nggih nabung ?

S Ya mesti ta, umpamane hasi panen ya. 330

A Nggih.

S Hasil panenan ki kecuali ge kebutuhan sebagian kanggo nggarap penggarapan terus simpanan ge jaga-jaga sing tak terduga. Urip ki ya kudu nabung, dadi cara persenane ki pomo 100%

Tabungan rumah tangga

A Nggih. 335

S 25% ki gawe penggarapan, 50% ge kebutuhan, terus sing 25% ki gawe simpanan kanggo sing tak terduga.

Tabungan rumah tangga

A Nggih kadang niki teko-teko enten nyumbang, tilawat (hehehe).

S Wong desa ki beda karo wong perumahan.

A Ooo nggih. 340

N Wong perumahan karo tanggane ra reti. S Nak tanggane sing sak Dusun kene,

tanggane lara, sak Dusun tilik.

Pengeluaran untuk sosial N Nah kui sing tak maksut nyatere

angkot Rp 10.000 amplop.e Rp 20.000. A Ooh sing Rp 10.000 damel angkote. N Kui nak cedak nak adoh dadi Rp

20.000 – Rp 25.000.

345

S Tak terduga ki ngono kui lho. N Nek kene ki masyarakate rukun oo. A Oh niki buk kurang setunggal, nak

nyelepke niku biasane pirang kilo buk ? N Sak bagor ak biasane.

A Sak bagor ki pirang kilo ? 350

S Paling ora ya 0,5 kw. N 50 kg dadine mung 36 kilo A Niku nyelepkene ?

N Sesasi pisan.

A Biayane pinten buk ? 355

N Rp 20.000. nak enek sumbangan ya isa ping 3 barang nyelepkene.

(22)

mawon (hehehe).

S Kui nak ditulis ya wis sak buku dewe.

A Hehehe

S Nak sing sawah kan wis tak bedek.e wingi kae.

(23)

Transkrip Wawancara dengan Partisipan 2

Partisipan 2 : Yulianto (Y)

Umur : 37

Alamat : Ngentak Sari RT 01 RW 02 Kesongo

Status dalam Keluarga : Kepala keluarga

Keterangan anggota keluarga

No. Nama Status Umur Jenis

Kelamin

Mata Pencaharian

1. Istiqomah Istri 35 Perempuan Ibu Rumah

Tangga

2. Sarah Najwa Anak 5 Perempuan

3. Hafiz Noav Anak 7

bulan

Laki-laki

Hari, Tanggal : Kamis, 30 Maret 2017

Lokasi : Rumah bapak Yulianto

Pukul : 11.00 – 12.00 WIB

Keterangan Transkrip Aspek Kode

A Lahane panjenegan sing gadahe

kiyambak enten pinten pak luase ? Status kepemilikan

sawah

1

Y Ora due.

A Oh sewa ?

Y Ha.a sewa.

A Pinten pak sing panjenengan sewa ? 5

Y Satu hektare. Luas garapan

A Niku sistem sewane pripun pak ?

Sitem sewa

Y Maro.

A Sistem maro niku maksute pripun pak ? Y Semisal sawahmu kon garap aku ngko

kan bagi hasil, 50:50 utawa separo.

10

A Niku nak karo Rawa Pening batas

langsung nopo rada adoh pak ? Lokasi sawah Y Yaa sekitar 50 meter.

A Masalah ten lahan sing panjenengan

garap nopo mawon pak ? Kendala

usahatani

Y Tikus mas.

A Lha niku naggulangi tikuse panjenengan

pripun ? Cara mengatasi

kendala usahatani

15

Y Kei obat terus gropyok.

(24)

berarti gabungan nggih pak ? Y Gabungan kelompok tani.

A Biasane gropyokan niku ruti nopo nak pas enten kejadian ?

Y Rutin setiap 3 bulan sekali. 20

kono mau ta (observasi lapangan) nak enceng gondok ki resik, tikus ki ra akeh mas. Nak enek enceng gondok dadi mungkin di gropyok mlayune ning enceng gondok.

25

A Oh mumpet sek (hehehe)

Y Nak ning tanggul kan kene iso ngatasi gowo jaring.

A Nak tikus niku biasane musim nopo pak

? Kendala

usahatani Y Maret, pas mulai tandur, ge manak ta

mas kui. Maret karo Agustus.

A Panjenengan biasane buruhke niku pas

proses nopo pak ? Tenaga kerja

usahatani A Nak tandur sisteme borong np harian ?

Y Harian, sampe jam 12.00 WIB kui Rp wong akeh kadang ono wong sitik. A Modal panjenengan berusaha tani nopo pemupukan, pengobatan, terus panen. A Nak macul ki biayane pinten pak ?

Y Sampai jam 12.00 WIB ki Rp 35.000, nak tanam ki Rp 25.000

(25)

pupuk.e pak ? usahatani Y Pemupukan ki ya tenagane ya pupuk.e.

A Nak tenagane pinten pak biayane ? Y Ya podo mas sampai jam 12.00 WIB brati yaa Rp 750.000

Modal usahatani

60

A TS beto pirang kw panjenengan pak ? Y TS e kui 1 kw kui regane meh podo

karo phonska karo NPK mas.

A Ngeten niki panjenengan tumabse sampun eneten sing nyetok nopo pripun ? Y Saiki ning KUD mas.

A Pundi niku pak KUD ne ? 65

Y Tapen.

A Nak penyemprotan biasane panjenengan beto nopo wae pak ?

Y Sidatan gawe hama, nak gulma kui gowo DMA, nak sing sebelum tanam menanggulangi gulma gowo Tigor nak sing DMA mau ge setelah tanam.

Modal usahatani

A Nak sing Tigor niki telas pinten pak ? 70

Y 1 liter ki 2 botol, nak sing DMA mau menyesuaikan nak raono gulma ya ra

ngenggo. Modal

usahatani

orang ya ono kadang sing rombongan.

75

A Sing terakhir wingi panjenengan produksine pinten pak ?

(26)

A 7 ton niki ditebas utowo dipanen

A Tapi niku setelah bagi hasil wau nggih ?

Y Ha.a

A Lha niku saking 3,5 ton panjenengan sing biasane disisihke damel kiyambak niku

pinten ? Pendapatan

usahatani A Selain bertani panjenengan nopo pak ?

Strategi penghidupan

90 Y Yaa nganu ternak itik.

A Panjenengan ko milih itik kenpa pak, ko mboten nelayan nopo opo ngoten ? Y Senengan mas maksute sing pertama

ki kan tenang, kedua hasil lumayan cara-cara nak nelayan kan golek kewan kadang entuk kadang ora. A Oh mboten pasti

Strategi penghidupan

95 Y Ha.a ra pasti tapi nak peternak kan

pasti terus nak berdasarkan risikone ya ora terlalu tinggi.

A Maksute pripun pak ?

Y Saiki nak makani bebek ra nyamari nak golek iwak ne Rawa Pening, musim angin kecepit bengok durung meneh nak pas wayah udan.

A Biasane njenengan nak pas angon bebek niku jam-jam pinten pak ?

Strategi

A Niku biaya pakan per harine pinten pak ?

Strategi

(27)

? panjenengan ten pasar ?

Y Wes ono sing marani.

A 3 tahun terakhir niki panjenengan ndak ya pernah gagal panen pak ?

Y Durung pernah mas.

A Nak ten mriki saget gagal panen niku nak gara-garane nopo pak ?

115

Y Nak kene ki sing tau ya mas kui gara-gara wereng mas nak banjir ya sebagian, nak mbiyen ya kekeringan.

Kendala usahatani

A Pengeluaran per hari damel kebutuhan niku kira-kira pinten pak ?

Pengeluaran untuk pangan Y Beras ora tuku, yaa nak pengeluaran

sehari ya Rp 60.000 wis karo sangu sekolah mas.

A Rp 60.000 niku sampun kalih susu damel adik.e sing alit niku ?

120

Y Nak iki irit tak tukok.e sing paling cilik sing seprapat kui isa ge 2 minggu soale iseh nyusu bukne, sing akeh ki pempers.e A Soal kesehatan, nak enten sing gerah

biasane ten pundi pak ? Pengeluaran untuk kesehatan Y Dokter pak Win mas, saiki ki Rp

40.000 umahe Candi Permai.

A Nak damel anak.e sing sekolah, per bulan niku bayar nopo wae pak ? jajan dewe kan mesake.

(28)

wae pak ?

Y Listrik Rp 25.000 per bulan terus nganu air PAM Desa per bulane Rp 15.000.

A Nak biaya sosial enten nopo wae pak ?

Pengeluaran untuk sosial Y Nganu iuran RT tiap bulan Rp 10.000,

jimpitan per hari Rp 1.000.

A Pendapatan saking bertani terus ternak ndak enten sing panjenengan tabung ?

Tabungan rumah tangga Y Ya enten raketung setiap panen ya

antara Rp 1.000.000 – Rp 2.000.000 per panen.

140

A Nak mriki sekali panen niku waktu musim.e pinten pak ?

Penentuan musim tanam Y Kene ki setahun 2 kali jangka wektune

3,5 bulan.

A Mriki nak nentuk.e musim tanam pripun pak ?

(29)

Transkrip Wawancara dengan Partisipan 3

Partisipan 3 : Muhammad Tofik (T)

Umur : 33

Alamat : Kesongo Lor RT 01 RW 03 Kesongo

Status dalam Keluarga : Kepala keluarga

Keterangan anggota keluarga

No. Nama Status Umur Jenis

Kelamin

Mata Pencaharian

1. Hestri Istri 33 Perempuan Ibu Rumah

Tangga

2. Salwa Anak 5 Perempuan

Hari, Tanggal : Kamis, 20 April 2017

Lokasi : Rumah bapak Tofik

Pukul : 20.00 – 21.30 WIB

Keterangan Transkrip Aspek Kode

T Mendet judul nopo mas ? 1

A Topik.e kula Ekonomi Rumah Tangga tapi judule kulo keberadaan Rawa Pening dadi rencanane pertanian Rawa Pening ki pripun nak semisal sawahe niku terganggu Rawa Pening nah terus strategine pripun, ngoten iku.

T Niku kan ngeten berarti njenengan fokuse pas ketigo, labuhan tanam padi ketigo sekitar Rawa Pening. Nak ngeten niki mboten saget maksimal, terganggune kan banyu munggah bengok ngetan kabeh nak mengko pas musim labuhan agustus otomatis banyu surut, bengok ojo sampe nutupi sawah. Lha kan akeh ta mas, njenengan mang tingali sawah daerah mriki sak ngulon niku rata-rata kan dipatok.i

Pengaruh air Rawa Pening

5

A Oh nggih sing enten pring kaya pager niku ?

10

T Niku mergo bengok.e gen ora nyesek ning sawah, nak niku sampe nyesek ngko labuhan agustusan iku pisan

(30)

rekasa labuhane pindo ragate akeh. A Ngilangi bengok wau nggih ?

T La nggih bener, bengok.e kui ngko dadi kompos tapi kan proses.e sue.

A Bener-bener niku pak. 15

T Daripada kesuen terus ngetok.e ragat akeh mergane enceng gondok.e nutupi sawah sing di garap kui mending

T Nak kelebon ki ra rampung pirang-pirang dina mas.

A Ngilangi terus ngankate nggih lumayan niku pak.

20

T Nak enek traktor rada lumayan, cuman bengok nak wis mandek ne sawah nganti asat ngko digiles traktor ngko kan dadine kompos.

A Nggih.

T Nak kompos kui mangkih nek ditanduri pari tekan metu pari ora dadi pari, do putih-putih.

A Soale kompose dereng mateng nggih pak (hehehe).

25

T Kakean nitrogen, kan jarang to mas pinggir Rawa kui dikei urea kan nitrogen ngisor wis akeh lha kno gari golek zat mikrone sing go nganu buah.

Kondisi sawah

A Nggih.

T Ge ngenteske buah, gen ora rontok kan niku. Nak dikei urea akeh-akeh rasida panen soale ning lemah ki wes akeh.

30

A Posisine ten lemah wis akeh ko malah diatambahi (hehe) overdosis (hehehe). T Lha niku kan pernah kejadian ngono, wis

diragati ngoyo-ngoyo de.e ra ngerti. Ning nak kesulitane petani sekitar Rawa Pening ya niku.

A Nak pas musim hujan ngeten niki kendalane nopo pak ?

T Kendalane niku lahan sing bukan provinsi ikut kerendam. Gone kulo nika 3 kotak ilang ora lek asat yo dadi bosok. 3 kotak ombo, gone kula sing kerendem ora isa ketanduran ya eneng 7 kotak.

Pengaruh air Rawa Pening

(31)

A Sing sakniki pak ?

T Enggih labuhan saiki wong banyu munggah sak akeh-akehe pisan niku. Pindo tikus, tikus niku uripe ten bengok pas banyu munggah kebanjiran otomatis golek nggon sing rodo duwur, dilalah ono pakan sisan,

A Bolak-balik migrasi (hehehe)

T Enggih pancen ngoten, lha sakniki nggih nak mboten ngoten kula nate nemok.e, maghrib kula dereng bali nah arahe tikus ki seko ngendi, ternyata bener seko kulon (Rawa Pening) mas terus tak adangi setrum kawat, tak ubengi kawat sawahe, nempel utawa keno tau lho aku entuk sebagor.

Kendala usahatani dan cara mengatasi

45

A Hahaha.

T Sewengi kui. Niko mas lampune nak kae empan berarti sawah ono setrume.

A Oh berarti carane disetrum tikuse nggih ? 50 T Enggih lha pripun kendalane we niku nak

dinengke entek ragate.

A Nak pas posisi sawah tergenang biasane sasi-sasi nopo pak ?

T Februari, Maret, April. Mei, Juni, Juli gee arep surut nah mengko tekane Agustus ge isa ditanduri mas, biasane ngoten. Mriki niku 2 kali tanam masalahe menghindari musim tikus, tandur pertama niku maret kui wes klewat musim tikus sing pindone niku agustus tanam. Jane iso ping 3 tapi sing ketelu mesti gagal.

Penentuan musim tanam

55

A Risikone terlalu gede nggih pak ?

T Lha nggih ta niku sampun ragat akeh peluange panen.e sitik, dadi itungane mung 2 kali tanam maret karo agustus. Januari februari biasane tikus akeh nah mengko maret tandur, april mei juni wis tuo, ngko mulai juli tikus wis muali akeh meneh mas.

(32)

tikuse durung ono pangan ngko pas parine mulai peteng tikus wes lewat. Arep diselingi palawija mbuh jagung mbuh kacang ya raiso nak lewati sasi kui ya telas. Kendala pertanian ning sekitar Rawa Pening ki nggih banyu agung, tikus, kalih enceng gondok utamane niku. Coba enceng gondok ki resik, Rawa Pening resik otomatis penenan tanduran iso ping 3.

65

A Nak sakniki luas total sawahe panjenengan pinten pak ?

Luas garapan T Nak sing ketanduran saiki kurang luih

ya 2 Ha.

A Sing kelelep pak ?

T Nak 0,5 Ha we ono, sementara iki mandeg tekan ketigo. Labuhan agustus 2,5 ha garapan ku we ono.

70

A Berarti total lahane panjenengan ki 2,5 Ha nggih ?

T Enggih.

A Nggih lumayan niki pak sing kelelep 0,5 Ha dewe.

T Due sawah semono raisa nyambi ta mas. 75

A Bener niku pak wira-wiri (hehehe). T Niku we kali kula buruhke kan tenaga

kerjane kula enten setunggal.

A Lha panjenengan mbeto tenaga kerja

T Pak Ngatemin omahe wetane pak Sumadi mau niku tani mboten enten sambine nanging sawahe maro kabeh. Nak mriki ki rata-rata ten Rawa Pening sambine tani. Kulo baleni malih nggih, ge nyukupi kebutuhan sehari-hari ki seko Rawa Pening dudu saking tani.

85

A Panjenengan riyen pas traktor lahane panjenengan sing 2 Ha niku telas pinten pak ?

T Niku nak diburuhke tapi asline kulo tandangi kiyambak. Nak diburuhke ki

(33)

sing kono Rp 1.100.000 sing mriku niku Rp 300.000 karo sing kono kae Rp 500.000 yaa meh Rp 2.000.000 an mas, niku nak lahane gampang nak lahane angel utowo jero sing nandangi ya jaluk imbuh. Kaya gone mbah Suhudi kulone sing panjenengan sorok-sorok.i kae kan mbel utowo jero nak ditraktor ngrekasak.ake.

90 imbang karo traktore ta mas.

Tenaga kerja usahatani

A Nggih pak. 95

T Ngone wee dadi kemeren oo mas. Dadi kemeren.e ngeten kudune larang traktore daripada tandure padahal traktor ki butuh solar barang tapi ko malah larang tandure.

A Niku kan totale Rp 2.300.000 nak per orang mriki pinten pak ?

T Nak mriki Rp 30.000 niku seko 07.30 – 12.00 tiap daerah niku bedo-bedo mas. Daerah Ngentak Sari Rp 25.000 ngko melbu mangkih bedo malih nak ketigo labuhan agustus biasane ngko nyedot banyu seko Rawa Pening gowo ning

Pening diunggahke ning sawah disedot. Saiki ragate bensin karo selang paling ora aku dewe terus terang wingi sing agustus wingi aku entek bensin Rp 2.000.000.

Kendala usahatani dan cara mengatasi

A Bensin tok niku pak ? 110

(34)

panen, bensine tok. Wong wingi kadang kentek.an modal sengonku tak dol, lha pie kentek.an oo.

A Hehehehe

T Daripada ra iso panen wong kae posisi arep panen, pari ki wes mratak. Aku wingi sakdurunge terjun tani, bar kuliah ngingu lele, ngingu bebek, aku ki sembarang tak lakoni mas, ngingu wedus tau, bebek, pitik, kelinci tau sing durung sapi.

115

A Hehehe.

T Wong kadang aku digojek.i karo kanca-kanca, “koe ki sing durung tok ingu ki jaran karo macan”.

A Hahaha. 120

T Takono mas ngingu kelinci tau, pitik tau, bebek ijek tekan saiki raketung pas panenan tok.

A Niku mau milik pribadi nggih pak sawahe ?

Status pemilikan

sawah

T Nggih.

A Panjenengan nak panen ngingu bebek ta pak, bebek nopo niku ?

Strategi penghidupan T Bebek peking nek musim panen tok

dadi seko meri digedek.e tekan gede didol.

125

A Oh penggemukan, tak kira petelur kok cepetmen nak petelur.

T Dadi seko meri cilik ntek panenan gede didol, dadi ra makani. Kabeh ki dimanfaatke wong gabah sing do rontok ne sawah kui gen ra sia-sia mendingan ngingu bebek kon mangani kui ngko bar panenan didol kan pakane wis entek. Istilahe ki ngene, manfaatke wektu lenggang nak arep panen kae kan wektu ora tersita ning sawah ge ngrumati kui tekan pari tuo diopek.i karo bebek.e diculke ning sawah. Panenn kene kan kuat ngan 2 sasi, nek meri dingu delok rong sasi wis lumayan gede, saiki wes mangan keong karo gabah kan cepet gede.

130

A Nak terakhir wingi panjenengan ngingu bebek pinten pak ?

(35)

nganti 800.

A Kandange lak ten pundi niku ? 135

T Halah kulon kebon terpali dadi ora ning kandang permanen modele.

A Oh posisi pas panenan tok nggih pak. T Ha.a pas panen tok tapi sing baku kula

tani, kui mau mung manfaatke wektu.

Strategi penghidupan A Nak meri kiregane pinten pak ?

T Ora iso dipastek.e regane mas. 140

A Nggih rata-rata, maksute terendah pinten tertinggi pinten ?

T Niku nak ngeten niki rada murah, ndog meri netes sijine Rp 4.000 – Rp 5.000 mangkih nak pas musime apik cuacane apik dugi Rp 7.000 – Rp 8.000. nak ge patokan ora iso soale tiap wulan benten.

Strategi penghidupan

A Nak sing terakhir wingi panjenengan pas tumbas ngepasi rega pinten ?

Strategi

T Niku kepotong pakan setengah sasi. A Panjenengan tasih eling setengah sasi

niku makani telas pinten ?

Strategi penghidupan T Isa diitung nak kui, setengah sasi ki

paling mboten sentrate 2 sak , akinge setengah kuintal dadi wis Rp 800.000 sentrate karo akinge Rp 3.000 ping 50 ki Rp 150.000 ya meh Rp 1.000.000 kui mau iso ge nutup pakan.

155

A (datang seorang anak) kelas pinten niki pak ?

T TK

A TK pundi ?

T Mriki, riyen njaluk ning Sultan Fatah wes telas pendaftarane, nak nek kono kan penak sekalian ngaji ne omah ora usah ngaji meneh.

160

A Sekalian nggih pak (hehehe)

(36)

sebelah ndi ne mas ?

A Bidan Widyawati ? kula burine pak. Sawahe panjenengan sebelah pundi pak, mencar nopo ngeblok ?

Lokasi sawah 165

T Nak aku rata-rata sawahe ning warung kae.

A Oh warung sing tengah tengah-tengah sawah niku.

T Kerep ketemu, kantorku ning kono. A (hehehe) ngantor pakai kolor (hehehe)

pemandangane nggih keren pak gunung Sindoro Sumbing ketok.

170

T Nak pas cerah, wong kadang nak bengi ngene aku ning sawah delok lampu-lampu.

A Refreshing nggih pak. T Ha.a (hehehe)

A 3 tahun terakhir niki panjenengan ndak nggih pernah gagal panen pak ?

T Ya Alhamdulillah bukane pie-pie ket aku tani paringane durung tau gagal panen. Aku rampung kuliah ki 2007 wes 10 tahun ternyata.

175

A Mboten kerasa nggih pak (hehehe)

T Kendalane ki ya tikus, logika ne tikus ki sobone bengi wonge wes kesel otomatis bengi gawe leren.

Kendala ushatani

A Bener mboten keawasi nggih. 180

T Lha nggih, cara-carane tikus ki sobone awan lak wis diuber. Saiki wayah wong leren tikuse malah sobo... iki pestisida ya ge nyepak.i wong-wong. A Niki kelompok tani nopo panjenengn

pribadi pak ?

T Kula kiyambak, lha saiki nak do golek obat ndadak ning Ambarawa apa Salatiga kan kudu nglegakke ta mas, padahal golek.e mung sebotol. Nak ne kene kan penak ora usah nglegakke wektune, arep golek bengi ya eneng sak wayah-wayah isa, bathine ora sepira Rp 2.000 sak botole.

185

A Walaupun mboten sepira tapi pahalne niku, kan menak.e wong.

T Saiki nak nglegakke rono-rono nak anak.e ora ono mlakune rono ya lumayan. Nak enek ko ngene kan penak.

(37)

Aku ki ya seneng mas buka internet tentang pertanian modern, nak iso ya tak jiplak. dikarantina, manuk ki gelem manggon ning gupon nak mriki kan mboten.

195

A Malah mabur nggih pak (hehehe)

T Nak sing arep teko sesuk kui dikei seko pemerintah kon masang ning kono, kayane suk senin arep dikirim kon masang ning kulon kono tapi ora sak manuk.e mung gupon tok, mengko adang-adang nak menowo enek sing sobone nak bengi.

A Padahal nak ten alam posisine sing rimbun-rimbun nggih pak.

205

T Ya nggih tan

A (hehehe) nyanggong.

T Kan wingi bengi rembugan karo mbah Suhudi pie arep ditompo opo ora ?

A Nak berhasil nggih lumayan pak. 210

T Enggih wong nak sing dipangan jeroane tok mboten ful kaya kucing, di adul-adul ngko golek meneh.

A Nak seweng saget 2 – 3 nggih lumayan lampune ya empan berarti sawah kui ono setrume. Lha mbiyen kan pernah

Cara mengatasi kendala usahtani

(38)

kejadian nyetrum wong. wong perilakune tikus tak pelajari.

Cara mengatasi setrume tapi aku gowo sepatu ojo sampe keno kui, ne kono ya ono stop kontake nak ra aku telpon omah setrum sawah pateni sek. Ternyata nak kawate kerendem banyu njeglek utawa mati setrume, saiki tak akal kawate kui tak dokok.e duwur pring dadi nak sak wayah-wayah banyu munggah iso kemambang. Dadi aku isa ngomong-ngomong ngene ki soale aku ya wis njajal karo melajari nak semisal apik ya tak omongke karo wong-wong.

Cara mengatasi

T Jenenge Muhammad Tofik tok. 230

A Umure panjenengan sakniki pinten pak ? T Iki lagi umur 33.

A Garwane panjenengan asmane sinten pak ? disik de.e (hehehe)

A (hehehe) umure pinten niku pak ?

T Ya podo.

A Berati mbiyen nggih di ciee-ciee ke pak ? T Ketemu dadi pas meh rampung oo mas,

de.e rampung disik kacek sak semester.

240

A Putrine panjenengan wau asmane sinten pak ?

(39)

A TK ki umur pinten pak ? T Yaa 5 tahunan mas

A Sing panenan kaya niki wingi panjenengan penene saget pinten pak ?

245

T Wingiki 60 kurang 2 yaa 58 juta nan A Niki riyen panjenengan panen kiyambak

nopo tebas pak ?

T Ya didol mas, semono raiso dianu dewe mas.

A Tebas brarti pak ?

T Ditebas wong Sraten 250

A Oh pak Pi.i. enten sing damel kiyambak pak ?

T Nggih enten, nak lumbnge kosong ngko gwo bali.

A Lumbung nopo pak ?

T Sing ge kebutuhan pendak dina kan kene simpen gabah.

A Biasane pinten pak sing panjenengan sisihke ?

255

T Paling ora yaa 8 kuintal sing digowo bali. A Panjenengan nak ten sawah jam pinten

nan pak ?

T Ya esuk gasik bar subuh kae.

A Sakniki sawahe panjenengan ge nopo niki pak ?

T Wingi bar rampung tandur. 260

A Ooh berarti gari rawate nggih pak.

Hari, Tanggal : Sabtu, 22 April 2017

Lokasi : Rumah bapak Tofik

Pukul : 20.50 – 21.30 WIB

Keterangan Transkrip Aspek Kode

A Nah niki pak soal sampingan, alasan panjenengan ko milih bebek ?

T Nak pemikiranku ya, sawah kan wis rampung lha nunggu labuhan ngarep dadi mung manfaatke wektu luang.

A Biasane panjenengan nak blonjo pendak

dina niku rata-rata telas pinten pak ? Pengeluaran untuk pangan

265

T Yaa kisaran Rp 100.000

A Lha nak biaya per bulan ? Pengeluaran

untuk fasilitas

(40)

A Sing listrik rata-rata pinten pak ? rumah T Nak listrik sing pulsa Rp 50.000 nak

sing meteran kurang luih Rp 70.000 soale meterane 2.

270

A Nak sing PAM Desa tagihane pinten pak ?

T Kui ya Rp 25.000 – Rp 30.000

A Selain listrik kalih PAM, enten biaya nopo malih sing damel fasilitas rumah ?

T Nak fasilitas omah ya mung kui. 275

A Nak gas damel keperluan rumah tangga telas pinten pak ?

T Gas sing 3 kilonan kui kanggo 3-4 dina, ya gari jumlahke mas.

A Oo nggih berarti sekitar 9 nan nggih pak. T Saiki rega gas Rp 19.000 – Rp 20.000

ya tinggal ngalik.e wae.

A Panjenengan ndak nggih tasih mbeto

T Nggon samping lapangan ngarep SD kui. A Ndak nggih enten biaya lain selain SPP

niki ?

(41)

tiap omah. nariki sakdurunge rada adoh kurang sesasi duite kudu wis ngumpul.

A Nak pas panjenengan bar nebas, penghasilan saking niku ndak enten sing panjenengan sisihke damel tabungan ?

Tabungan penghasilan pendak dina dijupuk seko balong hasil sing seko tanam ra kelong tabungane. Tapi nak aku tetep tak tabung tapi sementara ge mencukupi kebutuhan pendak dina, ya ngono kui.

310

A Niku kira-kira pirang persene pak ? T Pie ya masalahe itungan ra baku, paling

ya nak semisal entuk.e 5 sing dilebok.e 4. Mengko sing ge kebutuhan wes luput, ya ngono kui.

Tabungan keluarga

315

A Nak luput kudu muter otak nggih pak (hehehe). Niki pak keluargane panjenengan nak enten sing masuk angin biasane ten pundi pak ?

Pengeluaran untuk kesehatan T Nek mung masuk angin langganane

kene gone Pak Bambang Sraten.

A Keluargane panjenengan ndak beto BPJS pak ?

(42)

Referensi

Dokumen terkait

Hasil yang diperoleh menunjukkan bahwa persentase waktu produktif yang paling baik diantara 3 perlakuan adalah perlakuan yang ke 2, yaitu sebesar 74,52% operator pertama,

Penguasaan kemampuan profesional ini meliputi kemampuan melakukan identifikasi kebutuhan belajar dan perencanaan pendidikan; kemampuan mengembangkan kurikulum, bahan

[r]

banks, financial institutions and investment companies and to provide Shari’ah opinion on matters pertaining to Islamic banking and finance.. This article 5 clearly states

Beberapa kapal ada yang dirancang khusu untuk memberikal informasi komunikasi dari perairan lepas, kapal-kapal ini ada yang secara khusus menggunakan cat militer namun ada juga

[r]

[r]

Pengaruh Pemilihan Kepala Daerah oleh DPRD Kota Solok pada tahun 2000 terhadap karir Pegawai ASN dapat dilihat bahwa telah terjadi mutasi terhadap 281 Pegawai ASN yang