• Tidak ada hasil yang ditemukan

SIFAT-SIFAT DASAR KAYU - Spada UNS

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2024

Membagikan "SIFAT-SIFAT DASAR KAYU - Spada UNS"

Copied!
27
0
0

Teks penuh

(1)

SIFAT-SIFAT DASAR KAYU

PERTEMUAN 12 Dosen :

Ana Agustina,S.Hut, M.Si

Pengelolaan Hutan

Fakultas Pertanian UNS

(2)
(3)

Pentingnya kimia kayu??

 Komposisi kimia kayu : terdiri dari komponen dinding sel dan zat ekstraktif

 Sifat anatomi dan kimia kayu menjadi faktor utama dalam menentukan kualitas kayu

sebagai bahan baku

(4)

STRUKTUR MAKROSKOPIK

SOFTWOOD HARDWOOD

(5)

Fiber Cell

Tracheides

(6)

Sel Serat

(7)

Wood Cell

Inter- and intramolecular bonding of cellulose forming an ordered structure in cell unltrastucture:

Cellulose Molecules

Elementary Fibrils (Ø 3,5 nm) Microfibril (Ø10-30 nm)

Macrofibril (Fibril) Cell Wall

Fiber

(8)

Struktur Dinding Sel Serat

1. Lamela Tengah (M) 2. Dinding Primer (P)

3. Dinding Sekunder (S1, S2, S3)

(9)

Struktur Dinding Sel Kayu

(10)

Layers Structure of Cell Wall

(11)

Secondary cell wall structure

(12)

Komposisi kimia dinding sel

(13)

1. Lamela Tengah (Middle lamela; ML) - Zat antar sel

- Pengikat antar sel

- Terutama kandungannya lignin dan pektin - Tebal 0,2-1,0 μm

2. Dinding Primer (Primary wall; P) - Dinding lapisan tipis 0,1-0,2 μm

- Terdiri dari selulosa, hemiselulosa, pektin dan protein

- Mikrofibril tidak teratur pada bagian luar, bagian dalam terorientasi tegak lurus sumbu sel

Komposisi ML+P: Lignin = 8,4%; Selulosa = 0,7%;

Hemiselulosa = 1,4%

(14)

3. Dinding Sekunder (Secondary wall, S)

- Terdiri dari tiga lapisan S1, S2 dan S3

- Lapisan tersusun oleh mikrofibril yang hampir paralel - Diantara mikrofibril terdapat lignin dan hemiselulosa

a. Lapisan S1

- Mengandung 3-4 lamela

- Mikrofibril membentuk spiral Z dan spiral S (terpilin) - Sudut mikrofibril berkisar 50-70o terhadap sumbu serat - Komposisi : Lignin = 10,5%; Selulosa = 6,1%;

Hemiselulosa = 3,7%

(15)

b. Lapisan S2

- Bagian utama dari dinding sel - Lapisan tebal 1-5 um

- Terdiri dari 30-40 lamela bahkan hingga 150 lamela - Sudut mikrofibril 5-10o (kayu akhir) dan 20-30o (kayu

awal)

- Komposisi : Lignin 9,1%; Selulosa = 32,7%; Hemiselulosa

= 18,4%

c. Lapisan S3

- Lapisan tipis 0,1 um

- Terdiri dari beberapa lamela - Sudut mikrofibril 50-90o

- Orientasi mikrofibril spiral Z dan spiran S

- Komposisi : Lignin = trace; Selulosa= 0,8%;

Hemiselulosa = 5,2%

(16)

Wood

Non-Structural Components (Minor Components)

Structural Components (Major Components)

Mineral (Inorganics)

Extractives (Organics)

Lignin Holocellulose

Cellulose Hemicelluloses

Chemical Components of Wood

(17)

Determinasi Selulosa

Karbohidrat dalam kayu :

Holoselulosa : Fraksi karbohidrat total

Selulosa : Fraksi karbohidrat yang tidak terlarut dalam alkali

Hemiselulosa : Fraksi karbohidrat yang terlarut dalam

alkali

(18)

Holoselulosa

Serbuk Kayu (Bebas ekstraktif)

Delignifikasi

• Chlorination

• Delignification with Acidified Sodium Chlorite

Selulosa Hemiselulosa

Holoselulosa

Kriteria :

• Kandungan lignin sisa serendah mungkin

• Kehilangan karbohidrat minimal

• Degradasi kerbohidrat minimal

(19)

SELULOSA

 Polimer alam yang paling melimpah

 Struktur dasar sel tumbuhan

 Ditemukan juga dalam paku, lumut, bakteri, ganggang, jamur

 Selulosa alami paling murni terdapat pada serat kapas ( ± 98% selulosa)

 Bahan dasar dari banyak produk seperti kertas, serat rayon/tekstil, film

 Hasil biosistesis melalui proses fotosintesa :

Energy + CO

2

+ H

2

O  Carbohydrates + O

2
(20)

Kandungan Selulosa Beberapa Bahan:

Kapas 95-99 %

Rami 80-90 %

Bambu 40-50 %

Kayu 40-50 %

Kulit Kayu 20-30 % Bakteri 20-30 %

Lumut 25-30 %

(21)

Selulosa Hardwood vs Softwood

Persamaan :

Disusun oleh struktur molekul yang sama (uniform polimer dari β-D-glukopiranosa)

Perbedaan :

Kandungan selulosa kayu hardwood lebih tinggi dibanding softwood

Serat selulosa (fiber) kayu softwood lebih panjang dibanding kayu hardwood (Fiber softwood 1,5-4,5 mm, Hardwood 0,5-1,5 mm)

(22)

Hardwood Softwood ---

Selulosa > Selulosa

Hemiselulosa > Hemiselulosa -

(Mannan)

< -

(Mannan)

-

(Xylan)

> -

(Xylan)

Lignin < Lignin

(23)

Molecular Structure of Cellulose

Cellulose molecule : (C6H10O5)n

Monomer β - D - Glucopyranose

Basic unit (repeating units)  Cellobiose (2 units of glucose)

(24)

Glycosidic Bond

β(1-4) glycosidic bond

(25)

Microfibril Structure

Crystalline Crystalline Crystalline

Amorphous Amorphous

Crystalline area : ordered part of microfibril

Amorphous area : non – ordered area of microfibril Cellulose degree of crystallinity : 89-96 %

Cellulose Microfibril Macrofibril Fiber

(26)

Struktur selulosa dalam sel tumbuhan

(27)

Sifat-sifat selulosa

Selulosa tidak larut dalam kebanyakan pelarut Disebabkan : - Sifat kekakuan

- Ikatan inter dan intramolekul - Bersifat kristalin

Selulosa di alam berada berasosiasi dengan senyawa lain

Polimer linier yang panjang DP 1000-15000 (Kayu 5.000- 10.000)

Selulosa dapat larut dalam larutan tembaga (II) hidroksi beramonia Cuoxam, Cu(NH3)4(OH)2

Selulosa dapat terdegradasi dalam larutan asam kuat (Hidrolisis)

Referensi

Dokumen terkait