! " # $%
& ' (() (*'
+
#
#
,
#.#
! " # $%&''(')%
*+ *"
+
! " # $%
, - . "/
. 0 %' '
, - . "/
/ # # #.
! " # $%&''(')%
*+ *"
+
! " # $%
0 1 2 " $ 3 '4 56 '(-(
/
, , - . "/
%, , . " !
6 # . . #
$ 5 2 1 2
! " # $%.
, #
7
. 8 . *
. .
, &
. .
,
-# 8
. ,
. 0 %' '
6 .
7
, 9 7
: :.
: , 5 . .
, ; #
,
" 4/8$ " #
: : :,
crashing : < .
. , 7 8
8 : ,
5 )'
4 % ,'=(,% 0,(1(.=1 :
,
9 7 7 . . . 4/8$ ".
Planning until controlling process during construction work are important activity of a project. Success or failing of the project caused by not maximal planning and insufficiently effective controlling, so that the project activity is inefficient. As the consequences of these impacts suffered project delay, decreasing of quality, and increasing performing cost. Project management working time drew the line by given schedule, so the manager of project shall get to anticipate condition changing.
PERT#CPM method can be utilized to manage project working time become more efficient and effective. In order to reduce the impact of the project delay and cost overruns, three alternatives methods can be drawn; (i) additional workforces/labours, (ii) working overtime, and (iii) subcontracting. Acceleration of duration is done on the activities at the critical path and total days that given on each alternative is equaled.
Result showed that subcontracting alternative figured out the optimal time
to finish the project which is 150 days with projects total cost
Rp21.086.217.636,83.
Keywords : planning, controlling, project management, PERT#CPM method,
Bismillahirrahmannirrahim
& ;/
8
>? " 4/ @ $ " 9
/# / # - 7 A,
# .
, . .
7 8
, 5 4 ; . 7 .
. . . . .
,
%, - , - . "/. ,
/ . # .
: ,
1, - 6, 5. , . - ! " - ,
"". # 7
,
2, - , 4, . #
), - , 5, ", $ 7 . " . & . ,
(, :
. :
,
0, ! 9 . : /, 5 9 . :
/# / # - 7 . #
. # 8
,
=, 9 . " , 7
,
3, # ! # / 6 . 7 # .
7 . .
. ,
', 4 & .
8 ,
, 8 7 . . . & . / . / .
. . .
. . . #
,
%, / 8 " %''(. . 5 . . B . .
D
. E . & . & . & . 5 . 4 . . ,
1, / 8 99 - / . & . ; . . " 5 .
" 5 . " B : . & . / . & . . 9 . 4 C . 4 .
/ . & :. F . " ! . 6 . 2)
" ,
2,
,
. #
, ?
: 7 ,
: 8 7 ,
Alhamdulillahirobil’alamin.
. 0 %' '
D
+
5 5&B&"& + B,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,
4 / + & 94! !, ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, G &5& 9 B B & +!& ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, 4 6&/&& ?4! ! &B!/& 94! !,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, &- /4&9 ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,
ABSTRACT,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, 9&/& G& /&4,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,
& /&4 ! ! ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, D & /&4 /&- B,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, D & /&4 G&"-&4 ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, D & /&4 B&" !4& , ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, D -&- !! / B&&5 /&9&
D
,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, )
2, ,% ? /# / #
-7 ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, )1
2, ,1 B /# / #
-7 ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, )3
2, ,2 F " 7 ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, ('
2, ,) /, 5 9 9
,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, (
2, ,( B /, 5 9 ,,,,,,,,,,,,, (%
2, ,0 ? /, 5 9 ,,,,,,, (2
2,% & ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, ((
2,%, + 9 Network Planning ,,,,,,, ((
2,%,% B 9 Critical Path ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, 01
2,%,1 7 Project Crashing,,,,,, 0(
2,1 ! 5 ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, =0
-&- F /
D
/ 2, ) : ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, =(
/ 2, ( 9 Crashing
,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, =0
D +
5
B & : 9 & " $ " ,,, &8
B &% + 9 Network Planning " $ " ,,,,, -8
B &1 9 ; . . B . B / 9 ,,,,,,,,,,, $8
B - : 9 & " 4/ ,,, 8
B -% + 9 Network Planning " 4/,,, 8
B $ : & B 9 ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, 8
B Project Summary Report ,,,,,,,,,,,,,,,,,, G8
B Project Summary Report & :
/ 9 ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, 58
B Project Summary Report & : + 9
B ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, !8
B G Project Summary Report & : ,,,,,,, +8
/# #
-&- 2
/ .
.
: , - .
,
: . . .
. 7 . . 8 ,
#
deliverable
. 333 , .
8 . .
7 , # deadline .
# ,
-# ,
7
%
,
-, "
: # . # #
5 # . , , 7
. , 5
7 .
: . . ,
9
7 : :.
: . .
. ,
9
.
# , # .
: #
. 7 ,
.
# .
7 ,
: . #
1
8 .
: ,
.
.
fixed cost ,
7 8
7
# ,
7 . #
, 4 # #
. #
, / #
, # .
7 ,
# , ?
,
7 .
. ,
7 .
2
/# / # - //- 7
0) 4 , % ,'(',''',''',,
& /# / # - //- 7
. .
. . ,
! , /, 5 9
7
, . /, 5
9 network 7 #
, #
,
# #
# , 5
. image
,
# ,
# 7 :
: 7 7 .
)
, /# / # - 7
7 %1 + %' ' 0)
/, 5 9 . %' ' .
, %1 + %' '
7 =)J.
/, 5 9 . %' ' ,
& %' '.
. .
.plumbing. 7 ,
7
7 #
, ?
7 7 #
4/ Project Evaluation and Review Technique
$ " Critical Path Method8 " + 9 ,
-&' 5 0
- .
7
, #
(
, - network /#
/ # - //- 7 K
, - /# / # - //- 7
K
7, - /# / # - //- 7
K
-&7 " &
, " network /# / # -
//-7 ,
, " # /# / #
- //- 7 ,
7, " /# / # - //- 7
# 7 ,
-&8 &
, " #
: ,
, " #
0
7, " #
,
-&* 5 2
- !, .
. .
,
- !!, / .
8
8 ,
- !!!, " .
: . . .
. ,
- !F, 5 .
7 ,
- F, .
=
Kegiatan proyek dapat diartikan sebagai satu kegiatan sementara yang berlangsung dalam jangka waktu terbatas, dengan alokasi sumber daya tertentu dan dimaksudkan untuk menghasilkan produk atau deliverable yang kriteria mutunya telah digariskan dengan jelas.
" # %''1
: 7
. :
,
" %'''
Proyek adalah suatu pekerjaan yang memiliki tanda#tanda khusus sebagai berikut, yaitu,
1. Waktu mulai dan selesainya sudah direncanakan.
3
3. Biasanya volume pekerjaan besar dan hubungan antar aktifitas kompleks.
5 C 4 %'') #
: ,
" & %''%
Kegiatan proyek – dalam proses mencapai hasil akhirnya dibatasi oleh anggaran, jadwal, dan mutu yang harus dipenuhi – dibedakan dari kegiatan operasional, hal tersebut karena sifatnya yang dinamis, non#rutin, multi# kegiatan dengan intensitas yang berubah#ubah, serta memiliki siklus yang pendek.
" " %''( # AThe project is
complex enough that the subtasks require careful coordination and control in
terms of timing, precedence, cost, and performance,A
'
. 9" 1 2
" 333 .
, 89
/ . . .
,
, 8" :
. .
: . . 7 : ,
7,
-,
, "
: .
. 7 : ,
, 9
,
:, 4 8/
-,
, 9 - 8
0 $ 2 1 2
%
7 * : . . ,
, / 9
. .
. , Deliverable
,
, / * :
9 * :
. . :
. . . 7
. , Deliverable
.
7 . . #
. ,
7, / !
. 8
7 : .
. : . ,
Deliverable
,
, / /
1
7 .
, Deliverable
.
Project Management Institute . 333 .
:
Manajemen proyek adalah ilmu dan seni yang berkaitan dengan memimpin dan mengkoordinir sumber daya yang terdiri dari manusia dan material dengan menggunakan tehnik pengelolaan modern untuk mencapai sasaran yang telah ditentukan, yaitu lingkup, mutu, jadwal, dan biaya, serta memenuhi keinginan para stake holder.
2
Joint venture .
)
7 .
, # scheduling . budgeting .
manpower planning . ,
, controlling,
" : 5 C 4 . %'') .
, Perencanaan, 7 . : .
8 ,
, Penjadwalan, . .
8 ,
7, Pengendalian, # . . .
, 7
# ,
5 333 3=
, / # (on time) # #
. .
. ,
, / (on budget)
,
7, / : (on specification)
(
'&-&7
" B 9 7 30% . + 9 Critical
Path Method8 $ " . 7 # 8
, $ ".
#
.
# , $ "
# . %''0 , $ "
7 #
,
. "
Network planning + 9
8
network,
8 .
#
,
0
5 . %'')
, * . #
, 9 :
duration #
resources . . . , 9
. #
,
-, + . ,
, 7 * * . #
# event, 9 event :
, #
# #
, / #
, 9 8 #
8 ,
* ,
7, 8 .
dummy activity, #
=
. dummy
8 ,
-# dummy # . #
,
, . ,
. 8
8 5 . %'')
, event .
,
, : ,
7, &
,
, 7 initial
event 7 terminal event,
& 8
, + &
-$ - .
3
)
*
*
)
56 '&'
$ 0 2 ; 2 $ 0 2
? " . %''(
, + & - $ .
%,1,
56 '&7
5 $ 2 $ 0 2
" 9 ? . 333
7, + & - $
%,2,
56 '&8
%'
)
*
" 9 ? . 333
, + & - $ .
- .
%,),
56 '&*
5 $ 2 $ 0 2
" 9 ? . 333
dummy
-,
)
%
, + &.-. $
. %,(,
56 '&)
56 1 0 6 2 < 5
$ 2 " 1 5
+
)
,
*
? 4 7 " 8 9 . 333
. 8
%%
56 '&4
< < 5 $ 2 " 1 5
+
,
-.
)
*
+
,
-. )
*
? 4 7 " 8 9 . 333
" 5 C 4 %'') .
. 2 9$ 9 2 activity#on#node @
&? 2 9$ 9$ 0 activity#on#arrow @ &?& ,
&? . . &?&.
%1
56 '&=
6 2 56 2 . "
7 : ? " . %''2
5 C 4 %'') #
. two#pass. forward pass
backward pass, forward pass, B B
%2
. ,
earliest finish # , B
latest start #
# , B latest finish #
# ,
L " D M NOOOOOOOO,OOO %,
L P ; OOOOOOOOO,OOOOOOOO,, %,%
B L " MB NOO %,1
B L B @ ; OOOOOOOOOOOOO,OOOO,, %,2
# #
. # 7 slack time , Slack
# .
5 C 4 . %'') ,
7 L B @ OOOOOOOOOOOOO,OOOOOOOO,, %,)
%)
56 '&>
1 2 $
, $
/
/
$ !
/ !
/
? " " ? . %'')
$ " Critical Path Method 8 " + 9
.
8 # ,
+ .
. 333 , B
Critical Path 8 #
, + . #
7 .
- . 330 ,
%(
trade off
# : crash
Kegunaan jalur kritis adalah untuk mengetahui kegiatan yang memiliki kepekaan sangat tinggi atas keterlambatan penyelesaian pekerjaan, atau disebut juga kegiatan kritis. Apabila kegiatan keterlambatan proyek maka akan memperlambat penyelesaian proyek secara keseluruhan meskipun kegiatan lain tidak mengalami keterlambatan.
'&-&8
4/ Project Evaluation and Review Technique
" 7 7 7
%0
/ 4/ Project Evaluation and Review Technique
.
. 7
7 , /
. #
,
- $ " #
7 .
4/
uncertainty # . 333 ,
" 5 C 4 %'') . 4/
# . #
. # . # ,
B 9 7 30% # #
# 7
7 . ''. #
# 7
.
''. # # #
, #
: . # : . #
%=
" 333 . 8 .
. 4/.
.
, : . .
8 4/,
, 8 . . 8
.
# ,
7, - 8 historical record .
,
%, ' . . ,
9 # 7 , 9
. #
%3
56 '&-(
! 5 2 : 2 $ 6
Operations Research Jilid 2. %''0
9 # . . . .
te # , & te
8 ,
te #
# . #
2 #
1'
56
'&--< 0< < 5< 6 5 6
Operations Research Jilid 2. %''0
'&-&* 6
4/ $ "
, 4/ 7
. $ " #
. #
evaluator,
, 4/ # 7 .
1
: # #
,
7, 4/ # . #
7 . $ "
,
, 4/ .
$ " ,
'&-&) 1 2
#
" # . %''( ,
" # %''( # :
.
construction method. .
,
'&-&4 $ 5
" 9 - - ! .
7 . , &
8
. .
1%
" # %''( #
8 #
, .
7 :
, #
# . #
crashing 5 C 4 . %'') ,
9 $ "
7 7 , "
# %''0 . . $ "
7 .
, ; # ;
, -
-7, ; 7 # 7 ;7
11
56 '&-'
5$ 5
? 4 7 + %. %''0
G # 8 ,
" 33) . # 8 .
.
# ,
'&' 0
"
& 5 %'') > 7
" 4/8$ " 9 ? & 6 .
9 # A. # : =2
4 0'',10),'''.8, 7 #
∆ ∆
)
0
12
. 21 , 7
# : ,
4 " %''%
A # " " 4/ $ "A.
# #
:
# , review
# , +
# # .
$ " , F
4/ $ " .
,
# B
" # %''( A& ? 7
" Least Cost AnalysisA, - .
# 7
" 9 9 2% %2J
4 %%,10',)=1.=% .%'J
,
4 ,=1=, =,(').=( %) 2
1)
4/ $ ". &
%''= A / ;
- 9 A,
: 7 . 7 . .
. ,
" 8 ,
- . 4
(),)'3,= 0.8 (=
)1 : shift ,
- / 6 9
9 ; %''= >? ;
-+ 9 $ " "A. crashing $ "
" )3
4 0,2)(,)%3,%=1.3', crashing :
7 . . .
moulding 7 precast,
4 # 9 9 7
# =' 4
1(
10
$ ". " crashing
1=
56 '&-7
2 5 2
13
7&- , 6 ? $
" 7
: 8: 8 . 8
. # . %''( ,
7&-&- , 6
F 7 .
, F
.
,
F #
. .
. . 7
,
7&-&' ? $
: 7 , :
2'
:
, ;
;
. 7
8 7 , ;
# #
: ,
,
# ,
7, 5
5
#
,
, 4 7
- .
# , .
# duration
: ,
2
7&' . 56
7&'&- . +
, 9 :. 7
. .
7 . . :
5 . 332 ,
, 5
#
,
, 9 :. 8
8 .
. 333 ,
# . # . .
2%
7, . 7 .
. 7 " C . %'') ,
, .
, - .
8 . .
" C . %'') , -8
,
7&'&' 56
.
/# / # - //- ( B 7
schedule #
7 4&- ,
,
7&7 5$
.
7 8
7 , .
8 . .
21
"
, ; # 7
; # 7 7 :
7
. : . . %''' ,
, ?
? 7 7
8 : & . %''=
7,
7 8 .
8 . . .
,
7&8 9
7 ,
7 ,
? # 7
, 7
7 crashing, "
22
#
, crashing
,
7 8
, & 7 7 .
: ,
$ 87
, , " 7, " , " , "
5 ,
7 #
# 7 . #
J /# / #
- //- ( B 7 ,
/
4/ $ ", #
7
, #
2)
, / . 7 #
# . # . # . #
4/ ,
" & 4 %''2 .
4/ $ " .
. $ "
4/,
7&8&-" 5 C %''( . $ " # #
. : #
, $ " 7 > A.
, + . #
. .
# . time
cost trade#off crash program, " 333 .
crashing
, + , !
# . :
,
, - # 7 .
, . .
20
, " 7 #
, & 7
8 .
# ,
7, ,
, 7
, &
. 7
,
7 ,
, 7 8
,
:, 5 7
,
& #
# ,
-,
7&8&'
. #
# #
2=
duration estimate 4/
# 8 . actual time
optimistic # pessimistic
duration # tail . most likely duration
# , 9
23
OOOOOOOOOOOOOOO,, 1,
L expected duration
L #
OOOOOOOOOOOOOOO 1,%
L L # L #
F
% %
O,,OOOOOOOOOOOOO, 1,1
)'
L
L #
L #
7 #
# TE
T(d)
,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, 1,2
C L 7
/ L #
/ L #
L
& C
7 : C,
S TE d T
