DIST
Untuk Mel
i
TRIBUSI KEKAYAAN INDI
DALAM EKONOMI ISLAM
Disertasi Ini diajukan
elengkapi Persyaratan Memperoleh Gela
Dalam Bidang Ilmu Agama Islam
TAJUDDIN POGO
Nim : 04.3.00.1.08.01.0054
Promotor :
Prof. Dr. Ahmad Rodoni, MA
Prof. Dr. H. Fathurrahman Djamil, MA
DIVIDU
M
elar Doktor
ii
! " # $ $ ! % &'(
) * +
,$ ( ) - . " ) / +
/ (
%$ + 0 ! 1(# % % / ) + % /
23 $ " 4
-) + + + $5
6 +
+ 7 )
8
6 $
2)
+$
$ 3 ) +$ + ) - $ ) " 3) " $ +) + ," $ " ) + $ ) ) $ $ + "
+ " ) " $ ) + $)
6 ) + " + +
iii
++++
6 + + $
9
+
+ 7 )
8
6 $
2)
+$
$ + $ ) + + !
+ ) ) ) + : $ 6 + +
% ) (& % $ (
iv
++++
6 + + $
9
+
+ 7 )
8
6 $
2)
+$
$ + $ ) + + !
+ ) ) ) + : $ 6 + +
% ) (& % $ (
v
Persetujuan Penguji
Disertasi berjudul, Distribusi Kekayaan Individu Dalam Ekonomi Islam, yang ditulis oleh Tajuddin Pogo, Nomor Induk Mahasiswa, 04.3.00.1.08.01.0054 telah dinyatakan lulus dalam Ujian Promosi pada tanggal 7 September 2010, dan disetujui untuk diserahkan ke Perpustakaan Pascasarjana UIN Syarif Hidayatullah Jakarta.
Jakarta, 29 September 2010
Tim Penguji
Prof. Dr. Azyumardi Azra, MA (...) (Ketua Sidang/Penguji)
Prof. Dr. Ahmad Rodoni, MA (...) (Pembimbing/Penguji)
Prof. Dr. Fathurrahman Djamil, MA (...) (Pembimbing/Penguji)
Prof. Dr. Abdul Hamid, MS (...) (Penguji)
Prof. Dr. Amsal Bakhtiar, MA (...) (Penguji)
vi
261 , 9, . 29, ,9,/@.,
+$ + , 3. $ + +
-) " " ,.,3.A 9 B $ +
, 6 < < , +$ + < $ $ + )
> < , > < , > < ,
> < , >>>> < .< .< .< . ,$ < )
$ )
)
$ )
/ C CD CD % C
> CD E ; ) =
7 CD ) )
6 C$
6 C$ 6
9
F B B
C + +
C + +
G C +E + ; )
=
6G C E ; )
=
G DC E ; )
vii
FG CD BE B ; )
=
H, H 7 $ )
+
* *
? CD < <
I C< J J
7 C< ) )
. C $ $
C
C
K C > CD
C E
> L > B M " + <
CD
L ) < ; = CM C E $ ) ) ; E C<= $ ) < ; =
/ 0 ) $
0 ) $ $ ( 0 ) $ 9 ) "
0 ) $
C
C
C
viii
$3J $ BB $
$3+ + H H
$3H +E $3 E
7 7 7 7
,$ $ $$N " + ) " $ + ) ) ,$$ + + + $ ) 3 ) " " $ + + " $ + ) " $ +
+ + $ + $ ) " " " $
+ ) $ + " " ) +
) $ " $ + ) ) +
" ) " + " ) $ " $ + + + + - ) + + " $ + ) ) " 5
• 7 , / ) + +
) ) + $ " $ + ) $ + $ " $ + $ + ) + +
• 6 ) ) $ +- + : < > $$ % ) < 69 ,B ,B , $ ) ) ) + " ) " " $ + $ " " ) $ + ) " $ + + +
• / " ) < 6 , 9 , < 6 > ? 6 $
, " " $ + $ $ )
) " $ + ) 3
) " ) " $ + + +
ix
• $ + << " + ) ) $ +- + : 8 + + +$
;: = < > $$ % ) $ ) " $ + $ $ + ) " $ + + +
• + - 2 )3 ) - , ? $ , B)
, + J , > + ) + 8 +
) $ + ) + +
• $ ) $ ) + + ) ) )3) ) ) ) 8 +
+ " $ + ) $ + ) + +
• ) " $ ) + + + +
7,6 2
• 3 + ) $ ) ) + $
" $ ) $
6 + $ ) $ + " ) $ + $
" $ + ) + + + ,$$ $ + $ + )
$ "
K ++ $
x
,/ 9,7 ,/,/ 9,79,7 ,/ 9,7
> + $ " $ )) + + ) ) 8 " ) ) ) $ ) " $ ) ) $ + + ) "
) + ) $ + + + $ +3$ + " " + "
E+ C H <<
C
C
$ " ) ) + + " $ ) " ) + " $ " + "3" + " ) $ + +6 + + ) % 9 $+ $ )
,
<
% + -
;> 8 , > 8 : 8 + ++ &' = ) " + ") )+ + " + " " + $
) )+ + $ 9 $+ ) $ $ + "
8 + ) 3 ) ) )
) 6 + + ) " + "
E+ C
H <<
C
C
3 ) ) )
6 + + ) + $ ,$ A
A
+
+$
- 2-
-
; ) M+ ++ & O=) 8 $ ) - " ) ) ) $
) + + $ +3$ + 5
/
K )
- 8
6 +
$ 2J
6 + + ) $ $"$ ) +
/
K )
- 8
6 +
$ 2J
+ ) + + + + ) ) 8+ ) " + "
E+ C H <<
C
C
6 + + ) C+ < ,$3I E C
6
,$3I
K ,$3,) $ CJ < C $3 J +E C
$3 +$ C
;7 6 C K !# &&!= " $ F ) / H7 + " 7 $ 2) 6 $ ,$3I ! C M ;6 + + 6 ) " +- + ; += : 8 + + +$ ;: =7 $ ) ( '= $ +) + 3
) $ ) $ " ) ) )) ) $
) + " $ ) +" )3 +" ) ) ) +" $ + + $ + + + ) 8 + ) ) " ) 8 ) $ ) <
+ ) " ) ) 6 + + + $ $
" " + " ) ) + ) + + " + "
E+ C H <<
C
C
) + + $ < ) + " $+ " + + ) ) 8 " $
$ " + "3" + " + + ) ) 8 ) )
+ ) $ ) $ " ) +$
xi
/ + + 6 + - ) ) "
+ + $ + ) ) + +
) " " 6 + + ) ) " ) ) " )
+
,$$ C
" + " )" + ) " ) " +
" ) < + $ )
6 ) ) " ) 3 ) + + + + $
) +$ 3 $3I ! C + - + 3 )
+ + ) ) " $ + $ ) C 3) C <+
+
E
) 3) $ " < ) ) 3 )
$3+
C+
$3+
H
) $ + + + - ) " <+ ) < ) " + $ + ) ) ) $ < )
) +$ $ ) ) + " ) $ +
) + " " ) ) 3 + )
!" #$% &'()*+ ,
- #. #/0 !1 #2+ #3+ 41 56 (7, 0 8, 9:6 !+(;#+ <= >
4; 0 ?@:A !BC1 5)+ !+ DC+ !B=(E#+ FBGH)+ (I*/ DA
J
K (31L !2C+
(M"L 0DN/ FBN$6 ,
!BC1 5)+ !+ DC+ O (N/ K ?PQ 5G1 ?R@1 41 5)+ (7, (BPR7
J
"#
<=
ST D1U6 !+(;#+
VA()W > X+
5Y !1#
Z
!+ DC+ !1#ST
[
(E (=
Z
!C/(Y !CN$/
(E (=
&'
\
])^-
#2+ 0DN/ 5=
(M% 0DN_ FPC)1 (RBE
J
!A(YL 5= 0DN% <=
(M% D7 `P7 aPb)+ !B2BW c7 UM+ `P7
J
4/
(/ d. 0DN/ X+ !1#ST > c@1 e f+
(g `P7 X2h
#3+ K (S" ?i0 j= c1<+ fk+ l (BHm)+ nDG6 K
#YL
J
!+(;#+ <=
(M% D7 `P7 aPb)P+ (31L !2C+
(M"L 0DN/ DG6
<= D1U6
&'()T !+(;#+
!1#S*+ > (/(I;L 5:6 e(C+ 5CM/ op
!1
(q)i-!B/];L
[
515BT
Z
c6 (/ rT(; !CN$/
& O
\
!s]s r.#7 t+
!+ DC+ FPQ
9b)/
uv7(R)Y- (E#+ !1
(q)i-!BY()TL ?RC+
5^l DB"5)+
!BC1 5)+ !+ DC+
J
<=
!+(;#+
!BY()TL ?RC+
5^l DB"5)+ FBN$6 5" ?Bw(2)+ c/ D1X% 4m6
!w(^ !BC1 5)+ !+ DC+
0DN/ `P7 (*A
M"L
(31L !2C+
(
xii
<= j7D6 (RW
&'()T !+(;#+
(q)i- K ]^l jBG+
(.#G+ x;51 op
v/];L
[
#=(G+ !N=
!# &&!
\
(mBA c1D+ vW !+(;
y
!+ DC+ 5I2/
> !1
(q)i-z#G+
y
[
(BPC+ (; D+ K
5)WD+ !+(;#+
=
L !C/({ K
!B/];
c*; !B/5@|
(}(~B+(W
(6 (W(BY51
( '
\
!BR*)+ > ]^l jBG+ !B•0 `P7 DW0 t+
> !1
(q)i-]^ c/ !1 (q)i- !+ DC+ FBG€ DG6
];L
4B• FBPg
]^l
(‚L jB+(C6
!$:Tl
0 4R)ƒ 0 #2+ „5)M/ `P7 5; !1
(q)i-M+
…i(*6 !+(;#+ <=
!+ DP+ !/(C+ !;(B
O (N% D7 5G+ †CA 5" ?Bw(2)+ c/ D1X/
(31L !2C+
(M"L 0DN/ (RB; - !Bi]^l
J
!1 #2+ #3+ 41 56 (7, K
D‡ -(ˆ `P7 XBW#)+ 5= !+(;#+ <= ‰A (RI*BA #2+
J
!1#ST !+(;#+ <= †E#6
D+(T
> D*W
y
Š (M% v= (/
X{
l
> (M%
5%
[ y
!/(C+
U:+ !2MP2+
&
\
(;0 `P7 (M% ,DN/ c7
e „<+
5%
!B7(R)Y- !B+ UM% `P7 ‹*1
j= c1<+ (2Cm+ ‰/ #Œ (Y(" !BNP6 K !W (:% K (B*}•+
#3+ K (S" ?i0
J
])^- ?Bm2)+ ,
(I*/ #2/ - t+ Ž !*; 5= (q)i- „5)M% >
c7 (m10
#)7 5=
(q)i- > !BY()TL !1#:N+
DG+ ‰A ])^- c1(N)+ 4i
8, !CY #%(A
!B75.5/ !BTz#i (1z v/];L (q)i- K #3+ 41 56 c7 a)@+
!15N*+ o1 ("l
(7, •:A
K o1D|
#• 9M2)+ a)W !;
!1 #2+ #3+ 41 56
!T (G/ ?BP€ (IPBP€ ‘ !B7#:+ !;(BM+ c7 a)@+
!CA l a= <% K DRC+ a)W ‘ f+
!BN1#’ 4'(i 8, (*);-(A !B“ (6
>
0DN/ v/];L (q)i]+ 0 ‰N6 !E]Q 5N*+ ”1 (6
1#E
D
4R)ƒ •;
#3+ ?^D+ >
(2)+ `P7 aPb)+ > (*1(N)/
,/ 9,A ,/ 9,A ,/ 9,A ,/ 9,A
xiii
+ 8 + - ,""$ - < " - "$
E+ C H <<
C
C
" - - < + - + - "$ + $ + " - "$ + < + 8 +
-+ -+-+ + "" + < % 9 $+ + )
,
<
% + -
;> 8 , > 8 : 8 + ++ &' = +" - < " - "$ < J $ $ 6 << - - "$ + " - "$ + + J + <8 - J $ > 8 9 $+D+ + -$ 8 - + < " "$ $ -) ) + - < - + < +
$ ++ < + ++ << + " - "$ <
E+ C H <<
C
C
) $ -) " "$ 8 $ $ + - < - + < + $ ++ <+ ++ $+ + "" + < + < + $ ,$ A
A
+
+$
- 2-
-
; ) D+ ++ & O=<< 8 $ + - - - + - $< + + " ++ $
5
)
"
- 8
+
$ J
+++ + + $ ""$ - <
) "
- 8
+
$ J
+" - $$ + " - "$ <E+ C H <<
C
C
+ ++ $+ + "" + < + < + < $3I
9 $
<
+
$+
+$
- 2-
-+
;A 6 K !# &&!=+ - < F ) / QA - " < 2- - % + - I D R
;6 - $ 6 ++ * +$ - : 8 + ;: =
7 $ ) ( '= - " + B - <
+ $+ 8 $ " < +$ - 2- -+ "$
+" - + < < -+ +" $ B $ B < $$ - -- 8 + 8 $ $ 8 $ - $$ - 8 - + " $
-<< - + + ++ $ + - < - +
+ < 8 $ $ + + ++ +- ++ + $
+ < + $ " - "$ + +" - $$ " - "$ <
E+ C
H <<
C
C
+ ++ - + < 9 $ 6 ) QK +
2J $ P 2J $ < 9 + - + R ; $ + " $ - ,<< + & = < 9 + - 3/ + - "$ + - + < - $ 8 "$ - < + - $ +" + $ < " "$ $ ++ < + + + < " "$ $ ++
-K < - 8 + + < $3I D C - $$ > + + < $ + S"$ <+ > M A
)+ )+ < < + ;+- $+ +" - = )+
-+ + < +$ - - -+ )+ <
+ " $ - $ B - " 8 $ + " - $ < - + + < " " - $ " + +- 8 +$ - - -+ +
-xiv
6,? ,9
6,? ,9
6,? ,9
6,? ,9
"
. + TTTTTT T TT T T TT
. +
+$ + , 3. TTTTTT T T TTTTTT TT 8
7 TTTTTTT TTTTTTTTT T TTTT T 8
, + )TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT 8
6 < + TTTTTTT TTT TTTT TTT TT TTTT T T S 8
/,/ $ TTTTTTTTTTT TTTTTTTTTTTTTT
, . / $ ) TTTTTTT TT T TTTTTTTTT T TTT
/ + $ TTTTTTTTTT TTTTTTTT TTTTT TT &
< ) + + $ TTT TT TTTTTTTTTTT TT &
( + + $ TT T T TTTTTTTT TTTTT T
+ + $ TT T TTTT TTTTTTTT T T T
A 7 + ) TTT TTTTT T TTTTTT TTTTTTT T
6 $ TTTTTTTTTT TTT TTT TTTTTT &
2 < 7 $ TTTT TT TTTT TTTT T T(
? $ TTTTTTTTTTT TT TTTTTT TT TT (
* + ) + TTTTTTTTTTT TTTTTT TTT T(
/,/ 7 " 6 + + 7 ) TTTTT TTTTTTT(O
, : + ? + 6 + + 7 ) TTTT TT TT TT T T(O
/ + "3" + " 7 $ 6 + + 7 + T TT TTTT !
A + " ,$ + 6 $ 7 ) TTTT TTTTTTTT TT T !
6 7 " $ ) 8 : TT TTTTTTTTTT O!
2 7 ) 7 - ) " $ 7 6 + TTTTTTT '(
/ + 7 ) $TTTTTTTTTT T TT TT T T'
( / + 7 ) )+ $TTTTTTTTTT TTTT TT
% " $ TTTTT TT TTT T (
/,/ ) 7 " 6 + + TTTTT TTT TT &!
, / 7 + + 7 ) :) 7 " TTTTTTTTT&!
/ 6 + + + "
E+ C H <<
C
C
TTTT TTT TTxv
( + "
H <<
TTTTTTTTTTT TTTTTT TT T T+ "
4
C
TTTTTTTTTTTTT TTTTTTT TTT (A 1" $ + + )+ 7 ) TTTTTTTT TT TTTT T !
6 : + + $) 7 ) TT TTTTT TTTTTTTTT &
2 ) ) 6 + + 7 ) TTT TTTTT T T (
/,/ 0 - " $ 6 + + 7 ) 8 !!
, ,"$ ) + ) " H << ) - " 6 + + TT T !!
/ , 7 + - O!
A :+ > O&
6 7 + - " 6 7 6 < , 'O
2 - ) )
E ) C
7 2) TTTTTT TTT '? + " 6 + + 7 ) 8 TTTT TTTT !
* - ) $ " 6 + + 7 ) 8 TTTTT TTT T &
/,/ 0 + ) $ + 6 + + 7 ) 8 &!
, ) "
E+ C
$ ) 7 ) TTTTTTTT TTTTT ( (/
4
C
6 $ 7 ) < TTTTTTTTTTT TTTT ( !A ) $ + 6 + + + ) ? $ + < F ) ( '
6 6 + + ) + 7 +) ((
/,/ 0 " ( !
, 7 + " $ T T TTTTTTTTTTTTTTTTTT T TTT ( !
/ TTTTTT TTTTTTTTTTTTTTTTTT TT T ( &
6 < + ) TTTTTTTTTTTTTTTTTTTT TTTTT (
! "
# $ % #
% "
" " & $
" "
" " " " #
' "
" $ (
! " %
# % "
$ % % % "
# " "
" " " " )
" " " $" % " * +
! " % , - %
! " % - ! "
& % % ! " "
% " "
" # - % "
" . / " , ) , 0 1 2 3 3 4
5 " % (66*7 8 9 - 2 5 : - 0
) *6 &;6&6 ) 2 < &==&7 / >) , 2
" ?9 - 0&==;72&&$&*
( / " 5 : % < @ < 05 2 5
@ % &=;&7 ($A
* < : >B - )
-" @ % @ - " @ % - ) ?
< : > " % &=C6D 2 " @ ?
@ " 0+ &=C&7 C " $ > "
E % F !<2 ! E % ! ? "
% " " " % %
- " %
-" % " " %
G
< ' ! "
# " "
% " 9 #
" " % %
% " #
&=G6$ / " " % 5 "
% &=A6$ &=H6$ %
" A! "
% " " # % "
# " % H
! ! # C " #
! " - - % # %
# @ " # % " %
% " " $ " .
" " % +
G I 9 % 9 9 5 - 3 - 2 I %
: %0 2 &=CC7 G(
A " # " 2
@ ! 0 7 9 5 9 %0 1 2 &=;&7
# " % < : 9 @ % 5 2 5 - 9
3 0 1 2 5 @ % &=CH7 ) <% >
? / - J G 0 &=C;72 CC&$C;* <%
> 9 % @ " 5 ? / - JJJ A2
0+ &=HA72 GCC$G=&
HK L K $ M % $9 L : % $ : M L $ L % 0! 2 L $ - L
&===7 (CH
C # " 2 "
" " % $
" # # # "
- " % " "
% % # " #
" % %
! " (A
% " - % # % " "
< " ,
" "
" I @ % ; <
I = " &=;6$
" % " &==6$ ! " "
# %
" #
" " " " % "
$ . "
" % "
" # " % $
" " 09 5 7 ' % .
% . " @ # # "
% - " % %
# " %
% . " "
; % " " - - " #
@ - % " %
% > ? 3 I 3
01 % 2 5 E % 5 (66*7 A($A*
= " / < ! % "
" " % %
- " # @ # %
% % 3 I
" %
# @ &6
$" %
" % " "
# " % " #
% && % " $ "
% " @ % %
" " < %
"
% &( % % %
" " % % %
% % # %
# % $ %
&*
% # " " $
" % " " " #
&6! " % " # , - %
" % " $ " @ " %
" " " % <
I 01 % 2 (66*7 AG$A;
&& 5 > : % % E N < ' ? " %
-- 0&=CC72 (H($(HH
&( 9 " &==6 " &C6 # $ " " "
" 9 - " $
" # $
9 < #
" # % " $
" " % % %
% $ " $ "
% % &66 # $ "
# # 9
E # I , 0 2 < , &==;7 ;6$;&
&* " % " "
" # " "
# % " E % "
5 > @ " / ? / ) < % %
% - - %
# " " % %
(C % ( &=GA "$ "
" # " " % %
" # " " % %
"
J 8 ! # " ** &=GA
% " 0 7 " #
" " " $ % . 0 7
% % @ . 0 7
" .
0 7 " % "
" E - % "
% % %
# # " 0 $
%7 # " %
# - - %
% &G % " " " #
% &A " /
# " % &H
! " " " " "
" " " @ # 0 7 "
&G " $ 9 E %
0/ 2 $ &==(7 2 E - < # - 0/ 2 $
(66&7
&A # % # " " %
" " < 9 @ " 9 3 0 1 2
&=;=7
16The major new trends in global economics, politics, and social life all point toward a "global
@ # 0 7 # "
" " %
" " " % .
% " % 0" " % " #
$ 7 0" " %
$ 7 " $
0 " $
7 &C
! - " " % "
% " % $
% % " "
" " % " %
" " % " # "
" # "
" # < 5 / 0&==(7
" % " 0 7
" # " " " " % % "
" # &;
0 7 < (6&6
*& 6( # # &* ** "
" (66= "
&G &A " % *( A* # # (66; %
&C) 5 >3 2 + - @ / ? " %
-- (H 0&==C72 *$*6
18J. Cullis and P. Jones, Public Finance and Public Choice Analitical Perspectives (London:
" &A G( " &= %
# (66; (66= " =6 # #
" " &66 # (69 " "
% # #
" $" " $
" " " " #
" (&
% % " " " "
"
% % $
%
" # %
" % / E O#
- OE % : % " "
" " % " % "
# % %
% " " % $
&=! % E" &(* 666 "
% " " E" GA6 666 "
! < 0 " 7
+ , 0 +F+ 7 "
% " E" & # " " % +
# " " "
% 0! " % 7
(6 % %
>< % " "
O " # ! <
" ) / 0&;F;F(66=7 9
< - $- % " #
(& $ " 2 ) ! " #
$ # >/ -
@ - - % - ? E ((
# %
" # % # %
# # %
% " -
% # # # " "
% M L < L# L "
< (*! < L# L %
- - K -- % # $
% (G M L
" " % # " %
- M L L %
" "
" (A %
" % # $P N
" % .
- " " % # %
" #
% % Q
% # %
" - " %
% # %
(( / E 9 % - / 0 @ < 2 @ @ % &=C&7
H=$;6
(* " % " # % . M - %% $E M L $
< L - L % $E L: $< L 0! 2 L $ L 7 &CA$&CH
(G $P D L L $ : 2 (C*
% " " 0 97
" $" # % % (H
" - # " " "
" " " " "
$ % $ % " . "
" % " # "
" $ % " # %
" - % % %
" M L ‛-- L L % #
% "
" " " "
% % - - -
" " %
@
&&&& ---- < < < <
" % "
L L (C $ # % " %
# " %
" " % " $
% % " " "
(H " " < " "
" " % 0 97 " ;GG &*6
0E9 7 &6 " " (G < (66; > 9 %
< ? E " (G < (66; &
(C " # $P D L " % % .
> % $
% $P D L L $ L % L 2 &= #
% $ % $P D L % $ < !
# " " " " #
# " @
" $ % "
" " % % "
" " # " %
" - % " . ! $ (;
# % " " " "
% % % "
$ % (= " / "
% % " % < " %
% 0 @ 7
-- % $ % %
% % # %
% " 0" " 7 - " 0
$" 7 , " 0
% " 7
# % % " -
% #
! " %
" " " % % % #
# % " "
" % % %
# " % " " " " %
(;E 1 ! < > " @ % E 3 .
3 ?3 @ " 8 *& * 0(66*72 AC&$A=6
(= $ M- M L - $ L " * 2 &7 9 " %
0 % 7 (7 ! % 0
" 7 *7 < % 0 7 % $E L $
% # " "
*6
$ "
" # " %
*&
9 : %
0E - 3 7 % $P D L %
% " L L K L % &G6 %
L % " L $ M % C
L $E L $ M- L *( % L %
% ! % "
%
. @ @
" " **
" %
" M L K -- L L
$ "
" 0L L 7%
% " % 0 M L 7
$ "
0K -- 7 " " "
*6 $P D L L $9 2 *G
*& $P D L L $< K L #2 &= S (&
*( $E L $ M- M L < K# < - L $I L,M $P D L 0 2 L $I 7 &C(
** 1 - 9 % P 2 9 ' 9 5 % 0< % 2
5 " &=;=7 &A(; % " % %
- " % % %
@ % #
*G
% " "
# % % "
% "
" # $P N "
L % " % *A % -
" " # " "
$ " + E
" " # % "
" *H " M L K -- " *C
*G $ L $P M L % L < M M L
I M $ M L % $! , # % $/ L K M L $P D L 0 2 L $I 7 # ' (H
! " K -- # " % . E 2
> % % 0 7 % " %
# % 0 " 7 % " " " %
? $ L L L < M L M M M $ L 0 $E % L M
! 2 L K L $! &==H7 # &(=
*A " % $P D L % . $ : 2 (C* L
K L 2 =( $9 2 *G$*A $ # % % .
E . O " % 0/
% 7 - %
$ % % $ % " ? $
L L L < M L M M M $ L 0 $E % L M L K L
$! &==H7 # &&(
*H
E .> " % $ "
% " % O % % . O "
% " % E QO # . O "
? L L L % L K $ # L % L L L 0 2
L $ M &=H=7 # @ G** &*;A
*C " M L N -- % # $P D L % . O
# % " 0# 7 $
0 # % 7 " 0 " 7 "
0 % 7 "
% " ? $P D L L $ LD 2 H " % $
% $P D L < ! <
% "
" - % % - - - *;
" " $ " "
" - $ " #
$P D L $ $
" - % $ % " $ %
% $
" % # " " - $
% "
$ %
( < < < <
< " %
" $ .
# $
$
" % @ "
# " $ % "
"
#
" " % %
%
# " %
@ " % " " # %
" " " <
-" % "
*; " . T " D - ) +9 ! %
**** < < < < " "
" " " .
" " %
" " % @ "
% "
@ Q
" " # #
% # "
# " " Q
" " % @ "
# " $ %
% "
Q
5 5 5 5 ! #! #! #! #
% "
" " " "
-" % " " " "
-- % " " " " "
% " " # # " %
" % "
" " " - *=
" %
% " " "
39Lihat John Arthur and William Shaw, eds. Justice and Economic Distribution (Englewood
" % " " " " " G6 +
# "
# G&3 %
9 0 $ % " 7
0 $ % " F! " 7G( %
9 " " # 0
" " %F : %7 % " " "
-@ % "
" " " " - " @
" 5 % 0&=;H7
" 9 " # 5 %
" "$" " % " @
" G*
5 %GG % " " "
% " $P D L % 5 % % "
" " @ @ "
40Lihat Mahbub Ul Haq, The Poverty Curtain: Choices for the Third World (New York,
USA.: Columbia University Press, 1976) dan Weisskoff, Richard and Edward N. Wolff, “The Structure of Income Inequality,” Journal of Development Economics 9, North Holland Publishing Company (1981): 205-228.
G& " # $ % "
" " " < - , > @ /
I < % ? < % I -
< - 0/ 2 5 - ! , , @ %
&=;(7 (A$*6
G( " %
" " % "
@ @% %
G* E " >!
E % ? ** &=GA % %
# " %
# # % % . " #
GG< 5 % 5 9 % 0 1 2
@ % " # !
@ . 9 3 @ %
: %GA
" T % 0(66C7GH $ $
P D L @ %
" $ " "
@ " @ - % "
# $ $P D L
-" : %% 0 $ "$ "
% " # " $ $P D L 7 %% 0 " $
" $" 7GC
T % % - # "
" % %
" % @ " "
" < " -
% # " $P D L "
" "$" " " %
L G; " %
-" % @ " % # %
" "
#
GA< 5 % 5 9 % 0 1 2
< D &=;H7 C$=
GHT % >! " ! $P D L ? 01 % 2
" # 0 7 @ 0 7 ! #
(66C7
GC $ !
" % % ! " %
" M L K -- L L
G;I - " " " %
# "
M $/ ,M %% $9 - LL $ L 0 2 < $
%
" " % " " " #
# % "
% % - "
# " " " "$" " % " $
$P D L G= " #
@ " # " - "
$ #
! " # " % % <
P K / % % < L - L $ : M L $ L % %
# # "
A6 % " 0 7 " 0 : %7
"
" 0 7 A& # "
" % " "
# % A( " " "
- " % " " " %
G= " # % $ % $P D L %
< ! < - P 0! &==H7
A6< P D / % < L M - L $ : M L $ L %0! 2 L $ - L 7 *A
51
Menarik untuk dicermati pendapat Sumitro Djojohadikusumo yang menyatakan bahwa pertumbuhan ekonomi dan segi pemerataan pendapatan menjadi dua sayap kembar yang tak terpisahkan dalam satuan gerak pembangunan. Sehingga akan terwujud pula keseimbangan dan efisiensi dalam kegiatan produksi dan keadilan dalam tata masyarakat. Lihat, Sumitro Djojohadikusumo, Indonesia dalam Perkembangan Dunia: Kini dan Masa Datang (Jakarta: LP3ES, 1991), 147.
52Ada beberapa jenis pertumbuhan dan akibat-akibat negatifnya yang harus dihindarkan.
Pertama, Jobless Growth, yaitu seluruh perekonomian tumbuh, namun tidak memperluas tenaga kerja. Kedua, Ruthless growth, yaitu pertumbuhan ekonomi yang kebanyakan menguntungkan pihak yang kaya, membiarkan jutaan orang tetap terjerembab dalam kemiskinan. Ketiga Voiceless Growth, yaitu pertumbuhann yang tidak memberdayakan masyarakat dan membungkam suara alternatif. Keempat,
" % "
% # "
% # # - M - L%
" % % % " #
# % %
" % " " ! - %
A*
% " %
" #
" % " % % " %
# -
# % L AG / "
" " "
/ " $ ! $
% % # % " # "
"
" " % $
$ # %
" " % " " # " $
% " " + $ " #
" " " %
AA
pemborosan sumberdaya yang dibutuhkan generasi mendatang. Lihat Richard Posner, The Essential Holmes (Chicago : Chicago University Press, 1992), 161.
A*! - " &=$(* < &=;*
-< : " @ /
I - %0 ! 2 9 I &=;;F&G6; 7
AG " " " M L K -- L L %
- "
AA< # : >9 - < @ - @
? @ / I - % < :
" % # " %
" % % " $
$P D L " " AH 9 "
" % # %
" % @ % - - - "
" " " " %
# % # $
" $ " %
< " " " %
@ - %
% " " - "
%
9 # 9 #9 # 9 #
%
# " " %
" " %
@ # $ %
" " % #
" % " " ,
- " " #
" $ %
< L# L M L " "
AH
$P D L " $ % " %
" " # $ % %
M $/ ,M %% $9 - L $ L 0 2 <
" # #
# % " " " "
" " " "
" " "
% $ % "
" " " $" %
< -< -<
-< - !!!!
< - " " # - "
" # - " "
- " " %
& < -< -< -< - +"+"+"+" !!!! ####
" # " "
" $"
"
# " " "
% " % # # " "
# " $ " # $ # % "
- "
"
( < -< -< -<
-! # "
" " # % $
% " " "
-" " " - %
% " " % "
" " " # % "
" # % @
" " # "
% # "
I II I <<<<
&&&& 9 "9 "9 "9 "
" " 0 % 7 +
- " # " " " $
% " " AC #
" " " - @
$ " "
% %
" "
% .
" - $ " "
% "
" " "
% % " % "
%
% %
AC # 0/ 2 &=;G7 A* <
3 # > ? 01 % 2 9 "
$
" " %
" % " %
(((( <<<<
" $ .
$$$$ 2222
$ %
" " % % . / E 9 % - /
0&=C&7 5 > : % % E N < ' ?
" % -- 0&=CC7 E >3
: %Q &2 : % - E ? (2 : %
-3 - ? " % -- &6 0&=;&7 / E
9 - @ / 0&==H7 < : @
/ I - % 0&=;*7 L
K ! L $ L 0&G6HF&=;H7
% $ % $P D L $
% %
" # % $ % $P D L " "
! $ - % ./ L K $ % L K 9 $P D L
$9R % $/ L K M L $P D L $P M L % 9 - L
$P L $K ,M L ! L $! L- $
T % M L $P N L $/ M L M 9 - L $ M $
< M M L %% L $ L % M - $9 - L L
$ R L L L " # "
" .I M $ L L M M M L M $ L %
$ L % 9 M- $ % M / L K $
9 % $< L - L % K $< K L
$K ,M L L
(C ** &=GA
$$$$ 2222
$ " % . $< L M
$ % LD K $ M LD K $! L L L $<
$! L < $ $ L- K $
< # LK M $< $ L % $< L
P L " " # #
" $< M L $ L L R ,
! $ $ % L $ K %% % . $< L- : L - L
M L $ LK $ L % $ % L $ D %%
! - $ M L $ M L %% $3 L% L $
L %% $< L %
" $
" " % @
**** 5555 """"
" % " "
" "
$ $ "
@ !
" % $ @
% % " $ @
" %
) ) ) )
# " % # %
" "
% # " %
# # " # " "
"
" %
- % " " % #
" " "$" " %
% $ @
" "$" " @
% % # "
! # %
% " " M L K -- L L " " M L " %
" " " " " M L K -- L L "
< " - " "
" " M L K -- L L % @
% " - % "
-% @
8 " K -- " " %
" % % " " K
--" " $" " % " %
% 8 % " " L L
% @ " %
% - - , - "
8 " $ " % " "
! 9
! 9
! 9
! 9 9 E9 E9 E9 E 9E9E9E9E ! ! 1! ! 1! ! 1! ! 1 8888
Pemerataan dan kesejahteraan seluruh anggota masyarakat dan warga negara
menjadi cita-cita luhur setiap sistem ekonomi. Ia menjadi tujuan pokok dan utama
dari penerapan prinsip-prinsip keadilan distribusi. Namun hingga saat ini dalam
setiap komunitas dan warga negara di seluruh belahan dunia, selalu ada kelompok
dan orang-orang yang belum diuntungkan dengan kebijakan keadilan distribusi,
padahal di antara komunitas mereka ada sekelompok orang yang sangat kaya dan
berlimpahan harta.
Kenyataan tersebut memerlukan kebijakan tambahan untuk mengatasi
masalah kesenjangan pendapatan dan kekayaan di tengah-tengah manusia. Salah satu
kebijakan yang diperlukan untuk mengatasi masalah tersebut adalah redistribusi
kekayaan dari orang yang berlebihan kepada yang kekurangan. Kebijakan ini
menekankan inisiatif individu untuk berperan aktif dalam kontribusi sosial dan
kesejahteraan sesama. Dalam bab ini dijelaskan tentang urgensi dan fungsi dari
kebijakan distribusi kekayaan, prinsip-prinsip keadilan distribusi dan
keterbatasannya, kepemilikan individu, umum dan negara, batasan kekayaan
minimal, batasan kekayaan maksimal, dan jaminan standar penghidupan minimal.
IIII !!!! %%%%
" " % "
" A; " " % "
" % " #
A; - , E % >! % < ?
% < % < " 0!
" A= " # %
% "
Redistribusi berlandaskan pada pertimbangan keagamaan, moral, keluarga dan sosial
(atau biasanya disebut transformasi sosial).60
"
" - - % . "
- " % " %
" " # H& "
" " %
# % " "
# % % $
H( 9 " - % "
# @ " " " .
" " % % "
" % % "
A= " " "
% % 2
& E $ % # %
" 2 " " # " " "
-( E 5 " " # %
" " % # % " %
" ! # % $
3. E ! # # #
" " " %
" " " % #
" . 0&7 " # " % 0(7 "
" % 0*7 % " " %
" @ 0G7 @
% - %
H6E - L: 1 L $< M % M L $ : M L $ L %0 2 $ L $ L %% &===7
((H
61Lihat Michael P. Todaro, Economic Development in The Third World (New York: Longman
Inc, 1989), 7 dan M. Umer Chapra, Islam and The Economic Challenge (USA : The Internasional Institute of Islamic Thought (IIIT) 1992), 15.
H( . - " %
" - % # " " % " "
$ " # 01 % 2 I &=;G7
" #
" " " " % % " "
0 $ 7
" ! " " # " %
% # H*
! # " @ % "
" "
% # $ % "
$ " @
" " " " "
" $ " "
HG ! % %
" @ " " % "
% , 3 - / E $
< @ " "
% " HA I % #
# % " " " % # %
" %
#
" # %
# %
H* E ,@ > % 3 % ? ) % I
@ 0< (H (66*72 ($*
HG / < % % - 9 0 2 T (6667 (H
HA! @ %
$ % -$ @
" % #
# -$- - " " %% "
" " $ # $ %
$ " # % O+
3 < 2 - 5 3 - % O GA
0+ &=CC7 O - % - < " O E E
&=GA $
" $ 0 7 H 9 &=CG ! $
" ! # "
" " #
# % "
# . "
# % .
" " " $ #
HH
HH # $ 9 " / " !
9 $ " "
" " % $ " #
" " % % .
& % " " " #
" $ " % " % "
"
-( % " % @
" @ " % $" %
" % $" % % " "
" $
* % #
" % " " " " "
" "
G % " $ % %
" - " " % "
" " " $ %
A % " "
" " " %
-H % " " " %
" " "
" % - " " % " % "
" " " # " %
" # " % "
" % % " %
" $
C % " %
" " "
/ " $ 9 #
" " % " - " "
< " " # "
" % " %
% # % " " " %
HC < " " " "
- " " % #
H; " $
% "
% " " " %
" % "
+ " % $ " % " $
" "
" " " % %
% # " H=
) - ) 0 1 2
% &=A(7
HC % " "
" " " - " "
" % " " " " -- %
" " " " " % " " # # "
% " % "
" " " - / 3
/ 0 5 -- /2 $ &==&7
E E >5 - E @ / 2 E
-? 0 @ &===7 @ 2 "2FF F F" FE H& 5
H; % %
" " " % " %
" " " " "
< : 9 @ % 5 2 5 - 9 3 0 1 2 5
@ % &=CH7 3 -- E 3 -- >9
-: % ?/ - @ " = 5 " % 0&=;&72 (6A$
((;
H= # " " " /
" / .
& " %
( " " "
* " " " % $ " %
G " # " "
A " % " %
" $" " " $ "
" " " "
% " " # "
- % " " % %
$ "
9 " Kapitalisme memang
telah menghadirkan kemajuan dalam ekonomi, misalnya dari visi yang tajam
mengenai perkembangan ekonomi dan sosial dan penekanan terhadap akumulasi dan
pertumbuhan dalam kerangka kebebasan individu. Sosialisme telah berhasil
melakukan penekanan terhadap keadilan sosial dan distribusi. Sistem Negara
Kesejahteraan telah melahirkan kebijakan-kebijakan tentang pengkombinasian atas
pertumbuhan ekonomi, keadilan, kebebasan individu dan tanggungjawab sosial.70
% #
" "
- % #
" % " "
" % " @ % "
" " # % % C&
H " " " %
C " % " " %
8. "
70Syed Nawab Haider Naqvi, Islam, Economics, and Society (London: Kegan Paul
International Ltd, 1994), 71-75.
C& # " $
- $ $ % L $ K %% # "
" $" % " " - % " " " "$
" " % " " # % "
% # - $ # "
% " " % " " , %
$ # " " % "
% " " " "
% " # " " % #
! #
% " "
%
" " %
" " % % "
% " % " % "
" " " " %
" # %
# "
" % " "
9 # " % "
" $
% " "
@ " %
" " % % "
" " " % # " %
" " " " " # C(
! "
# $ % #
% "
" C* + "
- % "
" " $" @ % " L
L < M K % : % 9 M L $I $ : M L % - L $K M $K L % $
0< 2 / L K $P L &G&H 7 *(
C( / 0 @ 2 1
@ % &=;67 ) 5 >3 2 + - @ / ?
" % -- (H 0&==C72 *$*6
C* " " $ "
" % @ % "
E , % " 0 1 2 +
" " " # #
% "
% % %
" - " " "
- " # "
- " # "
% " " # % " " " "
% . " " " " $
" % - " # % %
" " - - % " # % " - # %
" CG < " " " CA
" # % 2
& " " " " 0 ,
-7 " -CH
( " " " " 0 $
" 7
* " " 0 " 7
" " "
" - ! #
% " "
CG > % : % ? 0&=;&72 AAA$AH=
75
Distribusi atau pembagian adalah klasifikasi pembayaran-pembayaran berupa sewa, upah, bunga modal dan laba, yang berhubungan dengan tugas-tugas yang dilaksanakan oleh tanah, tenaga kerja, modal dan pengusaha-pengusaha. Ia adalah proses penentuan harga yang dipandang dari sudut si penerima pendapatan dan bukanlah dari sudut si pembayar biaya-biaya. Distribusi juga berarti sinonim untuk pemasaran (marketing). Kadang-kadang ia dinamakan sebagai functional distribution. Lihat Winardi, Kamus Ekonomi (Bandung: CV. Mandar Maju, 1989), 171
76Pendapatan diartikan sebagai suatu aliran uang atau daya beli yang dihasilkan dari
penggunaan sumber daya properti manusia. Lihat Campbell R. MacConnel and Stanley R. Brue,
" " ! " " %
" 0 % 7
% $ %
% " " "
" % " % " " "
" - " . " %
" " " %
" " " "
CC
! " #
" " !
% @ " # "
" $ % " % % "
# % " %
% % " C; ! 0"
# 7 % @ # @
CC! # % % %
% " %
" < % " " "
% % " " # % " - "
" # % " " !< 0
% % ! 7 " % $ " % " % % %
- / / % 5 @ %
@ " 2 5 '" 0 2 % E (66&7 HG$;A
C;+ $ % " " @
" % " % % " "
" " " ! $
0- " 7 % " " # %
" % " " %
0 " 7 E
$ " " % 0 7 $ 0 - 7
# . % % " $ %
- % % 9 : @ 2 5 @ %
# . % " " @ @
- % # C=
" " "
"$$$$" """" " " " !!!! !!!! %%%%
" 0 @ # 7
" " % " " "
;6 " " % . % " %
0" " % " # $ 7
0" " % $
7 " $ 0
" $ 7;&
- " " "$" " %
$ # " @ "$" "
# " " / E %
C= " "
-% " " " "
" " % " "
" - " " % " # / - " %
% " " "
" " " # % < #
% - % # @ " @
" @ # " "
- < >/ 5 - ? 9 5
-E 2 9 % 5 9 < 0 I 2 / %$
(6667
;6! $ %
" " #
% E % >E / ? @ E @ - 9 % H ( 0+ &=;(72
(H6$(HA
;&9 " " @ % #
% "
" "
% % 9 "
" % 9 "$ " % %
" " % 9 "
" % % " % "
# 9 E 9% E / / @
" # % " "
-% " " $
@ 1 ! ;( " 5 -
" % " "
" "
% " % # 9 ;*
" "
0 7;G " # " @
% # ;A " " " "
% " %
" # "
3 " " " % "
% " " $
" - # ;H
! % " "
% " % # %
" - " " % " " "
;( % 1 ! >3 5 5 % - 3 ?
E 0 7 / % 5 $5 " @ 0 2
@ % - D 72 G*&$GG&
;*
# E 9 E I
"" O : % : % 2 9 9 I - / O 5 - 5 "
/ 2 % " % 3 - < < / -- % T E
0 I 2 / %$ < % &==A7
;G ! >E / 2 / : % ? 9 %
0&=C=72 (6=$((H
;AI :
- - % # %
-% - % - " " E
> @ # @ : +"" % - 3 - ? " %
-- &= 0&==672 &A;$&HA
;H # # %
" % # "
# " % / " 5 : % < @ < 05 2
5 @ % &=;&7 / E 9 % - / 0 @ < 2 @
- -- " ;C % "
% " " " $
" % % " " "
" % " #
" "
%
%
% % " % " " !
" " " - % "
" " " $% " %
$ %
% $ % % % Q
" E $ 0 # E 7
% ;; "
% % ;= " "
-- " " " % "
" " <
% % # " " " %
% % %
@ # % - %
" " % " % =6
;C 5 > : % % E N < ' ? " %
-- 0&=CC72 (H($(HH
;;E > @ # @ : +"" %
-3 - ? " % -- &= 0&==672 &A;$&=G
;= " " E %
% % % " %
% " E
>3 : %Q &2 : % - E ? " % -- &6 0&=;&72 &;A$
(GH
=6 % 9 ! >9 ? E 2 (* / E
3 - $ " " "
# =& % @ % " %
" " # % " "
@ " $ #
# " "
" % # =( " "
" 0 7=*
@ " " @ %
# " ! "
" " " " " %
" " $ @ % " - %
$
< % "
" $ =G " " 3 - $
" " % " % % " "
% > : % - 3 Q? 5 3 - < 05 2 5
@ % &=;(7
=&
# 5 " - " #
" % > " % # $ @ % Q?
5 E , > E @ / @ " ?3
**2* 0&=;&7
=(
# - - "
% % @ E / % %
@ % K D %
" $" % # " %
# - $ % #
$ % " % %
=* / / E 0 7 " 5 " - 3 $
05 2 5 @ % &==&7 / ) @ 0 7
5 0 1 2 < 5 " % &==67 E )
" %0 1 2 5 @ % &==A7 E < %
- E 05 2 @ % - 5 &=;;7 E @ / 2
5 @ 5 : - 9 % - 0 " 2 $< 5
&=HH7 % 3 0 7 % 05 2
5 @ % &=;(7
=G T >+ @ @ ? " % -- H 0&=CC72
# % # $ #
# " " % - % =A
" " "
" % % " "
% % " " =H
% @ # " % %
@ # =C
< %
=; < " " "
" % % # " "$" "
# . !
# $ " " $ @
% ! # %
" % # "
" # %
% " " " " @
% " " " 0 @
" " 7 " " " "
% $ @ % ==
=A / I K/ D @ 0 /2
@ % &=C67 AA$=G / > @ @
E ?/ - " % A 0&==C72 (H$GH / > I
-- $ " ? / - "" " % &( 0&==A72 (&A$((=
>9 5 " - @ / ? 9 " P % GG 0&==G72 GA$HG
=H/ E % K/ 5 " D < / / 3 5 "
0 1 2 1 @ % &=;=7 &(($&H(
=C3 # ) @ 0 2 E &=;A7
=;< O : % : % 2 3 @
- @ # QO / - *&0&=CA72 &*C$&G=
== " "
" # @ $
# >< - : %
-% " ? > '" - @ % ,
-" " " # %
" % " " " " "
" &66
% " %
" % %
: % % %
# " % %
@ "
+ / E K# - D&6& E
% : % " " " "
% " % "
# % %
% " " % $
$ # &6( " %
- " " , : % - : %
" " "
' " - @ ? 9 - E
-- 5 , 0&C;=7 " I % 9 5 - %0 2
E ! &=H67 &6$(A
&66< , " " @ % "
% % % : " % - - "
-% # - @ - 0&7 0(7 #
- E , % "
0 1 2 &=CG7 &A&$&A(
&6&/ E % 2O0&7 " @ :
' @ % - : " % - %
- 0(7 : % 2 0 7
- - @ # @ " " 0 7
-- " " - - : % - "" % O / E
9 % - / 0 @ < 2 @ @ % &=C&7 *6(
&6(O/ - @ - - % - O
" E " " " " E
% ! "
" "
% " " " "
% " " " %
" # # " " " " %
" $ ! @ " " E !
" " " " "
% " # "
" %
" " " " " "
% % " % "
% # - %
" " #
% " " % #
# % " &6*
+ " " % #
% # %
" % " "
- 0- " " 7 % $
$ $ % % " "
&6G " @ % " " %
# " "
" " " " " "
+ " $"
&=C&7 &*C$&GA " % / 5 > -$+ " : %
- " % E ? 9 %0&==&72 (;$GH %
E < 5 %0 1 2 +'- @ % &=;C7 *&$GC
&6* " "
" " % " "
E , % " 0 1 2 &=CG7 &A&$&C(
&6G < + / ) I %0 1 2 &==&7
< ) I " %2 " @ -- : % 0 " 2
@ % &==&7 5 < ! I - 2
-- 05 < 2 @ @ &=;C7 5 < ! ' : %
0I (66&7 E % 9 I I 0 5 - 2
3 5 " % &==*7 5 9 ' 5 0 - 2
" % " " " "
" " " " %
" " " % &6A
" "
" @ #
" E #
%
% #
" # " %
# %
" % "
% %
% % " &6H
! " "$" " &6C % % $
&6A/ < " "
% "
- $ < ) I
" %2 " @ -- : %0 " 2 @ % &==&7
" < + / ) I %0 1 2 &==&7
/ " " %0 5 2 3 @ &==C7 8
E ) 2 # -% 0 1 2 I &==G7
&6H @ " "
" % 3 B @ -
-# % @ - 2 % $ @
-% % "$ @
% - -% @ " %
-: -- @ "
@ % - " - - @
@ @ "" % - " '"
@ @ @ @ @ " " 3 > 9 % - @
/ - 5 % ? < %N @ %
&6C " " 2 "
" E " " " 1
" " - % " "
" -$ ! %
" ! % " %
" % % /
% " " "
" % $ #
% ! " % $ %
" " " # " 0- " % 7
" " % # "$ "
" " % % % "
% " # $ #
" " " # " %"
$ % &6;
"$" " " % " "
# "
" " - "
" # " "
% % " # %
% " " % "
! # 0 7 " " ""
-" " # %
" # " # " % "
" % %
" % # %
% Q! " " E "
% # " % %
" " % " -Q !
" " % " %
% I # "
" % "
" % # % Q !
" % # " " / E " "
" " " % " # "
" %
% % " " " "
- " " "
# " % @ $ %
% 9 " - "
- " $ " "
" % " " # "
T % >! " ! $P D L ? 0
" # 0 7 @ 0 7 ! #
1 % (66C7
&6;
# " " < " " " # %
$ " %
% " "
- % "
" @
&6= <
" " % "
" " " " % #
$ % &&6
" # % %
" % % % %
" " % ! % " %
% " - " #
" " " &&& ! # %
" " " @ %
&&( " @
" " $ % " %
%
9 # %
" " - % . % @ "
&6= ! 5 ! @ > @ / : %
: % ? E @ - % = 0&=;*7
&&6! % % " $" " $
- "
# % E @ / 2 5 @ 5 :
-9 % - 03 5 2 @ % - +
&=;(7 C$(&
&&& < @ / 2 $ % " @ 0
@ 592 1 @ % " &=;A7 @ < @ / 2 3
" 9 0 &==A7
&&( "
- % @ - - ' " 2 ) @
N - # " % 9 E 9% E
% &&*+ " " - % $
" " "
% " " %
&&G $ "
% " &&A
%
# " "$ " @
% " " " @ % #
% "
@ % " % "
# $ % &&H
! $ " % " "
@ " $" " # $" #
% " " "
" $ % &&C #
"$ " $ % $ " % "
% " " " # $" #
&&* E 9 E I "" O : % : %
2 9 9 I - / O 5 - 5 " / 2 % " %
3 - < < / -- % T E
0 I 2 / %$ < % &==A7
&&G % E % >E / ? @ E @ - 9 %H
( 0+ &=;(72 (H6$(HA / E 9 % - / 0+'- @ % &=C&7 C;
*6($*(= ' 5 : % 0 % (6667 ' 5 5 " < -
0 % (66*7 &6;$&GC ! < ' I 9 5 < - 0 &=C(7 9
E 9% < @ O9 -- / " 2 - - I O 5
-5 " / 2 % " % 3 - < 0< % &==A7
&&A $P D L L $ L 2 C % > "
L E $ % - % L #
% < $ % - 0 7
% " " % ?
&&H < M : % $I # % $< $ : M L % - L $ L 0/ 2
$ : M L % $ L % A < K L,M &G6&F&=;&7 &=$(*
&&C E LK $E L % L L M L - L $I $ : M L % - L $ L 0! 2 L $
" % % " " " "$ "
" $ &&;
" " % - - - %
% % "
-< % &&=
% " - #
"
" " %
! , - " " %
" $ %
$ % " % " &(6
" $ "
" #
% " " % &(& %
# "
" - % #
" % "
" " % %
- @ % " &((
&&; : % M % L L M L - L $ : M L % $ L % $ ,M %% $ : M L %% < ,M L L %0E % L M ! 2 < $! L# % &G6GF&=;G7 (C$(;
&&= $P D L L $ LD 2 &
&(6 < 5 " > % ! D
9 ?9 / - @ &H G 03 &===72 &C$*;
&(& " # % . < : > @ /
I - % ? " " 5
-0&=;*7 T @ %
0&==&7 ! % @ " I 0&=C=7 $
&(( # " $
- $ % % N % # " " $
" % " " - % " " " "$" " %
" " # % " % #
" " "
" " % &(* " "
% " % " "
" " % " " #
" " " &(G %
" " % #
" - % "
" " % "
# $ % # $ @
% % " &(A " " "
&(H % " $
" " % " " %
" " % I " "
% " " % "
! # % " " 0%
" 7 " % %
" - 0" 7 % " - "
" % 0 " 7
" " % " " , % $
# " " % "
&(*
http://ekisonline.com/index.php?option=com_content&task=view&id=3
40&Itemid=28 - _ftnref8 ! " 01 % 2 (66G7
(*($(G6
&(G # % "
" " $ @ " %
-- % % < # :
9 ) - < @ - @ @ /
I - % < : 0 !2 9 I
&=;;7 (A*$(AG
&(A ! " 01 % 2 (66G7 (*A
" "
% 0- 7&(C "
K - - " " D %
" $ " M L K
--L L # " %
# # "
< ' " "
-% " % " " " %
# % #
% % 0 7
% # -- L &(;
- " % "
% ! " "
" " " <
" " % " - %
9 " " % # " % #
# % # % %
-0" 7&(= # ' " "
% # % 9 % &*6
% % "
- : L M $ LK " "
2 &7 $ M L %% L %
&(C1 L - $P M L < $I : ! - K L # L $ L 0! < 2
< 3 &==A7 &C$&=
&(; < -- L " %
" --L L
&(= - M L %
" % $ L $P M L % L < M
M L I M $ M L % $! , # % $/ L K M L $P D L 0 2
L $I 7 # (*
&*6< - - 0/ 2 !
" # "
(7 $ L# %% L %
" # " *7 $
9 M L %% L % "
" "
&*&
http://ekisonline.com/index.php?option=com_content&task=view&id=
340&Itemid=28 - _ftn3
" " " $
" " ! " " 0 7
" % " " - "
0 7 " % &*( "$" " %
" " "
# " "
" &** " % "
% % ! #
" # " #
" - % # " #
" " " "
" " " " #
$ % % &*G
&*& L L: $ L % $< L- : L - L M L $ LK 0E % M2 < E % M
L 7 # ;$&&
&*( < # : >9 ) - < @ - @
? @ / I - % <
: 0 !2 9 I &=;;7 (AC$(A=
&** " # " %
-> $ $ # :
-- # $ " , ?
% - E $ - I 2
E (;
&*GK L K $ M % $9 L : % $ : M L $ L % 0! 2 L $ - L
" " " # "
! # " % " @
% - "
" ! # "
% # " " %
" " %
% ." " " % %
% $ # - %
" % " "
E " " "
" " $ M L L L &*A - # "
% % % " " $
% # E # "
" &*H # % , "
# % % " "
0; -7 I " , "
% % % " %
% &*C $ % %
" M M % % " % $
L: " % " %
% " " % " LK %
" % " "
&*A< - - 0/ 2 !
< ) " (66H7 &*H
&*H
http://ekisonline.com/index.php?option=com_content&task=view&id=3
40&Itemid=28 - _ftnref5K L K $ M % $9 L : % $ : M L $ L %0! 2
L $ - LD &===7 (*&
&*C
http://ekisonline.com/index.php?option=com_content&task=view&id=3
40&Itemid=28 - _ftnref61 L - $P M L $P % 3 $ L: - L $ : M L $
" " / L % " R %
L-% " %
- # % ,
" " # %
, : L: " % "
% " " $
3 - - % "
# &*; 3 " "
" " &F*
0 " 7 % 0 7&*=
5 5 5
5 " " " " &G6&G6&G6&G6 !!!! %%%%
! % " &G& "
# " " " " %
" # " "
" " &G(
&*;
http://ekisonline.com/index.php?option=com_content&task=view&id=3
40&Itemid=28 - _ftnref7< % T 3
-0/ 2 @ &=;;7 ;6
&*= " " K L 3 :: L M
$ L % M M M L M $ L % L ## $3 LLK G6AC
&G6 " -
- % @ - - @
N - # 9 E 9% E / /
@ %0 5+2 3 @ < % &==;7 (&$(A
141Kekayaan (wealth) diartikan sebagai segala sesuatu yang berguna dan digunakan oleh
manusia. Istilah ini juga digunakan dalam arti khusus seperti kekayaan nasional. Sloan dan Zurcher mengartikan kekayaan sebagai obyek-obyek material, yang ekstern bagi manusia yang bersifat; berguna, dapat dicapai dan langka. Kebanyakan ahli ekonomi tidak menggolongkan dalam istilah kekayaan hak milik atas harta kekayaan, misalnya saham, obligasi, dan surat hipotik, karena dokumen-dokumen tersebut dianggap sebagai bukti hak milik atas kekayaan, jadi bukan kekayaan itu sendiri. Lihat Winardi, Kamus Ekonomi (Bandung: CV. Mandar Maju), 1989), 503
&G(5 % " % " %
% " % ! # "
" " < "
" %
% " "
- "
+ %
" % - &G*
! " $ %
0- 7 % " 0 % 7 %
0 % % 7 " #
% % # "
# 3 " " " " % &GG
" % " " #
" " %
" "
% %
- - " " %
" %
" "
-" &GA # ! % % " "
-# "
" % 0" 7 " % " $ % $ #
" " % $ "
" % " " # % % K L K L
< M K : % 9 L $I $ : M L % - L $K M $K L % $ 0< ! 2
/ L K $P L &G&H 7 GH6$G;6
&G* $P D L " % " % . "
$ % % # " $
$P D L L L K L 2 &G
&GGE I @ 9 " % - + " 0E " 5 &=C&7
G
&GA " % E " 3 % /
" &GH
3 " % " % #
" % % %
" &GC "
" # " %
9 &G;
# % !
# % " % #
-
@ "
% &G= #
" "
" # &A6
&GH 5 O - " @
- " " % % 9 - ' "
- " " % E -
- " " %? I 5 9 5 %0 1 2
$ % 5 U &;HGV7 HH$HC
&GC / " I % # 9 %
-E < , 0 &H2&=-- 7 O N@ N
- - - -
--- " " % % - @
" % & - O "
% " % % 2 >/ "
" % @ % " - @ - % :
- % E @ "
-" -" % % % - @ K % -
! D3 " - @ - - -
" - - ? / " I 0 7 5 % " % 03
" 7 5 ( (
&G; 9 % E 8 >9 D .
" - % ?0 (G2&7
&G=E I @ 9 " % - + "0E " 5 &=C&7
(
&A6 # " % >B)
N " @ @ - - @ "
-- % " % @ @ % %
> % @ @ " 2 ?
# % !
" " %
&A& % % &A(
# " "
" % " % &A*+
" &AG # " "
&AA " " "&AH
# % " 9 < %
-$ % &AC - < 9 "
&A; % %
" 0 @ 7 # $ - @
% $ % % &A=
" % $
" % " "
@
" "
" &H6
&A& $P D L L $K W % L 2 ; &A( $P D L L L K L 2 &* &A* $P D L L $9 L 2 &$(
&AG # , " $
$P D L L $3 L: D 2 GA
&AA $P D L L $I : L 2 HC
&AH $P D L L % " " $P D L
L $ LN 2 A
&AC $P D L L < M 2 *; O L < ! %
$ % - O
&A; $P D L L : L 2 (6 >9 "
% L 0 " 7 " % " %
% " $ % ?
&A= $P D L L $ LN 2 (6
# %
" &H& 5 % N %
N&H( " % - # $ -
% " ! # "
" # &H*3 " "
" " "
- % " " %
-- "
" % 0 7 % " "
" # $ " %
&HG " " " "
" $ " % " % "
% " " -
% %
%
" " " 0 " - - 7%
# " @ "
-< % $%
% $
&H&1 3 - 0&CCH7
&H( # 5 9 2 >B - B
- ' - % " $
@ " B "
- - B
" -% " "
# - " % " % % " % $
" B? 5 9 9 5 2
9 - 0 1 2 E &=;*7 (*H$(*C
&H*E I @ 9 " % - + "0E " 5 &=C&7
*
&HG < < 9 % 5 " @ %
"
- - %
" % &HA "
" - - " " %
" &HH # "
$ " # % ! #
% % "
$ # % " # " " %
$ " #
! " &HC %
: % 5 - 3 - % "
&CCH " $"
% - - #
" % # %
% " 0 % - - 7 " "
-" " %
" % # " # %
% &H; < - " @ %