S BD 1103201 Chapter3

(1)

Ai Jamilah, 2015

Ulikan Struktural jeung feminis kana novel handeuleum na hate beureum karya Chye Retty Isnendes pikeun bahan pangajaran maca novel di SMA kelas XI

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu MÉTODE PANALUNGTIKAN

Ieu panalungtikan kagolong kana panalungtikan kualitatif. Panalungtikan kualitatif nya éta panalungtikan anu datana atawa sumber datana mangrupa kecap-kecap dina wangun lisan atawa tulisan, hal anu ditalungtikna ditalaah leuwih jero

sangkan bisa kacangkem ma’nana (Moleong, dina Arikunto, 2010, kc. 22).

Métode nu digunakeun dina ieu panalungtikan nya éta métode déskriptif analitik. Suyatna (2002, kc. 14) nétélakeun yén métode panalungtikan déskriptif analitik nya éta panalungtikan anu di jerona ngawengku akumulasi data ku cara déskriptif, henteu maké uji hipotésis, teu nyieun ramalan/prédiksi, jeung teu

nyangking ma’na implikasi, sanggeus didéskripsikeun satuluyna dianalisis

kalawan maké interprétasi jeung pamahaman anu jero. Métode déskriptif analitik dina ieu panalungtikan digunakeun pikeun ngadéskripsikeun sarta nganalisis unsur intrinsik, kalungguhan, jeung citra wanoja nu aya dina novél, kalawan maké ulikan strukturalisme jeung féminisme. Satuluyna hasil tina ieu analisis dijadikeun bahan pangajaran novél di SMA kelas XI.

Dina ieu bab dipedar opat perkara nu patali jeung métode panalungtikan. Éta opat perkara téh nya éta desain panalungtikan, data jeung sumber data, ngumpulkeun data, jeung analisis data.

3.1Desain Panalungtikan

Desain panalungtikan mangrupa rarancang anu digunakeun ku panalungtik pikeun meunangkeun data anu rék ditalungtik. Desain panalungtikan miboga tujuan pikeun ngagambarkeun léngkah-léngkah dina ngalaksanakeun panalungtikan, ti mimiti ngaidéntifikasi masalah, ngarumuskeun tur ngawatesanan

masalah, studi pustaka/tala’ah pustaka kana novél Handeuleum ‘na Haté Beureum

(2)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

ngolah data hasil panalungtikan ku cara nganalisis data nu ngawengku tatahar, tabulasi, jeung ngamangpaatkeun data luyu jeung pamarekan panalungtikan, nu pamungkas nyieun kacindekan tina hasil panalungtikan. Galur ieu panalungtikan dibagankeun saperti ieu di handap.

Bagan 3.1 Desain Panalungtikan

3.2Data jeung Sumber Data

Data dina ieu panalungtikan nya éta sagemblengna eusi carita nu aya dina novél Handeuleum ‘na Haté Beureum.

Idéntifikasi Masalah

Ngarumuskeun tur Ngawatesanan Masalah

Studi Pustaka

Ngumpulkeun Data

Ngolah Data Hasil Panalungtikan

(3)

Arikunto (2010, kc. 172) nyebutkeun yén sumber data panalungtikan nya éta subjék data anu ditalungtik. Sacara gurat badag, sumber data ngawengku tilu rupa, nya éta jalma (person), tempat (place), jeung keretas atawa dokumén (paper). 1) Jalma (person) nya éta sumber data anu bisa méré data mangrupa jawaban

lisan ngaliwatan wawancara atawa jawaban tinulis tina angkét.

2) Tempat (place) nya éta sumber data nu mangrupa tampilan dina kaayaan cicing atawa gerak. Kaayaan cicing jeung gerak mangrupa objék pikeun métode observasi.

3) Keretas atawa dokumén (paper) nya éta sumber data nu mangrupa tanda-tanda hurup, angka, gambar, atawa simbol-simbol séjén. Dokumén mangrupa objék pikeun métode dokuméntasi.

Saupama nilik kana pedaran di luhur, sumber data anu digunakeun dina ieu panalungtikan nya éta data tina keretas atawa dokumén (paper). Keretas atawa dokumen (paper) nu digunakeun nya éta novél Handeuleum ‘na Haté Beureum karangan Chyé Rétty Isnéndés sarta dideudeulan ku buku-buku lianna anu ngarojong kana ieu panalungtikan.

3.2.1 Déskripsi Novél Handeuleum na Haté Beureum

Novél Handeuleum ‘na Haté Beureum mangrupa novél rumaja anu téma jeung masalah nu dicaritakeunna téh ngeunaan silih asih. Ieu novél nyaritakeun asmara manusa nu pajurawet, nyaahna hiji wanoja ka dua jajaka nu patukang tonggong watekna, cinta jajaka ka wanoja nu béda-béda ngabuktikeunana.

(4)

taun 2000 nya éta buku kumpulan sajak nu judulna Kidang Kawisaya nu dipedalkeun ku Girimukti Pasaka, Jakarta, taun 1999.

Hawé Setiawan, salah sahiji pangarang nu kawéntar, ngilu ngaaprésiasi ku nepikeun aprésiasina dina panganteur ieu novél. Hawé Setiawan nyebutkeun yén tokoh Mayang nu dipidangkeun ku Chyé téh bisa jadi ngasongkeun gambaran wanoja Sunda nu kasebut idéal. Idéal di dieu téh geulis rupana, miboga prinsip hirup nu kuat (teu poho kana ajén dirina), panjang léngkahna, lega deuleuna jeung jembar panalarna. Saupama ditingali tina judul, ceuk Hawé Setiawan mah

“handeuleum” téh mangrupa metaphor pikeun karudet, jeung “haté beureum” téh

mangrupa metaphor pikeun masalah cinta.

(5)

aya tulisan Chyé Rétty Isnéndés salaku pangarang, novél Handeuleum ‘na Haté Beureum salaku judul novél, jeung Yrama Widya salaku pamedal.

Format ukuran novél nya éta 12,5 cm x 19,5 cm. Dina lambar kahiji aya tulisan “Novél Cinta”, judul novél, jeung pangarang. Tukangeun lambar kahiji aya idéntitas pamedal, idéntitas buku, jeung hak cipta. Lambar kadua aya tawis nuhun ti pangarang ka Prof. Dr. H. Yus Rusyana, tuluy aya tulisan “hiji catetan keur awaking, Andi, jeung Didi (Didi alm. 2008- trésnana digupay pati)”. Dina lambaran katilu aya panganteur ti Hawé Setiawan nu dijudulan Panganteur Cinta dina Kasang Budaya Hawé Setiawan. Lambar kagenep aya daptar eusi,

tukangeunna aya cutatan lirik “Rozzana- Singer of Malaysia”.

Gambar 3.1

Jilid Novél Bagian Hareup jeung Tukang

(6)

“Dijambatanan”, épisode kalima dijudulan “Kajadian di Hotél”, épisode kagenep dijudulan “Ngumbar Panineungan”, épisode katujuh dijudulan “Surat”, jeung épisode kadalapan dijudulan “Tutup Layar”.

Épisode kahiji dimimitian ti kaca 1 nepi ka 14, gurat badagna nyaritakeun waktu Mayang kudu ngaluuhan Seminar Penulisan Naskah Basa jeung Sastra Daerah sa-Indonesia, nu dipancénkeun ku Direktur Penerbitan “Kamandaka”

tempat digawé Mayang. Ieu seminar téh diayakeun di Yogya, tempat anu loba pisan panineunganna antara Mayang jeung Andi. Mayang sabenerna embungeun indit ka Yogya téh, tapi kusabab tugas nu kudu dilakonan dina profésina, Mayang kapaksa indit. Sapanjang jalan ka Yogya, lelembutan Mayang mah kumalayang ngumbar panineungan manéhna jeung Andi. Waktu manéhna ngaliwatan Stasion Tugu, manéhna inget kana carita éndah tapi peurih, peurih tapi bagja, bagja tapi sedih, sedih tapi bungah, bungah tapi kaduhung, kaduhung maké aya carita éndah tapi peurih. Ieu acara seminar téh diluuhan ku wawakil sa-Nusantara, pamilonna diluuhan ku opat lapis kalungguhan nya éta pagawé, mahasiswa, para panulis/pangarang, jeung pejabat. Lain ngan ukur Mayang nu haténa tagiwur mancawura téh, Andi ogé kitu sarua. Andi kapapancénan pikeun ngeusi kasenian dina ieu seminar, dipénta jadi panitia ku séniorna. Andi nyahoeun Mayang aya jeung bakal ngaluuhan ieu acara. Manéhna bingung kudu kumaha, naha manéhna rék api-api teu wawuh atawa rék nyumput salila lumangsungna ieu acara.

(7)

pok, waktu Yudi ngomongkeun nu geulis gunung, Mayang nyangka Yudi nyindiran kana kaayaan maranéhna. Mayang baeud ka Yudi nepi ka Ciwidey kota. Ngan pas ngaliwat ka pasawahan, munding sarakit ditambah énéngna meuntas jalan, teu karaseun Mayang nyekelan cangkéng Yudi, bari nitah ngeureunkeun. Tapi ku Yudi dihajakeun eureun. Mayang beuki pias, untung budak angon buru-buru nungtun mundingna. Ti dinya Mayang galécok deui, nyaritakeun kajadian nu ngalantarankeun Mayang sieun ku munding.

Épisode katilu dimimitian ti kaca 27 nepi ka 36, gurat badagna nyaritakeun acara panggung kliningan nu nanggap Cicih Cangkurileung jadi sindénna. Dina ieu acara aya rombongan panalungtik ti Asosiasi Kajian Budaya Indonesia nu dipingpin ku Dr. Purwadi. Anggota ieu asosiasi nya éta Andi, Taufik, Asih, Laras, Yudi, jeung Johanes. Ieu acara ogé nu nepungkeun Mayang jeung Andi. Waktu saréréa keur makalangan ngigelan sindén nu ngarangkep penari jaipong téa, Andi, Mayang, jeung Bu Cicih mah uplek diskusi dina panggung. Mayang téh wanoja tomboy (pakéan saraket awak, lévis belél kabéh, buuk panjang diuntun hiji). Sanggeus makalangan, tim Asosiasi Kajian Budaya Indonesia ngayakeun diskusi di Hotél Girimukti-Pamanukan, nepi ka jam sabelas peuting, ngadiskusikeun wayang di Tambi jeung jaipongan di Subang.

(8)

Andi kapancing émosina, nepi ka émosina kababawa saré. Manéhna mimpi jaipongan jeung si Kumpay (pengisi dina acara Cicih Cangkurileung), tapi di tengah impianna si Kumpay leungit, ngajanggélék Mayang. Waktu manéhna keur jaipongan jeung Mayang, Johanes ngaganggu tarian manéhna jeung Mayang. Dina éta impian manéhna gelut buk-bek jeung Johanes. Sigana kahayang manéhna ti beurang téh kalaksanakeun dina impian.

Épisode kalima dimimitian ti kaca 43 nepi ka 56, gurat badagna nyaritakeun waktu Mayang geus ditarima di lingkungan anggota panalungtikan Asosiasi Kajian Budaya Indonesia. Dr. Purwadi sikepna jadi béda, jadi simpatieun ka Mayang, simpati kana kahayang jeung téma garapan skripsi Mayang. Pa Purwadi nguji kana kamampuh Mayang ku cara nanya ka Mayang “Kumaha rumpaka kawih nu ngandung ajén sastra?” Mayang ngajawab nepi ka écésna, nepi ka Pa Purwadi muji tur ngarasa reueus kana kamampuh Mayang. Pa Purwadi ngomong ka Mayang, Mayang bisa asup ka Asosiasi Kajian Budaya Indonesia. Mayang nganuhunkeun pisan ka Pa Purwadi, tapi Pa Purwadi nitah Mayang nganuhunkeun ka Andi. Waktu keur nganuhunkeun ka Andi, Andi nanya ka Mayang, naha mawa ganti baju atawa henteu, Mayang ngajawab henteu. Mayang rék balik heula ka Bandung. Tapi Andi nyaram Mayang balik, lantaran hariwang. Andi méré Mayang baju ganti, tapi Mayang salah paham, ngarasa harga diri salaku awéwé téh ditincak ku Andi. Andi reuwaseun, ti dinya Andi ngomong togmol, yén Andi kagum, resep, jeung nyaah ka Mayang. Antukna Mayang narima éta baju. Dina hiji poé Mayang keseleun pisan ka sikep Johanes, da unggal panggih téh Johanes sok melong Mayang ti handap ka luhur, siga dipeunteun, ditilik-tilik, bari dibarengan ku teuteupan cunihin sagala, nepi ka hiji waktu mah ngaharéwos

(9)

ka Mayang masih parawan atawa henteu. Mayang ti dinya ngambek, manéhna asa dijejeléh, dibeubeutkeun tur ditijek harga dirina ku Johanes, antukna Mayang nyabok Johanes. Nu nyaho kajadian ieu téh Yudi, da Yudi kabeneran aya di Réstoran harita téh. Ku Yudi Mayang ditenangkeun, tur dianteurkeun ka tempat saré Mayang. Mayang ku Yudi dibéré kasét “Tembang Sunda Cianjuran

Cacandran Laras Mandalungan Mamah Dasimah”.

Épisode kagenep dimimitian ti kaca 57 nepi ka 68, gurat badagna nyaritakeun waktu di Yogya di Balai Pertemuan Seniman, Mayang sakamar jeung Sri Rejeki ti Penerbit Sastra Maju, Jawa Timur. Waktu diajak ka kantin ku Sri, manéhna nolak da embung liar kaluar, sieun panggih jeung Andi nu geus teu pendak salila tilu taun. Tapi teu lila ti dinya Mayang kaluar ti kamar, tuluy ngaliwat ka taman nu rajeg ku tatangkalan. Di dinya pisan Mayang téh baheula ngalalakon jeung Andi. Mayang ngumbar panineunganna jeung Andi. Baheula Andi nyebutkeun yén Mayang téh simbulna seuneu, panas, aktif, agresif, jeung berbahaya, sedengkeun Andi simbulna angin. Gedé leutikna seuneu téh diatur ku angin, jadi Mayang bisa dikadalikeun ku Andi, kitu pokna. Di dinya pisan Andi wakca balaka ka Mayang ngeunaan eusi haténa. Beuki wanoh beuki bogoh, beuki deukeut beuki geugeut. Mayang sering diélingan ku Laras jeung Yudi, yén Andi téh lalaki teu bener, tapi da ari bogoh kumaha atuh. Omongan Yudi jeung Laras téh teu dipaliré, da najan jauh gé Andi mah sok nelepon jeung nyuratan, pokna téh kitu. Waktu manéhna keur baluweng soal hubunganna jeung Andi nu geus tara nelepon jeung ngirim surat deui, ngan Yudi nu sok jadi tempat pakumaha téh. Mayang mah mikir Andi téh keur sibuk ngerjakeun tesis wé. Yudi mah ukur rumahuh, karunya ka wanoja anu dipikanyaahna.

(10)

sakapeung mah sok nyalahkeun Mayang, da Mayang mah teu beunang diélingan cenah. Surat Yudi ku Mayang mimiti dibaca, teu karasa cipanonna geus maseuhan éta surat. Eusi suratna téh Yudi nembrakkeun katrésnana, nepi ka dina surat téh ku Yudi dibéjakeun yén Yudi ku Pa Made sok disebut Mahésa Agni papacangan Kén Dédés, nu Kén Dédésna téh direbut ku Tunggul Ametung, ti Tunggul Ametung direbut deui ku Kén Arok. Mayang gé siga si Apun Gencay cenah dina Jajatén Ninggang Papastén. Ti dinya Mayang ngarasa salah pisan ka Yudi, tuluy Mayang nyetél kasét nu ti Yudi, kabeneran lagu campaka, nu marengan haté Mayang ayeuna. Nu marengan nogéncangna haté Yudi ka Mayang, haté Mayang nu nogéncang ka Andi.

(11)

Mayang lantaran Andi hianat. Ahirna, Mayang indit teu maliré Andi, ti dinya Andi jangji ka dirina sorangan rék néangan Mayang, rék ngudag Mayang ka mana waé inditna, sanajan ka tungtung buana.

3.3 Ngumpulkeun Data

3.3.1 Instrumén Panalungtikan

Instrumén panalungtikan téh nya éta alat/fasilitas anu digunakeun ku panalungtik pikeun ngumpulkeun data sangkan pagawéan leuwih gampang jeung hasilna leuwih hadé. Instrumén anu dipaké dina ieu panalungtikan nya éta kartu data, nu gunana pikeun ngumpulkeun jeung mindahkeun data nu geus aya. Éta kartu data téh ngawengku unsur intrinsik jeung citra wanoja nu aya dina novél, saperti palaku jeung watek, latar tempat, latar waktu, gaya basa, citra pisik wanoja, citra psikis wanoja, citra wanoja di kulawarga, jeung citra wanoja di masarakat. Di handap ieu mangrupa conto gambaran kartu data nu digunakeun.

Gambar 3.2 Gambaran Kartu Data

3.3.2 Téhnik Ngumpulkeun Data

Téhnik anu digunakeun pikeun ngumpulkeun data dina ieu panalungtikan nya éta téhnik talaah pustaka. Kusumah (2012, kc. 25) nétélakeun yén téhnik talaah pustaka nya éta téhnik ngumpulkeun data nu mangrupa sumber tinulis pikeun néangan tur nangtukeun tatapakan tioritis anu aya patalina jeung objék panalungtikan. Objék dina ieu panalungtikan nya éta novél Handeuleum ‘na Haté Beureum. Data nu kakumpul mangrupa data nu luyu jeung tujuan nu hayang dihontal. Léngkah-léngkah ngumpulkeun data dina ieu panalungtikan nya éta ieu di handap.

Cutatan-cutatan unsur intrinsik jeung citra wanoja

(12)

1) Maca novél Handeuleum ‘na Haté Beureum.

2) Nyirian unsur-unsur intrinsik jeung citra wanoja nu aya dina novél Handeuleum ‘na Haté Beureum.

3) Nyalin kana kode data sangkan data leuwih gampang diolah jeung leuwih alus hasilna.

3.4 Analisis Data

Sanggeus data hasil panalungtikan dikumpulkeun, léngkah séjén nu perlu dilakukeun nya éta kagiatan ngolah data (analisis data). Sacara umum analisis data ngawengku tilu hal, nya éta tatahar, tabulasi, jeung ngamangpaatkeun data luyu jeung pamarekan panalungtikan (Arikunto, 2010, kc. 278). Tatahar mangrupa kagiatan mimiti anu dilaksanakeun dina analisis data. Tabulasi nya éta proses ngahijikeun sakabéh data anu kapanggih. Data anu geus ditabulasi tuluy diolah dumasar pamarekan panalungtikan nya éta struktural jeung féminis.

Sanggeus data kakumpul, léngkah-léngkah nu dilakukeun dina ieu panalungtikan nya éta ieu di handap.

1) Nyieun papasingan data.

2) Mindahkeun sakabéh unsur intrinsik jeung citra wanoja kana wangun tabél/instrument.

3) Nganalisis unsur intrinsik jeung citra wanoja nu aya dina novél Handeuleum ‘na Haté Beureum.

4) Ngadéskripsikeun unsur intrinsik jeung citra wanoja nu aya dina novél Handeuleum ‘na Haté Beureum.

5) Napsirkeun jeung méré interpretasi kana sakabéh data anu kapanggih dina novél Handeuleum ‘na Haté Beureum.