Kasaysayan ng Daigdig
Araling Panlipunan
Ang aklat na ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mag edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan, kolehiyo, at / o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa Kaga-waran ng Edukasyon sa action@deped.gov.ph.
Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.
Kagawaran ng Edukasyon
Modyul para sa Mag-aaral
II: Ang Daigdig sa Klasikal at
Transisyonal na Panahon
Kasaysayan ng Daigdig
Araling Panlipunan – Modyul para sa Mag-aaral Unang Edisyon, 2014
ISBN: 978-971-9601-67-8
Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas Pambansa Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-sipi sa ano mang akda ng Pama-halaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng pamaPama-halaan o tanggapan kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sa pagkakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon.
Ang mga akda / materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay sa isang Kasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon at Filipinas Copyright Licensing Society (FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kumakatawan sa paghiling ng pahintulot sa nagma-may-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito. Hindi inaangkin ni kinakatawan ng mga tagapaglathala (publisher) at mga may-akda ang karapatang-aring iyon.
Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon Kalihim: Br. Armin A. Luistro FSC
Pangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, PhD Assistant Secretary: Lorna D. Dino, PhD
Mga Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul para sa Mag-aaral
Mag Manunulat: Rosemarie C. Blando, Michael M. Mercado, Mark Alvin M. Cruz, Angelo C. Espiritu, Edna L. De Jesus, Asher H. Pasco, Rowel S. Padernal, Yorina C. Manalo,at Kalenna Lorene S. Asis
Mga Konsultant:Wensley M. Reyes at Edgardo B. Garnace
Mga Tagasuri:Pablito R. Alay, Rogelio F. Opulencia, Larry M. Malapit, Mc Donald Domingo M. Pascual, Jeremias E. Arcos
Book Designer:Conrado Viriña, Visual Communication Department, UP College of Fine Arts Mga Tagapamahala:Dir. Jocelyn DR. Andaya, Jose D. Tuguinayo Jr., EdD, Rosalie B.
Masilang, PhD, Enrique S. Palacio, PhD, at Armi Samalla Victor
Inilimbag sa Pilipinas ng Vibal Group, Inc.
Kasaysayan ng Daigdig
Araling Panlipunan – Modyul para sa Mag-aaral Unang Edisyon, 2014
ISBN: 978-971-9601-67-8
Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas Pambansa Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-sipi sa ano mang akda ng Pama-halaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng pamaPama-halaan o tanggapan kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sa pagkakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon.
Ang mga akda / materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay sa isang Kasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon at Filipinas Copyright Licensing Society (FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kumakatawan sa paghiling ng pahintulot sa nagma-may-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito. Hindi inaangkin ni kinakatawan ng mga tagapaglathala (publisher) at mga may-akda ang karapatang-aring iyon.
Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon Kalihim: Br. Armin A. Luistro FSC
Pangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, PhD Assistant Secretary: Lorna D. Dino, PhD
Mga Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul para sa Mag-aaral
Mag Manunulat: Rosemarie C. Blando, Michael M. Mercado, Mark Alvin M. Cruz, Angelo C. Espiritu, Edna L. De Jesus, Asher H. Pasco, Rowel S. Padernal, Yorina C. Manalo,at Kalenna Lorene S. Asis
Mga Konsultant:Wensley M. Reyes at Edgardo B. Garnace
Mga Tagasuri:Pablito R. Alay, Rogelio F. Opulencia, Larry M. Malapit, Mc Donald Domingo M. Pascual, Jeremias E. Arcos
Book Designer:Conrado Viriña, Visual Communication Department, UP College of Fine Arts Mga Tagapamahala:Dir. Jocelyn DR. Andaya, Jose D. Tuguinayo Jr., EdD, Rosalie B.
Masilang, PhD, Enrique S. Palacio, PhD, at Armi Samalla Victor
Inilimbag sa Pilipinas ng Vibal Group, Inc.
Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS) Office Address: 2nd Floor Dorm G, PSC Complex
Meralco Avenue, Pasig City Philippines 1600 Telefax: (02) 634-1054 o 634-1072
E-mail Address: imcsetd@yahoo.com
5th Floor Mabini Building, DepEd Complex
Meralco Avenue, Pasig City, Philippines 1600
PAUNANG SALITA
Pangunahing tunguhin ng K - 12 Kurikulum ng Araling Panlipunan ang hubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, produktibo, maka-kalikasan, makabansa, at makatao na may pambansa at pandaigdigang pananaw at pagpapahalaga sa mga usaping pangkasaysayan at panlipunan.
Ang modyul na ito ay nakatuon sa pag-aaral ng kasaysayan ng daigdig. Ang mga kaalaman at mga gawaing sa modyul na ito ay makakatulong upang higit mong mapahalagahan ang mga pangunahing pangyayaring naganap sa daigdig sa iba’t ibang lugar sa pagdaraan ng panahon. Mapupukaw ang iyong pag-unawa sa kahalagahan at epekto nito sa kasalukuyang panahon. Inaasahan ding malilinang ang iyong kasanayan sa pagsisiyasat, pagsusuri ng datos, pagsasaliksik, mapanuring pag-iisip, mabisang komunikasyon at pag-unawa sa heograpiya, kasaysayan, politika, ekonomiya, kultura, at lipunan ng daigdig mula sa sinaunang panahon hanggang sa kasalukuyang panahon.
Binubuo ng apat na Yunit ang modyul na ito. Ang bawat yunit ay nahahati naman sa bawat aralin. Ang Yunit 1 ay nakatuon sa pag-aaral ng Heograpiya at mga Sinaunang Kabihasnan sa Daigdig. Ang Daigdig sa Klasikal at Transisyonal na Panahon naman sa Yunit 2. Ang Yunit 3 ay ang Pag-usbong ng Makabagong Daigdig. Samantalang ang Yunit 4 ay ang Kontemporaryong Daigdig.
Halina at maglakbay sa daigdig sa iba’t ibang panahon at tuklasin ang mga gintong butil ng kasaysayan. Tara na. Aral na.
TALAAN NG NILALAMAN
Modyul II
Ang Daigdig sa Klasikal at Transisyonal
na Panahon
Panimula . . . . 120
Mga Aralin at Sakop ng Modyul . . . . 120
Panimulang Pagtataya . . . . 121
Aralin 1 Pag-usbong at Pag-unlad ng Klasikal na Lipunan sa Europe Alamin . . . . 130
Paunlarin . . . . 132
Pagnilayan at Unawain . . . . 177
Aralin 2 Pag-usbong at Pag-unlad ng mga Klasikal na Lipunan sa America, Africa, at mga Pulo sa Pacific Alamin . . . . 181
Paunlarin . . . . 183
Pagnilayan at Unawain . . . . 221
Aralin 3 Ang Daigdig sa Panahon ng Transisyon: Mga Pangyayaring Nagbigay-daan sa Pag-usbong ng Europe sa Panahong Medieval Alamin . . . . 224 Paunlarin . . . . 227 Pagnilayan at Unawain . . . . 263 Ilipat at Isabuhay . . . . 266 Talasalitaan . . . . 269 Sanggunian . . . . 270
Panimula
“Change is inevitable.” Karaniwan nang naririnig ang ganitong kasabihan. Lahat
ng bagay sa mundo ay dumadaan sa prosesong ito. Kahit ikaw, marami ka nang pinagdaanang pagbabago mula noon hanggang ngayon. Kung iisipin, tao lang ba ang nagbabago o lahat ng bagay sa daigdig? Paano ba narating ng mundo ang kalagayan nito sa kasalukuyan? Marahil ay may mga pangyayari na nagdulot ng malaking pagbabago. Nais mo ba itong malaman?
Sa Modyul na ito ay mauunawaan mo ang mga pangyayari sa kasaysayan ng daigdig sa klasikal at transisyonal na panahon. Inaaasahang sa pagtatapos ng iyong paglalakbay panahon masasagot mo ang katanungang ito: Paano
na-kaimpluwensiya ang mga kontribusyon ng Klasikal at Transiyonal na Panahon sa paghubog ng pagkakakilanlan ng mga bansa at rehiyon sa daigdig?
Mga Aralin at Sakop ng Modyul
Sa modyul na ito ay inaasahang matututuhan mo ang sumusunod:
Aralin 1: Pag-usbong at Pag-unlad ng mga Klasikal na Lipunan sa Europe
• Nasusuri ang kabihasnang Minoan at Mycenean • Nasusuri ang kabihasnang klasikal ng Greece
• Naipaliliwanag ang mga mahahalagang pangyayari sa kabihasnang klasikal ng Rome (mula sa sinaunang Rome hanggang sa tugatog at pagbagsak ng Imperyong Roman)
•
Naipahahayag ang pagpapahalaga sa mga kontribusyon ng kabi-MODYUL 2:
ANG DAIGDIG SA KLASIKAL AT
TRANSISYONAL NA PANAHON
Panimula
“Change is inevitable.” Karaniwan nang naririnig ang ganitong kasabihan. Lahat
ng bagay sa mundo ay dumadaan sa prosesong ito. Kahit ikaw, marami ka nang pinagdaanang pagbabago mula noon hanggang ngayon. Kung iisipin, tao lang ba ang nagbabago o lahat ng bagay sa daigdig? Paano ba narating ng mundo ang kalagayan nito sa kasalukuyan? Marahil ay may mga pangyayari na nagdulot ng malaking pagbabago. Nais mo ba itong malaman?
Sa Modyul na ito ay mauunawaan mo ang mga pangyayari sa kasaysayan ng daigdig sa klasikal at transisyonal na panahon. Inaaasahang sa pagtatapos ng iyong paglalakbay panahon masasagot mo ang katanungang ito: Paano
na-kaimpluwensiya ang mga kontribusyon ng Klasikal at Transiyonal na Panahon sa paghubog ng pagkakakilanlan ng mga bansa at rehiyon sa daigdig?
Mga Aralin at Sakop ng Modyul
Sa modyul na ito ay inaasahang matututuhan mo ang sumusunod:
Aralin 1: Pag-usbong at Pag-unlad ng mga Klasikal na Lipunan sa Europe
• Nasusuri ang kabihasnang Minoan at Mycenean • Nasusuri ang kabihasnang klasikal ng Greece
• Naipaliliwanag ang mga mahahalagang pangyayari sa kabihasnang klasikal ng Rome (mula sa sinaunang Rome hanggang sa tugatog at pagbagsak ng Imperyong Roman)
• Naipahahayag ang pagpapahalaga sa mga kontribusyon ng kabi-hasnang klasikal ng Europe sa pag-unlad ng pandaigdigang kama-layan
MODYUL 2:
ANG DAIGDIG SA KLASIKAL AT
TRANSISYONAL NA PANAHON
Aralin 2: Pag-usbong at Pag-unlad ng mga Klasikal na Lipunan sa America Africa, at mga Pulo sa Pacific
• Nasusuri ang mga kaganapan sa kabihasnang klasikal ng America • Naipaliliwanag ang mga kaganapan sa mga klasikal na kabihasnan sa Africa (Mali at Songhai) • Nasusuri ang kabihasnang klasikal ng mga pulo sa Pacific • Naipahahayag ang pagpapahalaga sa mga kontribusyon ng kabi-hasnang klasikal ng America, Africa, at mga Pulo sa Pacific sa pag- unlad ng pandaigdigang kamalayan
Aralin 3: Ang Daigdig sa Panahon ng Transisyon
• Nasusuri ang mga dahilan at bunga ng paglakas ng Simbahang Katoliko bilang isang institusyon sa Panahong Medieval
• Nasusuri ang mga kaganapang nagbigay-daan sa pagkakabuo ng Holy Roman Empire
• Naipaliliwanag ang mga dahilan at bunga ng mga Krusada sa Pana-hong Medieval
• Nasusuri ang buhay sa Europe noong Panahong Medieval: Mano-rialismo, Piyudalismo, ang pag-usbong ng mga bagong bayan at lungsod
• Natataya ang epekto at kontribusyon ng ilang mahahalagang pang-yayari sa Europe sa pagpapalaganap ng pandaigdigang kamalayan
Panimulang Pagtataya
Ngayon, subukang sagutin ang paunang pagtataya na magtatakda kung ano na ang iyong alam sa mga aralin. Bigyang-pansin ang mga katanungan na hindi mo masasagutan nang wasto at alamin ang sagot sa mga aralin sa modyul na ito. Handa ka na ba? Simulan mo na ang pagsagot.
1. Alin sa sumusunod ang naglalawaran sa polis bilang isang lungsod-estado?
A. Ang polis ay isang uri ng pamahalaan ng mga Greeks kung saan-binibigyang-diin ang demokrasya.
C. May iba’t ibang uring panlipunan ang isang polis at nahahati ito sa iba-ibang yunit ng pamahalaan
D. Ang bawat mamamayan ay may bahaging ginagampanan sa isang polis. 2. Alin sa sumusunod ang tawag sa mga uring panlipunan ng sinaunang Rome? A Censor at Praetor C. Patrician at Plebeian B. Etruscan at Roman D. Maharlika at Alipin 3. Nahahati sa tatlong malalaking pangkat ang mga pulo sa Pacific: ang Polynesia, Micronesia, at Melanesia. Ano ang kahulugan ng Micronesia?
A. maraming isla C. maitim na mga isla
B. maliit na mga isla D. maitim ang mga tao sa isla
4. Ang Holy Roman Empire ang sinasabing bumuhay sa Imperyong Roman. Sino ang naging emperador ng imperyo noong 800 CE?
A. Charlemagne C. Clovis
B. Charles Martel D. Pepin the Short
5. Ang Krusada ay isang ekspedisyong militar na inilunsad ng Kristiyanong European dahil sa panawagan ni Pope Urban II. Ano ang pangunahing layunin ng Krusada?
A. mapalawak ang teritoryo ng mga Kristiyano
B. mabawi ang Jerusalem sa kamay ng mga Turkong Muslim C. mapalawak ang kalakalan ng mga bansang Europe
D. mapalawak pa ang kapangyarihan ng Simbahang Katoliko
C. May iba’t ibang uring panlipunan ang isang polis at nahahati ito sa iba-ibang yunit ng pamahalaan
D. Ang bawat mamamayan ay may bahaging ginagampanan sa isang polis. 2. Alin sa sumusunod ang tawag sa mga uring panlipunan ng sinaunang Rome? A Censor at Praetor C. Patrician at Plebeian B. Etruscan at Roman D. Maharlika at Alipin 3. Nahahati sa tatlong malalaking pangkat ang mga pulo sa Pacific: ang Polynesia, Micronesia, at Melanesia. Ano ang kahulugan ng Micronesia?
A. maraming isla C. maitim na mga isla
B. maliit na mga isla D. maitim ang mga tao sa isla
4. Ang Holy Roman Empire ang sinasabing bumuhay sa Imperyong Roman. Sino ang naging emperador ng imperyo noong 800 CE?
A. Charlemagne C. Clovis
B. Charles Martel D. Pepin the Short
5. Ang Krusada ay isang ekspedisyong militar na inilunsad ng Kristiyanong European dahil sa panawagan ni Pope Urban II. Ano ang pangunahing layunin ng Krusada?
A. mapalawak ang teritoryo ng mga Kristiyano
B. mabawi ang Jerusalem sa kamay ng mga Turkong Muslim C. mapalawak ang kalakalan ng mga bansang Europe
D. mapalawak pa ang kapangyarihan ng Simbahang Katoliko
Para sa bilang 6, suriin ang kasunod na mapa:
6. Umusbong ang Kabihasnang Minoan sa Isla ng Crete. Alin sa sumusunod na pahayag ang nagpapakita ng ugnayan ng heograpikal na lokasyon sa pag-unlad ng kabihasnan sa islang ito?
I. Nakatulong ang mga nakapalibot na anyong-tubig upang maging ligtas ang isla sa mga mananakop
II. Nagsilbing daanan ng mga mangangalakal mula sa Europe, Africa, at Asya ang isla ng Crete
III. Naitatag ng mga mamamayan ng Crete ang sariling kabihasnan dahil nakahiwalay ito sa Europe
IV. Naimpluwensiyahan ng mga sinaunang kabihasnan ng Africa at Asya ang Kabihasnang Minoan
A. I at II B. II at III C. II at IV D. I, II, at III
Para sa bilang 7, suriin ang kasunod na larawan:
7. Makikita sa larawan ang mga patunay na mataas na kaalaman ng mga Greek sa larangan ng Astronomiya. Anong kongklusyon ang maaaring mabuo batay sa larawan?
A. Nagsilbing batayan ng kaalaman sa Astronomiya ng mga Greek ang paniniwala sa iba’t ibang diyos
B. Nagmula sa mga Greek ang lahat ng kaalaman tungkol sa Astronomiya C. Natutuhan ng mga Greek ang kaalaman sa Astronomiya mula sa
Para sa bilang 8, suriin ang sumusunod na pahayag: “Our constitution is called a democracy because power is in the hands not of a minority but of the whole people. When it is a question of settling private disputes, everyone is equal before the law;...” -PERICLES Funeral Oration 8. Ano ang ibig sabihin ng pahayag? A. Nasusunod ang kagustuhan ng minorya sa pamahalaang demokrasya B. Nakasalalay sa kagustuhan ng nakararami ang ikauunlad ng bansa C. Nakabatay sa batas at kapakanan ng nakararami ang pamahalaang
demokrasya
D. Naipahahayag ng mga mamamayan ang kanilang saloobin laban sa pamahalaan
Para sa bilang 9, suriin ang timeline tungkol sa mga kabihasnan sa America:
9. Alin sa mga kabihasnan ng America ang umusbong noong panahong Pre-historic?
1200-500 BCE
Olmec Teotihuacan Maya Toltec Aztec Inca
200-700 CE 250-900 CE 900-1100 CE 1200-1521 CE 1300-1525 CE Mga Kabihasnan sa America
Para sa bilang 8, suriin ang sumusunod na pahayag: “Our constitution is called a democracy because power is in the hands not of a minority but of the whole people. When it is a question of settling private disputes, everyone is equal before the law;...” -PERICLES Funeral Oration 8. Ano ang ibig sabihin ng pahayag? A. Nasusunod ang kagustuhan ng minorya sa pamahalaang demokrasya B. Nakasalalay sa kagustuhan ng nakararami ang ikauunlad ng bansa C. Nakabatay sa batas at kapakanan ng nakararami ang pamahalaang
demokrasya
D. Naipahahayag ng mga mamamayan ang kanilang saloobin laban sa pamahalaan
Para sa bilang 9, suriin ang timeline tungkol sa mga kabihasnan sa America:
9. Alin sa mga kabihasnan ng America ang umusbong noong panahong Pre-historic?
1200-500 BCE
Olmec Teotihuacan Maya Toltec Aztec Inca
200-700 CE 250-900 CE 900-1100 CE 1200-1521 CE 1300-1525 CE Mga Kabihasnan sa America
A. Kabihasnang Olmec B. Kabihasnang Maya C. Kabihasnang Aztec D. Kabihasnang Inca
Para sa bilang 10, basahin at unawain ang comic strip
10. Ano ang ipinahihiwatig ng pahayag ng mga tinukoy na karakter sa comic
strip tungkol sa Piyudalismo?
A. Ito ay ugnayang panlipunan sa pagitan ng hari at ng kaniyang mga nasasakupan
B. Ito ay sistemang sosyo-politikal na ang batayan ng kapangyarihan ay pagmamay-ari ng lupa
C. Ito ay sistemang pang-ekonomiya na ipinatupad sa Europe noong Panahong Medieval
D. Ito ay naglalarawan sa paraang ginamit ng mga hari sa Europe noong Panahong Medieval upang mailigtas ang kaniyang teritoryo
Ako ang Hari, pag mamay-ari ko ang lahat ng lipunan. Subalit ibinigay ko ang iba sa mga BARON.
Ako ang BARON, dapat akong maging tapat sa HARI dahil ibinigay niya sa akin ang ilan sa kaniyang lupain. Dapat na handa akong ipaglaban siya at magsanay ng mga KNIGHT. Ibinigay ko ang ilan sa aking lupain sa aking mga KNIGHT.
Ako ang VILLEIN, ibinigay ng KNIGHT sa akin ang ilan sa kaniyang lupain upang mapagtamnan at paunlarin. Tungkulin kong magbayad ng buwis at magkaloob sa kanya ng regalo. Hindi ako maaaring umalis sa lupain na kanyang nasasakupan nang walang pahintulot ang KNIGHT.
Ako ang Hari, pag mamay-ari ko ang lahat ng lipunan. Subalit ibinigay ko ang iba sa mga BARON.
Ako ang BARON, dapat akong maging tapat sa HARI dahil ibinigay niya sa akin ang ilan sa kaniyang lupain. Dapat na handa akong ipaglaban siya at magsanay ng mga KNIGHT. Ibinigay ko ang ilan sa aking lupain sa aking mga KNIGHT.
Ako ang VILLEIN, ibinigay ng KNIGHT sa akin ang ilan sa kaniyang lupain upang mapagtamnan at paunlarin. Tungkulin kong magbayad ng buwis at magkaloob sa kanya ng regalo. Hindi ako maaaring umalis sa lupain na kanyang nasasakupan nang walang pahintulot ang KNIGHT.
Para sa bilang 11, suriin ang kasunod na larawan:
11. Batay sa larawan, ano ang pangunahing kabuhayan sa loob ng isang Manor? A. Pakikipagkalakalan
B. Pagsasaka
C. Paglilingkod sa may-ari ng lupa D. Paggawa ng iba’t ibang kasangkapan
Para sa bilang 12, suriin ang kasunod na graph:
45 40 35 30 25 20 15 10 on sa mily on
Para sa bilang 11, suriin ang kasunod na larawan:
11. Batay sa larawan, ano ang pangunahing kabuhayan sa loob ng isang Manor? A. Pakikipagkalakalan
B. Pagsasaka
C. Paglilingkod sa may-ari ng lupa D. Paggawa ng iba’t ibang kasangkapan
Para sa bilang 12, suriin ang kasunod na graph:
45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 20 40 60 80 1000 1200 Bilang ng populasy on sa mily on
12. Isa sa mga epekto ng pag-unlad ng sistema ng pagsasaka noong unang bahagi ng Panahong Medieval ang pagtaas ng populasyon. Batay sa graph, sa anong mga taon ito naganap?
A. 1000 at 1500 CE B. 800 at 1000 CE
C. 800, 1000, at 1500 CE D. 600, 800, at 1000 CE
13. Tinawag na Minoan ang unang kabihasnang nabuo sa Crete. Ito ay yu-maman sa pakikipagkalakalan sa ibayong dagat. Ano ang pangunahing dahilan nito?
A. Napakalakas ng puwersang pangmilitar ng Minoan.
B. Napalilibutan ng anyong tubig ang Crete at istratehiko ang lokasyon nito.
C. Nakarating sa iba’t ibang lugar ang mga produktong mula sa Crete. D. Napalilibutan ng mga kabundukan ang isla ng Crete.
14. Ang sinaunang Greece ay binubuo ng iba’t ibang lungsod-estado na ang bawat isa ay malaya at may sariling pamahalaan. Ano ang dahilan ng pagkakatatag ng hiwa-hiwalay ng lungsod-estado?
A. Iba’t iba ang pinagmulan ng mga sinaunang mamamayan ng Greece. B. Ang Greece ay nasa timog na dulo ng Balkan Peninsula sa Silangan
ng Europe na isang mabundok na lugar.
C. Mahaba ang mga daungan ng Greece kaya nagkaroon ng maraming mangangalakal sa bawat lungsod-estado.
D. Iba’t iba ang kulturang nabuo sa Greece kaya iba’t ibang kabihasnan ang umusbong dito.
15. Ano ang pangunahing dahilan ng pag-usbong ng Rome bilang pinakamakapangyarihan sa Mediterrenean?
A. Nakatulong ang maunlad na aspetong pang-ekonomiya ng Rome kung ikukumpara sa mga karatig-lugar.
B. Natalo at nasakop ng Rome ang malalakas na kabihasnan sa Mediterrenean tulad ng Carthage at Greece.
C. Naipagpatuloy ng Rome ang kalakasan ng kulturang Greece. D. Wasto ang lahat ng nabanggit.
16. Paano nakatulong ang heograpikal na lokasyon ng mga kaharian ng Mali at Songhai sa pag-unlad nito?
A. Napalilibutan ito ng mga anyong-tubig na nagbigay-daan sa pag-un-lad ng pagsasaka
B. Nagsilbi itong tagapamagitan ng kalakalan ng ginto, asin, at iba pang produkto sa pagitan ng kaloob-loobang bahagi ng Africa at ng mga Arab sa Sahara
C. Nakatulong ang kanilang lokasyon upang mapanatili ang kalayaan at kaligtasan mula sa banta ng mga mananakop
D. Nagsilbing natural na proteksiyon ng imperyo ang malawak na disyerto ng Sahara 17. Alin ang naglalarawan sa sinaunang kabuhayan ng mga tao sa mga pulo ng Pacific? A. Ang pangunahing kabuhayan ng mga tao sa mga pulo ng Pacific ay pagsasaka at pangingisda. B. Ang mga sinaunang mamamayan ng mga pulo ng Pacific ay nanini-wala sa banal na kapangyarihan o mana.
C. Ang sinaunang relihiyon ng mga tao sa mga pulo ng Pacific ay Ani-mismo.
D. Ang mga sinaunang pamayanan sa mga isla ay matatagpuan sa mga lawa o dagat-dagatan.
18. Sa panahon ng Piyudalismo, ang lipunan ay nahahati sa tatlong uri: pari, kabalyero, at serf. Alin sa sumusunod ang naglalarawan sa serf?
A. May karapatan at kalayaan silang bumuo ng sariling pamilya. B. Malaya nilang mapauunlad ang kanilang pamumuhay at pamilya. C. Sila ang bumubuo ng masa ng tao noong Panahong Medieval.
D Itinuturing silang natatanging sektor sa lipunan.
19. “Ang madalas na pagsalakay ng mga barbaro ay nagbigay ligalig sa mga mamamayan ng Europe. Dahil dito, hinangad ng lahat ang proteksiyon kaya naitatag ang sistemang Piyudalismo.” Ano ang ipinapahiwatig ng
16. Paano nakatulong ang heograpikal na lokasyon ng mga kaharian ng Mali at Songhai sa pag-unlad nito?
A. Napalilibutan ito ng mga anyong-tubig na nagbigay-daan sa pag-un-lad ng pagsasaka
B. Nagsilbi itong tagapamagitan ng kalakalan ng ginto, asin, at iba pang produkto sa pagitan ng kaloob-loobang bahagi ng Africa at ng mga Arab sa Sahara
C. Nakatulong ang kanilang lokasyon upang mapanatili ang kalayaan at kaligtasan mula sa banta ng mga mananakop
D. Nagsilbing natural na proteksiyon ng imperyo ang malawak na disyerto ng Sahara 17. Alin ang naglalarawan sa sinaunang kabuhayan ng mga tao sa mga pulo ng Pacific? A. Ang pangunahing kabuhayan ng mga tao sa mga pulo ng Pacific ay pagsasaka at pangingisda. B. Ang mga sinaunang mamamayan ng mga pulo ng Pacific ay nanini-wala sa banal na kapangyarihan o mana.
C. Ang sinaunang relihiyon ng mga tao sa mga pulo ng Pacific ay Ani-mismo.
D. Ang mga sinaunang pamayanan sa mga isla ay matatagpuan sa mga lawa o dagat-dagatan.
18. Sa panahon ng Piyudalismo, ang lipunan ay nahahati sa tatlong uri: pari, kabalyero, at serf. Alin sa sumusunod ang naglalarawan sa serf?
A. May karapatan at kalayaan silang bumuo ng sariling pamilya. B. Malaya nilang mapauunlad ang kanilang pamumuhay at pamilya. C. Sila ang bumubuo ng masa ng tao noong Panahong Medieval.
D Itinuturing silang natatanging sektor sa lipunan.
19. “Ang madalas na pagsalakay ng mga barbaro ay nagbigay ligalig sa mga mamamayan ng Europe. Dahil dito, hinangad ng lahat ang proteksiyon kaya naitatag ang sistemang Piyudalismo.” Ano ang ipinapahiwatig ng pahayag?
A. Magulo ang Europe dahil sa pagsalakay ng mga barbaro
B. Sa panahon ng kaguluhan, ang mga tao ay naghangad ng proteksyon
C. Mahina ang pamahalaan noon kaya dumami ang mga pangkat barbaro
D. Ang sistemang Piyudalismo ay sagot sa kahirapan ng mga tao 20. Mahalagang pangyayari sa Panahong Medieval ang paglakas ng Simbahang
Katoliko. Isang bahagi nito ang paglakas ng kapangyarihan ng Kapapahan (Papacy). Alin sa sumusunod ang higit na naglalarawan sa Kapapahan o sa Papacy?
A. Ito ay tumutukoy sa tungkulin, panahon ng panunungkulan at kapangyarihang panrelihiyon ng Papa bilang pinuno ng Simbahang Katoliko.
B. Tumutukoy din ito sa kapangyarihang politikal ng Papa bilang pinuno ng estado ng Vatican.
C. Itinuturing ang Papa bilang Ama ng mga Kristiyano na siya pa ring tawag hanggang sa kasalukuyan.
D. Simbolo ang Kapapahan ng malawak na kapangyarihan ng Simba-hang Katoliko noong panahong Medieval.
ARALIN 1
PAG-USBONG AT PAG-UNLAD NG MGA
KLASIKAL NA LIPUNAN SA EUROPE
Ang Olympics ay isang pampalakasang paligsahan na nilalahukan ng mga atleta mula sa iba’t ibang bansa. Noong 2008, natuon ang pansin ng lahat sa Asia dahil sa ginanap na Olympics sa Beijing, China. Saan at kailan nga ba nagsimula ang paligsahang ito? Naganap ang kauna-unahang Olympics noong 776 BC sa Olympia- isang lungsod-estado ng sinaunang Greece. Kontribusyon ito ng klasikal na kabihasnan sa Europe na kinabibilangan ng Kabihasnang Greece at Rome.
Sa bahaging ito ng Modyul ay pag-aaralan ang mahahalagang pangyayari tungkol sa pag-usbong, pag-unlad, at pagbagsak ng mga Kabihasnang Greece at Rome. Masasagot din ang katanungang: Paano nakaimpluwensiya
ang Panahong Klasikal sa Europe sa pag-unlad ng pandaigdigang kamalayan?
ALAMIN
Umusbong ang mga sinaunang kabihasnan ng China, India, Mesopota-mia, at Egypt sa mga lambak-ilog. Ganito rin kaya ang mga kabihasnang nabuo sa Europe partikular sa Greece at Rome? Alamin sa araling ito ang kasagutan.
GAWAIN 1:
Ano ang Gusto Ko?
Suriin ang larawan at sagutin ang mga tanong tungkol dito.
Mangangalakal Mandirigma
Politiko Artist
ARALIN 1
PAG-USBONG AT PAG-UNLAD NG MGA
KLASIKAL NA LIPUNAN SA EUROPE
Ang Olympics ay isang pampalakasang paligsahan na nilalahukan ng mga atleta mula sa iba’t ibang bansa. Noong 2008, natuon ang pansin ng lahat sa Asia dahil sa ginanap na Olympics sa Beijing, China. Saan at kailan nga ba nagsimula ang paligsahang ito? Naganap ang kauna-unahang Olympics noong 776 BC sa Olympia- isang lungsod-estado ng sinaunang Greece. Kontribusyon ito ng klasikal na kabihasnan sa Europe na kinabibilangan ng Kabihasnang Greece at Rome.
Sa bahaging ito ng Modyul ay pag-aaralan ang mahahalagang pangyayari tungkol sa pag-usbong, pag-unlad, at pagbagsak ng mga Kabihasnang Greece at Rome. Masasagot din ang katanungang: Paano nakaimpluwensiya
ang Panahong Klasikal sa Europe sa pag-unlad ng pandaigdigang kamalayan?
ALAMIN
Umusbong ang mga sinaunang kabihasnan ng China, India, Mesopota-mia, at Egypt sa mga lambak-ilog. Ganito rin kaya ang mga kabihasnang nabuo sa Europe partikular sa Greece at Rome? Alamin sa araling ito ang kasagutan.
GAWAIN 1:
Ano ang Gusto Ko?
Suriin ang larawan at sagutin ang mga tanong tungkol dito.
Mangangalakal
Kababaihan
Mandirigma Politiko Artist
Pilosgio
Paano nakaimpluwensiya ang Panahong Klasikal sa Europe sa pag-unlad ng pandaigdigang kamalayan?
FINAL
REVISED
INITIAL
Pamprosesong mga Tanong
1. Ano ang masasabi mo tungkol sa tipikal na anyo ng isang lungsod-estado noong panahong klasikal? Ipaliwanag.
2. May pagkakatulad ba ang makikita sa larawan, sa karaniwang tagpo sa mga lungsod sa kasalukuyang panahon? Patunayan
GAWAIN 2:
I-R-F Chart
Basahing mabuti ang tanong sa ibaba. Pagkatapos ay isulat sa bahaging initial ng diagram ang maiisip na sagot.
?
Makikita sa larawan ang isang tipikal na tagpo sa isang lungsod-estado sa Europe noong panahong klasikal. Bawat isa ay may tungkuling ginagam-panan. Kung ikaw ay nabuhay nang panahong iyon, alin sa sumusunod na tungkulin ang nais mong gampanan? Bakit?
FINAL
REVISED
BINABATI KITA!
Tiyak na nais mo pang mapalalim ang iyong kaalaman tungkol sa mga kabihasnan noong Panahong Klasikal ng Europe. Sa pagsasagawa ng iba’t ibang gawain sa modyul na ito, madaragdagan ang iyong dating kaalaman at masasagot ang iyong mga tanong tungkol sa paksa.
PAUNLARIN
Sa bahaging ito, inaasahang matututuhan mo ang mga kabihasnang nabuo sa Panahong Klasikal ng Europe, kabilang ang mahahalagang pangyayari sa bawat kabihasnan at ang mahahalagang kontribusyon ng mga ito sa paghubog ng pandaigdigang kamalayan. Simulan mo na ang paglalakbay tungo sa iyong pagkatuto.
GAWAIN 3:
Mapa-Suri
Suriin ang mapa upang makita ang kaugnayan ng lokasyon ng Greece sa pag-un-lad ng kabihasnan nito.
BINABATI KITA!
Tiyak na nais mo pang mapalalim ang iyong kaalaman tungkol sa mga kabihasnan noong Panahong Klasikal ng Europe. Sa pagsasagawa ng iba’t ibang gawain sa modyul na ito, madaragdagan ang iyong dating kaalaman at masasagot ang iyong mga tanong tungkol sa paksa.
PAUNLARIN
Sa bahaging ito, inaasahang matututuhan mo ang mga kabihasnang nabuo sa Panahong Klasikal ng Europe, kabilang ang mahahalagang pangyayari sa bawat kabihasnan at ang mahahalagang kontribusyon ng mga ito sa paghubog ng pandaigdigang kamalayan. Simulan mo na ang paglalakbay tungo sa iyong pagkatuto.
GAWAIN 3:
Mapa-Suri
Suriin ang mapa upang makita ang kaugnayan ng lokasyon ng Greece sa pag-un-lad ng kabihasnan nito.
Pamprosesong mga Tanong
1. Ano ang mga anyong tubig na malapit sa Greece?
2. Saang direksyon ng Greece makikita ang Isla ng Crete?
3 Paano nakaimpluwensiya ang lokasyon ng Greece sa pag-usbong ng
Kabihasnang Greek?
GAWAIN 4:
Magbasa at Matuto
Bilang panimula, basahin at unawain ang sumusunod na teksto tungkol sa Kabi-hasnang Minoan at Mycenaean. Naging sentro ng sinaunang Greece ang mabundok na bahagi ng tangway ng Balkan sa timog at ilang mga pulo sa karagatan ng Aegean. Samantala, ang karagatan ng Mediterranean ang naging tagapag-ugnay ng Greece sa iba pang panig ng mundo. Sa mundo ng mga sinaunang Greek, ang karagatan ang pinakamainam na daanan sa paglalakbay. Dahil dito karamihan sa mga pamayanan nila ay matatagpuan 60 kilometro lamang mula sa baybay-dagat.
Ang lupain ng Greece ay mabato at bulubundukin. Ito ang pangunahing naging sagabal sa mabilis na daloy ng komunikasyon sa mga pamayanan. Naging mabagal ang paglago ng mga kaisipan at teknolohiya. Subalit ito rin ang naging dahilan upang ang bawat lungsod-estado ay magkaroon ng kani-kanilang natatanging katangian na nagpayaman sa kanilang kultura.
Ang mga mainam na daungan na nakapaligid sa Greece ay nagbigay-daan sa maunlad na kalakalang pandagat na naging dahilan ng kanilang maunlad na kabuhayan. Ito rin ang nagbigay-daan upang magkaroon sila ng kaugnayan sa iba’t ibang uri ng tao na nakatulong naman upang mapayaman nila ang kanilang kultura at maibahagi ang kanilang mga naging tagumpay sa iba’t ibang larangan ng pamumuhay sa sandaigdigan.
Halaw sa: Araling Panlipunan III. EASE Modyul 4: Pagsibol ng Sibilisasyong Griyego, pp. 8-10
499 BCE Nagsimula ang Persian War 00 BCE Umusbong ang mga lungsod at estado ng Greece 404 BCE Tinalo ng Sparta ang Athens 460 BCE Nagsimula ang Golden Age ng Athens
700 BCE 600 BCE 500 BCE 400 BCE 300 BCE 200 BCE
431 BCE Nagsimula ang Peloponnesian War 334 BCE Pananakop ni Alexander the Great
Pigura 1.1 Timeline ng mga pangyayari sa Kabihasnang Greece.
Suriin ang timeline bilang gabay sa pagtalakay sa Kabihasnang Greece.
Ang mga Minoans
Ayon sa mga arkeologo, ang kauna-unahang sibilisasyong Aegean ay nagsimula sa
Crete mga 3100 BCE o Before the Common Era. Tinawag itong Kabihasnang Minoan batay sa pangalan ni Haring Minos, ang maalamat na haring
sinasa-bing nagtatag nito. Kilala ang mga Minoan bilang mahuhusay gumamit ng metal at iba pang teknolohiya. Nakatira sila sa mga bahay na yari sa laryo bricks at
499 BCE Nagsimula ang Persian War 00 BCE Umusbong ang mga lungsod at estado ng Greece 404 BCE Tinalo ng Sparta ang Athens 460 BCE Nagsimula ang Golden Age ng Athens
700 BCE 600 BCE 500 BCE 400 BCE 300 BCE 200 BCE
431 BCE Nagsimula ang Peloponnesian War 334 BCE Pananakop ni Alexander the Great
Pigura 1.1 Timeline ng mga pangyayari sa Kabihasnang Greece.
Suriin ang timeline bilang gabay sa pagtalakay sa Kabihasnang Greece.
Ang mga Minoans
Ayon sa mga arkeologo, ang kauna-unahang sibilisasyong Aegean ay nagsimula sa
Crete mga 3100 BCE o Before the Common Era. Tinawag itong Kabihasnang Minoan batay sa pangalan ni Haring Minos, ang maalamat na haring
sinasa-bing nagtatag nito. Kilala ang mga Minoan bilang mahuhusay gumamit ng metal at iba pang teknolohiya. Nakatira sila sa mga bahay na yari sa laryo bricks at may sistema sila ng pagsulat. Magagaling din silang mandaragat.
Hindi nagtagal, kinilala naman ang Knossos bilang isang makapangyarihang lungsod at sinakop nito ang kabuuan ng Crete. Dito matatagpuan ang isang na-pakatayog na palasyo na nakatayo sa dalawang ektarya ng lupa at napapaligiran ng mga bahay na bato. Ang palasyo ay nasira ng sunud-sunod na sunog at iba
Gabay na Tanong
Saan nagsimula ang Kabihasnang Minoan?
Ano ang dahilan ng pag-unlad ng kabuhayan ng mga Minoan?
Sino-sino ang mga pangkat ng tao sa pamayanang Minoan?
Bakit nagwakas ang Kabihasnang Minoan?
Paglipas ng ilan pang taon na tinataya 1600 hanggang 1100 BCE narating ng Crete ang kanyang tugatog. Umunlad nang husto ang kabuhayan dito dulot na rin ng pakikipagkalakalan ng mga Minoan sa Silangan at sa paligid ng Aegean. Dumarami ang mga bayan at lungsod at ang Knossos ang naging pinakamalaki.
Sa pamayanang Minoan ay may apat na pangkat ng tao: ang mga maharlika, mga mangangalakal, mga magsasaka, at ang mga alipin. Sila ay masayahing mga tao at mahiligin sa magagandang bagay at kagamitan. Maging sa palakasan ay di nagpahuli ang mga Minoan. Sila na siguro ang unang nakagawa ng arena sa buong daigdig kung saan nagsasagawa ng mga labanan sa boksing.
Ang kabihasnang Minoan ay tumagal hanggang mga 1400 BCE. Nagwakas ito nang salakayin ang Knossos ng mga di nakikilalang mga mananalakay na sumira at nagwasak sa buong pamayanan. Tulad ng inaasahan, ang iba pang mga lungsod ng mga Minoan ay bumagsak at isa-isang nawala.
Ang mga Mycenaean
Bago pa man salakayin at sakupin ng mga Mycenaean ang Crete, nasimulan na nilang paunlarin ang ilang pangunahing kabihasnan sa Timog Greece.
Ang Mycenaea na matatagpuan 16 kilometro ang layo sa aplaya ng karagatang Aegean ang naging sentro ng kabihasnang Mycenaean. Ang mga lungsod dito ay pinag-ugnay ng maayos na daanan at mga tulay. Napapaligiran ng makapal na paderang lungsod upang magsilbing pananggalang sa mga maaaring lumusob dito.Pagdating ng 1400 BCE, isa nang napakalakas na mandaragat ang mga Mycenaean at ito ay nalubos nang masakop at magupo nila ang Crete. Naiugnay nila ang Crete sa lumalagong kabihasnan sa Greece. Maraming mga salitang Minoan ang naidagdag sa wikang Greek. Ang sining ng mga Greek ay naimplu-wensiyahan ng mga istilong Minoan. Ilan sa mga alamat ng Minoan ay naisama sa mga kuwento at alamat ng mga Greek.
Bagamat walang naiwang mga nakasulat na kasaysayan, ang pagsasalin-salin ng mga kuwento ng mga hari at bayaning Mycenaean ay lumaganap. Di naglaon ang mga kuwentong ito ay nag-ugnay sa mga tao at sa mga diyos-diyosan. Ito ang sinasabing naging batayan ng mitolohiyang Greek. Sa bandang huli, hindi nailigtas ng mga pader na kanilang ginawa ang mga Mycenaean sa paglusob ng mga mananalakay.
Mapa 1.2 Lokasyon ng Kabihasnang Mycenaea http://en.wikipedia.org/wiki/File:Path3959-83.png
Ang mga Mycenaean
Bago pa man salakayin at sakupin ng mga Mycenaean ang Crete, nasimulan na nilang paunlarin ang ilang pangunahing kabihasnan sa Timog Greece.
Ang Mycenaea na matatagpuan 16 kilometro ang layo sa aplaya ng karagatang Aegean ang naging sentro ng kabihasnang Mycenaean. Ang mga lungsod dito ay pinag-ugnay ng maayos na daanan at mga tulay. Napapaligiran ng makapal na paderang lungsod upang magsilbing pananggalang sa mga maaaring lumusob dito.Pagdating ng 1400 BCE, isa nang napakalakas na mandaragat ang mga Mycenaean at ito ay nalubos nang masakop at magupo nila ang Crete. Naiugnay nila ang Crete sa lumalagong kabihasnan sa Greece. Maraming mga salitang Minoan ang naidagdag sa wikang Greek. Ang sining ng mga Greek ay naimplu-wensiyahan ng mga istilong Minoan. Ilan sa mga alamat ng Minoan ay naisama sa mga kuwento at alamat ng mga Greek.
Bagamat walang naiwang mga nakasulat na kasaysayan, ang pagsasalin-salin ng mga kuwento ng mga hari at bayaning Mycenaean ay lumaganap. Di naglaon ang mga kuwentong ito ay nag-ugnay sa mga tao at sa mga diyos-diyosan. Ito ang sinasabing naging batayan ng mitolohiyang Greek. Sa bandang huli, hindi nailigtas ng mga pader na kanilang ginawa ang mga Mycenaean sa paglusob ng mga mananalakay.
Mapa 1.2 Lokasyon ng Kabihasnang Mycenaea http://en.wikipedia.org/wiki/File:Path3959-83.png
Ano-anong impormasyon ang mahahalaw mula a teksto?
1. ______________________ _________________________ ________________________________________________ 2. ________________________________________________ ________________________________________________ 3. ________________________________________________ ________________________________________________ 4. ________________________________________________ ________________________________________________ 5. ________________________________________________ ________________________________________________
Halaw sa “Araling Panlipunan III, EASE Modyul 4, Pagsibol ng Sibilisasyong Griyego, pp. 10-11
GAWAIN 5:
Daloy ng mga Pangyayari
Batay sa binasang teksto, isulat ang limang mahahalagang pangyayari sa kasaysayan ng sibilisasyong Minoan at Mycenean. Noong 1100 BCE, isang pangkat ng tao mula sa hilaga ang pumasok sa Greece at iginupo ang mga Mycenaean. Sila ay kinilalang mga Dorian. Samantala, isang pangkat naman ng tao na mayroon din kaugnayan sa mga Mycenaean ang tumungo sa timog ng Greece sa may lupain sa Asia Minor sa may hangganan ng karagatang Aegean. Nagtatag sila ng kanilang pamayanan at tinawag itong Ionia. Nakilala sila bilang mga Ionian.
Ang mga pangyayaring ito ay tinaguriang dark age o madilim na panahon na tumagal din nang halos 300 taon. Naging palasak ang digmaan ng mga iba’t ibang kaharian. Nahinto ang kalakalan, pagsasaka, at iba pang gawaing pangkabuhayan. Maging ang paglago ng sining at pagsulat nang unti-unti ay naudlot din.
Pamprosesong mga Tanong
1. Batay sa mga tekstong binasa, ano ang katangian ng Kabihasnang Minoan at Mycenean?
?
Minoan
Pamprosesong mga Tanong
1. Batay sa mga tekstong binasa, ano ang katangian ng Kabihasnang Minoan at Mycenean?
2. Ano-ano ang mga nakita mong pagkakaiba at pagkakatulad ng Kabihasnang Minoan at Mycenean?
3. Sa iyong palagay, ano ang epekto ng nabanggit na mga kabihasnan sa pag-usbong ng Kabihasnang Greek?
?
Minoan
Mycenean
Mula sa labi ng madilim na panahon, unti-unting umusbong sa Ionia ang isang bagong sibilisasyon na mabilis ding lumaganap sa kabuuan ng Greece. Ilang pamayanan sa baybayin ng Greece na tinatawag ang kanilang sarili na Hellenes o Greeks ang nagkaroon ng malaking bahagi sa sibilisasyong ito. Kinilala ito sa kasaysayan bilang Kabihasnang Hellenic mula sa kanilang tawag sa Greece na Hellas. Ito ay tumagal mula 800 BCE hanggang 400 BCE at naging isa sa mga pinakadakilang sibilisasyong naganap sa kasaysayan ng daigdig.
Sa bahaging ito, alamin mo ang mahahalagang pangyayaring nagbigay-daan sa pag-usbong, pag-unlad at pagbagsak ng Klasikal na Kabihasnang Greece.
GAWAIN 6: Magbasa at Matuto
Basahin at unawain ang mga tekstong ilalahad sa bahaging ito. Sagutin din ang mga katanungan sa bawat kahon.
Ang mga Polis
Dahil sa mga digmaan bago pa ang Panahong Hellenic, nagtayo ng mga kuta ang mga Greek sa mga lugar sa may gilid ng mga burol at sa mga taluktok ng bundok upang maprotektahan ang kanilang sarili sa pagsalakay ng iba’t ibang pangkat. Ang mga pook na ito ay naging pamayanan. Dito nagsimula ang mga lungsod-estado o polis kung saan hango ang salitang may kinalaman sa pamayanan tulad ng pulisya, politika, at politiko. May malalaki at maliliit na polis. Ang pinakahuwarang bilang na dapat bumuo ng isang polis ay 5000 na kalalakihan dahil noon ay sila lamang ang nailalagay sa opisyal na talaan ng populasyon ng lungsod-estado. Karamihan sa mga polis ay may mga pamayanang matatagpuan sa matataas na lugar na tinawag na acropolis o mataas na lungsod. Sa panahon ng digmaan, ito ang naging takbuhan ng mga Greek para sa kanilang proteksyon. Sa acropolis matatagpuan ang matatayog na palasyo at templo kung kaya’t ito ang naging sentro ng politika at relihiyon ng mga Greek. Samantala, ang ibabang bahagi naman ay tinawag na agora o pamilihang bayan. Napapaligiran ng mga pamilihan at iba pang mga gusali na nagbigay-daan sa malayang bilihan at kalakalan.
Sa mga lungsod-estado, naramdaman ng mga Greek na sila ay bahagi ng pamayanan. Ito ang dahilan kung bakit ipinagkaloob naman nila dito ang kanilang katapatan at paglilingkod. Hindi lahat ng mga nasa lungsod-estado
tang bomoto, magkaroon ng ari-arian, humawak ng posisyon sa pamahalaan, at ipagtanggol ang sarili sa mga korte.
Bilang kapalit, sila ay dapat na makilahok sa pamahalaan at tumulong sa pagtatanggol sa mga polis sa panahon ng digmaan. Ang lahat ng ito, dagdag pa ang paglago ng kalakalan, ay nagbigay-daan sa pag-unlad ng mga lungsod-estado. Kasabay nito ang mabilis na paglaki ng populasyon na naging pangunahing dahilan naman kung bakit nangibang lugar ang mga Greek. Ang iba ay napadpad sa paligid ng mga karagatang Mediterranean at Iton. Bagamat napunta sila at nanirahan sa malalayong lugar, di nawala ang kanilang ugnayan sa pinagmulang lungsod-estado o metropolis.
Mula sa pakikipagkalakalan sa iba’t ibang panig ng daigdig, natutuhan ng mga Greek ang mga bagong ideya at teknik. Mula sa mga Phoenician ay na-kuha nila ang ideya ng alpabeto na naging bahagi naman ng kanilang sariling alpabeto. Ginamit din nila ang mga teknik ng mga Phoenician sa paggawa ng mas malalaki at mabibilis na barko. Sa mga Sumerian naman ay namana nila ang sistema ng panukat. Mula naman sa mga Lydian ay natutuhan nila ang paggamit ng sinsilyo at barya sa pakikipagkalakalan.
Pamprosesong mga Tanong
1. Ano-ano ang mga karapatang tinatamasa ng mga lehitimong mamamayan ng isang lungsod o estado?
2. Ano-ano ang responsibilidad ng isang mamamayan sa lungsod-estado? 3. Bakit mahalaga ang pakikipag-kalakalan para sa mga Greek?
Batay sa teksto, isulat ang kahulugan ng sumusunod na salita:
polis
-acropolis
-?
tang bomoto, magkaroon ng ari-arian, humawak ng posisyon sa pamahalaan, at ipagtanggol ang sarili sa mga korte.
Bilang kapalit, sila ay dapat na makilahok sa pamahalaan at tumulong sa pagtatanggol sa mga polis sa panahon ng digmaan. Ang lahat ng ito, dagdag pa ang paglago ng kalakalan, ay nagbigay-daan sa pag-unlad ng mga lungsod-estado. Kasabay nito ang mabilis na paglaki ng populasyon na naging pangunahing dahilan naman kung bakit nangibang lugar ang mga Greek. Ang iba ay napadpad sa paligid ng mga karagatang Mediterranean at Iton. Bagamat napunta sila at nanirahan sa malalayong lugar, di nawala ang kanilang ugnayan sa pinagmulang lungsod-estado o metropolis.
Mula sa pakikipagkalakalan sa iba’t ibang panig ng daigdig, natutuhan ng mga Greek ang mga bagong ideya at teknik. Mula sa mga Phoenician ay na-kuha nila ang ideya ng alpabeto na naging bahagi naman ng kanilang sariling alpabeto. Ginamit din nila ang mga teknik ng mga Phoenician sa paggawa ng mas malalaki at mabibilis na barko. Sa mga Sumerian naman ay namana nila ang sistema ng panukat. Mula naman sa mga Lydian ay natutuhan nila ang paggamit ng sinsilyo at barya sa pakikipagkalakalan.
Pamprosesong mga Tanong
1. Ano-ano ang mga karapatang tinatamasa ng mga lehitimong mamamayan ng isang lungsod o estado?
2. Ano-ano ang responsibilidad ng isang mamamayan sa lungsod-estado? 3. Bakit mahalaga ang pakikipag-kalakalan para sa mga Greek?
Batay sa teksto, isulat ang kahulugan ng sumusunod na salita:
polis
-acropolis
-agora
-?
Sparta, ang Pamayanan ng mga Mandirigma
Ang polis o lungsod-estado ng Sparta ay itinatag ng mga Dorian sa Peloponnesus na nasa timog na bahagi ng tangway ng Greece. Sa lahat ng mga lungsod-estado, ang Sparta lamang ang hindi umasa sa kalakalan. Ito ay may magandang klima, sapat na patubig at matabang lupa na angkop sa pagsasaka. Pinalawak ng mga Spartan ang kanilang lupain sa pamamagitan ng pananakop ng mga karatig na lupang sakahan at pangangamkam nito. Ang mga magsasaka mula sa nasakop na mga lugar ay dinala nila sa Sparta upang maging mga helot o tagasaka sa ma-lawak nilang lupang sakahan. Samakatuwid, naging alipin ng mga Spartan ang mga Helot. Maraming pagkakataon na nag-alsa laban sa mga Spartan ang mga helot ngunit ni isa rito ay walang nagtagumpay. Dahilan sa palagiang pag-aalsa ng mga Helot, nagdesisyon ang mga Spartan na palakasin ang kanilang hukbong militar at magtatag ng isang pamayanan ng mga mandirigma upang maging laging handa sa kahit anong pag-aalsang gagawin ng mga Helot.
Ang naging pangunahing mithiin ng lungsod-estado ng Sparta ay magka-roon ng kalalakihan at kababaihang walang kinatatakutan at may malalakas na pangangatawan. Ang mga bagong silang na sanggol ay sinusuri. Kapag nakitang mukhang mahina at sakitin ang isang sanggol ay dinadala sa paanan ng kabun-dukan at hinahayaang mamatay doon. Samantala, ang malulusog na sanggol ay hinahayaang lumaki at maglaro sa kani-kanilang bahay, hanggang sumapit ang ikapitong taon nila. Pagsapit ng pitong taon, ang mga batang lalaki ay dinadala na sa mga kampo-militar upang sumailalim sa mahigpit na disiplina at sanayin sa serbisyo militar. Malakas na pangangatawan, katatagan, kasanayan sa pakiki-paglaban, at katapatan ang ilan sa pangunahing layunin ng pagsasanay. Tinitiis nila ang mga sakit at hirap nang walang reklamo. Pinapayagan lamang sila na makita ang kanilang pamilya sa panahon ng bakasyon. Sa gulang na 20, ang mga kabataang lalaki ay magiging sundalong mamamayan at ipinapadala na sa mga hangganan ng labanan. Sa edad na 30, sila ay inaasahang mag-aasawa na ngunit dapat na kumain at manirahan pa rin sa kampo, kung saan hahati na sila sa gastos. Sa edad na 60, sila ay maaari nang magretiro sa hukbo.
Sa lipunan ng mga Spartan, ang lahat ay nakikiisa upang mapigilan ang mga pag-aalsa ng mga Helot. Maging ang mga kababaihan ay sinasanay na maging matatag. Di tulad ng mga kababaihang Greek na limitado ang ginagampanan sa lipunan, ang kababaihang Spartan ay maraming tinatamasang karapatan. Sila ang mga nag-aasikaso ng lupain ng kanilang mga asawa habang ang mga ito ay nasa kampo-militar. Nangunguna din sila sa mga palakasan at malayang nakiki-paghalubilo sa mga kaibigan ng kani-kanilang mga asawa habang masaya silang
Ang Sparta ang responsable sa pagkakaroon ng pinakamahusay na san-datahang lakas sa buong daigdig. Sa simula, labo-labo kung makipagdigma ang mga Greek. Oo nga’t sama-samang nagmamartsa sa lugar ng digmaan, ang mga sundalo ay isa-isang nakikipaglaban sa mga kaaway hanggang sila ay manghina at mamatay. Nang lumaon ang mga Griyego, lalo na ang mga Spartan, ay mas naging maparaan sa kanilang pakikipagdigma. Sa halip na lumusob ng isa-isa sa mga kalaban, sila ay nananatiling sama-sama sa pag-kakatayo pasulong man o paurong sa labanan, hawak ang pananggalang sa kaliwang kamay at espada naman sa kanan. Ang hukbong ito na tinaguriang
phalanx ay karaniwang binubuo ng hanggang 16 na hanay ng mga
mandi-rigma. Kapag namatay ang mga sundalo sa unang hanay, ito ay mabilis na sinasalitan ng susunod pang hanay. Ang phalanx ay hindi mga bayarang mandirigma, sila ay tagapagtanggol ng kanilang polis.
Pamprosesong mga Tanong
1. Ano ang pangunahing katangian ng Sparta bilang isang lungsod-es
tado ng Greece
2. Paano sinasanay ang mga Spartan upang maging malakas?
3. Paano nakabuti at nakasama ang paraan ng disiplina ng mga Spartan?
?
Karagdagang babasahin: Kasaysayan ng Daigdig, Batayan Aklat sa Araling Panlipunan Ikatlong Taon nina Mateo et al., p. 117
Ang Athens at ang Pag-unlad Nito
Sa simula ng 600 BCE, ang Athens ay isa lamang maliit na bayan sa gitnang tangway ng Greece na tinatawag na Attica. Ang buong rehiyon ay hindi angkop sa pagsasaka kaya karamihan sa mga mamamayan nito ay nagtrabaho sa mga minahan, gumawa ng mga ceramics, o naging mangangalakal o mandaragat. Hindi nanakop ng mga kolonya ang Athens. Sa halip, pinalawak nito ang kanilang teritoryo na naging dahilan upang ang iba pang ngayon sa Attica ay sumali sa kanilang pamamahala.
Ang Sparta ang responsable sa pagkakaroon ng pinakamahusay na san-datahang lakas sa buong daigdig. Sa simula, labo-labo kung makipagdigma ang mga Greek. Oo nga’t sama-samang nagmamartsa sa lugar ng digmaan, ang mga sundalo ay isa-isang nakikipaglaban sa mga kaaway hanggang sila ay manghina at mamatay. Nang lumaon ang mga Griyego, lalo na ang mga Spartan, ay mas naging maparaan sa kanilang pakikipagdigma. Sa halip na lumusob ng isa-isa sa mga kalaban, sila ay nananatiling sama-sama sa pag-kakatayo pasulong man o paurong sa labanan, hawak ang pananggalang sa kaliwang kamay at espada naman sa kanan. Ang hukbong ito na tinaguriang
phalanx ay karaniwang binubuo ng hanggang 16 na hanay ng mga
mandi-rigma. Kapag namatay ang mga sundalo sa unang hanay, ito ay mabilis na sinasalitan ng susunod pang hanay. Ang phalanx ay hindi mga bayarang mandirigma, sila ay tagapagtanggol ng kanilang polis.
Pamprosesong mga Tanong
1. Ano ang pangunahing katangian ng Sparta bilang isang lungsod-es
tado ng Greece
2. Paano sinasanay ang mga Spartan upang maging malakas?
3. Paano nakabuti at nakasama ang paraan ng disiplina ng mga Spartan?
?
Karagdagang babasahin: Kasaysayan ng Daigdig, Batayan Aklat sa Araling Panlipunan Ikatlong Taon nina Mateo et al., p. 117
Ang Athens at ang Pag-unlad Nito
Sa simula ng 600 BCE, ang Athens ay isa lamang maliit na bayan sa gitnang tangway ng Greece na tinatawag na Attica. Ang buong rehiyon ay hindi angkop sa pagsasaka kaya karamihan sa mga mamamayan nito ay nagtrabaho sa mga minahan, gumawa ng mga ceramics, o naging mangangalakal o mandaragat. Hindi nanakop ng mga kolonya ang Athens. Sa halip, pinalawak nito ang kanilang teritoryo na naging dahilan upang ang iba pang ngayon sa Attica ay sumali sa kanilang pamamahala.
Sa sinaunang kasaysayan, ang Athens ay pinamunuan ng mga tyrant na noon ay nangangahulugang mga pinunong nagsusulong ng karapatan ng karaniwang tao at maayos na pamahalaan. Bagamat karamihan sa kanila ay naging mabubuting pinuno, may mangilan-ngilan din na umabuso sa kanilang posisyon na nagbigay
Sa simula, ang Athens ay pinamunuan ng hari na inihalal ng asembleya ng mamamayan at pinapayuhan ng mga mga konse-ho ng maharlika. Ang asembleya ay binubuo naman ng mayaya-man na may malaking kapang-yarihan. Ang mga pinuno nito ay tinawag na Archon na pina-paburan naman ang mga may kaya sa lipunan.
Hindi nagtagal, nagnais ng pagbabago ang mga artisano at mga mangangalakal. Upang
mapigil ang lumalalang sitwasyon ng mga di nasisiyahang karaniwang tao, nagpagawa ang mayayamang tao o aristokrata ng nakasulat na batas kay Draco isang tagapagbatas. Malupit ang mga batas ng Greek at hindi ito bi-nago ni Draco ngunit kahit na paano ang kodigong ginawa niya ay nagbigay ng pagkakapantay-pantay sa lipunan at binawasan ng mga karapatan ang mga namumuno. Sa gitna ng pagbabagong ito nanatiling hindi kontento ang mga mamamayan ng Athens. Maraming Athenian ang nagpaalipin upang makabayad ng malaking pagkakautang. Marami rin sa kanila ang nagnais ng mas malaking bahagi sa larangan ng politika.
Ang sumunod na pagbabago ay naganap noong 594 BCE sa pangunguna ni Solon na mula sa mga pangkat ng aristokrata na yumaman sa pamamagitan ng pakikipagkalakalan. Kilala din siya sa pagiging matalino at patas. Inalis niya ang mga pagkakautang ng mahihirap at ginawang ilegal ang pagkaalipin nang dahil sa utang. Gumawa rin siya ng sistemang legal kung saan lahat ng malayang kalalakihang ipinanganak mula sa mga magulang na Athenian ay maaaring maging hurado sa mga korte. Ang mga repormang pampolitika na ginawa ni Solon ay nagbigay ng kapangyarihan sa mga mahihirap at karaniwang tao. Nagsagawa rin siya ng mga
Larawan 1.1 Ang Parthenon ng Greece
Source: https://encrypted-tbn3.gtastic.com/image?q=tb- n:ANd9GcReaw15xp8agCB.TOPpqzMKAPluktN69yhizLwB-d569YyKmPzc7kg
Larawan 1.3 Si Pisistratus, isang mahusay na pinunong Greek http://en.wikipedia.org/wiki/Cl
ng mga mahihirap. Nalutas ng repormang pangkabuhayan ang mga ilang pangunahing suliranin ng Athens at napaunlad ang kabuhayan nito. Sa gitna ng malawakang repormang ginawa ni Solon, hindi nasiyahan ang mga aristokrata. Para sa kanila, labis na pinaburan ni Solon ang mahihirap. Sa kasalukuyan, ginagamit ang salitang solon bilang tawag sa mga kinatawan ng pambansang pamahalaan na umuugit ng batas.
Noong mga 546 BCE, isang politikong nag-ngangalang Pisistratus, ang namuno sa pama-halaan ng Athens. Bagamat mayaman siya, nakuha niya ang suporta at pagtitiwala ng ka-raniwang tao. Mas radikal ang mga pagbaba-gong ipinatupad niya tulad ng pamamahagi ng
malalaking lupang sakahan sa walang lupang mga magsasaka. Nagbigay siya ng pautang at nagbukas ng malawakang trabaho sa malalaking proyektong pam-publiko. Pinagbuti niya ang sistema ng patubig.
Batay sa teksto, ano ang kahulugan ng sumusunod:
tyrant - _________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ arcon - __________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________
Larawan 1.3 Si Solon, isang mam-babatas na Greek http://en.wikipedia.org/wiki/
ng mga mahihirap. Nalutas ng repormang pangkabuhayan ang mga ilang pangunahing suliranin ng Athens at napaunlad ang kabuhayan nito. Sa gitna ng malawakang repormang ginawa ni Solon, hindi nasiyahan ang mga aristokrata. Para sa kanila, labis na pinaburan ni Solon ang mahihirap. Sa kasalukuyan, ginagamit ang salitang solon bilang tawag sa mga kinatawan ng pambansang pamahalaan na umuugit ng batas.
Noong mga 546 BCE, isang politikong nag-ngangalang Pisistratus, ang namuno sa pama-halaan ng Athens. Bagamat mayaman siya, nakuha niya ang suporta at pagtitiwala ng ka-raniwang tao. Mas radikal ang mga pagbaba-gong ipinatupad niya tulad ng pamamahagi ng
malalaking lupang sakahan sa walang lupang mga magsasaka. Nagbigay siya ng pautang at nagbukas ng malawakang trabaho sa malalaking proyektong pam-publiko. Pinagbuti niya ang sistema ng patubig.
Batay sa teksto, ano ang kahulugan ng sumusunod:
tyrant - _________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ arcon - __________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________
Larawan 1.3 Si Solon, isang mam-babatas na Greek http://en.wikipedia.org/wiki/
File:Solon2.jpg
Noong 510 BCE, naganap muli ang pagbabago sa sistemang politikal ng Athens sa pamumuno ni Cleisthenes. Hinati niya ang Athens sa sampung distrito. Limampung kalalakihan ang magmumula sa bawat distrito at maglilingkod sa konseho ng tagapayo upang magpasimula ng batas sa Asembleya ang tagagawa ng mga pinaiiral na batas. Sa kauna-unahang pagkakataon, nakaboto sa Asembleya ang mga mamamayan may-ari man ng lupa o wala.
Upang mapanatili ang kalayaan ng mga mamamayan ipinatupad ni Cleisthenes ang isang sistema kung saan bawat taon ay binibigyan ng pagkakataon ang mga mamamayan na ituro ang taong nagsisilbing panganib sa Athens. Kapag ang isang tao ay nakakuha ng mahigit 6 000 boto, siya ay palalayasin sa Athens ng 10 taon. Dahil sa ang pangalan ay isinulat sa pira-pirasong palayok na tinatawag na
Ostrakon, ang sistema ng pagpapatapon o pagtatakwil sa isang tao ay tinawag
na ostracism. Bagamat kaunti lamang ang naipaton ng sistemang ito, nabigyan ng mas malaking kapangyarihan ang mga mamamayan.
Sa pagsapit ng 500 BCE, dahil sa lahat ng mga repormang naipatupad sa Athens, ang pinakamahalagang naganap ay ang pagsilang ng demokrasya sa Athens, kung saan nagkaroon ng malaking bahagi ang mga mamamayan sa pamamalakad ng kanilang pamahalaan.
Halaw sa: Araling Panlipunan III, Modyul 4, Ang Pag-usbong ng Sibilisasyong Griyego, p. 15-21
Pamprosesong mga Tanong
1. Ano ang pangunahing katangian ng Athens bilang isang lungod-estado ng Greece? 2. Para sa iyo, ano ang pinakamahalagang ambag ng Athens sa daigdig? 3. Nakabuti ba sa Greek ang pagpapatupad ng demokrasya? Patunayan. Karagdagang babasahin: Kasaysayan ng Daigdig, Batayang Aklat sa Araling Panlipunan Ikatlong Taon nina Mateo et.al., p. 116-117
GAWAIN 7:
Paghahambing
Sa tulong ng venn diagram, isulat ang pagkakatulad at
pagkakaiba ng Sparta at Athens bilang mga lungsod-estado ng Sinaunang Greece.
Sparta
Athens
Pamprosesong mga Tanong
1. Paano nakaimpluwensiya ang lokasyon sa pamumuhay ng mga Spartan at Athenian? 2. Bakit mahalaga ang mga lungsod-estado ng Sparta at Athens sa pag-unlad ng Kabihasnang Greek? 3. Kung nabuhay ka noong panahong klasikal ng Greece, saan mo mas pipiliing tumira, sa Athens o sa Sparta? Ipaliwanag ang sagot.
?
GAWAIN 7:
Paghahambing
Sa tulong ng venn diagram, isulat ang pagkakatulad at
pagkakaiba ng Sparta at Athens bilang mga lungsod-estado ng Sinaunang Greece.
Sparta
Athens
Pamprosesong mga Tanong
1. Paano nakaimpluwensiya ang lokasyon sa pamumuhay ng mga Spartan at Athenian? 2. Bakit mahalaga ang mga lungsod-estado ng Sparta at Athens sa pag-unlad ng Kabihasnang Greek? 3. Kung nabuhay ka noong panahong klasikal ng Greece, saan mo mas pipiliing tumira, sa Athens o sa Sparta? Ipaliwanag ang sagot.
?
GAWAIN 8:
Magbasa at Matuto
Bagamat ang Greece ay binubuo ng iba’t ibang lungsod-estadong malaya sa isa’t isa, iisa lamang ang wika at kultura ng mga Greek. Mataas ang tingin nila sa isa’t isa, samantalang hindi edukado at mababa ang tingin nila sa mga hindi Greek.
Naranasan din ng Greece ang banta ng paglusob at pananakop ng mga kalapit na kabihasnan. Matutunghayan mo sa bahaging ito ang mga dig-maang kinasangkutan ng Greece.
Ang Banta ng Persia
Hangarin ng Persia na palawakin ang imperyo nito sa kanluran. Noong 546 BCE, sinalakay ni Cyrus the Great ang Lydia sa Asia Minor. Ipinagpatuloy ni Darius I, ang nagmana ng trono ni Cyrus the Great, ang hangaring ito. Noong 499 BCE, sinalakay niya ang mga kalapit na kolonyang Greek. Nag-padala ng tulong ang Athens ngunit natalo ang mga kolonyang Greek sa labanang pandagat sa Miletus noong 494 BCE. Bagamat natalo ang puwersa ng Athens, nais ni Darius na parusahan ang lungsod sa ginawang pagtulong at gawin itong hakbang sa pagsakop a Greece. Bilang paghahanda sa napipin-tong pananalakay ng Persia, sinimulan ng Athens ang pagpapagawa ng isang plota o fleet na pandigma.
Ang Digmaang Graeco- Persia (499-479 BCE)
Larawan 1.4. Paglalarawan ng Digmaang Grae-co-Persia
http://althistory.wikia.com/wiki/Greek_Glory?-file=GRECO-PERSIAN-WARS.gif
Ang unang pagsalakay ng Persia sa Greece ay naganap noong 490 BCE sa ilalim ni Darius. Tinawid ng plota ng Persia ang Aegean Sea at bumaba sa Marathon, isang kapatagan sa hilagang-silangan ng Athens. Tinalo ng 10,000 puwersa ng Athens ang humigit-kumulang 25,000 puwersa ng Persia.
Ipinagpatuloy ni Xerxes, anak ni Darius ang tangkang pagpapabagsak sa Athens. Noong BCE, isang madugong labanan ang naganap sa Thermopylae, isang makipot na daanan sa gilid ng bundok at ng silangang baybayin ng Central Greece. Pitong libong Greek, tatlong daan sa mga ito ay taga-Sparta sa ilalim ni Leonidas ang nakipaglaban sa puwersa ni Xerxes. Noong una, inakala ni Xerxes na madali niyang malulupig ang mga Greek. Hindi niya inasahan ang katapangan at kahusayan ng mga taga-Sparta sa pakikipagdigma. Sa loob ng tatlong araw, dumanak ang dugo ng mga taga Persia. Subalit ipinagkanulo ng isang Greek ang lihim na daanan patungo sa kampo ng mga Greek. Pinayuhan ni Leonidas ang mga Greek na lumikas habang ipinagtatanggol ng kanyang puwersa ang Thermopylae. Sa harap ng higit na maraming puwersa ni Xerxes, namatay ang karamihan sa tropa ni Leonidas.
Sinalakay at sinakop ni Xerxes ang Athens. Subalit dinala ni Themistocles ang labanan sa dalampasigan ng pulo ng Salamis kung saan ang dagat ay lubhang makipot. Nahirapang iwasan ng malaking barko ni Xerxes ang maliliit na barko ng Athens na pilit na binabangga ang mga ito hanggang sa mabutas. Isa-isang lumubog ang plota ng Persia. Ang nalalabing hukbo ni Xerxes ay tinalo ng mga alyansa ng mga lungsod-estado ng Greece sa pamumuno ni Pausanias ng Sparta. Kabilang sa alyansang ito ang Athens, Sparta, Corinth, at Megara.
Halaw sa: Kasaysayan ng Daigdig, Batayang Aklat sa Araling Panlipunan Ikatlong Taon nina Mateo et.al., pp. 117-118
Ano ang dahilan ng pagtatagumpay ng Greek laban sa malaking puwersa ng Persia? Ipaliwanag.
Ang unang pagsalakay ng Persia sa Greece ay naganap noong 490 BCE sa ilalim ni Darius. Tinawid ng plota ng Persia ang Aegean Sea at bumaba sa Marathon, isang kapatagan sa hilagang-silangan ng Athens. Tinalo ng 10,000 puwersa ng Athens ang humigit-kumulang 25,000 puwersa ng Persia.
Ipinagpatuloy ni Xerxes, anak ni Darius ang tangkang pagpapabagsak sa Athens. Noong BCE, isang madugong labanan ang naganap sa Thermopylae, isang makipot na daanan sa gilid ng bundok at ng silangang baybayin ng Central Greece. Pitong libong Greek, tatlong daan sa mga ito ay taga-Sparta sa ilalim ni Leonidas ang nakipaglaban sa puwersa ni Xerxes. Noong una, inakala ni Xerxes na madali niyang malulupig ang mga Greek. Hindi niya inasahan ang katapangan at kahusayan ng mga taga-Sparta sa pakikipagdigma. Sa loob ng tatlong araw, dumanak ang dugo ng mga taga Persia. Subalit ipinagkanulo ng isang Greek ang lihim na daanan patungo sa kampo ng mga Greek. Pinayuhan ni Leonidas ang mga Greek na lumikas habang ipinagtatanggol ng kanyang puwersa ang Thermopylae. Sa harap ng higit na maraming puwersa ni Xerxes, namatay ang karamihan sa tropa ni Leonidas.
Sinalakay at sinakop ni Xerxes ang Athens. Subalit dinala ni Themistocles ang labanan sa dalampasigan ng pulo ng Salamis kung saan ang dagat ay lubhang makipot. Nahirapang iwasan ng malaking barko ni Xerxes ang maliliit na barko ng Athens na pilit na binabangga ang mga ito hanggang sa mabutas. Isa-isang lumubog ang plota ng Persia. Ang nalalabing hukbo ni Xerxes ay tinalo ng mga alyansa ng mga lungsod-estado ng Greece sa pamumuno ni Pausanias ng Sparta. Kabilang sa alyansang ito ang Athens, Sparta, Corinth, at Megara.
Halaw sa: Kasaysayan ng Daigdig, Batayang Aklat sa Araling Panlipunan Ikatlong Taon nina Mateo et.al., pp. 117-118
Ano ang dahilan ng pagtatagumpay ng Greek laban sa malaking puwersa ng Persia? Ipaliwanag.
Digmaang Peloponnesian
Nais ni Pericles na manatili ang kapayapaan di lamang sa Athens kundi maging sa mga kalapit nitong mga lungsod-estado at maging sa Persia. Habang umuunlad ang Athens, lumawak din ang kanilang kapangyarihan sa kalakalan. Ito ang naging dahilan kung bakit sa panahon ng Delian League ay naging isang imperyo ang Athens.
Hindi lahat ng lungsod-estado ay sumang-ayon sa ginawa ng Athens na
pagkontrol sa Delian League subalit wala silang nagawa upang umalis sa alyan-sa. Kayat ang mga lungsod-estado na kasapi sa Delian League tulad ng Sparta, Corinth, at iba pa ay nagtatag ng sarili nilang alyansa sa pamumuno ng Sparta at tinawag itong Peloponnesian League.
Noong 431 BCE, nilusob ng Sparta ang mga karatig pook ng Athens na naging simula ng Digmaang Peloponnesian. Batid ni Pericles na mahusay na mandirigma sa lupa ang mga Spartan kung kayat iniutos niya ang pananatili ng mga Athenian sa pinaderang lungsod. Samantala, inatasan niya ang sandatahang lakas ng Athens na lusubin sa karagatan ang mga Spartan. Ngunit sinawing-palad na may lumaganap na sakit na ikinamatay ng libo-libong tao, kasama na si Pericles, noong 429 BCE.
Lahat ng mga pumalit kay Pericles ay hindi nagtagumpay dahilan sa mga mali nilang mga desisyon. Isa na rito si Alcibiades. Matapos siyang akusahan ng mga Athenian na lumalabag sa paniniwalang panrelihiyon, tumakas siya pa-tungong Sparta upang iwasan ang pag-uusig sa kanya. Doon siya ay naglingkod laban sa kanya mismong mga kababayan. Di naglaon bumalik din si Alcibiades sa Athens at siya ay pinatawad at binigyang-muli ng pagkakataong pamunuan ang sandatahang lakas ng Athens. Bagamat naipanalo niya ang ilang laban nila sa Sparta, lubhang malakas ang mga Sparta at noong 404 BCE, sumuko ang mga Athenian. Bilang ganti, ipinapatay ng mga Spartan si Alcibiades.
Ang dalawampu’t pitong taong Digmaan ng Peloponnesian ay isang malaking trahedya para sa Greece. Nagkaroon ng malawakang pagkawasak ng ari-arian at pagkamatay ng mga tao. Lumala rin ang suliranin sa kawalan ng hanapbuhay, pagtaas ng presyo ng mga bilihin, at kakulangan sa pagkain.
Ano ang epekto sa Greeece ng hidwaan at digmaan sa pagitan ng mga lungsod-estadao nito? Ipaliwanag.
Karagdagang Baba-sahin:
Kasaysayan ng Daigdig, Batayan Aklat sa Araling Panlipunan Ikatlong Taon nina Mateo et. al. p. 119
GAWAIN 9:
A-K-B Chart
Punan ang diyagram ng kinakailangang impormasyon batay sa binasang teksto.
Aktor (Sino ang magkalaban?)
Kaganapan (Ano-ano ang mga mahahalagang
pangyayari?)
Bunga (Ano ang re-sulta ng digmaan?)
Ano ang epekto sa Greeece ng hidwaan at digmaan sa pagitan ng mga lungsod-estadao nito? Ipaliwanag.
Karagdagang Baba-sahin:
Kasaysayan ng Daigdig, Batayan Aklat sa Araling Panlipunan Ikatlong Taon nina Mateo et. al. p. 119
GAWAIN 9:
A-K-B Chart
Punan ang diyagram ng kinakailangang impormasyon batay sa binasang teksto.
Aktor (Sino ang magkalaban?)
Kaganapan (Ano-ano ang mga mahahalagang
pangyayari?)
Bunga (Ano ang re-sulta ng digmaan?)
Digmaang Kinasangkutan ng Sinaunang Greece
Pamproseng mga Tanong
1. Ano ang pinakamahalagang kontribusyon ng mga Spartan at Athenian sa daigdig?
2. Alin sa sumusunod na kontribusyon ang may kaugnayan sa kasalukuyan? Patunayan.
GAWAIN 10:
Magbasa at Matuto
Basahin at unawain ang teksto tungkol sa Ginintuang Panahon ng Athens.
Ginintuang Panahon ng Athens
Noong 461 BCE, si Pericles, isang strategos o heneral na inihalal ng mga kalalakihang mamamayan ang namuno sa Athens. Taon-taon ay nahahalal si Pericles hanggang sa sumapit ang kaniyang kamatayan noong 429 BCE.
Sa loob ng mahabang panahon ng kaniyang panunungkulan, maraming pinai-ral na mga programang pampubliko si Pericles. Lahat ay naglalayong gawing pinakamarangyang estado ang Athens.
Nais ni Pericles na lumawak pa ang umiiral na demokrasya sa Athens kung kaya’t dinagdagan niya ang bilang ng mga manggagawa sa pamahalaan at sinu-welduhan niya ang mga ito. Lahat ng mamamayan ay nagkaroon pagkakataong makapagtrabaho sa pamahalaan mayaman man o mahirap. Kaya hindi nagtagal mga ikatlong bahagi (1/3) ng populasyon ng Athens ay bahagi na ng mga gawain ng pamahalaan.
Ngunit hindi lahat ay nasiyahan sa mga repormang ipinatupad ni Pericles. Para sa mayayaman ang ginawa niyang mga pagbabago ay magdudulot ng pagkalugi sa pamahalaan at maghihikayat ng katamaran sa mga ordinaryong mamamayan. Ipinagtanggol niya ang kanyang mga ginawang pagbabago sa pamamagitan ng pagbibigay ng isang pahayag na naitala naman ni Thucydides, na isang historyador. Ayon kay Pericles “Ang ating konstitusyon ay isang demokrasya sapagkat ito ay nasa mga kamay ng nakararami at hindi ng iilan.”
Mahalaga ang edukasyon para sa mga Athenian. Ang mga lalaki ay pinag-aaral sa mga pribadong paaralan kung saan sila ay natuto ng pagbabasa, matematika, musika,at mga obra ni Homer na Iliad at Odyssey. Hinikayat din silang talakayin ang sining, politika, at iba pang usapin. Ang palakasan ay bahagi rin ng kanilang pag-aaral.
