ĐMAM-I RABBANĐ - MEKTÛBAT / DÎN VE TASAVVUF ESER 80 Đlk Basım Tarihi : 1956 4. Basım / Ağustos 2005 b. d. yayınları: 76 Baskı: Eko Matbaası
b. d. yayınları
Kurucusu: Necip Fazıl Kısakürek Sahibi: Mehmed Kısakürek
Yayın sorumlusu: Suat Ak
Genel Koordinasyon (Eser Kullanım ve Telif Hakları) Sorumlusu: Emrah Kısakürek
Dağıtım sorumlusu: Osman Kısakürek Her hakkı mahfuz ve "b. d. yayınları"na aittir.
b. d. yayınları, Ankara C. Vilâyet Han 10/3 Cağaloğlu – Đstanbul
Telefon: (0212) 5285551-5125922-5110873 www.necipfazil.com.tr / www.buyukdogu.com.tr
MEKTÛBAT’I TAKDĐM
Allah ve Resulünün kitaplarından sonra dinin en büyük eseri “Mektubat-ı Đmam-Rabbani”...
Eser sahibi, Đkinci Bin Yılın Yenileyicisi Şeyh Ahmed-i Faruk-i Serhendî (Đmam-RabbanFaruk-i) HazretlerFaruk-i de, resuller, nebFaruk-iler ve sahabilerden sonra ümmet kadrosunun en büyük ferdi... Bazı maruf ve avam diline düşmüş din büyüklerine nispetle ancak havâs tabakasının tanıdığı bu büyük zâtı, umumî plana çıkaran ilk teşebbüs de Büyük Doğu’dan...
Büyük Doğu, bu aziz teşebbüse 1945’den sonraki ikinci devresinde başladı ve bugüne dek Đkinci Bin Yılın Yenileyicisine ait mektuplardan sistemsiz ve nizamsız, karışık ve rastgele “seçmeler” takdim etti ve yüce eseri bütünleştirmeyi istikbale bıraktı.
Denilebilir ki, bu teşebbüsten sonra Đmam-ı Rabbani zevki hayli yayılmış, umumileşmiş ve “Mektûbat”ın kitaplık çapta kısmî tercümelerine kadar girişilmiştir.
Ne çare ki,bu teşebbüsten sonra Đmam-ı Rabbani
Hazretlerine layık, yahut layık olamamaya layık bir üslup ve anlayış, hiçbir kalemde belirememiştir.
Büyük Doğu’culardan Đmam-ı Rabbaniye sarılmayı Allah ve Resulüne sarılmanın en mükemmel şartı bilmelerini, olanca
dikkat, haşyet ve basiret nazarlarını bu mektuplar üzerinde toplamalarını, her kelimesi derya kadar derin mektuplara karşı “anladım, anlayamadım” demeden, bir mektuptaki müşkülü öbür mektupta çözmeye çalışmalarını dilerim. Allah muvaffak etsin...
Necip Fazıl/1965
“Müceddid-i Elf-i Sanî Ahmed-i Faruki Serhendî”
ĐMAM-I RABÂNĐ’NĐN HAYATI
Eseri, Allah ve Resulünün kitaplarından sonra dinin en büyüğü... Zatı da, velîlik ikliminin ufku...
*
Hicretin 971’inci yılında Hindistan’ın Serhend kasabasında dünyaya geldiler.
Lahor ve Delhi arasındaki Serhend… Serhend, siyah arslan demek… Vaktiyle burası arslanlar ormanıymış… Sonradan orman kesilip yerine, ümmet ve hakikat ormanlarının en büyük arslanına yataklık etmek üzere şehir bina edilmiştir... *
Đsmi Ahmed... Babası Abdülahad... Yirmi dokuzuncu babası, büyük sahabi Hazret-i Ömer’e varıncaya kadar dedeleri, ilim ve fazilette müstesna kimseler...
*
Çocukluğunda ağır hastalanıyor. Ümid kesilecek kadar... O’nu büyük bir Kadirî şeyhine götürüyorlar. Şeyh çocuğu öpüyor:
-Korkmayın, diyor; uzun yaşayacak ve pek büyük insan olacak...
*
büyükten devşirdiği ilim... Onyedi yaşında tamamlanan tahsil... Edebiyata büyük alaka ve istidat... Eşsiz zeka, muhteşem belâgat, parlak fesahat, keskin görüş, başındaki tacın elmasları... Bu sırada (Tehlil Risalesi), (Rafizileri Red Risalesi), (Nübüvvetin Đspatı Risalesi) kaleme alınıyor. Đleride, dünya çapındaki (Mektûbat)ın öncüleri... *
Gençliğinde merakı tek: Tasavvuf, marifet, hakikat... Ve bu işin mektebi tarikat... Hususiyetle Nakşîlik...
Okumadığı kitap kalmıyor.
Fakat kitap, kelimeler, harfler, sadece güneşin aynada aksi... Güneşi bulmak lazım... Reçetenin kendisi, kağıdı devâ değildir. Đş ilaçta... Đlaç da mürşit...
*
Babasının vefatından sonra Hacca gitmek üzere Serhend’e çıkıyor, Delhi’ye uğruyor. Orada Muhammed Bâkibillâh... Đşte Mürşid...
Bir anda kalbini saran feyz...
“Haccı tamamlayayım da dönüşümde hizmetine gireyim ve artık yanından ayrılmayayım” diye düşünürken, gönül tutuşması o hâle geliyor ki, Hac’dan vazgeçiyor ve şeyhe bağlanıp kalıyor. Tam iki ay...
Şeyhinin eteği dibinde geçirdiği zaman bu kadar... Đki ay içinde öyle hallere erişiyor ki, başkalarınınki ses hızıysa onunki ışık sürati...
Üstadından emir alıyor:
-Yolun tam icazetini aldın... Memleketine dön ve Đrşad halkanı kur! Bundan böyle senin eteklerine yapışsınlar!.. *
Yüzgeri Serhend... Şeyhi, yola düşenlerden çoğunu, onun arkasından Serhend’e gönderdi.
Đşte Đrşad edicilerin Đrşad edicisi, Đmam-ı Rabbâni, Müceddid-i Elf-i Sanî, Şeyh Ahmet-i Faruk-i Serhendî Hazretleri...
*
Dünya eteklerinde... Hatta şeyhi bile...
Muhammed Bâkibillah Hazretleri Delhi’den kalkıp Serhend’e geldi ve eski müridinin kapısından girdi. Ahmed, içeride, kalbine eğilmiş, kendi halinde...
-Rahatsız etmeyin, diyor; ben dışarıda beklerim. Biraz sonra Đmam-ı Rabbâni dışarıya çıkıyor: _Kim var orada?
-Benim; fakir Muhammed Bâki...
Đmam-ı Rabbâni Hazretleri, kırık ve dökük, mürid kılıklı ve düşük halli, bir köşede bekleyen üstadını hürmetle
karşılayıp baş köşeye oturttu. *
Muhammed Bâkibillah Hazretlerinin müridlerinden Seyyid Muhammed Numan:
-Đmam-ı Rabbâni’ye bağlanmam emrolunca, büyüğüme, bunu yapamayacağımı ve kalbimin kendi kalbine karşı olduğunu söyledim. Şeyhim kızdı: “Sen Ahmed’i ne sanıyorsun? Onun güneş kalbi bizim gibi binlerce yıldızı örter!” buyurdu; “Teslim ol!”
*
Şeyh Muhammed Bâkibillah:
-Kalblere deva, gönüllere şifa olan bu tohumu, Semerkand ve Buhara’dan getirip Hindistan’ın bereketli Toprağına ektim. Đsteklilerin yetişip kemale ermesi için uğraştım. Ahmed her dereceyi aşıp üstünlüklerin sonuna varınca da,
kendimi aradan çektim ve isteklileri ona bıraktım. * Nakşî... Kadirî... Çeştî... Sühreverdî... Kübrevî...
Yollarını daha niceleriyle beraber kutsî nefeslerinde topladılar...
*
(Mektubat)da buyurdukları gibi:
Bir mürakebe ânı... Allah Resülü tecelli ediyorlar...
-Sana, şimdiye kadar hiç kimseye verilmeyen izni vermeğe geldim.
Ve ilave ediyorlar:
-Sen hangi cenazenin namazında bulunursan o affedilecek ve cennete girecektir.
*
Şeyh Hasan (Gavsî):
- Đmam-ı Rabbâni; mahbubiyet makamının sahibi ve hidayet meclisi kürsüsünün ziyneti, ferdiyet derecesinin ehli, kutbiyet mertebesinin reisi...
*
Haklarındaki “Müceddid-i Elf-i Sâni” tabiri Mevlânâ Abdülhâkim (Sıyalkütî) tarafından... Kendilerini ilk defa “Đkinci Bin Yılın Yenileyicisi” ilan eden, bu zat...
Đkinci Bin Yıl, topyekun zamanı da içine alarak, Allahın Resulüne bağlı... şeyh Ahmed Farukî Hazretleri ise,
ölçüler ve hikmetlerin Đkinci Bin Yılda Yenileyicisi... Böyle olunca, daima başbuğ emrinde, en büyük birliğin
kumandanı, Đmam-ı Rabbanî hazretleri... Zamanımız onun armasını taşıyor. Daha altı yüz sene taşıyacak... Aradaki asır yenileyicileriyse, hep onun emrinde; ve hep onun emrinde kalacak...
Bu, Đmam-ı Rabbânî’yi anlamaya doğru bir dış ölçüdür. *
Buyuruyorlar:
-Kıyamet gününe kadar bu yola girecek olanları, tek tek gördüm ve bildim. Allahın izniyle hepsinin ismi ve cismi bana bildirildi. Bu yola gireceklerin de baştanbaşa ateşten kurtulacakları bana müjdelendi.
*
Peygamber Müjdesi:
“Ümmetimden (Sıla) lakaplı birisi gelecektir. Onun şefaatiyle Cennete çok kimse girecek...”
Sıla; arasını bulmak, birleştirmek, vasletmekten geliyor. O, veliler velisi, “Vahdet-i vücut” meselesini dibine ve köküne kadar hal ve fasl etti ve şeriatla tarikatı birleştirdi.
*
Tasavvuf alimleri ve kendi yakınları arasında, Đmam-ı Rabbanî Hazretleri, (Sıla) diye anıldığına ve kendilerinden evvel hiç kimseye bu takılmadığına göre, işte Peygamber müjdesinin mazharı!..
Bir mektubunda buyuruyor:
-Beni iki derya arasında sıla eden Allaha hamd ederim. *
Şeyhülislam Ahmed Câmi:
-Allah her dört yüz senede bir, Ahmed isimli bir kuluna büyük ihsanlar verir ve bu ihsanları herkes görür. Yine Şeyhülislam Ahmed Câmi:
-Benden sonra Ahmed isminde on yedi kişi gelir. Bunların sonuncusu bin tarihinden sonradır ve en büyüğü odur. Đmam-ı Rabbanî’den dört küsur yıl evvel söyledi bu sözler... *
Zikir halkasında gâibden bir nida duyuyorlar:
-Sana ve kıyamet gününe kadar seninle bana yönelecek olanlara mağfiret ettim.
*
Đlk halifeleri Şeyh Numan, rüyasında Allahın Resulüyle Ebu Bekir Hazretlerini görüyor.
Kainatın Efendisi, Ebu Bekir Hazretlerine diyorlar ki: -Numan’a haber ver; kim Ahmed’in makbuliyse, benim de makbulüm, Allahın da... Şeyh Ahmed’in istemediğini ben de istemem, Allah da ...
*
Müridlerinden biri rüyasında Hızır’ı görüyor ve el almak istiyor:
Aldığı cevap:
-Sen öyle birine bağlısın ki, irşadı sana ve bütün aleme yeter!
*
Seyyid Salih:
-Şeyh Ahmed Farukî Hazretleri beni bir iş için uzakça bir yere gönderediler. Yolda”Liîlâfi” suresini sık sık okumamı emrettiler, ve eğer bir sıkıntıya uğrayacak olursam, kendilerine, isimleriyle nida etmemi tembihlediler. Yolda ıssız bir sahraya düştüm. Çalılıklardan müthiş bir canavar çıktı. Hemen, Efendimi isimleriyle imdada çağırdım.
Canavar bir anda durdu, geriye döndü ve koşarak kayboldu. Yoluma devam ettim.
*
-Şeyh Ahmed Farukî Hazretlerinin, kendilerinden sonra dünyada iki büyük harikaları kaldı. Biri “Mektubat”... Ondaki hikmet ve hakikat derecesine kimse ulaşamadı. Öbürü de çocukları... Hiçbir baba, oğullarına bu derecede tesir edemedi ve onları kendi dengine çıkaramadı.
Başta, kaniyle olduğu kadar ruhiyle de babasının mirasçısı, “Altun Silsile” içinde mukaddes emanetin ilk defa baba elinden alıcısı Şeyh Muhammed Masum Hazretleri... Hepsi yedi oğul...
*
Mürakabede kendilerine, Kadirî nisbetini veren şeyh zuhur edip, omuzlarına Abdulkadir Geylanî Hazretlerinin hırkasını koyuyor. Kadirîlik feyzi içinde uçarlarken hatırlarına bir incelik geliyor:
-Ben Nakşî yoluna bağlıyım. Şimdi de beni Kadirilik bağının tecellileri sarmakta... Sakın bu hal Nakşî büyüklerini
incitmesin?..
O zaman, üzerinde ne kadar bağ varsa hepsinin birden büyüleri tecelli edip bir ağızdan hitap ediyorlar:
-Şeyh Ahmed bizdendir!
Ana cadde Nakşîlik... Her nisbetten de kendilerine birer yol...
“Bütün yollar Romaya çıkar” sözü madde ölçüsüne göre âdi bir lâftır; asıl bütün yollar, ruh yolları Đmam-ı Rabbanî’ye çıkar.
*
Şeyhin uzaktan cazibesine tutulanlardan biri, günlerce yol alıp Serhend’e geliyor. Kasabaya akşam üstü vardığı için Şeyhi rahatsız etmek istemiyor ve bir tanıdığının evine misafir oluyor.
Gece, tanıdığiyle şeyhten konuşuyorlar. Meğer bu tanıdık, Đmam-ı Rabbanî’yi inkar edenlerdenmiş... Kötü konuşuyor.
Ertesi sabah, uzakların yolcusu huzurda... Đmam-ı Rabbanî Hazretleri, hiçbir söz açılmadan buyuruyorlar:
-Gece, evinde misafir kaldığın adam sana, bizim hakkımızda bir sürü yalan söyledi.
*
Kendilerine “Đkinci Binin Yenileyicisi” ismini veren büyük zat da başlangıçta inkar edenlerden... Rüyasında kendisine okutulan bir ayet, gözlerini ve ruhunu öyle açıyor ki, Đmam-ı Rabbanî Hazretlerinin delisi, divanesi oluyor...
*
Hastalandılar, ceviz istediler. Bir kab içinde, yanıbaşlarına ceviz konuldu. Eleriyle kabı karıştırdılar ve ancak bir tanesini yediler ve buyurdular:
-Bu cevizleri alın! Hastalara verirsiniz... Cevizden yiyen her hasta iyi oldu. *
Seyyidlerden, Kainatın Efendisine bağlı mukaddes sülaleden birisi, Muaviye Hazretlerine düşmanlık edermiş... Bir gün bu seyyid, (Mektubat)ı okurken orada Muaviye’nin
methedildiğini görür ve öfkeyle (Mektubat)ı yere atar. Aynı günün gecesi, rüyasında, Đmam-ı Rabbanî Hazretlerini... Seyidi kulağından tutmuş, haykırıyor:
-Cahil! Sözümüze ve ölçümüze güvenmiyorsun, öyle mi? Gel, seni, ceddin ve Peygamber Evinin temsilcisi Hazret-i Ali’ye götüreyim de işin gerçeğini ondan öğren!
Huzura çıkıyorlar. Peygamber Evinin temsilcisi ve güya kendisine sevgi iddia edilerek köpürtülen Muaviye nefretinin vesilesi, Büyük Đmam, buyuruyorlar:
-Sakın Allah Resulünün sahabilerine düşmanlık etme! Peygamber dostlarına çatan ve Şeyh Ahmed’in bu davadaki hak ölçüsünü dinlemeyen, felakettedir.
Peygamber Evinin temsilcisi büyük sahabi, ayrıca Đmam-ı Rabbanî’ye emir veriyorlar:
-Bu cahil, sözden anlamıyor. Göğsüne vurun da aklı başına gelsin ve tövbe etsin!..
Emir yüksek yerden geldiği için yerine getiriliyor. Đmam-ı Rabbanî Hazretleri Seyidin göğsüne vuruyor.
Seyydi, uyanınca, göğsünde müthiş bir sızı… Ve kalbinde derin bir nedamet, yeni bir anlayış ve tövbe isteği...imam-ı Rabbanî’nin mübarek ellerinden öpmeğe koşan ve bir daha bu eli bırakmayan Seyyid...
*
Đlk gençlik çağlarında yazdıkları üç risalede sonra, tam olgunluk devirlerinde, yalnız mektup yazmakla, suallere cevap vermek ve hakikati tamimlendirmekle yetindiler. Sonradan bunlar toplanıp (MEKTÛBAT)ı teşkil etti ve insanoğlunun en üstün eseri oldu.
Mektubat üç cilddir ve esası Farsça’dır. Đçinde birkaç Arapça mektup da vardır. Bütün ĐSlam dillerine tercüme edilmiştir. *
Đmam-ı Rabbanî’nin anlatılmaz büyüklüğünü yine eseri anlatır:
(Mektubat)ın getirdiği, Đkinci Binin Yenileyiciliği çapındaki yenilik; “Vahdet-i Vücud” meselesini aklın son haddiyle tesbit etmesi; ve Muhyiddin-i Arabî hazretlerinin yanlış anlaşılan ve eserle müessiri bir gösterdiği vehmine düşülen “Vahdet-i Vücud” davasını tam gerçeğe bağlamasıdır. “-Allah, ötelerin ötesinde, ötelerin ötesinde; ötelerin ötesinde...”
Yani, nerede onu buldum ve teşhis ettim sanırsan onun da ötesinde, namütehani ötesinde...
Meşhur düstur;
Böylece:
-“Heme ost” değil; ”Heme ez ost”… “Her şey o” değil; “her şey ondan”...
(Mektubat), Đkinci Bin Yıla girerken bir bir fesada bulanan Đslam hakikatinin en mahrem inceliklerini, Đkinci Bin Yılın Yenileyiciliği haysiyetiyle billûrlaştırmış; ve dağıtılışın, kayboluşun, kaybedilişin son haddinde, her şeyi merkezxde toplamış ve kazandırmış, muazzam eser...
Ölçü:
“-Allah ve Resulünün kitaplarından sonra dinin en büyük eseri Mektubat’tır”.
*
Đlahi tecellilere; ve Đmam-ı Rabbanî Hazretlerinin
büyüklüğüne ve derecesine ait bütün ölçüler (Mektubat)da: “-Allah bana rahmetiyle tecelli etti; rametinden başka hiçbir şey göremedim. Kahriyle tecelli etti; kahırdan başka hiçbir şey göremedim.”
*
Mürid, şeyhine şöyle bağlanmalıdır: “-Gassâl (yıkayıcı) elindeki ölü gibi...” *
Mihnet ve ıstırap mı dediniz:
“- Mihnet ve ıstırap, aşkın levazımındandır. Çaresiz katlanılacak… Yoksulluk, dert ve gam... Bunlar Lazımdır. Dost, sevdiğini, kendisinden başka her şeyden kesilmiş ve sıyrılmış görmek ister. Bu makamda huzur, huzursuzlukta; karar, karasızlıkta; rahat, rahatsızlıkta... Bu makamda nefse çare aramamak, kendisini mihnet ve ıstıraba bırakmaktır ki, devanın tâ kendisi... O zaman da insan, kendisini sevgiliye ısmarlamış ve bırakmış olur; devlet bundadır. Devlet, ondan ne gelirse razı olup onu kabul etmektedir.”
Yakınlık, sadece yakınlık:
“- Bu yolun divaneleri, elde ettikleri hiçbir yakınlıkla teselli bulamazlar. Öyle bir yakınlık isterler ki, uzaklığa benzer; ve öyle bir visal dilerler ki, gurbeti andırır olsun. Yoksa
yakınlığa benzer ve visali andırır gurbetlerden ne fayda?..” *
Ve tek yol:
“- Şerif ve latif mektubunuz, zayıf ve nahif kölenize ulaştı. Sevenlerimiz bilsin ki, Allah ehlinin (Fenâ) diye
isimlendirdiği ve tabiî ölümde evvel gelen ölümle
ölünmedikçe kusd alemine yükselmek mümkün değildir. Yoksa kalb, bâtıl dünya mabudları ve nefs putlarına
tapmaktan kurtulamaz. Đslamın hakikati ve imanın kemaline de eremez.”
*
En büyük mesele:
“-Vahdet-i vücud ve Zatî tecelli davasının belirttiği
nisbetlerle Allah arasında hiçbir münasebet olmadığı, bizce, yakînin yakîni halinde sabittir. Hak ehlince çoktan beri bilindiği gibi, ihata ve yakınlık ancak ilimledir; ve Allah hiçbir şeyle ittihat halinde değildir. Vücudu vâcib olanın, vücudu mümkün olanla ittihadı muhaldir. Gariptir ki,
Muhiddin-i Arabî ve bağlıları, Allaha (Mutlak meçhul) derler, onu hiçbir hükümle mahkum bilmezler de, böyleyken Zatî ihata, yakınlık ve mahiyet ispatına kalkarlar. Bu, büyük bir yanlıştır ve Allahın zatını teşhis yolunda yersiz bir
cesarettir.” *
Nihayet
“-Bu dava, bu fakire pek giran gelmekteydi. Bana en büyük ıstırabı veren bu türlü tevhid ifadesinin verasındaki son hakikati ve o hakikatin ulvîliği henüz kavrayabilmiş değildim. Allaha bütün kalbimle yönelerek yalvardım ki, bendeki ilmî ve şer’î inanış kaybolmasın; ve ben, en ileri keşif noktasından bu inanışı gerçekleştireyim... Duam kabul edildi. Önümde hiçbir hicap kalmadı, hakikat bana olduğu
gibi göründü. Gördüm ki, alem, sıfatî kemallerin
aynalarından ibarettir ve ilahi isimlerin zuhuruna yerdir. Yoksa, (vahdet-i vücut)cuların vehmettiği gibi, (Zahir) ile (Mazhar), (Gölge) ile (vücut), birbirinin aynı değildir.” *
Deryadan daha ne göstereyim?.. Ha birkaç damla, ha dünyanın taşıyamayacağı kadar su...
(Mektûbat): Đnsanın; insan ruhunun, ilahi hikmetlerin ve ötelerin, riyazî bir kesinlikle çizilmiş topoğrafyasıdır. *
Buyurmuşlardır li:
“-Daha üstümde bir çok derece var... Oralara ancak sert terbiye, Celil terbiyesiyle, bela ve mihnetle yükselinebilinir.” Ve buyurmuşlardır ki:
-Elli ile altmış yaşım arasında üzerime türlü belalar yağacak…
Dedikleri gibi oldu.
Zamanın padişahı, insana mahsus ulvîlik sıfatlarının,
üzerinde misilsizliğe kavuştuğu bu veliler velisini hapse attı, bir kalede iki, üç sene hapsetti.
*
Bir çok alim ve şeyh taslağının etrafı kendilerinden çözülüp Đmam-ı Rabbanî Hazretlerinin çevresinde toplanmaya başlamıştı. Bu akın, bu küçük insanları telaşa düşürdü. Veliler velisi hakkında bir kin, kıskançlık, iftira fırtınasıdır koptu.
-Cüneyd, Beyazid gibi büyükleri inkar ediyor, onları aşağı görüyor!
Buradan da iftira, şu nazik noktaya çevrildi:
-Hükümeti tanımıyor! Ben hükümet, mükümet tanımam diyor!
Zamanın Sultanı Selim Cihangir, bütün etrafıyla Râfızî... Bundan da faydalandılar; ve sultana Đmam-ı Rabbanî’nin Râfızîlik aleyhindeki mektuplarını gösterip:
-Đşte! Dediler.
Sultan, kendisine secde edilmesinin caiz olduğuna dair elinde bir fetva, oğlunu Đmam-ı Rabbani’ye gönderdi. -Bu fetvayı doğrularsan kurtulacaksın!
Cevapları:
-Đnsan, böyle bir fetvayı doğrulaması için ölümle korkutulacak olursa (evet!) diyebilir, izin vardır; fakat gerçek din ölçüsü ve izinden faydalanmaksızın azimet ruhu, sultana secdenin caiz olmadığını söylemektedir. Ecel gelince de zaten kimse kimseyi korkutamaz.
Ve kaleye hapis...
Đmam-ı Rabbanî’nin etrafında bütün zindan Müslüman... Kalenin muhafızına kadar... Nihayet sultan, ettiğine pişman, zindan kapısını açıyor ve büyük velîden af diliyor.
*
Hicri 1031 Safer ayının 28’inci Salı günü, yeniledikleri asrın başında, gözleri bu asrın Muhammedî nuru karartan
zulmetlerinde, bütün dünyaya veda ettiler. Fakat öyle bir nur ipliği bıraktılar ki, karanlık bütün fezayı tısta onu yine bir paket içinde sarar ve ebediyet istilasını karanlığa bırakmaz.
Galib, Allah; ve ebediyet, nur... *
Vefatlarında, Hindistan usulünce ellerini göğüslerinde birleştirip bağladılar. Biraz sonra ellerinin titrediği, kımıldadığı, bağını gevşettiği, çözdüğü ve serbest kaldığı
görüldü. Đmam-ı Rabbanî hazretleri, kollarını, ĐSlam adetince yanlarına uzattılar be öylece hareketsiz kaldılar. Bu küçücük riayette, Đkinci Bin Yılın Yenileyicisine ait, en büyük hakikat ve marifet içinde, şeraite noktası noktasına bağlı olmanın ne harikulade misali var!.. Kerametin üstü!.. *
O, Peygamber yolundan kıl kadar dışarıya sekmedi ve yalnız bu sırrı talim etti.
*
Alayişsiz, gösterişsiz, kerametin belirtilmesini hiyanet bilen, şeraitten başka mizan ve ölçü tanımayan, boş ve manasız tek kelimesi ve hareketi olmayan, dışarıdan sarp ve kuru görünüp de içeriden avizelerinin her mumunda bir güneş pırıldayıcı sarayın sahibi, büyükler büyüğü...*
Keşifte, Allahın Resulüne Đmam-ı Rabbanî’yi soruyorlar; ve emir üzerine onun “Allah ötelerin ötesinde” düsturunu okuyorlar.
Kainatın Efendisi, bu düsturu üç kere okuyorlar ve buyuruyorlar:
-Ümmetimin içinde var mı onun gibisi?..
Ümmetin, sonsuzluk ümmetinin, Peygamberi gözüyle görenlerden sonra en büyüğü...
*
Đmam-ı Rabbanî Hazretlerinden birkaç kol sonra, kurtuluş kervanının kol başlarından olarak gelen Mevlana HAlid Hazretlerinin Farisi Divanından:
“Rabbim;
O sonsuzluk yolcusu, Đlim sahiplerine baş,
Đnsanların anlayamadığı, ancak senin bildiğin büyüklerin mazharı,
Köpüren, dalgalanan, yükselen manaların deryası, Maddesizlik, mekansızlık aleminin şahı,
Nuriyle Hind illerini ışıldatan,
Serhend beldesini; Musa Peygambere Allah kelamının indiği şerefli vadiye çeviren,
Sevgilinin getirdiği dinin ululuğuna sened, Dibsiz görüş meclisinin ışığı,
Hayal uçmaz yüksekliklere ulaşan,
Dini bütünler ordusunun başbuğu ve eteğindekileri ortaya çeken
Ahmed-i Farukî’nin gözleri nuru hürmetine beni affet!” *
(Allahım, ben de bu yalvarış hürmetine senden af diliyorum... Mevlana Halid’în eteğini tutanın, eteğini tutanın, eteğini tutanın, eteğinden bir iplikçik tutan ben... Abdulbaki fazıl oğlu Ahmed Necib...)
MEKTÛBAT’TAN PARÇALAR Cilt: 1 – Mektup: 1
(Şeyhi ve Đrşad edicisi Muhammed Bâki Hazretlerine yazdıkları mektupdur ki, Allahın isimlerinden “Ez-zâhir” adına uygun bazı halleri, Tevhid kısımlarının bazı hususi noktalarını ve Cennetteki dereceleri ele almaktadır.)
Köleleriniz içinde aşağısı Ahmed, emrinize uyarak size kendi perişan hallerini arzetmek küstahlığını gösterir. Yolculukta o kadar “Zâhir” ismi belirdi ki, bütün eşyada, her şeyin had çerçevesi içinde hâs tecelli zuhura geldi. Hususiyle kadın kılığında... Belki bunların ayrı ayrı bütün parçalarında... Bu tecellilerin sevkiyle yolumuzun bağlılarına o kadar boyun eğdim ki, nasıl arzedeyim, başımı kaldıramaz oldum. Bu kılıkta zuhur başka hiçbir yerde olmadı; bu kılıkta tecelli eden güzellikler ve acayip belirtiler, hiçbir zuhur
noktasından çıktığı görülmemiş öyle şeyler ki, büyüklerimin karşısında utancımdan su kesildiğimi sandım.
Yine her yiyecek, içecek ve giyecekte ayrı ayrı beliren öyle lezzetlerle karşılaştım ki, çalışarak meydana getirilen
lezzetlerin ötesinde bile mevcut değildi. Tatlı sudan acı suya kadar her şeydeki fark böyleydi. Belki her tatlı şeyde, bir derece farkla başka bir hususî kemal vardı; öyle bir sır ve incelik var ki bu tecellide, huzurunuzda olsaydım belki anlatmaya imkân bulurdum. Fakat yazı ile bildirmeye gücüm yetmez.
Bu tecelliler içinde, gönlüme “Refik-i âlâ” dileği, Allahı istemek arzusu düştü. Bu duyguya, elimden geldiği kadar karşı durdum ve iltifat etmedim. Fakat bir an geldi ki, mağlup oldum ve çarem kalmadı. O aralık bildim ki, bu tecelli, Allahı tenzih etmek nispetine aykırı değildir ve ruh da aynı nisbete bağlıdır. Zahir ise bu nisbete asla iltifat göstermez. Đşte bu nisbete yabancı, ondan boş ve mahrum olan zahir, bende, bildirdiğim tecelli ile şereflendi.
Gerçekten gördüm ki, iç âlem, gözün hedefi kaybetmesi illetine uğramaz ve bütün görünürlerin bilgisinden kaçınır. Đşte, çokluğa ve iyiliğe bakan zahir, bu tecellilerle
mutluluğa ermiştir.
Bir zaman sonra da gönül, bu gizli tecellilere yönelip şaşkınlık ve bilgisizlik içinde kendi haline daldı ve sanki bu tecelliler meydana gelmemiş gibi oldu. Ondan sonra hususi bir yokluk zevki başladı ve bu dönüşün arkasından gelen
“taayyün-ü ilmî –bilgi ile beliriş” bu yoklukta kayboldu. O zaman da Đslamiyetin eserleri meydana çıkmaya ve gizli şirkin yıkılma alametleri görülmeye başladı. Ve
amellerimdeki kusurlar, niyetlerimi ve duygularımı suçlamak duygusu, kulluk ve yokluk farikaları yeniden zuhura gelmeye koyuldu.
Allah, sizin gibi bir büyüğümün teveccühleri bereketiyle, beni, kulluğun hakikatine erdirsin ve aşk yolunda
yükseltsin...
Yükseldiğim birinci mertebede mesafeyi aşınca, son noktanın üstüne erişip sonsuzluk yeri olan oradan, alt tarafları görmek nasip oldu. Bazılarının makamını bu yerden görmek istedim; yöneldim ve gördüm. O kişileri, şevk, zevk ve mekân bakımlarından birbirlerinden farklı buldum. Yine yükseldiğim başka bir mertebede, büyük şeyhleri, “Ehl-i beyt – Peygamber evi bağlıları”nın imamlarını, dört büyük halifeyi, Allah Resulüne has makamı ve öbür nebî ve resulleri ve son nokta üstü âlemlerdeki melekleri gördüm. Son noktanın üstünde öyle yükselişler oldu ki, toprağın merkezindeki son noktaya veya pek yakınına, tâ Şayh-ı Nakşibend hazretlerinin makamlarına kadar eriştim. O makamın üstünde bazı şeyhler vardı. O makamlar veya onun biraz üstünde bulunuyorlardı. Şeyh Maruf (Kerhî) ve Şeyh Ebusaid (Harraz) gibi. Orada gördüğüm şeyhler o makamla aynı hizada, bir kısmı da o makamın ta
merkezinde idiler. O makamın altında Alâüddevle ve Şeyh Necmeddin-i (Kübrâ) gibilerin, üstünde de “Ehl-i Beyt”in yerleri vardı. Dört büyük halifenin makamları, hepsinin üstündeydi. Nebî ve resullerin makamları, derecelerine göre, Resuller Resulünün yanındaydı. Büyük meleklerin makamları öbür yanda ve o makamdan ayrıydı. Fakat Kaninatın Efendisine ait olanı, bütün makamların üstündeydi.
Hak, her işin özünü ve gerçeğini bilir; ne zaman istersem, Allahın lütfiyle yükselebiliyordum. Bazen bu hal, istemeden de oluyor. Bazen de olanlar hatırımda kalmıyor. Ne kadar
hatırlamak ve arz etmek istesem kâbil olmuyor. Zira öyle haller oluyor ki, göze hakir görünmekle beraber, yazmayı değil, ancak istiğfarı gerektiriyor. Mektubumu kaleme alırken hatırımda olan bazı şeyleri, bu bakımdan küstahlık olur kaygısiyle yazamadım.
*
Molla Kasım Ali’ye hoş bir hâl, kendini kaybetme hali hakimdir. O, bütün cezve makamlarının üstüne çıktı. O, asıldan bildiği sıfatları da kendisindeyken kendinden ayrı ve nefsini bütün sıfatlardan boş görmeğe başladı. O, sıfatlarla kaim olan nuru bile, kendinden ayrı ve kendisini o nurun başka tarafında görme makamı...
Öbür arkadaşların halleri de günden güne güzelleşmektedir. Đnşallah yakında uzun uzadıya arz ederim.
Cilt: 1 - Mektup: 2
(Yine şeyhi ve irşad edicisine yazılmıştır...)
Bağlılarınızın en aşağısı olan Ahmed'in diyecekleri şudur ki, Mevlana Şah Muhammed, Ramazana yakın istihare emrini bildirdi. Lakin Ramazan ayı gelinceye kadar bu işe fırsat bulamadık. Vaktin hep aynı hal üzerinde geçmesiyle de teselli bulmak zorunda kaldık. Teveccühlerinizin
bereketleriyle ilahi inayetler o türlü birbirini takip etti ki, arz olunabilmeleri imkansızdır.
Mesnevi:
''Her ne kadar bazı hallerin açığa vurulması küstahlıkla övünme gibi dursa da, madem ki beni yerden kaldıran şahtır, başım feleklerden de yukarıya yükselebilir.''
Rebiülahir ayının sonları... Hususi devamlı hal (beka-yı has) ile her vakit için şereflendirildim.
hazretlerindendir. Beni bulduğum halden alıp kendime getirdiler ve o halden yine manevi sarhoşluğa, kendini kaybetme durumuna geçirdiler. Đniş, çıkışlarda bana, arabi ilimler, garip bilgiler, esrarlı anlayışlar bahşettiler. Her derecede, o makamın devamı için gereken ihsanlarda bulundular. Hususiyle görünen şeylerin içyüzlerini gösterdiler.
Mübarek Ramazan sekizinde, beni, ''beka'' derecesiyle şereflendirdiler ki, üzerime yığılan ihsanları dile
getirebilmek haddim değil...
Bilinen bir şeydir ki, istidadın sonu bu makam kadardır. Hale uygun olan ulaşma, kavuşma (vasl) bu makamda ele geçer. Cebze hali de bu makamda tamamlanıp, ondan sonra Allahta yok olmak, (seyr-i fillah) başlar.
Đşte bu haller zuhura geldi.
Yokluk (fena) hali üstün oldukça ''beka'' sıfatı o nisbette yüksek, ''beka'' hali üstün buldukça da, ayıklık ve kendinde olma vasfı o kadar kuvvetli olur. Ayıklık, kendimde olma üstün kaldıkça da, kalbe dolan ilim ve marifet daima şeriate uygun çıkar. Bu türlü ayıklık (saha), kemal halinde nebilere mahsustur. Onlardan gelen bilgiler din ölçülerini çerçeveler ve onların ilahi zat ve sıfatlar üzerinde bildirdikleri,
inanılması gereken itikat temellerini gösterir. Şeriatın zahirine an küçük aykırılık, sahibinde, mutlaka manevi sarhoşluk halinden bir parça kalması yüzünden olur.
Bu acize doğan bilgiler, umumi olarak şeriat ilminin inceden inceye açıklanması ve bildirilmesi olmuştur ki, dış bilgiyi iç bilgi haline getirmek ve ilim yoliyle kabul edilen şeyleri keşif yoliyle gerçekleştirmek gibi bir nimete yol açmıştır. Böylece büyük şeriat bilgileri kısalıp özleşmiş, kısa ve öz halinde olanlarsa genişleyip derinleşmiştir.
Eğer bu bahsi incelersem sonu gelmez. Kula haddini bilmek gerektir.
Cilt: 1 – Mektup: 3
(Yine Şeyhi ve Đrşad edicisine... )
Arzetmek istediğim şudur ki, buradaki istekli dostlar da, oradaki yola girmiş arkadaşlar gibi, fert fert, birer makamda hapsedilmiş bulunuyorlar. Bulundukları makamlardan kendilerine yol vermek çok güç; zaten o kuvvet de bizde mevcut değil, meğerki Hak, sizin gibi büyüklerin teveccühleriyle yol açsın ve ilerleme nasip etsin...
Arkadaşlardan biri, bulunduğu dereceden geçip Zatî tecelli makamının başlangıcına erişmiş ve hali çok güzelleşmiştir. O, bu fakirin izindedir ve bir kere daha edeceğimiz himmete ümit bağlamıştır. Bunu böylece bilmesi, kendisi için ne büyük kazanç!..
Mısra: “Herkes bir şey için didinir durur.”
Yüksek şahsınızdan gizli olmadığını bildiğim halde bunların isimlerini kaydetmeye cesaret gösteremedim.
Mir Seyyid Hüseyin, kendi çalışmalarında şöyle bir tecelli ile karşılaşmış: Bizim kapımıza geldiğini görmüş. Ona “bu, hayret kapısıdır! Demişler. Kapıdan içeriye göz atınca içeride, yüksek şahsınızla bu aciz bendeyi görmüş. Kendisi eşikten içeriye atmak için bütün gücünü kullandığı halde ayaklarını kımıldatamamış...
CĐLT: 1 - MEKTUP: 4 (Şeyhine...)
arzetmek istediği:
Mübarek eşiğinizdeki hizmet edicilerin hallerinden, feyz alıp verme yoliyle haber sahibi olamıyor ve daima bekliyoruz. •
Mübarek Ramazanı tebrik ederim.
Bu ay, müessir ve esere ait bütün kemalleri toplayıcıdır. Bu ay, aslın dairesi içindedir ve hiç bir gölge ona yol bulamaz. Kainat, zaman ve mekan bakımından ilk oluş, onun
gölgesidir ve Kur'anın indiği zaman çerçevesi olarak ''o mübarek ay ki, Kur'an onda nazil oldu'' mealindeki ayete uygun bir üstünlüğe sahiptir. Bütün hayr ve
bereketleri çerçeveleyici ay... Bir yıl bütünü içinde kime bir hayır ve bereket erişse ve o nimetler hangi yoldan gelse daima bu ayın nihayetsiz bereketler dünyasından bir damla olarak zuhur eder. Bu ay içinde toplayıcılık, verimcilik bütün senenin toplayıcı ve verimci olmasına; bu ay içinde
dağınıklık ve kısırlık da yine bütün senenin dağınıklık ve kısırlığına sebeptir. Ne mutlu o kimseye ki, Ramazanın gelmesiyle saadet kazanır ve oruç ayını kendisinden razı eder. Ne yazık o kişiye ki, mübarek ayın kendisinden razı olmamasiyle hayr ve bereketinden yoksun kalır.
O ayda Kur'anı hatmenin sünnet oluşundaki hikmet, belki asli-zata mahsus, yahut zilli-gölge kemallerin her cihetten zuhuru içindir. Ramazan ayında Kur'ana kapanmayı usul edinen kimse, umulur ki, o ayın gündüzlerine ait
bereketlerinden mahrum kalmaz. Bu ayın gündüzlerine ait bereketler ayrı, gecelerine mahsus bereketler ayrıdır. Bu bakımdan iftarda eline çabuk tutmak ve sahur vaktini uzatmakta faideler vardır. Böylece gece ve gündüzün birbirinden ayrılması, birbirine karışmaması ve ayrı ayrı yaşanması kabil olur.
Yukarıda dokunulan birinci nokta, ''Hakikat-i
Muhammedi'ye- Peygamberimize mahsus hakikat''den ibarettir. Bu hakikatin sahibine salat ve selam olsun... Bu nokta, zata mahsus kabiliyeti gösterir ki, bazılarınca, bütün sıfatlarla hallenmek için zata mahsus diye belirtilmiştir. Yine yukarıda işaret edildiği gibi Kur'an hakikatının verimi olan zati (müessire bağlı) ve şuuni (esere bağlı) kemaller, bir kısmiyle ilmi ölçüler ve sıfat çerçeveleri içindedir. Bunlar, Allah ile sıfatları arasında bir berzah, geçittir ki, onlarla sıfatlanmak imkan dairesi içindedir. Hakikatlerin çeşitli oluşu, öbür Peygamberlerin hakikatleriyle
Muhammedi hakikatin nisbet ve itabari kıyasından dolayıdır. Muhammedi hakikat asla ve zata nisbetiyle yine gölge makamında ise de, nefsin kötü sıfatları bu hakikate yol bulamadığı için arada perde yok gibidir. Bu yüzden de Muhammedi hakikat ve aynı meşrep üzerinde olanların hakikati, zatı kabiliyete yönelmiştir. Ve işte bu kabiliyet, zat ile öbür kabiliyetler arasında berzah mevkiindedir.
Bazı büyüklerin ölçüsü şudur ki, sıfatlar çerçevesi ancak ilk adımın atılacağı basamaktır ve merdivenin son basamağı zati kabiliyetin eşiğidir. Şüphesiz ki, bu mekanın sahibi de Kainatın Efendisi'dir. Bu kabiliyetle sıfatlanmak,
vücudsuzluğa, bu hal de Muhammedi hakikate engeldir, diye hükmedenler olmuştur.
Mıuhammedi hakikat ki, zat ile mücerret itibar
mevkiindedir; gözden silinmesi mümkün, hatta vaki bir keyfiyettir. Sıfatlanma kabiliyeti de berzahlık olmak
hususiyeti bakımından kendisinde sıfatların rengi vardır ve o dışarıda, gölge vücutla mevcuttur. Bu vücudun ortadan kalkması mümkün değildir. Bu bakımdan, Zati sıfatlarla, bu sıfatlara bürünmüş olanlar arasında perdenin vücuduna hükmedilmiştir.
Buna benzer hükümler ve asl ile gölgenin toplanma noktası üzerinde bir takım fikirler çok görülmüştür.
Kutupluk makamı, gölge hakikatlerine ait bilgilerin inceliklerine kaynaktır. Ferdiyet dairesi de, asl'a ve Zat'a mahsus daire bilgilerinin aydınlanmasına vasıtadır... Asl ile gölgenin aralarını seçmek ve ayırd etmek ancak bu iki devletin toplanmasiyle olur. Onun içindir ki, bazı şeyhler, üstün-birinci derecelik kabiliyete ''taayyün-ü evvel - ilk beliriş'' derler ve onu Zat'a nisbetle gölge bilecekleri yerde Zati tecelliyi o kabiliyet tarafından görülebilir bir keyfiyet sanırlar,
Bu çetin mesele, tahkik ettiğim gibi ve izah çerçevesine alabildiğim kadardır.
Allah, hakkı yerine getirir ve doğru yola götürür. Sözü fazla uzatmak küstahlık ve edebe aykırılıktır.
Cilt: 1 – Mektup: 5
(Hoca Burhan’ı şeyhinin mübarek eşiğine gönderirken, bazı hallerini bildirmek için yazdıkları mektup...)
Hizmet edicileriniz arasında en aşağı derecedeki insanın bildirmek istediği:
Hâcegân (Nakşî büyükleri) yolunu anlatmak için bir risale kaleme alınıp takdim edilmiştir. Mübarek nazarlarınıza arzedilmesi dileğimizdir. Risale müsvedde halindedir ve Hoca Burhan âni olarak yola çıktığı için temize çekilmesi için fırsat bulunamamıştır. Đmkân bulunsaydı daha başka
bilgilerin müsveddeye eklenmesi uygun olurdu.
Bir gün “Silsile-tül-Ahrâr” isimli kitabı okurken böyle bir risaleyi kaleme almak ve yüksek huzurunuza takdim etmek emeline düştüm. Tâ ki, o kitapta bulunan bilgilerden
fazlasını bana emredesiniz de risalemizde bir ziyadelik belirsin... Risalemiz “Silsile-tül Ahrâr”ın ilavesi olabilir veya bizimkinden bazı noktalar seçilip ona eklenebilir.
Fazla cür’et edebi taşırmaktır. *
Hoca Burhan şu esnada güzel bir hâl ve iş üstündedir. Cezbe makamına uygun olan üçüncü seyrden pay almıştır. Geçim noktasından alışık olduğu şartlar bozuk ve gönlü kırık olduğu için yanımıza gelmiştir.
Buyuracağınız her emir mübarek olsun...
Cilt: 1 - Mektup: 6
(Cezbe, sülük -yola giriş-, cemal sıfatları, fena ve beka alemleri, Nakşilik yolunun üstünlüğü hakkındaki bu mektupta şeyhlerine hitap etmektedir.)
Bendenizlerin en hakiri Ahmed arzeder ki, mutlak mürşid olan Allah, yüksek teveccühlerinizin bereketiyle, cezbe ve sülük yollarının ikisiyle birden, cemal ve celal sıfatlarının da her biriyle ayrı ayrı bu kulunu terbiye buyurdular. Şu anda bende cemal celalin, celal de cemalin aynıdır.
''Risale-i Kutsiye''nin bazı çıkıntılarında, kendi açık
mefhumlarını bu ibaretlerden ayrı tutmuşlar ve onları hayali mefhumlar olarak keydetmişler...
Đbareler kendi zahirlerine göre mana alır ve olduklarından başka türlü yorumlanmaya gelmez. Bu anlayış bir terbiye işidir ki alameti, zatı muhabbetdir. Bu terbiye zatı
muhabbetle gerçekleşmeden elde edilemez ve onsuz hiçbir şey anlaşılamaz. Zatı muhabbet, fena'nın (yok olmanın) alametidir ve yok olmaksa masiva alemini (Allahtan gayr olanları), mahluklar dünyasını unutmaktan ibarettir; ta bilgiler gönülden boşalıp mutlak bilgisizlik zuhura gelinceye kadar... Bu olmadıkça fena gerçekleşemez. Bu hayret ve bilgisizlik halinin de devamlı olması şarttır. Bir gelip bir gitmesi değil... Gaye beka'dan evvel fena'yı tadmak yoluyla tam bilgisizlik ve ilgisizliğin kendisidir. Beka'dan sonra ise
cehaletle ilim, bilmemekle bilme bir araya gelir. Öyle ki, cehalet gözünde bir şuur ve hayret nazarında bir huzur, birbirine perde olmaksızın birbirini tamamlar. Đşte bu bilgisizlik içindeki bilgiye ve hayretten huzura ''Hakk-el-yakin'' makamı denilir ve orada bilgi ve biliş, göz ve görüş birbirine engel olmaz. Bu bilmeyişin öncesi her bilgi, bu cehaletten evvel ki, her ilim değersizdir. Đlim ister habere ve görüşe dayansın, ister marifet ve hayret yoluyla gelsin, mutlaka sahibinin kendisinden ve içinden gelmelidir. Nazar dışarıda ve içle alakasız oldukça verimsizdir. Eğer nazar içeriye doğru ise dışarıdan kesilmelidir ki, netice versin... Şah-ı Nakşibend Hazretleri buyurdular ki:
''-- Allah ehli, fena ve beka mertebelerinden sonra ne görürlerse kendilerinde görürler. Anladıkları her şey de kendilerindendir. . Hayretleri ise kendi
vücutlarındandır.''
Bundan açıkça anlaşılacak olan, şuhud (görme), marifet (bilme ve işleme) hayret (şaşırma, nisbetleri kaybetme) hep kişinin nefsindendir. Đnsanın dışından bunlar mevcut değildir. Bu üç hasseden biri dışarıya takıldıkça fena'dan pay alınmamış olur. Nerede kaldı beka derecesi? Fena ve beka mertebesinde son had işte bu içe dönüştür. Bu türlü fena mutlaktır ve beka ile beraberdir. Onun içindir ki, Allah ehli, fena ve beka ile gerçekleştikten sonra Nakşilik
nisbetleri bozulmaksızın dışarıyı da görme imkanına ererler. Şunu da bilmelidir ki, Nakşilik nisbeti bütün nisbetlerin üstündedir.
Bu silsilenin bağlılarından bir veya ikisini uzun
tecrübelerinden sonra bu nisbetle şereflendikleri vakit, başka silsilerden bahsedilemez. Yani deryaya ulaşan havuzu görmez. Bu nisbet Abdülhalik Gucdevani'ye bağlıdır ve onu kemale erdiren din eve milletin bekası, Şah-ı Nakşibend (Bahaeddin)) Hazretleridir. Halifeleri Alaeddin Hazretleri de aynı devletle şereflendiklerinden...
bela ve musibet erişse ancak sevinmelerine,
ferahlamalarına vesile olur. ''Daha yok mu, fazlası yok mu?'' diye el açarlar. Bela ve musibetin fazlasını isterler ve dünya matahlarından ne kaybetseler sadece hoşlanırlar. Ellerini sebepler ve tedbirler alemine uzattıkları zaman da aciz ve mutaçlıklarından başka bir şey göremezler. Đlk anda gösterecekleri hüzün hemen kaybolur ve belanın
kaldırılması için edecekleri dua, ''Bana yalvarın!'' emrini veren Allahın emrine uymaktan başka hiç bir sebebe dayanmaz. Eğer duadan muratları belanın kaldırılması olsa da bu yüzden hüzün ve korkuları geçse, hemen geriye dönerler ve böyle bir şeyi istememiş olmak isterler. Ama bu hal, yani murada aykırı tavır Allah ehlinde manevi
sarhoşlukta olur. Halka korku, hüzün, sığınma, sızlanma, keder ve sevinçten gelen edalar bunlara manevi sarhoşluk anında gelir.
Bende de böyle oldu. Başlangıçta duadan murat belanın kalkması değildi. Fakat o andaki hal ağır bastı. Sonra hatırıma geldi ki, nebilerin duası da halkın dileklerine uygundur. Bu son hal ile de şereflenip işin hakikatini anlayınca gördüm ki, peygamberlerin dualarına da acizlik, ihtiyaçi, sığınma, korku ve hüzün hakimdir ve sadece emre uymakta bir nevi istiğna, ihtiyaçsızlık edası vardır. En büyük derece şüphesiz ki, halktan başlayan ve halkta nihayete erendir.
Bu bahtlılar yüz gösterdikçe emrinize uyup arzedeceğim.
Cilt: 1 –Mektup: 7
(Kendi garip hallerini anlatmak, bunların esrarını sormak ve bazı istirhamlarda bulunmak üzere Şeyhlerine yazılmıştır...) Bendelerinizin en küçüğü Ahmed, arzeder:
buldum. O makam ki, sonun sonudur, ismine “muhted” denir ve büyüğümüze (Şah-ı Nakşibend Hazretlerine) mahsustur; işte o makama kadar yükseldim. Orada madde ve maddî unsur adına hiçbir şey göremez oldum ve
velilerden bazılarını o makamda buldum. Ve o makamda kendimi bütün âlemle kaynaşmış hissettim. Hayrete düştüm. Bu hisse ne kadar yabancı olursam olayım, kendimi açıkça ve tastamam âlemle beraber gördüm. Bu hâlin ondan sonra zuhurunda ne kendim kaldım, ne de âlem... Sade nazarla değil, bilgi ve anlayış gözüyle de hiçbir şey kalmadı. Bu son hâl devam etmekte ve yerleşmiş görünmektedir. Âlemin yaratılmış vücudu görülüp
bilinmekten silindi. Ve o an; o makamda bir yüksek köşk peydahlandı. Makam da, âlem gibi yavaş yavaş zuhura çıktı. Kendimi her an yükselir, yukarılara çıkar buldum. Şükür abdesti alıp şükür namazı kılınca, daha yüksek bir makam belirdi. Yolumuzun (Nakşîlik yolu) dört büyüğü işte o makamdaydı. Ayrıca bazı büyükler, bu taifenin efendisi Cüneyd (Bağdadî) de oradaydı. Bazıları da daha yukarıda... Fakat köşkün ayaklarına yapışıp rütbelerine göre yer
almışlardı. Ben kendimi o makamdan çok uzak görüp arada hiçbir nisbet kuramadım. Bu vaziyetten o kadar ıstırap duydum ki, deli oluyorum sandım. Çektiğim acının
dehşetinden, vücut kalıbımın boşaldığını duyar gibi oldum. Uzun zaman bu halde kaldım. Sonra yüksek
teveccühlerinizin tesiri erişti. Kendimi o makama uygun bulmaya başladım. Kendi yol alışımı o makama denk ve yolumu ona ulaşır gördüm. Yavaş yavaş ilerleyip o makamın yüksek noktasına oturdum. Yüksek
teveccühlerinizden sonra hatırıma geldi ki, o makam tam kemâl noktasıdır ve o makama, yola giriş (sülûk)
tamamlandıktan sonra erilir. Sülûk derecelerini
tamamlamayan cezbe sahibi, o makamdan pay alamaz. Yine düşündüm ki, bu makama ermek, büyüğümün teveccühündeki bereket sayesinde olmuştur.
Hazret-i Ali (Allah yüzünü keremlendirsin) şöyle buyurdu: “-Gel de sana göklerin ilmini öğreteyim!”
Baktım ki, öbür üç halifeyle beraber, o makamda Hazret-i Ali de var... Ve bu makam onlara mahsus...
Allah hepsinden razı olsun... Allah her şeyi en iyi bilir.
O makamda, kötü ahlakın ân-be-ân uçup gittiğine şahit oldum. Kötü ahlakın bir kısmı iplik gibi, bir kısmı kurt gibi vücudumdan çıktı. Nihayet bir an geldi ki, kötü ahlak adına bende hiçbir şey kalmadı duygusuna erdim. Böyleyken vücudumdan yine bir şeyler çıkıp gidiyor.
*
Arzetmek istediğim ikinci nokta:
Bazı hastalıklar ve şiddetli hallerde, bunların def’i için yönelirken, hastanın Allah’ı bilmesi ve yüzünü ona
çevirmesi şart mıdır, değil midir? “Reşahat” isimli kitaba ve o kitapta “Şah-ı Nakşibend”den nakledilen ölçüye göre, böyle bir şuur, hastada şart değildir. Bu bahiste yüksek görüşünüz nedir? Allah’a yönelmemek bize hoş gelmiyor. *
Üçüncü maruzatım ve sualim:
Huzur gerçekleştikten sonra, isteklilere (Allah’a erme yolunun bağlılarına) zikri bırakıp huzura yapışmak mı lazımdır, zikre devam etmek mi? Yahut huzurun hangi derecesidir ki, zikir onda bırakılabilir. Bazılarını gördük ki, başından sonuna kadar zikreden geri kalmazlar ve geri bırakılmazlar. Böylece de iş çabuk nihayete erer. Đşin doğrusu nedir ve ne emir buyurulur?
*
Dördüncü sual ve istirhamım:
Hâce Ubeydullah (Ahrâr) hazretleri, “Fıkarat” isimli teliflerinde son olarak yine zikri emrederler ve şöyle buyururlar: “Bazı maksat ve gayeler vardır ki, zikirsiz ele geçmez.”
O maksat ve gayelerin neler olduğunu göstermenizi rica ederim.
*
Beşinci istirhamım:
Tarikat bilgi ve ölçülerini öğrenmek isteyen talipler, yemekte ve içmekte hesaplı ve ihtiyatlı olamıyorlar. Buna güçleri yetişmiyor. Böyleyken huzur ve kendinden geçme haline erebiliyorlar. Eğer kendilerine yeme ve içme ölçüsü verilecek olsa yola devam etmemeleri korkusu var... BU mevzuda da emrinizi beklerim.
Fazla küstahlık ettim; edep hatasına düştüm; af dilerim. CĐLT: 1 - Mektup: 8
(Ayrılma, kendine gelme (sahv) halinin devamlılığına dair, şeyhlerine...)
Bağlılarınızın en değersizi Ahmed bildirir ki, ayıklığa geçerek beka (devamlı hal) lütuf edildiğinden beri, garip bilgiler ve görülmedik tecelliler birbirini kovalamaktadır. Fakat bunların çoğu, bazı tarikat ulularının söylediklerine ve tariflerine uygun düşmüyor. ''Vahdet-i vücut'' ve ona bağlı şeyhler, bize, halin başlangıcında tecelli etti. Çoklukta tekliğin müşahedesi nasib oldu. Hatta o makamdan yükselerek onun zımnında (perdesi altında) nice bilgilere erdik. Ama şu var ki, o makamın delalet ettiği mana bu bahiste söylenen ve ileri atılanlara uymamıştır. Bazı büyüklerin sözlerindeki remzler, şifreler ve işaretler ancak şeriatın zahirine uygun düşmekle değer kazanabilir. Şeriatin zahirine en küçük aykırılık, ortada hiç bir hakikat bırakmaz ve hikmet iddiacılarının (filozofların) aklı usullerinden hakikat devşirilemez. Sünnet ve cemaat ehline aykırılık gösteren bazı Đslam alimlerinin fikirlerine bile, böyle iddialar zıt düşer.
O alimler ki:
evvel değildir; onunla beraberdir. Mükellefiyet, sebeble, işi işleyecek uzuvların selametine bağlıdır.'' Derler.
Hakikat, sadece sünnet ehli büyüklerinin çerçevelediği gibidir. Bu makamda ben de kendimi ''Şah-ı Nakşibend'' hazretlerinin yolunda buldum. Hace Abdülhalik ve eski şeyhelerden ''Maruf-u Kerhi'' ve ''Davud-u Tai'' ve ''Hasan-ı Basri'' ve ''Haibib-i Acemi'' hep aynı hakikat makamında... Böyle iddiaların neticesi gayeye ve hakikate tam uzaklık ve yabancılıktır. Bu iş tedavi imkanlarını kaybetmiştir. Halin başlangıcında, kendilerine engel olan perdeleri, çalışmak ve himmet göstermekle ortadan kaldırmak mümkün olabilirdi. Fakat şimdi perdeleri gurur ve büyüklüktür.
Mısra:
''Ona ne hekim, ne ilaç vardır.''
Onlar, Allaha yabancılık ve uzaklığın son derecesini, erme ve kavuşma sanmışlar, bu hale ''birleşme'' demişlerdir. Heyhat ki, Yusuf ile Züleyha'daki şu mısralar hal'in ta kendisini gösterir:
''Bu ses dosttan geldi ve tefin içine düştü. Onun içi tefi ellerde gezdirir ve çalarlar. Görmek nerede, gören kim, görülen nerede?'' Ayrıca:
''O yüzünü halka gösterir mi hiç? Toprak nerede ve Rabbin nerede?''
Ben kendimi ve bütün alemi yaratılmış, hiçbir şeye güç yetmez bilirim; Yaratıcıyı da herşeye gücü yeter tanırım ve bundan başka nibet ve manaya yanaşamam. Onun aynı olmak ve ona ayna olmak diye birşey yoktur.
Sünnet ve cemaat ehli bilginlerinin amellerinde suç ve kusur olsa da, Allah zatı ve sıfatları üzerindeki inanışları o kadar güzel ve nurludur ki, suçlarının karanlığı bu ışık yanında uçup gider. Bazı sofi geçinenler de bunca çile riyazet çekmelerine rağmen, iddialarında devam ettikçe onların derecelerine ulaşamazlar. Bu bakımdan zahir alimlerine ve bu ilmin isteklilerine içimde büyük bir sevgi vardır. Onların gidişleri bana hoş gelir ve ben, onlarla beraber olup kendileriyle şeriat gerçeklerini konuşmayı, fıkıh inceliklerini görüşmeyi arzularım.
Hakikat şudur ki:
Allah, ne alemin aynı, ne de gayrı, ne alemle birleşik, ne de ondan ayrı, ne alemi kuşatmış, ne de ona işlemiştir.
Zatlar, sıfatlar ve fiiller onun mahluklarıdır ve ne mahlukların sıfatı onun sıfatı, ne de fiilleri onun fiilidir. Fiillerde tesir sahibi Kudret odur ve mahlukların kudretlerinde tesir yoktur. Sünnet ve cemaat ehli kelamcılarının da mezhebi budur.
Allah, mürid (murad edici, dileyici)dir. Bu sıfat Kudret manasındadır; isterse işler, istemezse işlemez, manasına değil... Bazı hikmet iddiacıları ve sofilik taslayanların sandığı gibi, istememek şartı Allahı kayıt altına alamaz.
Kaza ve kader davası da, ayniyle şeriat ölçüsüne uygundur. Allah kendi mülkünde dilediği gibi tasarruf edince sana ne düşer?
Bu kıyaslara göre hali bildirmek zorunda kaldım ve bu yüzden küstahlığa kalktım.
Kul, kendi sınırını tanımalıdır.
(Makamdan tenezzül (aşağılara düşme) ve günah haliyle alâkalı bazı tecelliler mevzuunda şeyhlerine yazdıkları mektup.)
O kimse ki, en aşağılarda ve suça batmış, kötü huylu ve hâline mağrur, hiç alâkası yokken kemâl ve vuslata (ermeğe) tutkun, işi hep Allah’a isyan, ameli de daima üstün olanı bırakmak ve aşağıyı tutmaktır; ne yazık ona!.. O kimse ki, halkın nazar ettiği yer olmak ister ve halkın nazar edeceği yeri harap eder; ne yazık ona!.. Himmeti dış perdeye bağlanmış, mâsivânın (Allahın gayri olan mahlûklar âleminin) yoldaşı olmuştur, sözü işine uymaz, hâli de hayal üzerine dayanır; ne yazık ona!..
Bu vehim ve hayallerden ona ne fayda gelebilir ve böyle söz ve tavırlardan ona hangi kemâl yolu açılabilir? Daima vebal ve suç üzerinde olmak onun vaktinin verimi; anlayışsızlık ve sapıklık da sermayesidir.
Bu seciye, fesat ve şirretliğin başlangıcı, zulüm ve isyanın kaynağıdır; ve bütün ayıpların yuvası ve bütün günahların toplandığı yer... Böylelerinin hayırları lanete layık ve iyilikleri red ve tard olunmaya müstahaktır.
“-Nice Kur’an okuyucusu vardır ki, Kur’an onlara lânet okur!”
Ve:
“Nice oruçlular vardır ki, onlara oruçtan, yalnız susuzluk ve açlık zahmeti erişir.”
Meâlindeki hadîsler, bu hâllerin adil şahitleridir.
Sonunda hasret, pişmanlık ve dövünme, böyleleri içindir. Bunları istiğfarları, günahları gibi, belki onlardan daha şiddetli bir günah; tevbeleri de, isyanları gibi, belki onlardan daha şiddetli bir isyandır.
Bunlar:
“-Çirkinin yaptığı her şey çirkindir!” Ölçüsünün şaşmaz misalleridir.
Mısra:
“Buğdayı buğdaydan bekle; arpadan buğday olmaz.” Böyle olanın hastalığı kendi zatındandır. Đlaç kabul etmez, dert aslîdir ve devası imkânsızdır. Zattan olan şey zattan ayrılmaz. Zenci, Habeşîden nasıl uzaklaşabilir ki, ikisi de aynı renktedirler.
Allah ki, kudreti her şeye yeter, onlara zulmetmemiştir; belki kendilerine zulmeden yine kendileridir.
Hayrın ta kendisi karşısında şerrin ta kendisi bulunmalıdır ki, iyiliğin hakikati belirsin... Đnsanı terbiye eden
Peygamberler Peygamberinin terbiyesinden geçenler olmalıdır ki, bu incelikler meydana çıksın...
Her şeyin doğrusunu bilen, dönmek ve yönelmeye lâyık yolu gösteren, kendisine bağlı istikâmeti açan, Allah’tır.
Cilt: 1 - Mektup: 10
(Yakınlık ve uzaklık, ayrılma ve kavuşma ve bunlara bağlı hâller ve faydalı bilgiler mevzuunda mûrşidlerine yazdıkları
mektup...)
Hizmetkârlarınızın en âdisi, bir müddetten beri eşiğinizdeki hizmet edicilerin hâllerinden bilgi alamadığı için onların sağlık
ve safa haberlerini muhakkak ister. Beyit:
"Aziz can yaşamakta devam ediyorsa eğer şaşmamak lâzım... Zira yardan ayrılsa da haberini olsun almaktadır."
Ve siz büyüğümün huzuruna mektupla da olsa çıkmak lâzımdır.
Mısra:
"Uzaktan sesimi ulaştırabilmem yeter!"
Ne acayiptir ki, uzaklığın nihayetine yakınlık, ayrılığın sonuna da kavuşma deyip, bu kelime klişelerinin altında yakınlık ve
kavuşmadan eser bulunmadığına işaret edenler olmuştur. Şiir:
"Murada ermek nasıl mümkün olabilir ki, arada
dağlardan büyük engeller ve ölüp yoklara karışmak bile vardır." Sonsuz hüzün ve süresiz düşünce, eteği tuttuğuna göre, murad etmekde, murad olunmak derecesinde bulunanlar bile murad edenin iradesine muhtaçtırlar. Sevilene de sevmek şarttır. Allahın sevgilisi de, murad olunmak ve sevilmek makamında
bulunuyorlarken, murad edenler ve sevenlerin yolunda yol göstericiydiler ve beraber yürüyorlardı. Allah Resulü daima hüzünlüydüler ve aralıksız düşünce halinde bulunuyorlardı. Ve şöyle buyuruyorlardı:
"- Hiç bir nebiye, bana olduğu kadar mihnet çektirilmemiştir."
Sevenler mihnet yüküne katlanırlar; lâkin sevilenler için acıya katlanmak zordur. Bu meselenin de sonu olmadığı açıktır.
Mısra:
"Aşk hikâyesi kesilmez; sonu yoktur.*' •
Dilek ve niyazlarımı döktüğüm mektubu getiren zat, sevgi ve cezbe haline ermiş bir şahıs olup, sizin gibi bir aşk
sultanının eşiğindedir. Hayatta saadet bildiği, yalnız sizi görmekten ibarettir ve benden bu mektubun yazılmasını istemiştir.
Bu bakımdan daha fazla ileri gitmeyi küstahlık ve edeb dışı saydığım için sükûtu tercih ediyorum.
Cilt: 1 - Mektup: 11
(Kendi kusurlarını görme makamının ele geçmesi, Şeyh Ebu Said Hazretlerine ait bir sözdeki hikmetin belirmesi, bir takım gönüldaşların hâlleri ve bazı keşifler hakkında, mürşidlerine...)
Her şey meydana çıkar ve kemâl belirince kötülük ve eksiklik silinir. Đyilik ve güzelliğin tezahürü için ayna şarttır. Aynada birşeyin görünmesi için de o şeye ihtiyaç vardır. Böyle olunca, hayra şer, kemâle de noksanlık, ayna yerine geçer.
Ne acayip nisbet ki, kötülüklerin bu şekilde gösterilmesi adetâ onların medhedilmesi gibi birşey oluyor. Şer, hayra, noksan da kemâle bir nevi yardımcı olarak meydana çıkıyor.
Kulluk makamının her makamdan üstün olduğu şüphesiz... Bu mâna, hepsinden fazla kulluk makamında
kemâlini bulur. Sevilenler bu makamda saadete erer, sevenlerse bu makamda göz zevkiyle sefa sürerler. Sevgiliyle yakınlık ve onunla olmaktan zevk duymak sadece kulluğa mahsus; sevenlerin yakınlığını sağlayan görme imtiyazı ise yine kullukla kabildir.
Sevilenlerle sevenlerin bu devlet ve nimete ermeleri de, gönül meydanının sultanı, din ve dünyanın yücesi, Yâradanın Sevgilisi yoliyledir. Bu devlet ve nimete erişmek isteyen kimse, bütün ümidini Allahın fazlına bağlarken Peygamberler
Peygamberinin izinden gitmeyi ve her noktada O'na tâbi olmayı esas bilmelidir. Yüksek dereceye erişmenin şartı sadece budur.
Bu öyle bir fazldır ki, yalnız Allah verir; büyük fazl sahibi Allah...
Şerrin ve noksanlığın kemâlinden murad, zevkle elde edilen ilimdir, yoksa kötülük ve eksiklikle sıfatlanmak değil... Bu ilmin sahibi, Allahın ihlâsıyla ahlâklanmıştır. Ve işte bu ilim, o ahlâkla ahlâklanmanın meyvasıdır. Kötülük ve noksanlık bu makamda yer edinemez. Bu makam, ancak bilginin ona alâka bağlamasiyle meydana gelir ki, bu bilgi, tam ve hatasız görme yoliyle haberin ta kendisidir. Ona nisbetle herşey kötülüktür. Nefs kendi makamına inince (mutmainne-huzur ve sükûn bulmuş) olur. Ama bu hâl ve derece kendisinde iyice yerleşmedikçe ve bu seviye sımsıkı tutulamadıkça Hakkın Kelâmından nasib alınamaz.
Kendisini Allahın aynı ve sıfatlarını Allahın sıfatlariyle bir bilmek nerede, bu ölçü nerede?.. Allah bu zan ve hayâllerin, çok çok üstündedir. Böyle görüşler ilhad (Allaha şerik koşma)dır ve Allahın isimleriyle sıfatları önünde tecelli etmektedir. Bunlar:
"-Allahın isimlerinde ilhada düşenlerin terkettiğini!" Mealindeki âyetin çerçevelediği zümredir.
Cezbeleri yola girişlerinden evvel olanlar sevilme
derecesine erişemez. Böyleyken sevilmekte yine cezbenin önceliği şarttır. Her cezbede sevgilinin makamından bir pay vardır. O pay olmadan cezbe olmaz. O pay da, gelip geçici şeylerden hâsıl olur, aslî ve zatî (kendinden) değildir. Mânâ aslî ve zatî olunca eşyadan herhangi birşeyle zeval bulmaz.
Şöyle ki, böyle bir cezbe, ancak bunun sonundakine nasip olur. O, yine de sevenler zümresine olan bağını muhafaza eder. Cezbesi yola girişten evvel olanlara, bu mânâ, arızî (dışarıdan) ve gelip geçici şekilde uğramıştır. Bu da yeter derecede değildir. Öbür türlü olması için tezkiye (temizlenmek) ve tasfiye (süzülmek) icabeder. Bazı başlangıçta olanlar için Allahın Sevgilisine uymak netice itibariyle bu mânânın doğmasına yardım etse de, son durakta bulunanlara Sünnete bağlanmak şekliyle tecelli eder ve yeter. Sevenlerde de bu mânânın belirmesi, daima Peygamberlerin Efendisine uymakla meydana gelir.
En aşağı köleniz Ahmet arzeder ki, evvelce kendimde gördüğüm makam, yüksek işaretiniz üzerine tekrar murakabe edildi ve üç halifenin yolu o makamda görüldü. Fakat o yerde makam ve yerleşme görülemedi. Öyle müşahede edildi ki, Peygamber Evinden Đmam-ı Hasan, Hüseyin ve Zeynel Âbidinden başkaları o makamda kalamadılar; bölündükleri halde devam sağlayamadılar.
Ben evvelâ kendimi o makama uygun görmemiştim. Makama uymamak iki türlü olur:
Birincisi, münasebet yollarından birinin açılmaması... Bu vaziyette yolun büyüklerinden biri münasebeti açıkça bildirecek olursa uzaklık hemen kalkar.
Đkincisi, münasebetten mutlak olarak uzak bulunmak... Bu vaziyette uzaklığın kalkması için hiçbir tedbir fayda
vermez.
Neticede o makama ulaştıran yol, iki olarak ve üçüncüsü olmayarak meydana çıkıyor:
Birincisi, daima noksanını ve kusurunu görmek, hayırlı işlerde kuvvetli ve azimli davranmak ve kendi niyetlerine dikkat ve onları murakabe etmek...
Đkincisi, yola girişin hakikatine erdirici kâmil mürşide kapılanmak, onun sohbet ve hizmetinde bulunmak...
Allah, bize, yüksek himmetinizle birinci yolu, istidadımız nisbetinde ihsan buyurmuştur. Her işte kendimi suçlandırışımdan başka hiçbir iyi işim yoktur. Öyle ki, bu suçlandırışlar olmasa, huzurum ve kararım gidebilir. Yani kendime çatacağım bir iş olmasa, ıstırabım artabilir. Benden, sağ tarafımdaki meleğin yazabileceği hiçbir iş çıktığını göremem. Sağ tarafımdaki meleğin daima boş ve işsiz olduğunu görürüm. Böyle bir insan, Allaha nasıl lâyık olabilir?
Bu duyguya bir kere kapılan, kendisini, kâfir ve zındıktan daha aşağı bilir.
Cezbe noktası, bizde, Allaha doğru seyretmenin tamamlığı içinde nihayete ermişti de, onun bazı gerekleri ve dalları kalmıştı. Allah’ta seyretme makamının merkezindeki fena (yokluk) mertebesi de tamam oldu. Bu yokluk mertebesinin hâlleri ise evvelki mektuplarımda bildirildi. Hâce Ahrâr
mahsus, zatî tecelliden ve Allah’ta seyretmeden sonra gelen fena makamı da gerçekleşti.
Beyit:
"Kimse için yokluğa erişmedikçe, Allahın kapısına yol yoktur..."
Bu makama erişemiyenler iki zümredir: Biri o makama yönelmiş olup da onu istemekten ibaret kalanlar... Öbürü, o makama hiç yönelmeyenler ve alâka göstermeyenler...
Yüksek teveccühünüzün nisbeti ikinci yoldakilere aittir. Tarafınızdan memur bulunduğum emirlerinize uyarak küstahlık gösterdiğim için af dilerim.
Köleniz o makamı düşünürken, bazıları bazılarından yüksek daha başka makamlar tecelli etti. Kırık kalb, yalvarma, sığınma ve küçülme sayesinde elde edilen derece, en
yükseklerden biridir ve bu makam Hazret-i Osman'a hâstır, öbür halifeler de bu makamdan geçmişlerdir. Bu makam, tamamlığın ve irşad mertebesinin makamıdır.
Bu anlattığım makamların üstünde bir başka makam vardır ki, ona ulaşınca, Hazret-i Ömer'e mahsus olduğunu anladım. Öbür halifeler de bu makama uğramışlardır. Onun da üstünde Hazret-i Ebubekr'in makamı... Ona da erdim ve orada büyüklerimizden Şah-ı Nakşıbend Hazretlerini kendime yoldaş buldum. Öbür halifeler bu makamdan da geçmişlerdi ve
aralarındaki fark, esasda değil, ancak yürüyüşte, geçişte ve kalıştaydı.
O makamın üstünde başka bir makama erişilemedi. Ancak Resullük makamı görüldü ki, Hazret-i Ebubekir'in
makamına yakın ve anlatılamaz şekilde nurânî, heybet ve ihtişam sahibi ve hiç bir türlü hayal edilemez bir makam... Anlaşıldı ki o makam, sevilmenin, sevgilinin derecesidir ve sonların
sonudur.
Kendimi o makamda buldum.
O makam renk ve nakş içindeydi. O makamın aksetmesinden kendimi de renk ve nakş içinde gördüm. Ondan sonra bana bir hâl oldu. Kendimde lâtif bir keyfiyet duymaya ve rüzgâr gibi, bulut gibi, etrafa yayıldığımı
hissetmeğe başladım.
Bu hâl, fenanın gerçekleşmesi ve ilmin taşıp yayılması anında vahdet (birlik) ötesi hususi bir görüş peydahlanmasından nişanedir ve bunun ötesinde nazar mevcud değildir.
Ne zuhura gelirse arzolunacaktır. Elverir ki, yakîne erişmek mümkün olsun... Yoksa arzetmeğe cüret olunamaz. Vahdetin ötesinde bu makamın sureti şöyle müşahede olundu ki, belirsizlik halinde hakikat herşeyin ötesindedir ve ona hiçbir şüphe tesir edemez. Görüşte ne vahdet, ne onun ötesi, ne de hakikat ismiyle birşey malûm olmayarak, böyle... O makam sadece hayret ve tam cehil mertebesidir ki, gördüğünden hiçbir şey değiştirmez.
Ne arzedeceğimi bilemiyorum. Ne desem noksan kalacağına ve kelimeler ifadeye yetişmeyeceğine göre... Đmkân var mı?.. Muhakkak olan şu ki, hâli gerçekleşmiştir.
Hakdan istiğfar ederim ve hâlimi anlatırken ona hoş gelmiyecek kelime ve tâbirlerden, bakış ve duyuşlardan Allaha sığınırım.
Şimdi bana malûm olan, sıfatların fena bulmasından murad, sıfatların keyfıyetlerindeki yok oluştur. Ve aralarındaki farkın, ne yönden olursa olsun, kalmayışıdır. Ve ilim yoliyle hiçbir temyize, ayırd edişe, ahadiyet (teklik) karşısında yer
kalmayışıdır.
O mertebede yalnız Allah vardır ve onunla beraber hiçbir şey yoktur. Şimdi de ve daima öyledir.
Đşte bu hâlde mâna, bir Hadîsin çerçevesi içinde tamamiyle tecellisini bulmaktadır.
Ümit ederim ki, ifadelerimdeki doğruluk ve yanlışlığı ihtar buyururlar.
•
Sanırım Mevlâna Kasım Ali'nin bütün makamlardan nasibi vardır. Ayrıca bu makamdaki bazı yol arkadaşlarımızın nasibleri olduğu gibi...
Cilt: 1 - Mektup: 13
(Mürşidlerine yazdıkları ve hakikat yolunun sonsuzluğunu ve onun mutlaka şeriat beldesine bağlı olduğunu izah ettikleri mektup...)
Bağlılarınız arasında en âciz ve zayıf ferd olan Ahmed arzeder: Yollar içinde en hayırlısı olan yolumuz, yürüyüş ve koşuşlann en hızlısı için bile sonsuzdur. Büyük şeyhler "Meleklerin ve ruhun ona yükseldiği elli bin yıllık günde" mealini taşıyan âyete göre:
- Allah'da seyr elli bin yıllık yoldur. Buyurdular.
Bu sözden muradları, belki de işin sonunda ümitsizliğe düşüp yoldan kesilmektir.
"O Allah ki, onlar ümitlerini kestikten sonra yağmuru indirir ve rahmetini yayar."
Neticede aslî maksadın meydana gelmesi muhakkaktır. Her şeydeki seyirle birlikte doğru yoldan gitmek ve irşad olunmak isteyen kimseler, bu emellerinde taşkınlık gösterip sizin yolunuzdan yürümeğe koyulmuşlardır. Ama henüz bu bendeniz o makama lâyık olamamış ve sadece halkın ısrar göstermesi üzerine mürüvvet borcu ve hayâ zoruyla sohbete razı olmuştur.
Başlıca mesele, evvelce ve defalarla arzolunduğu gibi Tevhit davasıdır.
Fiiller ve sıfatlar asl'a dönüp işin gerçeği belirince bu halde fazlasiyle kemâl görülmüş, fiillerle sıfatlar da başka renk alarak her hakikat tek tek meydana çıkar çıkmaz şek ve
şüpheye yer kalmamıştır.
Şeriatin zahirine aykırı düşen bütün keşifler, şu iki halden birini ihtar eder: Yanlışlık veya manevî sarhoşluk eseri olmak... Zira "bâtın" dedikleri iç dünya ile "zahir" ismi verilen dış âlemin, hakikatte birbirinde hiçbir ayrılığı ve birbirine karşı
aykırılığı yoktur. Aralarında aykırılık olduğunu sananların görüşü te'vil ve tefsire muhtaçtır ve bu görüşleri şeriat ölçüsüyle uzlaştırmak kat'i bir vazifedir.
Ancak nihayete gelenler ve dâvanın sonuna ulaşanlardır ki, "bâtın" âlemini şeriatin zahirine uygun bulurlar. Aralarındaki bütün fark şundan ibarettir: Zahir ehlinin usulleri ameli ve istidlal yoluna bağlı, "bâtın" taifesininkiler ise keşfi ve zevk yoluna bağlıdır. Đşte bu uygunluktan başka, her iki tarafın hallerindeki doğruluğa başka bir işaret mevcut değildir.
Bu incelik benim göğsümü tazyik ediyor, fakat lisanım anlatmaya yol bulamıyor. Nasıl izah edebilirim ki, bazı hâlleri yazmaya asla muvaffak olamıyorum. Mektup gerek!.. Bu, uzaklara düşmüş yoksunu, gurbettekilere el uzatıcı
teveccühünüzden mahrum etmeyiniz ve yolda bırakmayınız!
Cilt: 1 - Mektup: 14
(Yine mürşitlerine yazdıkları bu mektupta, manevî yolculuğun bazı hâlleri ve irşad olunmaya istekli bir takım kimselerin vaziyetleri anlatılıyor...)
En aşağı bendeniz Ahmed, evvelce yazdığı birinci mektupta biraz belirtilen tecellilerden sonra, bütün sıfatlan toplayıcı vücud mertebesinin zahir olduğunu arzeder. Bu mertebe, kendisine, kara renkli çirkin bir kadın şeklinde görünmüştür. Arkasından "ahadiyet" mertebesi... O da, geniş bir duvar üstünde oturan uzun boylu bir erkek biçiminde göründü. Bu iki tecelliden her biri de, hakkaniyet, adalet ve insaf
sıfatlarıyle meydana çıktılar. Bu tecelliler, daha evvel olanlara aykırı düşüyordu ve onlarda, bunlardaki sıfatlar mevcut bulunmuyordu.
Bu esnada ölüm isteği yüz gösterdi. Öyle gördüm ki, ben muhit deryasının sanki kenarındayım ve kendimi sulara atmak
niyetindeyim. Beni, sulara gömülmekten kurtarmak için bir iple zaptettiler. Hemen anladım ki, o ip, benim, maddî vücuduma bağlı olmamdan kinayedir. Ben o ipin çözülmesini, kopmasını istedim. Ve işte o zaman, zevk yoliyle hususî bir keyfiyet sardı beni: Gönlümde Allahtan başkasını
bulundurmamaya gayret ettim. Ondan sonra Allahın küllî sıfatları, onların takip ettiği mecralar, aktığı yerler ve zuhura geldiği, açığa çıktığı noktalar üzerinde müşahede başladı.
Derken bu hususî keyfiyet de silinip gitti. Yalnız küllî sıfatlar kaldı. Bunlar da kelimelerin üstünde bir mahiyet aldı ve ancak mecaz (bir sıfatın başka bir sıfatla mânalanması) yoluyle ifadesi mümkün bir hâl aldı. Đşte o zaman tam fena
gerçekleşti.
Bu gerçekleşmeden sonra kendimde ve başkasında olan sıfatlar bir tek nizam üzerinde birleşti ve aralarındaki imtiyaz ortadan kalktı. Đşte bu ândadır ki, gizli şirkin ince
tezahürlerinden kurtuluş nasip oldu. Bu öyle bir ândı ki, onda ne arş kaldı, ne ferş, ne sınır... Öyle ki, yıllarca düşünsem, böyle bir âlemden zerre yaratılmış olduğunu hayal edemezdim.
Peşinden, kendi belirişim ve hususî çehrem meydana çıktı. Bu beliriş, paramparça olmuş elbiselerimi giyen bir şahıs gibi göründü. Ama onda hakkaniyet unvanını bulamadım. Derken o şahsın üzerinde bir ince post gördüm, kendimi postun aynı bulmuşken bu defa yabancılık başladı. O posttaki nuru da müşahede ettim. O nur bir saat kadar karar kıldıktan sonra nazardan silindi, arkasından elbise de ortadan kalktı ve eski bilgisizlik hâli avdet etti.
Bu rüyanın tâbirini arzedeyim ki, onun doğruluğu veya yanlışlığı meydana çıksın:
O suret, sabit ayn, yani zâttır. Vücup ve imkân âlemleri arasındaki berzah gibi ki, onun her tarafı birbirinden ayrı ve kemâliyle fark ifade edicidir.
Ve o eski elbise ve nur arasındaki post, varlıkla yokluk arasındaki geçittir.
Evvelki rüyalarda, kendimi, varlıkla yokluk arasında berzah olarak görmüştüm. Onun zahiri, dış âleme bağlıydı. Bu bakış nefsedir ve fark ondan doğmaktadır. Ama yazdığım zaman bu nokta hatırımdan silindi.
