هدیا یلم شیامه نیلوا یعیبط عبانم و یزرواشک در نیون یها
– هام نابآ 1397
The first national conference on novel ideas in agriculture and natural resources (November, 2018)
235
یگژیو هعلاطم عمج و شیور لحم یاه
نشسکا یروآ خلتورم فلتخم یاه
( Salvia mirzayanii ناگزمره ناتسا رد )
اون یب هیفص یروای اضریلع ،1
2
*
مولع هورگ ،دشرا یسانشراک یوجشناد1
یسدنهم و ناگزمره هاگشناد ،ینابغاب
مولع هورگ ،رایداتسا2
یسدنهم و ناگزمره هاگشناد ،ینابغاب
:لووسم هدنسیون * [email protected]
هدیکچ ( خلتورم ای یردناوراک یلگ میرم هایگ Salvia mirzayanii Rech. f. & Esfand.
) و رادلگ ،هلاس دنچ ای ود یفلع هایگ کی ،
سنج هب قلعتم هک تسا وردوخ Salvia
( عانعن هداوناخ و Lamiacaeae
یم ) یاه تمسق رد و هدوب ناریا یموب هایگ نیا .دشاب
یلاها هجوت دروم زابرید زا شدایز رایسب فراصم و ینامرد تارثا هطساو هب و.دنک یم دشر ناگزمره ناتسا هژیوب روشک یبونج س ،لصافم درد ،تیمومسم ،غارفتسا ،لاهسا ،یشراوگ یاه یتحاران نامرد تهج نآ گرب زا و هدوب ناتسا نیا یموب مایتلا ،دردر
مدرم و دراد نامروشک رد یدودحم رایسب شنکارپ هنوگ نیا هک نیا هب هجوت اب .دوش یم هدافتسا نوخ دنق و یبرچ شهاک،مخز یاه لاس یلاسکشخ هب هجوت اب زینو دنیامن یم نآ هیور یب تشادرب هب مادقا یعیبط یاه هاگشیور زا یا هدرتسگ تروص هب وزفازور و صاخ هجوت ،هتشذگ روظنم هب هعلاطم نیا رد .دوش یم ساسحا شیپ زا شیب هایگ نیا یثراوت ریاخذ ظفح هب ن
،اکیناریا ارولف هلمج زا دوجوم هیلوا عبانم زا هدافتسا اب رظن دروم هنوگ یاه هاگشیور هدودحم ادتبا ،شنکارپ طاقن نییعت یزرواشک تاقبقحت زکرم ناسانشراک اب هبحاصم نینچمه و یلحم تاعلاطا ،مزلا یاه یسررب زا سپ .دیدرگ صخشم ناگزمره
لاس ناتسمز رد 1396
راهب و 1397 نیا جیاتن .دش رذب و لگ ،یهایگ هنومن هیهت هب مادقا ناگزمره ناتسا رد هاگشیور جنپ زا ،
هنوگ هکداد ناشن یسررب S. mirzayanii
عافترا زا ناگزمره ناتسا رد 1100
ات 1950 اهکاخ رد ایرد حطس زا رتم یمول ی
ور یاه بیش هب تبسن یرتشیب مکارت زا بونج هب ور یاه بیش رد رظن دروم هنوگ ،اه هاگشیور یمامت رد .دنراد شیور ینش .دندوب رادروخرب لامش هب :یدیلک ناگژاو ،خلتورم
هاگشیور یکیژولوکا طیارش ،مسلاپ مرژ ، .یلاسکشخ ،
همدقم عورش دیلوت ناهایگ ییوراد و
،یرطع هب تروص یاه عمج یروآ و
،تشک جراخ زا هظفاح رشب تسا . اما هب لامتحا دایز عورش نآ
کیدزن هب ینامز یم دشاب هک نیا داوم هب ناونع نیکست هدنهد درد هدافتسا دندش هک وب
،ندرک ندیوج و ندروخ یخرب زا داوم
یهایگ رجنم هب شمارآ و شهاک درد هدش و رطع و معط بولطم نیا ناهایگ هب ناونع یداوم اب شزرا یارب ناسنا یاه هیلوا هتخانش
دندش هک رجنم هب طابترا رتهب هایگ و داوم ییاذغ و ساسحا رتهب یم دش . نیاربانب نیا ناهایگ هب ناونع عبنم
،ینامرد گنر
،هدنهد
هدنرادهگن و
ریاس دراوم هتخانش دندش . هسیاقم داوم ییایمیش تخاس
تسد رشب اب داوم ییایمیش دوجوم
رد
،ناهایگ هرطق یا رد
لباقم سونایقا تسا و دیاش باوج نیا لاوس هک ارچ دبک ناسنا ییاناوت لیدبت م و لوکل یاه دیدج هب داوم لباق عفد ار
،دراد نیا دشاب
هک دبک ناسنا زا نارازه لاس شیپ هب رطاخ هدافتسا زا ناهایگ فلتخم هب ناونع وراد ای اذغ اب فیط یعیسو زا تابیکرت ییایمیش
دوجوم رد اهنآ انشآ هدش تسا ( 4 ).
هعسوت ،تشک ،یملع تخانش تروص رد هک دنتسه ناریا یعیبط عبانم عیسو هرتسگ رد دنمشزرا رایسب عبانم زا یکی ییوراد ناهایگ هرهب و یم حیحص یرادرب لاغتشا ،هعماج تملاس رد یمهم شقن دنناوت
ریغ تارداص و ییاز م میلقا و تعیبط .دنشاب هتشاد یتفن
عونت
هدیا یلم شیامه نیلوا یعیبط عبانم و یزرواشک در نیون یها
– هام نابآ 1397
The first national conference on novel ideas in agriculture and natural resources (November, 2018)
236
ا یعیسو هرتسگ رد نتفرگ رارق لیلد هب ناریا هوک هتشر دوجو و ییایفارغج ضرع ز
هب تبسن نیمزرس تیعقوم هرخلااب و مظنم یاه
د عونت رظن زا مه و دادعت رظن زا مه هک تسا هداد یاج یناوارف ناروناج و ناهایگ دوخ رد ،رواجم یبآ هرتسگ و اهایرد اب هسیاقم ر
گش ناهج طاقن ریاس تف
تشد هنهپ رد .تسا زیگنا ناراسهوک و اه
زا شیب ناریا 7500
هنوگ دادعت ربارب ود دودح( یهایگ هنوگ ه
یا
یم دشر )یبرغ یاپورا یاهروشک زا کی ره شخب هک دنک
هظحلام لباق تیلوباتم زا یهجوت لباق ریداقم یاراد ناهایگ نیا زا یا
یاه
یوناث یم ( دنشاب 1 ت اب .) هک نیا هب هجو میلقا یاراد ناریا
یم توافتم یاه ریثات تحت ًاعیرس عانعن هداوناخ ناهایگ یفرط زا و دشاب
یم رارق ییاوه و بآ طیارش دنریگ
( 5 ،) لاس یط رد تارییغت نیا نیاربانب یهایگ هرثوم داوم و یرهاظ لکش هک تسا هدش ثعاب اه
ّمک رظن زا ب ،رگید فرط زا .دنوش یتارییغت شوختسد یفیک و ی
هدمع شخب هکنیا هب هجوت ا ارف ریوک و نابایب ار ام روشک زا یا
هتفرگ
و یوج تلاوزن شهاک لضعم اب و
،زین اه میلقا نیرتراوشد یارب ،میتسه هجاوم بآ دوبمک همادا رد اشگراک و دنمشزرا ناهایگ زا
یم ( میریگب کمک میناوت 9
.)
ماش و نایعانعن هداوناخ سنج نیرتگرزب یلگ میرم سنج ل
700 ات 900 تسا ناهج رسارس رد هنوگ (
14 ) د . زا شیب ناریا ر 70
دنچ و هلاسکی یهایگ هنوگ زا هک دراد هلاس
58 نآ هدش ییاسانش هنوگ 17
ناریا رد اه هنوگ نیا تبسن و دنتسه ناریا کیمدنا هنوگ
29 ( دشاب یم دصرد 10
هنوگ زا یکی ینایازریم هنوگ .) رد هک تسا سنج نیا کیمدنا یاه
لاس 1952 یرایدنفسا و رگنیشر طسوت
( دیدرگ یفرعم و ییاسانش 2
خرد ،هایگ نیا .) ت
هچ عافترا هب هاتوک یا 20
ات 50 یتناس زا هدیشوپ و بعشنم ،هتشارفا هقاس اب رتم
رک ک هدغ یاه تمسق رد راد یم ینییاپ یاه
هنماد رد هک دشاب هرخص ،یگنس یاه
اون رد یناروت یناریا هقطنم یا بونج یح
زکرم و
ناتسا لماش ناریا ( هتشاد شیور ناتسزوخ و رهشوب ،سراف ،ناگزمره ،نامرک ،ناتسچولب و ناتسیس یاه
3 مان اب یتنس بط رد و ) -
یم هتخانش یناریا یلگ میرم و یردناوراک یلگ میرم ،منغریش ،زوپروم ،خلتروم یاه یرامیب یارب نآ زا هک دوش
نوچ یشراوگ یاه
کش ،لاهسا ،هدعم شزوس
،مخز مایتلا ،دردرس ،لصافم درد ،تیمومسم ،درد م یم هدافتسا نوخ دنق و یبرچ شهاک
( دوش 6 .)
شرازگ رد یتنآ صاوخ هب دوجوم یاه
یسوریودض و یبورکیمدض ،ینادیسکا هنوگ
ک تسا هدش هراشا یلگ میرم یاه داوم ناونع هب ه
معط شوخ یارب رطعم یم هدافتسا زین تشوگ و اذغ ندرک
( دنوش 12 ).
نیا گرب مد و ردوپ ،هدناشوج تروص هب هایگ
طسوت زین هدرک
یم رارق هدافتسا دروم یلحم مدرم ( دریگ
6 و 7 تسا فرصمرپ ییوراد ناهایگ هلمج زا هنوگ نیا روشک یبونج قطانم زا یخرب رد .)
هارمه هک یلاسکشخ ،ماد دح زا شیب یارچ اب
نک و ریخا یاه هاگشیور ،تعیبط رد نآ یروآداز ید
دودحم لاح رد تعرس هب نآ یاه
یم ندش هدافتسا یفرط زا .دشاب ریغ یاه
یب تشادرب یلوصا وت اب نآ هیور
هداوناخ داصتقا رد هک یشقن هب هج قیرط زا ییاتسور یاه
عمج یراطع رد شورف و یروآ سراف جیلخ هزوح یاهروشک هب نآ رودص یتح و یتنس یاهرازاب و اه
شهاک ثعاب ،دراد ناتسکاپ و
تیعمج ( تسا هدش نآ یکیتنژ ریاخذ بیرخت و یعیبط یاه 2
رد هایگ نیا یثراوت ریاخذ ظفح هب نوزفازور و صاخ هجوت نیاربانب .)
یم ساسحا شیپ زا شیب ناریا بونج لات .دوش
هاگشیور ظفح تهج رد ش قیرط زا اهنآ رد دوجوم یهایگ کیتنژ عبانم هژیوب و اه
عمج ءایحا و یمئاد تظفاحم ،یروآ تیاهن رد و رظن دروم هنوگ اقب و ظفح تهج رد رثوم یماگ یهایگ هدنوش دیدجت عبانم ریثکت و
یم نآ یعیبط هاگشیور تظافح ( دشاب
8 .)
یسررب یم ناشن هدش ماجنا یاه عمج ،شنکارپ قطانم ییاسانش تهج یکدنا تاعلاطم نونکات دهد
یثراوت ریاخذ یرادهگن و یروآ
روص ناریا بونج رد خلتورم طم نیا زا فده .تسا هتفرگ ت
عمج و شنکارپ قطانم ییاسانش هعلا هنوگ نیا یکیتنژ عبانم یروآ
شنت عاونا هب مواقم دنمشزرا ییوراد هنیمز هک هدوب یطیحم یاه
رب یارب یا مرژ یکیتنژ عونت یسر
یم مهارف ار نآ مسلاپ اریز ؛دیامن
ژ عبانم یروآ عمج رد لماع نیرت یساسا و نیرتمهم عونت یاه همانرب رد نآ یرادرب هرهب و تدم ینلاوط تظافح روظنم هب یکیتن
.تسا یزرواشک هعسوت و یداژن هب ساسا و هیاپ و یتاقیقحت
هدیا یلم شیامه نیلوا یعیبط عبانم و یزرواشک در نیون یها
– هام نابآ 1397
The first national conference on novel ideas in agriculture and natural resources (November, 2018)
237
شور و داوم اه
ارپ طاقن نییعت روظنم هب هاگشیور هدودحم ادتبا ،شنک
،اکیناریا ارولف هلمج زا هیلوا دوجوم عبانم زا هدافتسا اب رظن دروم هنوگ یاه
یزرواشک تاقیقحت زکرم ناسانشراک اب هبحاصم و یلحم تاعلاطا یعیبط عبانم و
یسررب زا سپ .دیدرگ صخشم ناگزمره ناتسا
لاس ناتسمز رد ،مزلا یاه 1396
لاس راهب و 1397
لگ و رذب ،یهایگ یاه هنومن هیهت هب مادقا ناگزمره ناتسا رد هاگشیور جنپ زا ،
ره یهاگشیور تاعلاطا.دش نآ یاه رظن دروم هنومن لحم بیش تهج و ایرد حطس زا عافترا ،ییایفارغج ضرع و لوط لماش هقطنم
( زا هدافتسا اب زین .دش تبث زین هقطنم ره کاخ تفاب عون و صخشم )GPS
طسوت هنوگ ییاسانش مویرابره
یزرواشک تاقیقحت زکرم
یمویرابره دک اب و تفرگ تروص ناگزمره ناتسا یعیبط عبانم و 44931
ث دیدرگ تب لودج(
1 ).
لودج 1 - هعلاطم دروم یاه هاگشیور هب طوبرم تاعلاطا
یروآ عمج لحم ناتسا
کاخ تفاب حطس زا عافترا
)رتم( ایرد ییایفارغج لوط
ییایفارغج ضرع
غاز گنت ناگزمره
ینش یمول '' 1300
75 ' '' 55
55 ' 27
کتسب یدرپ هوک ناگزمره
یمول یتلیس 1950
'' '22 '' 54
'27 27
ونیف قد هوک ناگزمره
یمول یتلیس '' 1360
'01 '' 56
'53 27
ناهاچرس هوک ناگزمره
ینش یمول '' 1100
'56 '' 55
'56 27
دنمریس ناگزمره
ینش یمول '' 1400
'07 '' 56
'59 27
ثحب و جیاتن داد ناشن جیاتن هایگ
خلت ورم هوک رد ،غاز گنت ،کتسب تسبواگ و یدرپ یاه هاچرس
هاچ ،دنمریس ،ونیف ،دومحمداز ،نا هبنش
شهوژپ نیا رد هک دراد شیور ناگزمره ناتسا رد ونگ و نادور ،نادراکشب ناریب ،درگاشب تاعافترا ،یدنبواگ و دشر لصف هب هجوت اب
،رگیدکی هب تبسن قطانم لصاوف زا
غاز گنت و ناهاچرس ،کتسب یدرپ ،ونیف قد ،دنمریس هقطنم جنپ هنومن
رب و تفرگ تروص یراد
.دنتفرگ رارق یسررب دروم قطانم عمج زا هدافتسا اب یا هک دش صخشم تاعلاطا یروآ
هاگشیور مامت رد هنوگ ن بیش رد ،اه
ور یاه ج هب هب تبسن یرتشیب مکارت زا بون
بیش .دنتسه رادروخرب لامش هب ور یاه بیش
رادروخرب یرتشیب دیشروخ لماک رون زا بونج هب ور یاه شیازفا رد لماع نیا و هدوب
رب رون تیفیک و دنشاب یم دوجوم اه جوم لوط مامت لماک رون رد اریز ؛دشاب یم راذگریثات ناهایگ نیا رد سناسا تشابنا و دشر جوم لوط رد سناسا دیلوت نازیم و ندش لاعف یم افیا ار یمهم شقن توافتم یرون یاه
( دنک 15 .)
خلت ورم هایگ ا قطانم یخرب رد
یگ هارمه هب غاز گنت و دنمریس ،ناهاچرس هلمج ز یم جورگ و رادراخ کچیپ ،هنمرد ها
.دنیور رظن زا
هتوب ،هثج هاگشیور رد دوجوم یاه
دندوب رتگرزب قطانم ریاس هب تبسن ونیف قد و ناهاچرس یاه .
تلع هب کتسب یدرپ هوک هقطنم رد
فولع دوبمک هجیتن رد و رتمک یگدنراب نازیم و یلاسکشخ ورم ییوراد هایگ نینچمه ییوراد ناهایگ ،ماد یارچ تهج زاین دروم ه
هنوگ .دوب هتفرگ رارق ماد یارچ دروم تدش هب خلت
S. mirzayanii
یعافترا هنماد رد ،ناگزمره ناتسا رد 600
ات 2100 حطس زا رتم
یعافترا هنماد شهوژپ دروم هقطنم جنپ رد هک دراد رارق ایرد 1100
ات 1950 زا رتم یم ایرد حطس هوک رد عافترا نیرتمک .دشاب
ناهاچرس 1100 عافترا اب کتسب یدرپ هوک رد عافترا نیرتشیب و رتم 1950
کاخ رد رتشیب هنوگ نیا .تسا رتم ینش یمول یاه
.دراد شیور
هدیا یلم شیامه نیلوا یعیبط عبانم و یزرواشک در نیون یها
– هام نابآ 1397
The first national conference on novel ideas in agriculture and natural resources (November, 2018)
238
یبآ مک دوجو لیلد هب یلاسکشخ و
رد یپ یاه کاخ بلاغ هکنیا هب هجوت اب و یپ
هعلاطم دروم یاه ب هجوت اب
،اهنآ رهاظ ه یم یکهآ
شاب هنوگ هک یقطانم رد و دن گید یاه
یم یبوخ هب دنتسین دشر هب رداق ر یم ،دنیور
ا ناوت ز هنوگ
S. mirzayanii
همانرب رد هعسوت یاه
.دومن هدافتسا حلاصا و
عبانم
1 . .ر ،یگیب دیما 1388
.یوضر سدق ناتسآ تاراشتنا .لوا دلج .ییوراد ناهایگ یروآرف و دیلوت . 347
.هحفص
2 . .م ،روپ یناطلس و .ع ،یبجاح 1385
ناتسا رد خلتورم ییوراد هنوگ رذب ینز هناوج تافص رب یشیور شیپ یاهرامیت و یروآ عمج لحم ریثأت یسررب .
و ییوراد ناهایگ تاقیقحت .ناگزمره ،رطعم
22 : 241 - 231 .
3 . .ز ،هداز مج 1391
( عانعن هریت ناریا رولف . Lamiaceae
.روشک عتارم و اه لگنج تاقیقحت هسسوم .) 1074
.هحفص
4 . .ع ،یرگرز 1368 .موس دلج ،نارهت هاگشناد تاراشتنا .ییوراد ناهایگ .
5 . .ع ،یرگرز 1372 مراهچ دلج .نارهت هاگشناد تاراشتنا .ییوراد ناهایگ . 923
.هحفص
6 . .ا .م ،روپ یناطلس 1383
،یعیبط عبانم رد یگدنزاس و شهوژپ هلجم .ناگزمره ناتسا فلتخم یعافترا قطانم رد خلت ورم ییوراد هنوگ یژولونف یسررب . 65
:
38 - 34 .
7 . .ا .م ،روپ یناطلس 1386
ییوراد هنوگ یناوارف و شنکارپ اب کیژولوکا لماوع طابترا یسررب . Salvia mirzayanii
رد ناهایگ تاقیقحت .ناگزمره ناتسا
،رطعم و ییوراد 23
: 225 - 218 .
8 . .س ،نیدلاءافش 1386
هرامش ،مود هرود .نیون کیتنژ هلجم .یهایگ یثراوت ریاخذ یروآ عمج . 2
هحفص : 16 - 5 .
9 . .پ ،یمرک 1395 یامن و هراونشج نیموس هژیو دنتسم .هدیا و بآ یلاسکشخ اب زیتس رد .
،ییوراد ناهایگ یلم هاگش هدروآرف
،ناریا یتنس بط و یعیبط یاه
.نارهت 10 . .و ،نایرفظم 1386
،رصاعم گنهرف تاراشتنا ناریا ناهایگ یا همان گنهرف . 740
.هحفص
11 . .م ،یداز فسوی .ج ،نایداه .ح م ،یلیلجریم .ع ،یهلا تمعن 1396
ا . تیعمج سناسا ییایمیش عونت یبایزر یروانف .ناریا رد خلتورم هایگ یعیبط یاه
.لوا هرامش ،مهدفه دلج ،یهایگ تادیلوت 12. Javidnia, K., Miri, R., Kamalinejad, M. and Nasiri, A. 2002. Composition of the essential oil of Salvia mirzayanii Rech. F. &
Esfand. from Iran. Flavour and Fragrance Journal, 17: 465-467.
13. Rechinger, K. H. 1982. Salvia In: Flora Iranica, No. 150, Akademische Druch-u Verlagsantant Austria, p 345.
14. Standley, P. and Williams, L. 1973. Labiatae. Fieldiana Botany, 24: 237-317.
15. Yavari, A., Nazeri, V., Sefidkon, F. and Hassani, M.E. 2010. Influence of some environmental factors on the essential oil variability of Thymus migricus. Natural product communications. Vol. 5(6): 943-948.
