Pikiran Rakyat
NMLKJIHGFEDCBA
• S e n i n
ONMLKJIHGFEDCBA
o
S e l a s ao
R a b uo
K a m i so
J u m a t1
2 3 4 5 6 7 89
10
11
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
O J a n O P e b
o
M a r O A p r.Mei
O J u n O J u l O A g so
S a b t u0
M i n g g u12
13
14
1~
16
27
28
29
~
31
O S e p O O k t O N o v O D e s
Kearifan Lokal pada Pantun Lutung Kasar ng
D u h T e t e h t e u w a s a t e u i n gm u n j u l a n j e n e n g s a l i r a k u r i n g m a h d a r m a p i u x i r a n q
k u m a t e u i n g b a l u k a r n a m u n m u n g p a n g l e a k e r s a r a m a k e n a s u p a t a b e b e n d u
E
NAM
l a r i k t e k s p u i -s i d i a t a -s m e r u p a k a n p e n g g a l a n d a r i c a r i -t a p a n -t u n L u t u n g K a s a r u n g y a n g d i t u l i s u l a n g o l e h p e -n y a i r S a y u d i a l m a r h u m , p e -n y a i r S u -n d a k e -n a m a a -n p a d a z a m a n n y a y a n g t e r k e n a l d e -n g a -n k u m p u l a -n p u i s i L a l a k i d i T e g a l P a t i . E n a m l a r i k t e k s p u i s i d i a t a s d i d e n d a n g -k a n d a l a m t e m b a n g S u n d a c i a n j u r a n o l e h N e n g D i n i , y a n g b e r p e r a n s e b a g a i P u r b a S a r i , p u t r i c a n t i k d a r i K e r a-j a a n P a s i r B a t a n g y a n g d i -u s i r o l e h s a -u d a r a n y a k e h u -t a n l a r a n g a n .
E n a m l a r i k t e k s p u i s i d i a t a s m e r u p a k a n j a w a b a n a t a s u c a p a n P u r b a R a r a n g , k a k a k P u r b a s a r i , y a n g m e n g u s i r P u r b a s a r i k a r e n a d i a n g g a p t e l a h m e r e b u t t a k h t a k e r a j a a n y a n g s e h a r u s n y a j a t u h k e p a d a P u r b a R a r a n g d a n b u k a n k e p a d a P u r b a S a r i . L a r i k l a r i k p u i s i y a n g d i u c a p k a n P u r b a R a r a n g ( A n i S u k -m a w a t i ) i t u b e r b u n y i :
S i a i n j i w a n i - w a n i n a r i m a h a n c e n g a n a i n g p u g u h r a m a p i l i h k a s i h t e u n g a r a g a p h a t e a n a k
(Bersarnbung ke hal. 9 kol.
1)ANORI RNITA!"PR" C E R I T A " L u t u n q K a s a r u n q " d i b a w a k a n s e p u l u h p e n b a n g S u n d a c i a n j u r a n p a d a a c a r a p e m e n t a s a n " N q a d e r e s L u m g K a -s a r u n g D i n a T e m b a n g S u n d a C i a n j u r a n " d i G r h a S a n u s i a r d j a -d i n a t a J l n . D i p a t i U k u r , K o t a B a n d u n g , M i n g g u ( 2 9 / 5 ) .
*
sia deui teu rumasa
bijil pandeurieun aing
ayeunajung
geura lunta
tong aya
ZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
d iPasir Batang
A d e g a n d r a m a t i k t e r s e b u t m e r u p a k a n p e n g g a l a n d a r i p e n t a s
Setra Karesmen
( m u s i -k a l i s a s i p u i s i )Lutung
Kasar-ung
d a l a m t e m b a n g S u n d a c i -a n j u r -a n y -a n g d i g e l -a r o l e h B -a l e R u m a w a t U n p a d B a n d u n g , p a d a M i n g g u ( 2 9 / 5 ) s o r e d i G r a h a S a n u s i H a r d j a d i n a t a K a m p u s U n p a d J l n . D i p a t i U k u r N o . 3 5 B a n d u n g . P a r a p e n e m b a n g l a i n n y a U j a n g S u -p r i a t n a , R o s y a n t i , K a r i , I m a n M u s t i k a , H i l m a n , R i k a , E l i s R o s l i a n i , N a n a , D i k a , G i l a n g , R o b b y , F r a n s i s c a , N i s a j e u n g W i d i a , d e n g a npamirig
( p e n g i r i n g ) Y u s d i a n a , G a n G a n G u -m i l a r , O k t a , R i z a l , d a n Y u d i S u k e n d a ." D i g e l a r n y a a c a r a y a n g d i b e r i t e m a
Baranang Bentanq
Ha-repaan, Ngaderes Lutung
Ka-sarung dina Tembang Sunda
Cianjuran
a n t a r a l a i n d i m a k s u d k a n u n t u k m e n g g a l i n i l a i -n i l a i k e a r i f a -n l o k a l . A p a y a -n g d i t u l i s a l m a r h u m K a n g S a y u d i d a l a m p u i s i n y a b e r s u m b e r d a r i p a n t u nLutung Kasarung
y a n g d a l a m k e b u d a y a a n S u n d a m e m p u n y a i n i l a i - n i l a i s a k r a l , d i s a m p i n g p e r s o a l a n s o s i a l d a n r e l i g i u s ," u j a r R e k t o r U n p a d P r o f . D r . I r . G a n j a r K u r n i a , D .E .A . d a l a m p e r c a k a p a n n y a d e n g a n " P R " , s e h e l u m a c a r a t e r s e b u t d i m u l a i .H a d i r p u l a D r s . E n i p S u k a n -d a y a n g -d i k e n a l s e b a g a i -d o s e n J u r u s a n K a r a w i t a n S T S I B a n -d u n g . E n i p b e r p e r a n s e b a g a i k o n s u l t a n b e r s a m a p e n y a i r D i -a n H e n d r -a y -a n -a .
Lutung Kasarung
m e m a n gm e n a r i k u n t u k d i g a l i n i l a i n i -l a i n y a . D i d a -l a m
carita pantun
b u k a n h a n y a s o a l k e k u a s a a n y a n g m e m b u a t k i t a m i r i s , t e t a -p i j u g a s o a l g e l a -p m a t a y a n g d i s e b a b k a n n a f s u k e k u a s a a n i t u s e n d i r i . O r a n g b i s a s a l i n g m e n u m p a h k a n d a r a h , t a k p e -d u l i a p a k a h a -d a h u b u n g a n d a r a h a t a u t i d a k . A p a y a n g d i t u -l i s S a y u d i s u d a h d i g a r a p o -l e h D a s e n t r a d i b a w a h p i m p i n a n a l m a r h u m K a n g P o e r b a s a h p a d a d e k a d e 1 9 8 0 - a n .
S e l a i n i t u , m e n u r u t E n i p , a d a j u g a p e l a j a r a n m o r a l y a n g , b i s a d i p e t i k , a n t a r a l a i n , k e s e -r a k a h a n a k a n s e l a l u m u s n a h d i m u k a b u m i . P e n g u a s a z a l i m p a d a d a s a r n y a a k a n m e n e m u -k a n h u -k u m a n n y a , e n t a h d a r i a l a m , T u h a n , a t a u d a r i s e s a m a m a n u s i a y a n g r i n d u t e g a k n y a k e a d i l a n . " D a l a m k o n t e k s i n i , n i l a i - n i l a i k e a r i f a n l o k a l S u n d a l a y a k k i t a c e r m a t i k e m b a l i d i t e n g a h - t e n g a h s i t u a s i s o s i a l -p o l i t i k s e k a r a n g i n i ," u j a r E n i -p .
Sejak tahun 1979
P u i s i p a n j a n g
Lutung
Kasar-ung
y a n g d i t u l i s a l m a r h u m p e -n y a i r S a y u d i , m e -n u r u t U b u n K u b a r s y a h , l a h i r a t a s g a g a s a n K a n g P o e r b a s a h a l m a r h u m y a n g p a d a t a h u n 1 9 7 9 l a l u p u -n y a i d e m e m e -n t a s k a -n l a k o n g e n d i n g k a r e s m e nLutung
Ka-sarung
d a l a m t e m b a n g S u n d a c i a n j u r a n .Carita pantun
i t u s u d a h a d a s e j a k l a m a d a l a m k e b u d a y a a n S u n d a ." P a d a s a a t i t u k e n d a l a p e r t a -m a a d a l a h s o a l n a s k a h . K a n g P o e r b a s a h l a l u m e n g h u b u n g i K a n g S a y u d i . P a d a t a h u n 1 9 8 0 p e n u l i s a n n a s k a h n y a d i m u l a i , d a n i t u b e r j a l a n l e b i h d a r i s a t u t a h u n . S e t e l a h n a s k a h s e l e s a i , K a n g P o e r b a s a h m e n g h u b u n g i s e j u m l a h o r a n g u n t u k m e m
-b u a t g a r a p a n m u s i k n y a h e r a -s a r k a n t e m b a n g S u n d a c i a n -j u r a n ," k a t a U b u n .
O r a n g - o r a n g y a n g s e p a k a t m e m b u a t g a r a p a n p a d a s a a t i t u a d a l a h D a d a n g S u l a e m a n , E n i p S u k a n d a , U b u n K u b a r -s y a h , d a n T a d j u d i n N i r w a n .
H i n g g a l a g u i t u u t u h u n t u k d i p e n t a s k a n , k a t a U b u n , p i -h a k n y a m e m e r l u k a n w a k t u s e l a m a t i g a t a h u n . S e l e s a i d i g a -r a p l a l u d i -r e k a m d a l a m b e n t u k k a s e t d e n g a n d u r a s i l e b i h d a r i t i g a j a m . P a r a p e n e m b a n g y a n g t e r l i b a t d a l a m g a r a p a n t e r s e b u t p a d a s a a t 'i t u a d a l a h D a d a n g S u l a e m a n , Y u s W i r a d -i r e d j a , B a r m a n s y a h , T a d j u d -i n N i r w a n , E n a h S u k a e n a h , N i n a K . S o p a n d i , Y a y a h R o e t i , d a n T a t i M u c h t a r .
G a r a p a n t e m b a n g S u n d a
Lutung Kasarung
y a n g d i p r a -k a r s a i K a n g P o e r b a s a h i t u m e r u p a k a n u p a y a p e n d o k u -m e n t a s i a n p a l i n g l e n g k a p s o a l t e m b a n g . D i d a l a m k a s e t i t u s e t i d a k n y a a d a 1 2 6 j e n i s t e r n b a n g S u n d a , b a i k d a r i t e r n b a n g S u n d a c i a n j u r a n , c i g a w i -r a n , c i a w i a n , m a u p u n t e r n -b a n g - t e m -b a n g y a n g a d a d a l a m p a n t u n S u n d a i t u s e n d i r i . " I n i -l a h k e k a y a a n t e m b a n g S u n d a , y a n g k i n i n y a r i s m u s n a h i t u . K a m i s a a t i n i t e l a h b e r u p a y a u n t u k m e n y e l a m a t k a n d o k u -m e n i n i , d a n i t u -m e -m e r l u k a n b i a y a y a n g c u k u p b e s a r . P a r a p e l a k u n y a s a a t i n i s u d a h m e -n i -n g g a l d u -n i a ," u j a r U b u -n .D a l a m k e s e m p a t a n y a n g s a m a , Y u s W i r a d i r e d j a y a n g p e r -n a h t e r l i b a t d a l a m g a r a p a -n t e r s e b u t p a d a d e k a d e 1 9 8 0 - a n m e n g a t a k a n , a p a y a n g d i g a r a p G a n j a r K u r n i a m e r u p a k a n u p a y a y a n g p a t u t d i s a m b u t s e -m u a p i h a k . " D a l a -m p e n t a s y a n g t i d a k u t u h i n i s e t i d a k n y a t a d i k i t a m e n d e n g a r k a n 2 5 j e -n i s t e m b a -n g S u n d a y a n g t u r n -b u h d a n -b e r k e m -b a n g d i t a t a r
S u n d a . U n t u k i t u , t a k a n e h b i -l a t a d i m e n d e n g a r a d a o r a n g y a n g t e r k a g e t - k a g e t m e n d e -n g a r -n y a , k a r e -n a m e m a -n g a p a y a n g d i l a n t u n k a n i t u n y a r i s p u n a h ," u j a r Y u s y a n g j u g a d i -k e n a l s e b a g a i d o s n k a r a w i t a n d i J u r u s a n K a r a 't a n S T S I B a n d u n g .
Y u s b e r h a r a p , j i a P e m e r i n t a h P r o v i n s i J a w a B a r a t m e l a l u i D i n a s P a r i w i s a t a d a n K e b u -d a y a a n i n g i n m e l e s t a r i k a n k e -s e n i a n t r a d i -s i o n a l S u n d a , i a h a r u s m e n y e l a m a t k a n d o k u -m e n t a s i t e -m b a n g u n d a
Lu-tung Kasarung
y g s u d a h d i -b u a t K a n g P o e r -b a h p a d a d e -k a d e 1 9 8 0 - a n . " J u m l a h 1 2 6 j e -n i s t e m b a -n g S u n d a y a n g a d a d a l a m k a s e t i t u b a n s e d i k i t . S a y a y a k i n d i a n t a p a r a p e -n e m b a -n g S u n d a s e n d i r i a d a y a n g t i d a k t a h u ," k a t a Y u s , d i a m i n i o l e h U b u n K u b a r s y a h .