SISTEM SARAF PERIFER

SISTEM PERSYARAFAN

3. SISTEM SARAF PERIFER

Modul Ajar Anatomi Fisiologi 107 b) Medula Spinalis

1) Disebut juga dengan sumsum tulang belakang dan terletak di dalam ruas-ruas tulang belakang yaitu ruas tulang leher sampai dengan tulang pinggang yang kedua.

2) Berfungsi sebagai pusat gerak refleks dan menghantarkan impuls dari organ ke otak dan dari otak ke organ tubuh.

Gambar 7.5 : Otak, Medula Spinalis

Modul Ajar Anatomi Fisiologi 108 Sistem saraf pada otak sering disebut dengan saraf cranial terdiri dari 12 pasang saraf sebagai berikut beserta cara melakukan test untuk mengetahui fungsinya.

PPeemmeerriikkssaaaann ssyyaarraaff KKeemmuunnggkkiinnaann yyaanngg d

diitteemmuukkaann S

Syyaarraaff ccrraanniiaall II (O(Ollffaakkttoorriiuuss))

LaLakkuukkaann tteesstt aallccoohhooll ppaaddaa mamassiinngg--mmaassiinngg lluubbaanngg hihidduunngg

I

Innddrraa pepenncciiumumaann hihillanangg papaddaa kekerruussaakkaann lloobbuuss ffrroontntaalliiss

SySyaarraaff ccrraanniiaall IIII (

( OOppttiikkuuss))

PePerriikkssaa llaappaanngg ppaannddaanngg dedennggaann sseenntteerr

KeKebbuuttaaaann

S

Syyaarraaff ccrraanniiaall IIIIII (

(OOkkuulloommoottoorriiuuss)) tetesstt rreeaakkssii ppuuppiill ddeennggaann cacahhaayyaa sseenntteerr

K

Keebbuuttaaaann,, ppaarraallyyssiiss ssyyaarraaff c

crraanniiaall IIIIII S

Syyaarraaff ccrraanniiaall IIVV (T(Trrookklleeaarr))

kakajjii ggeerraakkaann eekkssttrraaookkuulleerr S

Sttrraabbiissmmuuss kkaarreennaa paparraallyyssiiss sysyaarraaff crcraanniiaall IIIIII,,IIVV aattaauu VVII;; ninissttaaggmmuuss

SySyaarraaff ccrraanniiaall VV ( ( TTrriiggeemmiinnaall))

RaRabbaa kkoonnttrraakkssii ddaaeerraahh t

teemmppoorraall ddaann oottoott mmaasseetteerr

HiHilalannggnnyyaa sesennssoorriikk atataauu momottoorriikk kakarreennaa kekerruussaakkaann sysyaarraaff kkrraanniiaall

SySyaarraaff ccrraanniiaall VVII

( ( AAbbdduusseenn)) NiNiststaaggmmuuss SySyaarraaff ccrraanniiaall VVIIII

(

(FFaassiiaalliiss))

Modul Ajar Anatomi Fisiologi 109 MiMinnttaallaahh ppaassiienen uunnttuukk

memennggaannggkkaatt kkeedduuaa aalliiss m

maattaannyyaa,, tteerrsseennyyuumm,, cecemmbbeerruutt

SySyaarraaff ccrraanniiaall VVIIIIII (

(AAkkuussttiikkuuss)) t

teesstt wweebbeerr ddaann RRiinnnnee

TTululii kkoonndduukkssii S

Syyaarraaff ccrraanniiaall IIXX (G(Glloossooffaarriinnggeeuuss)) S

Suurruuhh ppaassiieenn bbeerrssuuaarraa ddaann memenneellaann

K

Keessuulliittaann memenneellaann,, susuaarraa seserraakk aattaauu bbiinnddeenngg

SySyaarraaff ccrraanniiaall XX ( ( vvaagguuss))

S

Syyaarraaff ccrraanniiaall XXII AkAksseessoorrii ssppiinnaall)) S

Suurruuhh ppaassiieenn mmeemmuuttaarr k

keeppaalla a

AdAdaa kkeelleemmaahhaann

S

Syyaarraaff ccrraanniiaall XXIIII ( ( HHiippoogglloossaall)) l

lihihaatt sseelluurruuhh lliiddaahh ssaaaatt didijjuulluurrkkaann

A

Attrrooffii, , fafassiikkuullaassii,, pepennyyiimmppaannggaann keke ssiissii yyaanngg l

leemmaahh

2) Sistem saraf pada sumsum spinalis (sumsum tulang belakang)

Merupakan sistem saraf yang berpusat pada medula spinalis dan berjumlah 31 pasang yang terbagi di sepanjang medula spinalis/ruas tulang belakang.

b. Sistem tidak sadar (otonomik)

1) Merupakan sistem saraf yang cara kerjanya secara tidak sadar/diluar kehendak/tanpa perintah oleh otak.

2) Sistem saraf yang mensarafi seluruh otot polos, otot jantung, kelenjar endokrin dan kelenjar eksokrin.

3) Dibedakan menjadi dua bagian yaitu saraf simpatik dan saraf parasimpatik yang keduanya bekerja secara antagonis/berlawanan.

(a) Sistem saraf simpatik

Merupakan 25 pasang simpul saraf (ganglion) yang terdapat di medulal spinalis. Disebut juga dengan sistem saraf thorakolumbar karena saraf ini keluar dari vertebrae thorak ke-1 sampai ke-12 dan vertebrae kolumnar ke-1 sampai dengan ke-3. Fungsi saraf simpatik adalah :

Modul Ajar Anatomi Fisiologi 110 (b) Sistem saraf parasimpatik

Merupakan sistem saraf yang keluar dari daerah otak.

Terdiri dari 4 saraf otak yaitu saraf nomor III (okulomotorik), nomor VII (Facial), nomor IX (glosofaring), nomor X (vagus). Disebut juga dengan sistem saraf craniosakral karena saraf ini keluar dari daerah cranial dan juga dearah sakral.

Tabel : Fungsi Saraf Otonom

Parasimpatik Simpatik

 mengecilkan pupil

 menstimulasi aliran darah

 memperlambat denyut jantung

 membesarkan bronkus

 menstimulasi sekresi kelenjar pencernaan

 mengerutkan kantung kemih

 memperbesar pupil

 menghambat aliran darah

 mempercepat denyut jantung

 mengecilkan bronkus

 menghambat sekresi kelenjar pencernaan

 menghambat kontraksi kandung kemih

Gambar 7.7 : Saraf tepi dan Otonom

Modul Ajar Anatomi Fisiologi 111 4. KONSEP FISIOLOGI

Otak manusia kira-kira 2 % dari BB, otak mendapatkan suplay dari kira-kira 15% dari curah jantung (CO) dan membutuhkan kira- kira 20% pula dari seluruh pemakaian oksigen tubuh, serta butuh 400 kkal ATP per hari.

Jaringan otak sangat rentan terhadap kebutuhan oksigen dan glukosa. Setiap kekurangan suplay sedikit saja pasti akan menimbulkan gangguan. Metabolisme otak selalu konstan tanpa diselingi istirahat. Bila aliran darah otak berhenti 10 detik saja akan menimbulkan gangguan kesadaran.