Indische Documentatie Dienst
VAN
A.N.P.-ANETA
's-GRAVENHAGE
I s-GRAVENHAGE, 17 October 19^7 • Pag» k57 *
Set>Iö I I ' Nï-,'37."
D'i vórming ven daerah Soematéra-Timoör.
De leden van het comité Daerah Istimewa Soematera Timoer, die naar "Batavia z i j n afgevaardigd voor de voortzetting van het over
leg met de Ned.Indische regering, hebben cp een rn l 'ber i n Des Indes gehoudeb persconferentie meegedeeld/dat cl bo sproking en een bevredigend verloop hebben. De afvaardiging bestaat -uit Tengkoe d r . Mansoer, T. Mr» Szoelkarnain, M. Lallsang, DJomat Poerba, dr. F . J Y Nplnggolan en Datoek Hafiz. Het volledige comité b e s t ' a t u i t 22 l é den, onder wie vertegenwoordigers van de verschlilando bevolkings
groepen van Sumatra's Oostkust. T.len van hen waren b i j het begin ' van 'de politionele a c t i e nog In een functie b i j do republiek werk
zaam»
In antwocrd op de vele vragen, welke door de journalisten wér
den gesteld, onder wie zich ook een aantal republikeinse persver
tegenwoordigers bevonden, zeiden do heren, dat de grenzen van do daerah nog niet d e f i n i t i e f z i j n . Inölen de bevolking buiten orv>' der Nederlandse CD ntrole staande gebied "straks gelegenheid' zou k r i j gen i n v r i j h e i d haar wensen-'kenbaar te maken en aansluiting b i j de?
d aerah zou verzoeken, kan zulks in'overweging worden genomen.
Hoewel men e r van overtuigd l s , dat men op de'duur z e l f voor de handhaving van orde en rust z a l dienen te waken, acht men thans de aanwezigheid van Nederlandse troepen nog noodzakelijk.
Op een vraag, of e r reeds een vlag was ontworpen,"antwoordde de heer l a l i a a n g , dat men het beter achtte e e r s t dé aandacht t e wij
den aan de innerlijke opbouw en dat uiterlljlctie'den, zoals do kwes
t i e van de v l a g , l a t e r aan de cr de kunnen komen.
De Pardist, do p a r t i j , waarin b i j hot begin van de politionele aotle de twoe lang bestaande p a r t i j e n , de Siap Seöis on de Persa- toean Soematera Timoer worden verenigd, en waarvan Inclcr.eslera, Chinezen en Indiërs l i d z i j n , t e l t on het oe-nblik raodc meer dan 113.000 leden.
0 nt_s t aan. va n_P&rd i s t ^
üver~~h^t ontstaan van de Par d i s t kan het volgende worden ge
meld .
De Oostkust van S-umatra vormde voor de oorlog a l s residentie een onderdeel van het gouvernement Snmatra. De politieke s t r i j d was e r niet f e l , doch er bestonden wel diverse Indonesische p'.rtJ J-
stromlngen, die zich op min of meer bredenation.nlistische "beginse»
len baseerden. Als nationalistische organisatie vocc da autochtho- n«^ bevo ::king werd omstreeks 1958 öe Persatoean Soematera Timoer opgericht.
Ee^ waarachtige politieke eenheid kwam echter niet t o t stand en het was eerst de oorlog, dio a l l e n tezamen bracht»
De Japanse bezetting bracht, namelijk zoveel leed en ellende, dat het volk zich verenigde. Men kwam b i j e e n op plannen te bespre- 1 ken voor de toekomst, a l s het gehate ragiem weer verdreven zou z i j n . En men smeedde ook plannen om ondergronds verzet te plegen. In 1942
waren diverse Indonesiërs door de'Nederlanders roeds betrokken in de voorbereiding van een gueri 11a-oorlog tegen. Japan, doch toen
l.D.D.
l.D.D. Serie Serie 'IX' 'IX' Nr Nr .' .' 37. 37. Pftg'. Pftg'. I458. I458.
was or van dia strijd niets gekomen, de Jap5 nse overmacht was te groot geweest om verzet te blijven plegen» In de oorlog werd echter weer gedacht aan guerilla'a en aan sabotage en op de figuren van 19k?
werd dan ook weer beroep gedaan.
Zo ontstond em tweetal bewegingen, de Slap Sed'ia, (Weest Pa
raat) en de oude Persatocan Soemafcera Timoer (P*S.T,), do eerste onder leiding van Da t oe k Hafiz Haberman, de P.S,T, onder Dr* ïfen- soer,
In het geheim werkten deze organisaties voort èn stelden In do districten ondorhoofden aan. Militair kon men tegen de Japanse overmacht t(en vooral tegen de wrede Kampetal) echter n^ets doen.
In 1945 capituleerde Japan en spoedig vernam de Oostkust hot uitroepen va r. de republiek op Java, De» P.S.T»- en S .S *- leiders, hoe
wel avmpathlek staande tegenover de nationalistische beweging, be
sloten een "afwachtende houdJ ng aan te nemen*
De republiek werd door actieve revolutionnairen ook op Sn.matra'ö Oostkust ui tgeroepen, doch de genoemde verenigingen bleven voorname
lijk ala buitenstaanders toezien hoe de zaak zich ontwikkelde. Uit het onder-' 'cande blijkt, dat dit een zeer oögunstlge ontwikkeling' werd en daarom ïBmen de P.S.T, en S,S, spoedig het besluit tot on
dergrondse actie over te gaan, hetgeen leidde tot ©en wijdvertakte organisatie, tendoel hebbend S-umatra's Oostkust los te maken van de republiek. Reeds lang voor de politionele actie had deze beweging' op tal van plar.fcson ter kuste groepen, die haar beginselen aanhin
gen. Uit duze organisatie is het comité voor de Daerah Istimewa Soo- matera Timoer ontstaan.
Teneinde beter samen te werken en de poM-tieke krachten niet te versnipperen, besloten "de P.S.T. en de S*S. samen te smelten tot één politieke partij, de PaPdIst, Part ai 'Daerah Istimewa Soematera Timoer, die de vorming van een bijzonder rechtsgebied ter Oostkust voorstaat en hiertoe de grondbeginselen van Linggadjetl aanvaardt om mede te werken aan de opbouw van een federaal..staat sverband, dat zich de souvereine Verenigde Staten van Indoneüie tot einddoel stelt»
Wanbeheer der Re£ubllek._
Spoedig na het uitroepen der republiek ter 0ostkust bleek al, dat deze republiek, zoals zij zich op Sumatra manifesteerde, in het geheel niet tegemoet kwam aan de door jaren van onderdrukking fel aangewakkerde verlangens der bevolking naar een eigen vrije, vre
dige en welvarende samenleving* Deze republiek braoht de Oostkust slechts armee de, wanorde, intimidatie en t^vrour» En door deze ter
reurmethoden van d« republiek was het voer andersdenkenden ook niet mogelijk om hun eigen mening kenbaar te maken en op verande
ring van bestuur aan te dringen. Er meest dus worden overgegaan tot ondergactie, zoals tijdens de oorlog.
Ondanks dit "alles groeide het aantal aanhangers der belde be
wegingen gestadig, zowel binnen de toen bestaande demarcatielijn als daarbui'tn. H et weldenkende deel van het volk, dat niet vei»-"
blind was door de republiek, zag Immers te goed, hoe deze republiek slechts naar de ondergang voerde. D/s Oostkust zag slechts ellende van. wat Djogja's aanhangers tot stand bra ah'üQïw
Enkele feiten mogen dit illustreren!
Het aantal ambtenaren der republiek was schrikbarend hoog doch men wilde'graag allo groepen en partijen, die de ro pub Hok' ' steunden, tovroden stellen. In Juli j .1'vertöofdon In hot (romoen- tëzloVenhuis te Me'dan gemiddeld 97 patiënten, doch hot verplogord personeel bedroog 257 man. In" de Emmakllnlek te M0dan waren gomI< - deld 19 patiënten en 95 man vornlogond porsoneol.
Th- benoeming van zelfs de hoqgate ambtenaren geschiedde in c .<
repu bliek onder druk van politieke partijen. Zo zorgden de Par-iai' Koiranunia Indones 3a en de Pesindo er voor, dat mr. Loeat Siregar re
sident van de Oostkust werd. Kort na zijn aanstelling hief hij het comptabiliteitskantoor op, zodat de resident zonder enige controle het uitsluitend beheer over de uitgaven er ^ukomstcn dor republi
keinse residentie kroeg.
I.D.D.
I.D.D. Stjfle' Stjfle' I I I I Nr. Nr. 37'. 37'. Pftg; Pftg; ^9.' ^9.' ' ' De zakkenroller Timer Pane wist', het met hulp van zijn "benden tot genoraal-majoor In de republiek'te brei gen -
De" ondernemingen werden leeggeplunderd, de installaties der fabrieken aan Malakka verkocht» Zelfs het productie-apparaat der ondernomingen ging dus varloron.'
Tr-n behoeve van de Napindo t d© strl j dor garis at iu van dr. Ganl'ö Partai Nas.lonal Indones Ia, werden ettelijke mlllio^non uit dë staats
kas genomen. Toen de kas leeg was en do strijdgroepen daaruit geen gelden meer kregen, ging men er toe over de o nd er nemingen van de' Westerse maatschappijen onder do diverse politieke groepen te ver
delen. D& ffoplndo krê&g bij1?-. 31 cultuurondernemingen; leider van de "Napindö was toen de beruchte Matheus Slhomblng, bijgenaamd
"Bceng Mitrailleur" .
Temidden van deze verwording bleef de politie een gunst ige uitzondering. Op de duur werd de organisatie echter verdrongen door de Iasjkara.
Het rechterlijke apparaat dor republiek wis minder smetteloos;' van onpartijdige hantering der wet was nergens sprake. Allerfel ra ï*- tljbcnzen werden tot rechter benoemd, en de politieke partijen wa
ren uiteindelijk degenen, die beslisten wat rooht. en wet was. Een ieder begrijpt wat dit betekende. Briefgeheim bestond niet meer, partijleiders en bendohoofden handelden naar wllleke. . met allo post, die hun gebied passeerde.
Openbare veiligheid bestond In dezo chaotische toestand uiter
aard nergens. De verschillende politieke partijen en strijdgroepen hadden ook herhaaldelijk onderling ruzie en het volk werd hlervah de dupe, vooral ook doordat de strijdgroepen grotendeels beston
den uit mensen, die niet tot do oorsnponkel? jke bevolking van de Oostkust behoordon«
Ve r set_voh_ho t_v_olk. _
in 'het kort "Is ree cis gezegd, dat tijdens dit wanbeheer hot verzet groeide» Voornamelijk ondergronds, want waar het aan de op
pervlakte kwam, sloegen de republikeinse strijdgroepen hot bloedig neer, Velen werden hiervan het slachtoffer. In hot begin van 19l[.6 had de republiek eerst een einde gemankt aan do maoht der zolfbe-
stuurde.rs, door tientallen sultans en familieleden op afgrijselijke wijze te vermoorden. Daarna schrokken ck republikeinen echter ook'
niet terug voor moorden op hot gewone v olk on hun maoht te bohou- den. Bij het inzetten dek politionele aotle kreg. n de P.S.T. en S.S., thana verenigd tot do Pardist, oohter hun kans. D, organisa-' tle was wijd,yertakt, ook in hat republikeins/"dpel van do rosldcrv- tio en met een slag kon het wanbeheer worde>n geeIhdlgd en kon wor
den gpwerkt aan d vestiging van een eigen r chtsstaat, D0arbij wora lle-ïor'r-'arles hulp van harte aanvaard, al betekent "dit geenszins, dat men nog wil terugkeren naar de vroegere verhoudingen.
Onmiddellijk Is toen het comité voor een daerah istimewa op- ' gericht met de bedoeling hierin alle krachten te verenigen, die ao
tle f en constructief willen meewerken aan het'"tot stand kom- n van eon bijzonder rechtsgebied der o0stkust, De Pardist Is do. centrale pilaar van deze beweging en Indonesiërs, Chinezen ei Indiërs- zijn hiervan lid, op het ogenblik reeds moor dan 113.000 personen.
Het is uiteraard te verwachten, dat in de toekomst nog moer politieke groeperingen ontstaan, die eveneons zullen" deelnomen aa!r de bestuursvoering; de verdere ontwikkeling van zaken zal dit van
zelf uitwijzen.
Economisch b;lang.
"Bsf economisch belang van do streek nocf blijken uit. de vs Ig-en- de cijferss
Alleen al aan tabaksgrond was 5 '81.000 heotaren In cultuur ge
bracht. Aar. rubbbr en andere cultures lj.01,0'00 hectaren.' In 19^.0"
bedroog do netto~handelsbalnns van geheol Nod.-Incffe ljl}5 milllo >n gulden. Hiorvan was J0% afkomstig van Sumatra's Oostkust. De polin- ollccultuur dekte Ij2% van de wereldproductie. Alle dekblad Is rf- komstig
komstig uit uit De De 11 11 a a D D ne ne tto-handolsbalans tto-handolsbalans va- va- -r^' -r^' g g OostkustOostkust-
Ï.D.D.'
Ï.D.D.' Serie Serie II' II' Nr.' Nr.' 37 37 . . PafelAo;
schommelde In de jaren van 1925 tot 19^0 tussen de 50 en de 80 mll»
Hoen gulden. Men kan dus • tereoht zeggen, dat'Dell een rijk land wars.
Het ls groot geworden door zijn ondernemingen, waarvan de "bevolking uiteraard Indirect profiteerde. Dat z i j ook direct profiteerde, moge blijken uit het'feit, dat de exportwaarde der bevolking srubber f . 19.8i|7.000.~- bedroeg.
Het eoonomisoh herstel van S.O.K. staat of valt met de herleving van de ondernemingslandbouw. Over do mogelijkheden hiervan valt het volgende op te merken.
De rufeber kan v r i j snel weer product afwerpen. De tuinan kunnen dirct worden gtea'pt m vele fabrleten zijn onbeschadigd.
De palmolie kan eveneens weer vrij snel worden geproduceerd.
De vernielingen in de tuinen zijn echter vaak vrij omvangrijk geweest^
hoewel merendeels binnen een hal^ jaar ropareerbaar. Verder'was de verwaarlozing der aanplantingen groot.
De tabaksoultuur eist veel jaarlijks terugkerende ontginning»- arbeid, welke normaliter reeds in AugU Stus aanvangt'. De tijd was to kort om voor I9I48 een uitgebreid plar. op te stellen, doch reeds nu' zal 10% van "de normaio vooroorlogse aanplant worden uitgezet on de
ze oogst komt In 19^9 e a n de markt.
Het herstel van de vezelduituur zal nog meer tijd kosten. Do verwerkingsinstallaties zijn morendeels in tact , dooh de agave mèt zijn beperkte levensduur ls vordwonon. Er zullen nog wel eon drie
tal jaren moeten voorbijgaan, alvorens met het oogsten kan worden ' begonnen. Met de aanplant van manillahennep staat het beter. Produo- tic hiervan zal spoedig op bescheiden sohaal kunnen worden horvat. ' De uitgestrekte theo-ondernemingen rondom Pamatang Slantar h. b- ben zeer veel sohadr golodon. Hier zijn ook do mooato fabrl ken on emplacementen vornletlgd.
Resumerende kan dus worden gezegd, dat h >t oültuurapparaat van de Oostkust van Sumatra voor oon dool zoor spoedig (rubber), voor oen aridor doel binnen enige maanden of oon jaar (Palmolie, ta!bak ), of wat later tot export kan overgaan.
Eerste noodzakelijkheid hiervoor Is uiteraard herstel van veilig
heid voor persoon en goed. Deze verbetert echter met de dag en door
dat de ondernemingen ook zelf waohten hebben Ingesteld zal dit ver
moedelijk spoedig geen al te groot probleem meer oplaveren. Een an
dere factor, die bepalend ls voor de mato van d" ont.wivkeling dor cultures, is de voedselvoorziening. Er bestaat een grote behoefte aan rijst en deze zal nog toenemen, naarmate meer ondernemingen in behoér worden genomen. Tot op heden koh Java van het nodllge voor
zien, dooh de mogelijkheden daar zijn gollrilteerd. Voor oen dool zal aan'de behoefte kunnen wordon voldaan door de opbrengst u telgön voldon, doch het ls dring nd noodzakelijk hiervoor do nodige voor
zieningen te treffen. Daar komt nog bij, dat de arbeidersbevolking mot "ongeveer J>0% la verminderd., verzwakt is en nl t de volle pros- tatlo^kan leveren. Voor de herleving van du export ls het echter van belang, dat alle besohikbare arbeidskrachten kunnen worden ingezet on zioh niet bezig behoeven to houden met voedsellandbouw,
• De vervoersproblemen zijn voorlopig voor een groot deel opge
lost. De Dell-spoorweg maatschappij heeft het treinverkeer over het
g
ehele net hervat en het rollend materiaal is voorshands voldoende, et goederenvervoer op de ondernemingen en lange de' weg kan nu nog worden opgevangen door de vrachtwagens van de Nlrub.Al zijn dus alle moeilijkheden zeker nog niet overwonnen, men kan bepaald stellen, dat de situatie ter Sumatra's Oostkust gunsti
ge
ge perspeotieven perspeotieven biedt. biedt. (Aneta) (Aneta) . .
l.D.D.' Pag. lll|l.
Het huisvestingsprobleem tö Batavia.'
Het steeds toenemend aantal "werkers-opbouwers" voor wie de Huisvesting Organisatie te Batavia een onderdak moet vinden heeft de taak dezer organisatio nog moeilijker gemaakt, daar het aantal Europese en daarmee gelijkgestelde inwoners van Batavia ln verge
lijking met het vooroorlogss aantal met 20.000 zielen is gestegen, ongerekend de militairen.»
Bovendien stromen onophoudelijk uit het binnenland Chinese en ook Indonesische vluchtelingen de stad clandestien binnen.
Volgens de oijfers van hot bevolkingsregister woonden er eind September to' Batavia ij.9«851 personen tegenover voor de oorlog on
geveer v,0.000.
Onder leiding ven het fungerend hoofd van de H.O.B. a.r. Ie klasse J.J.M, Visser, is j Jot« oen aantal journalisten langs divèr-
se messwoningen, tehuizen en kamps inenten van de H.O.B, rond geleid, teneinde een indruk be krijgen van dé taak en de moeilijkheden bij het liquideren van sociale misstanden, waarvoor de H.O.B, zich ge
plaatst ziet,.
Het probleem v -z. overbevolking van 20.000 zielen is hoofdzake
lijk opgelost door het doen samenwonen van meerdere gezinnen, doch thans nog verblijven er in verschillende kampementen ongeveer 5000 personen.
In het kamp aan de Ghasseeweg wonen bijvoorbeeld ?00 mensen van diverse landaard, onder wie zelfs een klein aantal' Ja pannezen, merendeels afstamraelJngen van een Japanse vadtr en Indonesische moeder.
Voor de inval der Ja oenrazen werden zij geïnterneerd en naar Australië afgevoerd, vanwaar zij na de Japanse capitulatie op
transport gingen naar Japan* Hier hoorden zijnechter ni«t "thuis", zodat zij uiteindelijk weer in Jpva terecht kwamen en in het Ghas- see-complex werden geïnterneerd en hun vérder lot afwachten.
Voorts bevinden zich in dit complex,dat tijdens de Japanse be
zetting een door hoge muren afgesloten Japnns theehuis was, nog een aantal, uit politieke overwegingen geïnterneerde Republikeinen.
- Zonder uitzondering zijn de bezochte tehuizen en kampementen te Bgtavla overbevolkt In een van deze tehuizen aa"n de Secretarie- weg wonen 56 personen in een zevental kamers, waarven de kleinste afmetingen hebben van ongeveer 2g - 2è meter.
Het in de Japanse tijd beruoht geworden Adek-kamp is thans geheel gerestaureerd en ais reserveringskamp met een quarantaine
afdeling ingericht, waarin ook de zieke militairen van de Volendam tijdelijk werden opgenomen»
De hevig beorHlaaerde "Heilige Huisjes" aan de grote boule
vards van Batavia zijn kort geleden onderworpen aan een razzia, do h leverden betrekkelijk weinig voor de H.O.B. bruikbare woonruimte o .
' De begroting van de H.O.B. bedraagt over 19^7 1° millloen gul
den. Dp begroting voor het volgend jaar zal ongeveer op de helft worden teruggebracht. Voor reparatie doeleinden wordt maandelijkr extra 65,000 gulden uitgetrokken.
Het veiOoop onder het H.O.B. porsoneel is groot. Van 1 Juli tot 1 Oei,ober v:,o°gen 3^9 werknemers er 118 ontslag, dio slechts door Ij.3 anderen wc.--3-- vangen, hetgeen kensohetsend is Voor c.r' geringe populariteit van deze uoodzakelijko sooialo crJLs is- orga-ji-.
sat io.
Voorstellen zijn gedaan om de oplossing van het vraagstuk dor overbevolking te zooken in de richting van overheveling naar daar
voor open te stellen steden zoals Buitenzorg on Bandoeng, daar oen afvloeiing van voör het binnenland be±. emde werkors door politiekv) omstandigheden nog niet goed mogelijk is.
Een evenwicht in aanvoer en afvloeiing van workors ls in do naaste
naaste toekomst toekomst zeker zeker niet niet te te verwaohten, verwaohten, Integendeel. Integendeel. Wel Wel bortaat bortaat
I.D.D.
I.D.D. Serie Serie II'Nr.'37* II'Nr.'37* P&g» P&g» hh^-hh^- het vertrouwen, dat te zijner t i j d ook dit dringende sociale probleem op bevredigende wijze zal worden opgelost. (Aneta) .
Het binnenland*» gebeuren'.
De coulissen zijn geplaatst on de voorstelling ken een aan
vang nemen. De buitenlandse vertegenwoordigers ln' de drie mogendhe- dencommlssle gijn benoei&d: Voor Amerika ls het Dr^ PVank P. Graham, voor Australië is het Justice Kirby en voor Belgle ls het Paul van Zeeland* De vertegenwoordigers zijn geen van allen Incbnesisoh go- orlenteerd on z i j bezitten dus' d<; verdiensten van het onbevooroor
deeld zijn en de nadelen van mindere bekendheid met de Indonesische situatie. Waarschijnlijk zal do drie mogendhedencommissie zitting houden in Singapore .
Hoe staat de Republiek mi tegenover deze commissie?
Van Republikeinse zijde heeft men een delegatie samengesteld om h e t R e p u b k i k e i n s e s t a n d p u n t t o e t e l i c h t e n e n t e v e r d e d i g e n b i j het werk van de oommissie. Het hangt overigens nog geheel in do lucht, ho© de commissie haan taak zal aanvatten. Wannéér wij kennis nemen van öe Repiïblikeinse commentaren en uitlatingen, dan kunnen w i j a a n n e m e n , d a t f a f c n r b a a k w a a r a c h t i g n i e t g e m a k k e l i j k z a l z i j n . Bepen^anwij ons slechts tot de meest reoente uitlating die mometv ' teel voor handen i s . Dit ls geer uitspraak van de eerste de beëte?
doch maar 1 ie fat van de- Republikeinse mi nister-president Mr. Amir S jarifoe döi n zelf en z i j dateert van 2 October. Volgens do Eepu- blikeinse premier zal de Republiek blijven aandringen op terugtrek
king van alle Nederlandse troepen, om te beginnen achter de vroege
re demarcatielijnen, maar uiteindelijk uit do gehele Indonesische a r c h i p e l . D e R e p u b l i e k n e e m t d u s B o r n e o e n O o s t - I n ö n e s l e m a a i1 o p -
de koop toe.
Aangezien herhaalde malen door hege Nederlandse en Nederlands- Indische autoriteiten is bevestigd, dat van'©en terugtrekking van . de Nederlandse troepen geen sprake kan zijn, omdat Nederland de verantwoordenjkheid'voor l i j f oh goed van allen, die in het be
vrijde gebied leven , op zich heeft genomen en een blijvende be
scherming heeft gegarandeerd, is het niet in te zien," hoe voer enigerlei discussie een basis kan worden gevonden. Daar komt nog bij, dat men van Nederlandse kant terecht tasthoudt aan de eis tot staking van de vijandelijkheden. De Veiligheidsraad heeft deze staking van de vi jende! Ijkheden indertij aanbevolen en Nederlanl' heeft di9 onmiddellijk gehonoreerd, ondanks de bijzonder pnprettU ge ervaringen, die men opgedaan had met hat bestand van llf Oototsr 1 9 ^ 6 , d a t d o o r d e R e p u b l i e k n i m m e r w e t f d n a g e l e e f d . W a n n e e r d e R e » ' publiek dus nu tot n lam we besprekingen wil komen, dan zal z i j eer
stens moeten tonen, d^t het haar ernst is deze besprekingen niet alleen op hot. theoretische plan te willen voeren, maar ook tot uitwerking van de resultaten der bestreklngen over te gaan. Het heeft geen enkele zin om te gaan praten als men zioh niet houdt afer eerder' gemaakte afspraken en" tenslotte hoeft ook do'Republiek ' ?r- klaard, dat zi j •' aanwijzingen van de Veiligheidsraad inzake l ot staken der vl januelijkheden loyaal zou nakomen.
W i j k u n n e n a l a o b e t r e k k e l i j k p o s s l m i s t l s o h g o s t ö m d z i j n t . a . v , de mogelijkheid tot heropening van enig overleg. Bn onze pessltiis- tlscho verwachtingen wordon alloen maftr versterkt, als wij kennis- nemen van de samenstolling "der Republikeinse dolepatia, dio d< Ro publiek b i j dit ovorleg zou moeten vertegenwoordigen. Vertrouwde namen worden daar nauwolljks in aangetroffen. Eon van de leden, Ie;, Tjoa Sok Ion, is door de Ohinese pers genoemd als do man, die er van Republikeins gezichtspunt uit precies zo over denkt als Pv»of«
Gerbrandy of oudh'Minister Weiter van Nederlands standpunt. Anie?'o loden behoren tot do "Mhsjoeml, welke partij steeds een opposifci ' nolo koers in de Republiek heeft gevaren, omdat z i j bewaren had te-
I.DoD.-'
I.DoD.-' ' ' Serio' Serio' II II Nr» Nr» Pftg. Pftg. bb3* bb3*
gen do verzoeningsgezinde politiek Van Soetan Sjahrlr. Dn Moaj oomi heeft zloh p^incj-pleel te allen tijde togen de overeenkomst van Lmggodjati gekant' en ru is nota bene d<- pd r lome nt air e leider van van dösepT;t.ij, Mr.» Sntraoo din,' bonoomd tot plaatsvervangend hoofd' van de Ropublikpinse delegatie,, Ook dè nieuwe Republikeinse minis
ter van Ondoöwijs, Ali Sastroömidjojb, oon paladijn in de felle en verbeten strijd tegen de Nodorlandao taal en osaltuur, maakt d.)el' van de delogatio uit, die verder nog bestaat uit Mr. Amir Sjarifood- dih en Hadji Agoe-s Snlim* De laatste ong 'twijfold eon zeer kundige' figuur beijverde zich met het aanknopen van buitonla ndse bi-trokklj^- gon voor de Re pub Hok in de tijd, dat de Republiek nog mot de Ne
derlandera over de uitwerking van d<' Linggadjat k- overeenkomst discus sieorde , ofschoon zulks volkomen vl 1 buit :n de grenzen van wat bij dit contract overeengekomen was,
H09 het ook zij, wij kunnen op het ogenblik slechts afwachten, wat do drie mogc.ndhodensommissie voornemens Is te doen. Aangezien de consmlaire oorara is aio haar taak op de ' waarnemingon van de ver ln tb Amerikaanse experta na, heeft boeindigd, aal hot begin van de wurk- zaamhodon van de driolandenoomnlsaiG wal aanstaande zijn. (Offici
eel) .
Mo dertaal, Voortaal en hot Noderlnnda ' bij het onderwijs in Ihdónöaip. ' '
Deze taal ia de régionale sfeer reeds lang ontgroeid. Ze heeft' vooral de ate vijf, zes jaar een ontwikkeling doorgemaakt, waar
door /,$ andere talen ala medium -''oor cultuuroverdracht verre aohter zich aat » Kraohtena baar aard en ontwikkelinga^ang la ze geschlk-' ter v ar de vertolking van vreemde gedachten dan welke andere Indo
nesië -he taal ook»
Zij is ala het ware aangewozen om de rol van bemlddelinr te spelen tussen heb Westerse denken en de Inheemse wereld. Weliswaar mist zo door het ontbroken van een volkstaal als voedingsbaais het
spontane, natuurlijke element, maar daar staat tegenover, dat ze in sterke mate de invloed van de Weaterae geeat en denkwijze hoeft on
dergaan, zowel etymologisch als in de zinsbouw, zonder'echter haar typisch Indonesisch karakter te verliezen. Men moet eohter niet vergeten, dat naarmate de bahasa Indohosia tot hogere cultuurtaal, geschikt om Westerse begrlppen-systemen te verwoorden, ook mot in
nerlijke noodzakelijkheid do reeds lang ingezette verwestering der taal zal doorzetten» En daarmede parallel zal haar moeilijkheid, '
speciaal wat de' zinsbouw betreft, hand over hand en even onvermij
delijk toenemen*
Nemen we nti aan, dat de Bahasa Indonesia momonteel geschikt ls, of althans op korte termijn geschikt te maken is, om dienst te doen als voertaal bij middelbaar en hoger onderwijs, dan is daarmee nog niet gezegd, dat ze nu ook moteen en; over de gehele linie do oudo rol van het Nederlands kan crs>rnemen.
Daartoe is nog wol iets meer nodig en wel geschikte leerboeken en (geschikte lo&rkraohten. Weinu, daaraan ontbreekt nog heel wat.' Zoveel, "dab het ean uiterst hachelijke onderneming moet warden ge-' acht, om nu reeds verder te gaan dan de eerste drie of vier leerja
ren der miSv.olbarö school. Leerboeken in do Bahasa Indonesia voor voorbereidend hogor onderwijs zijn er nog zo goed als niet. En het
is ook niet K verwachten, dat ze alle op korte termijn geschre
ven zunnen worden. Oolc de moeilljkheid van personele aard ls niet in een handomdraai opgelost . Men stampt niet zo maar een lerarencorps uit de grond, dat do Bahasa Indonesia zodanig beheerst, da^ het ln staat is cp de trap van voorbereidend hoger onderwijs en de daar
mee ba ral le 1 lopende vakopleidingen in dezè taal te doceren. Daar zijn, hoe voortvarend ei ook gewerkt wordt, jaren mee gemoeid.
- •' ; r: . 4
' ' '
' • ' Zr'
. * -
. . . . - I .
•
" - •
. . . . • , , . • •" •
- - '
I.D.D.'
I.D.D.' Serie Serie II-Nr. II-Nr. 37.- 37.- • • Pag. Pag. khh khh Wil mén eohter dit onderwijs handheven op een enigszins "behoor
lijk peil - en'deze eis is onafwendbaar voor landen, die zichzelf besturen gaan - dan ls het even onafwendbaar om nog een zeker aantal
jaren ook in het nieuwe onderwijsstelsel op een bepaalde hoogte No- der lands als voertaal te gebruiken» Iedere andere oplossing zou desastreuze gevolgen hebben.
Het Nederlar\ds_de .poort naar_.de We EI te r s e^oj^UJIR.
En'pÏs het eenmaal zover is, dat een" ^doneel sol£ taal, wélko dan ook, over de gehele linie de rol van voertaal kern vervullen, dm nog zal het Nederlands wen voorname plaats moeten behouden. Het is immers op meer dire°tf> wijze dan een Oosterse taal dat ooit kan zijn, de poort naar Westerse cultuur#
Voor de Indonesische intelligent la, die zozeer met deze taal vertrouwd is geraakt, blijft 5e het meest aangewezen Instrument om in die cultuur door te dringen# "De volle wer&ldstroom ven nieuwe gedachten - voor Indonesië'zo dringend nodig -"kan alleen met een vreemde taal blnnenbrui3en, niet met het dunne straaltje, dat een vertaalbureau ons tootapt" (Dr, Nieuwarihuis), Tenslotte nog dit.
Ook minderheidsgroepen hebben rechten# H©t kind vam de blijver, dat van huis uit Nederlands spreekt en ln de Westerse oultuursfner wordt opgevoed, heeft er reoht op ln zijn moedertaal een volledige opleiding te verkrijgen, zonder dnttot zich daardoor " geheel zou af
zonderen van de landgenoten# Voor hem is handhaving van scholen mot Nederlands als voortaal een daad van eenvoudige rechtvaardigheid.
Mldde lbaar^. Voorbere 1 ^end e n_Hoger onderwljtej*
Geheel anders eohter liggen "de zaken, zodra we ons tot hot Middelbaar, hot Voorbereidend Hoger on Hoger Onderwijs wenden. Ih de vooroorlogse periode werd dit onderwijs geheel gegeven met Ne
derlands als voertaal. Da erom moesten alle Indoneslers, die een M.S, wilden bezoeken, ook reeds op de lagere scholen ln deze vreenv de voertaal worden onderwezen» Dat was het Westerse onderwijs, ln ' de toenmalige verhoudingen de enige weg om een eoonömisch goed ver-, zorgd bestaan te verwerven en om toegang 'te verkrijgen to^ de we
reld van Westers denken, Westerse techniek en wetenschap.
Weliswaar werd in 1957 door de oreatie van een Inheemso Mulo ' met eeji landstaal als voertaal een doelbewuste stap gezet om de In
donesiër uiteindelijk in de gelegenheid te stellen zijn volle ont
wikkeling ln de eigen taal te verwerven, maar dit sohooltype was nog zo weinig talrijk, dat het praotisoh geen afbreuk deed aan hot totale beeld van hot toenmalig onderwi jsbeleld.
Opleiding in_e l g e _ n „ t a a lt t
I>ë Japanse invasie maakte aan hot Westers onderwijs mot eon slagpen einde. Allo schooltypen met Nederlands als voortaal worden mot een pennostreek uit het onderwl jsstffllsel woggesohrapt. Mon pro
beerde nu hot gehele ondórwi.js tot en mut de universiteit te geven in een Indonesische taal, gesteund door het Japans. Dat mon hierin geslaagd ls, geen enkele Indonesiër zal dit willen óf durven vol
houden. Van de amdore kant eohter zal ook niemand kunnen ontkennen, dat men een heel eind op deze weg is gevorderd. Het is dan ook vol
strekt uitgesloten, nede als gevolg van de na-oorlogse ontwikkelin
gen, om terug te keren tot de toestand van 19^2. Hoe ook d^ nieuwe' maatschappelijke en staatkundige orde in duze landen worden zullen, het staat vast, dat de structuur van het nieuwe onderwijsstelsol' zo moet zijn, dat de Indonesiër in een eigen taal zijn volledige op
leiding ken verkrijgen. Moge kennis van het Nederlands voor hem van belang blijven, oonditio sine qua non voor het slagen in de maat
schappij kan bet niet" langer zijn.
Welke, taal_a2s_voer t an 1 ta_g£brujrkenj.
Nu dringen zi.ch een tweetal vragen op'. Is een der Indonesische talen reeds nu geschikt om bij het" middelbaar en hoger onderwi js'als voertaal te fungeren, en welke taal kan dat zijn? Theoretisch ge
sproken is het óp de duur zeker mogelijk om talen als Javaans, Soen
daas en Madoerees zodanig te ontwikkelen, dat ze bij M.0. en noger
XoDcDo
XoDcDo Série Série II II Nr. Nr. 57'• 57'• ' ' ^®g« ^®g« kh3' kh3' de oud© funotie van het Nederlands kunnen overnemen. Ook uit cul~' turelé oysrwegingen zou hot st JLmuleron van een dergelijke ontwik
keling alleszins gemotiveerd zijn» Om even bij het Javaans te blij
ven.
Dit la een echte volkstaal met een levend proza en spontane poezie, met eeh rijke literatuur, waarin schatten van levenswi js
heid zijn neergelegd en waarvan flua,grote opvoedende kraoht kan uitgaan,, Of eohter de toekomstige Daérah's en Negara's, die over deze aangelegenheid moeten "beslissen, do hier aangegeven weg-willen inslaan, is mo< llijk te voorspollen.
Het lijkt er echter op, dat de Bahasa Indonesia de voorrang zal verkrijgen. En niet geheel ten onrechte, "Geen der andere Indo
nesische teler- . ook niet hot Javaans", aldus Dr. Fokker, "beschikt (jTfer een schrijftaal, die in soepelheid en expressievermogen op een lijn kam staan met het moderne Maleis" „
Het Ma zeer begrijpelijk , dat do taalkundigen en ethnologen, die de Indonesische talentuin binnentreden, in bewondering uitroe- pent wat een weelde. Het is eohter evenzeer begrijpelijk, dat deze weelde de' bouwers aan het onderwijs in Indonesië niet zo enthousi
ast stemt. Immers de veelvormigheid en veelkleurigheid, die zi.f in de Indoisohe talentuin aantreffen, plaatst hen voor moeilijkhe
den, m'knroplossing vaak nauwelijks door de pedagogische beugel kah.
Zij stelt, hen voor problemen, die met hun vele aspecten (onderwijs
kundige, sociale, oulturole, taaltechnische en niet in de laatste ' plaats politieke;, tot do moeilijkste behc . van het gehele onder
wijsvraagstuk.
E1 e m£.nt a ir_ondo rw i j tl. •
Het is eoö algemeen aanvaarde stekling in de paedagogischo wo- rold, dat tenminste bij het elementair onderwijs de moedertaal der kinderen moet worden gebruikt. Hot. onderwijs wordt n.1. voor het kind veel moeilijk©.^ als het in een min of meer vreemde taal wordt ge go ven* Een aantal streektalen is echter nog zeer'weinig ontwik
keld en omvat een zoor klein aantal sprekers. Lees-' en loerboekjbs in deze talen bestaan niet. 0ok moeten in doreglijke streken dik
wijls leerkrachten uit andere gebieden wotdon aangetrokken, leer
krachten,- die de mllioutaal der kinderen niet of sleohts gebrekkig beheersen, Het komt dus nog vrij voel voor, dat hot onmogelijk is
om zelfs maar in do lagere klassen der lag^ro school de taal van hot huisgezin als voertaal te gebruiken. Van meet af aan moot een vreem
de voertaal worden ingevoerd. Eon andure groep van talon eohter
kan bij elementair onderwijs zoor wol de rol van voertaal vervullen.
Vóór de oorlog was de toe stand dan ook zo, dat op do volksschol'n roods een IjO-tal van de ruim 200 talon van deze Arohipol die func
tie vervulde» Het zou niet van wijs beleid getuigen, als men & • hu
weer, van de soholen ZOIÏ doen verdwijnen, om dan voor geheel Indo- nes ie een oenhc- idstaal bij alle onderwijs in to voeren. Voor milli- oenen kinderen zou dat het onderwijs onnodig moeilijk maken met alle gevolgen van dien. Hot zou daarenboven op de duur aën ernst JU go culturele verarming betekenen. Of men echter deze 2e groep-van' talen, waartoe b,v. het Bataks, het At jehs, het Sasaks, het r%kas- saars e«m.a, behoren, ook zodanig moot cultiveren en stimuleren, dat het gehele lagero onderwijs er in kan worden gegovon. is een grote vraag. Het spraakgebied dier talen is immers zo beperkt, dat reeds sooiaal-ooonomische ovorwegingon voor een belangrijk ged-el- te der bevolkingsgroep grondige konnis van een 2e taal nodig maakt .
En dan ligt het voor d^ hand, dat men dezo twoodo taal a l J
VGC ;aai bestem" voor do hogere leerjaren dor lagere school.
Ta a Imogo 1 ljkho^on op_ J&va .
' 'Woor 'anders "Siggon de verhoudingen" op Java. Daar vindt men ta
len, die zender enig toohnisöh boawaar go durende do goholo L.S*,p •- riode voertaal kunnen zijn. H@t Javaans, Soondaas en Madoóroo(J 1 -b- bon daarenboven oen zodanig spre idingsgebled, dat sooJLnal-ecoioril- scho motieven op het ontwikkelingspeil dor lagere' school grondl o kennis ener tweode taal, do Eohaso Indonesla b.v., niet dwingerd
I.DcD.' Serie II Nj»«57* •' ' ' Pag» hh&'» ' eisen» Men zou nog kunnon opmerken, dot do nationalist is ohe oen-
hoidsgodaohte voor Java toch de Invoering ven dezo taal als voortaal in do hogoro klassen der L.S, modig maakt. Dit is oohtor onjuist.
Aan do bonhoidsge dacht e wordt zeker voldoondo rocht godam; als op ' do L0S0~trap do BQhasa Indonesla als vak wordt ondorwozen. (Dniterv- zorgs Dagblad) ,
Do' Sidoard'jodolta, ri jètSchuur' van' Sbr-raba'ja'.
In het "stroomgebied van do B^antasrivior ligt oen zeor vrucht
baar landbouwgebied, do Sidoard jodolta. Dèzo woPdfc omgeven door do bonedenstroom van do Brnntas, de Kali Mas de Kali Porong én straat ïtodoora, De dolta bestaat hoofdzakelijk uit sawahoomploxon, mot oen totale opporvlakte van ongeveer 59'.000 ha'. Gediirondo do laatste tweo
jaar hooft dit gebied voel schado golodon. Dwars door do sawahs liep oen brede strook "Niemandsland". Do bevolking moost evaoueron of vertrok uit oigon b-swvging. Hot ploegvee word afgevoerd en het land bleef braak ligger^, ©ok in de omgeving van "Niemandsland" was' het allesbehalve veiligs De bevolking, die hier woonde, had te lij
den van rampekbondon. Er heerste honger en gobrok, het veo word af
geslacht on vele tani's verlieten hun hofsteden. Do aohterblljvcnden waren dikwijls to zwak om hot land te bebouwen, waardoor ongovoor' 23 % van de grond onbebouwd bleef, Het sterftooijfer steeg onrust
barend. Toch bleef'de frani zijn plicht doen. Hét is voorgekomon, dat hij zijn land driomnnl opniouTï moes t'be planten, omdat "het gras ver-
nidL d ~ord, maar £wör vol te houden golukto het:' nog om 7O.OOO ton padi. d.i. ongeveer J^,000 ton rijst te oogsten»
Na do politionele aotie stroomde do bevolking dezo gebieden weer blnhon, In Porong kwamen • do oovsto tijd 1000 personen por dag .erug. Zij vonden hun lanncri'jem verwaarloosd, 'hun wonlngon on orven in een deplorabele toestand, fcorw ijl zijzelf' phys lok niet in staat waren om direct hot zware werk to verriohton, dat er gedaan moest worden» Er wordt thans in deze streek hard gewerkt aan hot horstel van do irrigatie, het plant klaar maken van het land en hot' opksnrppen van de huizono De t ani's wotrdi; plahtmateriaal tor beschik
king gesteld, rijst om voorlopig van to levdn en voorschot om de werkkrachten te betaler»
Voor de herbouw van dit gebied zal echter veel gold nodig zijh.
De tani moot geholpen worden met hot aanschaffen van ploogvoe • Mini
stens 900 span moet er komen in het gebied, dat "Niemandsland" was.
Hiervoor is f» nodig» Ruim lb .000 stuks voo ls verdwenen. Er is thans nog maar 48$ over van het oorspronkelijko aantal. Ook hot arbeidersvraagstuk moot opgelost wordon* De bovolklng is met 35,000 man of 25% teruggOlopor.o Do tani mo.!t dus orodiot hebben om arbeids
krachten"^© huren» Hot loonpeil ls hoog. terwijl de borasprijzon te
ruggelopen zijn. Hij moet niet alleen zijn arbeiders kunnen betalen, maar ook plantgoed kunnen kopen; hiervoor moeten ook credieton var-
strekt worden, wat minstens f. 5OO.OOO zal olson. Naast de landbouw zalnook de binnenvissorij gesteund mooten woPden. Van sommige vis
vijvers is niet veel moer ovor. Akles ia diohtgegroeid, Mon schat de kosten voor herstel 0$ ongeveer f» ^60,000, De aanvoer van bandongbrood kan wordon verzokerd, zodat, als er doorgoworkt kan worden, binnon afzienbare tijd uit dit gobiod woor bandeng op do markt zal verschijnen.
De opbrengst van doze vis is voor dit gebied een belangrijke inkomstenbron, wat wel blijkt uit do gosohatto opbrengst van dezo vijver?-. n<,l« f. 720,000 por jaar. Het eoonomlsohohorstol van do Sid'"xrdjcdelta gaat largzaam maar zeker verder. De bevolking is to- ruggukeerd, zij beplant, do sawah's woor, zodat het areaal thans Veel groter is dan bij do vorigo oogst. Er komt weer welvaart, (Of- f i o i e e l ) ,
f i o i e e l ) ,
