The Effect Infrastructure on Human Development in Iran
Khaled Ahmadzadeh1, Sholeh Nasri*122
1. Assistant Professor of Economics, University of Kurdistan, Iran, kh.Ahmadzadeh@uok.ac.ir 2. M.A. in Economics, University of Kurdistan, Iran, shole.nasri@yahoo.com
Received: 2019/06/17 Accepted: 2019/10/08
Abstract
In this study, the impact of infrastructure on human development has been investigated in Iran in the 1990-2016 time interval, Autoregressive distributed lag is used as methodology. The results indicate, that social infrastructure, energy and banking in both short-run and long-run have positive and significant effects on human development. The infrastructure of water and transportation have a significant positive effect in the short run, but, within one interruptions, they reduce human development index and the impact water infrastructure reduction on human development is not significant. Despite the positive and significant impact of the of water on human development, the downward and significant trend of the effect of transportation on human development in the long run has been recognized.
In the long run, the significant negative impact of communication infrastructure on human development is slightly more than that in the short- term. Therefore, the quality improvement along with the quantification of positive in infrastructure and revision of infrastructure policies with negative impacts are recommended.
Classification JEL: O15, O18, I30
Keywords: Infrastructure, Human Development, Autoregressive Distributed Lag, Iran
*. Corresponding Author, Tel: +988733663892
یسرزب زيثأت
تخاسزیس
ِؼسَت زب اّ
یًاسًا ىازیا رد
ذلاخ
ُداسذوحا ،1
يزظً ِلؼش
1
* 2
1
،ىاتسدزک ُاگشًاد ،يداظتقا مَلػ رایداتسا .
،ىازیا kh.Ahmadzadeh@uok.ac.ir
2 ک ُاگشًاد ،يداظتقا مَلػ ذشرا یساٌشراک .
،ىاتسدز
،ىازیا shole.nasri@yahoo.com
:تفایرد خیرات 27
/ 03 / 1398 :شزیذپ خیرات 16
/ 07 / 1398
ُذيکچ ،ِؼلبغه يیا سد شیثأت
تخبػشیص
ِؼػَت شث بّ
ًباؼًا ُصباث اع ىاشایا سد ًباهص ی
1395 -
1369 دَخ لذه شث ِیکت بث بث ًَیػشگس
ِفقٍ
حیباتً تاػا ِتفشگ ساشق ػسشث دسَه ؼیصَت یبّ
تػا ىآ صا کبح تخبػشیص ِک
ُسٍد سد کًبث ٍ یطشًا ، ػبوتخا یبّ
ُبتَک یبّ
ذٌلث ٍ تذه تذه
شیثأت
ِؼػَت شث یسادبٌؼه ٍ تجثه تا ًبؼًا
تخباػشیص ذاًساد اوح ٍ ةآ یباّ
ٍ ىباهص سد اقً
یسبخ شیثأت بها ،ذًساد یسادبٌؼه ٍ تجثه
ِفقٍ سد ِؼاػَت ؾّباک تْخ سد لٍا ی ًباؼًا
اوػ
شک
ُد ٍ ذًا شیثأت ث ةآ تخبػشیص ـّبک ه ٌؼه
ذٌلث سد ذؿبث ،تذه
دَخٍبث شیثأت تجثه یشیزپ
ِؼػَت سادبٌؼه ٍ ًبؼًا
،ةآ تخبػشیص صا ذًٍس
شیثأت اوح تخباػشیص یسازاگ ِؼاػَت شاث اقًٍ
ًبؼًا ذٌلث سد تػا سادبٌؼه ٍ ـّبک تذه
ت شیثأ شاث تباعبجتسا تخباػشیص سادباٌؼه ٍ افٌه تا
ِؼػَت ًبؼًا
ُبتَک صا شتـیث کذًا تػا تذه
، حیبتً یبتػاس سد يیاشثبٌث
ِث ذاهآ تػد یباقتسا ،ُ
تخبػشیص تیوک تاصاَه ِث تیفیک بث یبّ
شیثأات تاػبیػ سد یشیًصباث ٍ تاجثه تا یسازاگ
یباّ
تخبػشیص ِث ظجتشه بث یبّ
شیثأت
ِیكَت فٌه تا ه
ؿ
َ د
ِقبط يذٌب :JEL
،O15 ،O18 I30
ژاٍ
ياّ
يذيلک
ِؼػَت ،تخبػشیص : ًبؼًا
ِفقٍ بث ًَیػشگسدَخ لذه ، یبّ
ىاشیا ، ؼیصَت
* :عبوت ُسبوؿ ،لَئؼه ُذٌؼیًَ
1 -
ِهذقه مَْفه
ُذًسادشثسد ِؼػَت
ُشتؼگ شیغته صا ؼیػٍ
اه باّ
ذاؿبث
، لباحسد ِاک یاشاث
لبػ بّ
ُسبثسد ثحث یسبیؼث ی ِؼػَت ی
ظاقف سد شاث ا ٍ اله ذاهآ دساذًبتاػ
گذاًص یباّ
دَث ضکشوته ىاذًٍشْؿ تاػا ُ
ىاسباکوّ ٍ باهبیٌیًا(
،1
2006 ِاّد شاخاٍا سد ) ی
1980 ،
تفبی ؽشتؼگ ِؼػَت مَْفه تػا ِ
ٍ دَؿ هبؿ اس له ذهآسد صا ؾیث ػبوتخا هاَػ بت
ىبوّ
سَع گٌیذلیف ذیَید( ىاددبلتقا ِک ،2
2002 ه حیضَت ،) سد سَاـک تفشـیپ ،ذّد
شث بث ِغثاس ُصَاح سد ىآ تفشـیپ صا قتؼه یدبه تٍ
یاشاث ؽصَاهآ متاػا شایید یباّ
ِؼػَت ،شظٌه يیا صا تػا ةَخ ؽصَهآ یاشث تهلاػ ٍ تهلاػ ظقف
ُصاذًا یشیگ ذایلَت
اه ػباوتخا تبهاذاقا شیبػ هبؿ ٍ تؼیً لخاد قلبخبً
ِاک ذاؿبث ِاث
سَاع اثبقته
اه يیواضت اس یدبلتقا تیقفَه باکوّ ٍ باهبیٌیًا( ذاٌٌک
،ىاس 2006 ِؼاػَت ؽساضاگ )
ًبؼًا لبػ سد ِک 1990
شث ذهآسد سبٌک سد ،ذؿ شـتٌه
ِفلؤه ضایً تهلاػ ٍ ؽصَهآ یبّ
دَث ضکشوته تػا ُ
ِهبًشث لكا فذّ
ِؼػَت یبّ
لباػ سد ذاحته اله ىبهصبػ ی 1990
ِؼػَت ًبؼًا دَث
ُ ٍ داشافا یذاٌوًاَت ذاؿس صا تایبوح سد اس فذاّ يیا ققحت سبکّاس ٍ
تػا
ُدبف یبًاَت صا ذلَه ی یبّ
ِث تػد
ُذهآ ىآ بّ
تؼًاد تػا ِ ،)ىباوّ(
ِاث ِاًَگ یا ِاک
ذیبث داشفا
ِث سَع ُشاْث ؾیاضافا یباًاَت ،ذاهآسد ذایلَت ذًٍس سد هبک اس تکسباـه ٍ یسٍ
ِؼػَت ظفح ٍ ثبیتػد پ سد ذٌؿبث ِتؿاد ًبؼًا
تخبػشیص ،لابث حغػ سد بّ
ِث ىاَاٌػ
ت صا مصلا ءضخ کی
ِؼػَت شث ِؼػَ
ًبؼًا تسَك ٍد ِث شیثأت
ه اشاقف ِاث ،تاؼخً :ذًسازگ
ٍ گذًص دَجْث یبًاَت ِک ػبػا تبهذخ ِث ثبیتػد تْخ تكشف
یبّ
ىآ یذاهآسد باّ
ه کوک ،ذًساد اس ذٌٌک
ًبیًبث ه تیبوح اس یذؿس ذٌیآشف ، شاقف ؾّبک ِث شدٌه ِک ذٌٌک
دَؿ
ِؼػَت ؽساضگ(
ؽداشاپ بایدبه ًبؼًا
، 3
2007 ) ؾاخث باّ
ی اگسضث ثاحث صا یباّ
يیث للولا یاشث سد ؾیاضافا حیٍشات تسٍشاض شاث گذاًص تایفیک دَاجْث ٍ شاقف ؾّباک
ِیبهشاػ یسازااگ تخبااػشیص سد هَااوػ یبااّ
،ياایا شااث ٍُلاااػ ذااًساد ُسبااؿا لاكا یبااّ
ِیبهشػ یسازگ تخبػشیص سد ،بّ
ِث ىاٌَػ سد سَاـک شاّ یباًاَت ؾدٌاػ یاشاث الخبؿ
ا ِث ػشتػد تْخ فبک ٍ ِیبپ تبًبکه
يیهأت ه مدشه ُبفس
ِؼػَت ؽساضگ ذؿبث ًباؼًا
تػا تیؼقاٍ يیا یبیَگ ذحته له ىبهصبػ ع ِک
لبػ باّ
ی 2010 - 2000 ذاؿس شاً
ِؼػَت قخبؿ ًبؼًا
لدبؼه ىاشیا یاشث 68
/ 12 ه % شاـتٌه سبهآ ، ثبقه سد ذؿبث ُذاؿ
1. Ngwenyama et al.
2. David Fielding
3. Madhya Pradesh Human Development Report
ُبییبپ ظػَت
ُصبث ع یسبهآ یبّ
َکزه ًبهص ی ىبـً ،س
ُذٌّد ِیبهشاػ ذؿس ی سد یسازاگ
تخبػشیص وح ،ةآ یبّ
ٍ شیدباقه ِاث تایتشت ِاث ،تاؿاذْث ٍ ؽصَاهآ ،تباعبجتسا ٍ قً
99 / 19 ،%
88 / 21
،%
70 / 55 ،%
4 / 60 ،%
94 / 13 ذاؿس شاً ِک تػا لبح سد يیا ذٌتؼّ %
ِؼػَت قخبؿ ًبؼًا
سد لبػ بّ
ی 2015 - 2010 ىاضایه ِث 5
/ 4 تاػا ِاتفبی ؾّباک %
ِث سَع نّ
ِیبهشػ ،ىبهص تخبػشیص سد یسازگ
اوح ،یطشاًا ،ةآ یبّ
ٍ باث ؽصَاهآ ٍ اقً
شیدبقه ِث ذؿس شً ؾّبک 21
–%
، 69 –% ، 23 –% ، 25 % -
ُذؿ ِخاَه
ِئاسا ذًا سباهآ
َاف
تیوّا بث ِغثاس سد ِک جلبغه ٍ شیثأت
تخبػشیص
ِؼػَت شث بّ
ًباؼًا ذاؿ سٍشاه تاػا ُ
،
ُضییًا ضبح قیقحت مبدًا یاشث یا ش
ِث سَظٌه پ تخبػشیص ىبیه طبجتسا یًَیچ ِث ىدشث -
ِؼػَت ٍ بّ
ًبؼًا ه سبوؿ ِث دٍس
تبقیقحت سد مبدًا
،لباح ِاث بات ِتفشگ شیثأات
یسازاگ
تخبػشیص ٍ بّ
شیثأت ِؼاػَت قخباؿ یشیزپ ًباؼًا
شایغته باث ِاغثاس سد یدبالتقا یباّ
ُذؿ ػسشث فلتخه
، یلحت ٍ ثبیصسا ِث ىٌَکبت بها یثأت
ش تخبػشیص
ِؼػَت شث بّ
ًباؼًا
ؾٍّظپ سد
ِؼلبغه تػا ُذـً ْخَت لخاد یبّ
بات ُذاؿ مبادًا بتػاس يیا سد شضبح ی
ِث ذًاَتث لاؤػ
:ذّد خػبپ شیص ػبػا شیثأت
تخبػشیص
ِؼػَت قخبؿ شث بّ
ًباؼًا اع
ُصبث ًبهص ی 1395
- 1369 ؟تػا ًَِیچ ىاشیا سد
ِث سَظٌه ِث خػبپ لاؤػ بث ، َف ِایکت
ِفقٍ بث ًَیػشگسدَخ لذه شث ؼیصَت یبّ
ِغثاس ،1
تخبػشیص ىبیه ی
ِؼػَت ٍ بّ
ًباؼًا
ُسٍد ع ىاشیا سد ًبهص ی
1395 - 1369 اه اػسشث ٍ ىَهصآ ِالبقه ،ِاهادا سد دَاؿ
ِث تسَك ىبهصبػ شیص تباؼلبغه ٍ یشاظً ًباجه شث یسٍشه مٍد ؾخث سد :تػا ُذؿ ّد
عَضَه بث ِغثاس سد ثشدت شیغته مَػ ؾخث سد تػا ِتفشگ تسَك ؾٍّظپ
ٍ لذاه ،باّ
ه ِئاسا قیقحت ؽٍس
ِدیتً ، ثشدت حیبتً تیتشت ِث ندٌپ ٍ مسبْچ ؾخث سد دَؿ یشایگ
دبٌْـیپ ٍ ه ىبیث بّ
دَؿ
2 - عَضَه تايبدا زب يرٍزه
2 - 1 - يزظً یًابه ِیبهشاػ حلاغكا دشثسبک صبغآ تخباػشیص ی
ِاٌیضّ باث دبالتقا سد باّ
یباّ
یشاػلابث
کسلاک
ٌِیضّ ٍ2
لبؿسبه دشفلآ لیوکت یبّ
تخباػشیص تػا3
ِتاػد ٍد ِاث باّ
الک ی
نیؼقت
ُذؿ یذٌث یدبلتقا تخبػشیص :ذًا
ِک دساد تبًبکها ِث ُسبؿا ِک
ِث سَع شث نیقتؼه
1. Autoregression Distributed Lags 2. Clark
3. Alfred Marshall
تیلبؼف یدبلتقا یبّ
شیثأت ه وح( ِلوخ صا مدسازگ
ٍ )یطشاًا ٍ سٍد ُاس صا تبعبجتسا ، قً
خبػشیص ٍ ىبـً ِک ػبوتخا ت
ُذٌّد دساذًبتػا ِک تػا تبًبکها ی اس مدشاه گذًص یبّ
ِث سَع تحت ُذوػ شیثأت
اه ساشق ) ػباوتخا ُبافس ٍ تاؿاذْث ،ؽصَاهآ( ِالوخ صا مذاّد
َیدیٍ(
،1
1996 کؿ ) ( 1 اه ِئاسا اس هَْفه ةَچسبچ کی ،) اهاَػ ؾاقً ِاک ذاّد
ِؼػَت سد لكا ًبؼًا
سد اس هشث ػَت دشیگ
ِؼ ًباؼًا اٌؼی نالتخه ذاؼث ِاػ هباؿ
ؽصَهآ ٍ تؿاذْث ،ذهآسد
ٍ ؽسٍشپ
ِث ىاٌَػ تیلثبق صا لخبؿ بّ
ًباؼًا اه ِاک ذاؿبث
تخبػشیص صا یدبیص داذؼت یبّ
ىآ شاث ػبوتخا ٍ یدبلتقا باّ
شیثأات اه نّاشاف ذاًسازگ
دشک غجٌه کی تخبػشیص عًَ شّ ى شیثأت
ِؼاػَت ذاؼث ِاػ صا کی شّ شث نیقتؼه ًباؼًا
ه ،ىاسبکوّ ٍ تًبَّه( ذؿبث 2016
ِتػد ٍد شّ ) تخبػشیص ی
ُدبًْ ؾقً یبفیا بث بّ
ی
ُشْث ؾیاضفا ،ذیلَت ذٌیآشف سد ظػاٍ
ِائاسا ٍ سبک یٍشیً یسٍ
تباًبکها صا ؼیاػٍ نایع ی
ِؼػَت شث ذٌتؼّ ةَلغه ٍ یسٍشض ىبؼًا تبیح یاشث ِک ّبفس ًبؼًا
شیثأت ه ذاًسازگ
ِؼػَت ؽساضگ(
ًبؼًا ؽداشپ بیدبه ،2
2007 م تخباػشیص تبهذخ ِث ػشتػد ؾیاضفا )
صا وح ٍ یطشًا ،ةآ ِلوخ
ٍ قً
ِث سَع ُداًَباخ یاشاث اس یبایاضه نیقتؼه ٍ غاهاَخ ،باّ
ُبیٌث ه دبدیا بّ
ًبْخ کًبث( ذٌٌک ،3
1994 ِائاسا ؾیاضافا باث ) تخباػشیص تبهذاخ ی
یک ؾیاضفا بث بّساًَبخ ٍ داشفا ،سَکزه
ٌِیضّ ؾّبک ٍ تیف اؿصَهآ ٍ تهلاػ تبهذخ ی
ىآ تهلاػ ٍ ؽصَهآ شتـیث ِچ شّ دَجْث ِک بّ
اه تایبوح اس اه دَاػ ،ذاٌٌک
ٍ ذاًشث
سد تیبًْ
ِؼػَت حغػ ، ًبؼًا
اه ؾیاضافا لحه ٍ له حغػ سد تخباػشیص ذاثبی
یباّ
ه دَجْث ىادشه صا شتـیث اس ىاشتخد ٍ ىبًص تهلاػ ٍ ؽصَهآ یبتػٍس ( ذٌّد
ىَاؼکیشث
یَّ ٍ ،4
1993 یَل م ،5
1996 باث تلاهباؼت ؾیاضافا قایشع صا غهاَخ ،تیتشت يیوّ ِث )
نّ ٍ ٍُشگ یبضػا ُصاذًا ؾیاضفا قیشع صا يیٌچ
دَػ ه يیلسَّ( ذًشث ،6
2006 شادٌه ٍ )
تیبضس حغػ ؾیاضفا ِث ه
َؿ د ِؼاػَت یباقتسا تخبٌاـًاٍس هاَػ صا کی ِک ًباؼًا
ه بتَکپبػ( ذؿبث ،7
2014
ِؼػَت ٍ یدبلتقا یسبکوّ ىبهصبػ( ) ،8
2002 ه بػدا ،) ذاٌک
تخبػشیص ، یاسبک ؾیاضفا ٍ لبغتؿا ٍ ذیلَت صا یاذخ ِک قایشع صا ػبوتخا ؽسٍشپ شث بّ
1. Weiguo.
2. Madhya Pradesh Human Development Report 3. Word Bank
4. Bryceson & Howe 5. Levy
6. Hurlin 7. Sapkota 8. OECD
ظیحه ظفح ٍ ػبوتخا کشحت ؾیاضفا تاؼیص
ِاث ِلیاػٍ
ُدبفتاػا ٍ تاؼیجع صا ذاهآسبک
ه کوک غثبٌه تخبػشیص ىدَث بیْه ذٌٌک
ًا ،ةآ یبّ
اوح ،یطش
ٍ ِاث اػشتػد ٍ اقً
ِادیتً سد داشافا ٍ ساًَبخ ُبفس ؾیاضفا بث بّبتػٍس سد شث ُشاْث ؾیاضافا
ٍ عساضاه سد یسٍ
تیلبؼف شیغ یبّ
،یصسٍبـک تجػ
ِاٌیضّ ؾّباک ،فشاله ٍ ذاهآسد حغاػ ؾیاضافا یباّ
ِفشاااك ٍ اااكَلخ تاااقٍ سد یَاااخ
اااه ددشاااگ حَاااضٍ ِاااث اااتاشثا يیاااٌچ ،
ِؼػَت حغػ دَجْث ِث بؼًا
ً شدٌه ه بایًشپ ٍ لػ( دَؿ ،1
2003 ىاسباکوّ ٍ اسَاکصا م ،2
2005 اله ىبهصباػ ىباکدَک صا تایبوح ٍذٌك ٍ ًبْخ تؿاذْث ىبهصبػ م ،3
2008 )
تخبػشیص وح یبّ
ٍ ساصبث مبغدا حیٍشت بث قً
ِث
ِلیػٍ
،ساصباث ِاث عباٌخا لبالتا دَجْث ی
ًَ سد شیقف داشفا ٍ تبهذخ بث مدشه ،تؼٌك بث ىاشگسبک ؾّباک ،شْؿ ضکشه بث یبتػٍس حا
یَحت ٍ قً ٍ وح ىبهص
ِث غقَه
ٌِیضّ ،ِیلٍا داَه اس ذیلَت یبّ
ُشاْث ٍ ؾّباک صا یسٍ
ُدبًْ
ه ؾیاضفا اس دَخَه یبّ
چگبث ٍ ىبّدشپ( ذٌّد ،4
2013 ، ًبْخ کًبث( ) 2004
،)
داد ىبـً
ِک تػا ُ تیضه
ِؼػَت شتوک غهاَخ سد یبٌثشیص یبّ
تجؼً ِتفبی سَـک ِث
یباّ
ِؼػَت ،تػا شتـیث ِتفبی
ِث یلد ضفا ا ؾیاضافا ، کًباث تبهذاخ ٍ ساصباث ِاث اػشتػد ؾی
ٌِیضّ ؾّبک ٍ تبعبجتسا تؼک مبدًا یبّ
ٍ ِک سبک
ًلاَوؼه ِؼاػَت شاتوک غهاَخ سد ِاتفبی
سبکؿآ تػا شت تیبًْ سد
تخبػشیص تبهذخ ؾیاضفا ،
ِث سَاع ؾیاضافا قایشع صا ،نیقتاؼه
تكشف یبّ
ساصبث ِاٌیضّ ؾّبک ، ٍ لاباک نادح ٍ ذایلَت تایفیک ؾیاضافا ،یذایلَت یباّ
تکشؿ غفبٌه ،تبهذخ ه ؾیاضفا اس یذیلَت یبّ
ثَکبخ( ذّد ،5
2001 تخبػشیص ) یبّ
ُدبخ
ُطٍشپ ، یبتػٍس شث ٍ
ِضشػ یبّ
،یسبیثآ ٍ ةآ
ِث سَاع ْخَات اثبق ِاث
ِلیاػٍ
ی
ُشْث ؾیاضفا لااػ حغػ دَجْث ،سبک یٍشیً ٍ يیهص یسٍ
ؽصَاهآ ٍ ته
ٍ ٍ ِاؼهبخ ؽسٍشاپ
یسبدت ِث ، عبجتسا ٍ کًبث تبهذخ تیَقت تیلبؼف یصبػ
اه کوک یصسٍبـک یبّ
ذاٌٌک
ىَؼًَػ ٍ بکیٌیاس(
،6
1999 ىَیلاٍاس ٍ ىلابخ م ،7
2003
َؼتوی ٍ يیـکَل م
، 8
2005 م لاٍ
ید ىٍ ٍ َیه ،9
2007 م لاَلَک ٍ تخث ٍ شکذٌخ ،10
2009 ىاسبکوّ ٍ ثٍشیبک م ،1
2009 )
1. Ali & Pernia 2. Ezcurra et al.
3. Who & Unicef 4. Pradhan & Bagchi 5. Jacoby
6. Reinikka & Svensson 7. Jalan & Ravallion 8. Lokshin & Yemtsov 9. Wall Mu & Van De
10. Khandker & Bakht & Koolwal
تخبػشیص یاشث بضبقت ؾیاضفا
تخبػشیص
ؾیاضفا ٍ ٌِیضّ ؾّبک ؽصَهآ ٍ تهلاػ تیفیک
ساصبث ؽشتؼگ
تلاهبؼت ؾیاضفا
ِؼهبخ
،ؽصَهآ دَجْث ذهآسد ٍ تهلاػ
داشفا
بّ ُبیٌث غفبٌه ٍ داشفا غفبٌه
ُداًَبخ
ِؼهبخ غفبٌه ٍ ٌِیضّ ؾّبک
صا تاذیلَت ؾیاضفا تبهذخ ٍ عبٌخا
ذؿس ؾیاضفا یدبلتقا
صا تیبضس ؾیاضفا گذًص
تخبػشیص سد یسازگ ِیبهشػ ؾیاضفا
ًبؼًا ی ِؼػَت
2009 ) ه ؾیاضفا یدبلتقا ذؿس شً ،ِدیتً سد
ِؼػَت ِث ٍ ذثبی ًبؼًا
اه کوک ذاٌک
، ًبْخ کًبث(
2004 ،شیید یَػ صا ) لبحسد
ِک داشافا ذاهآسد حغاػ ٍ تهلاػ ،ؽصَهآ
ه ؾیاضفا ىآ ،ذثبی
ذاًساد تخباػشیص تبهذخ یاشث یشتـیث یبضبقت بّ
ِاث سَاع ،ِثباـه
ک ؾیاضافا ِث یدبلتقا ذؿس شً ؾیاضفا قایشع صا تخباػشیص تبهذاخ تایفیک ٍ تایو
ِیبهشػ ؾیاضفا
ِؼػَت سد یسازگ ه کوک تخبػشیص ی
بیسبچبتبث( ذٌک ،2
2012 )
،بتَکپبػ :غجٌه 2014
رادَوً
1 تخاسزیس طباٍر .
ِؼسَت ٍ اّ
یًاسًا
1. Kirubi et al.
2. Battacharyay
2 - 2 - قيقحت یتاؼلاطه قباَس
دَخٍ بث شیثأت شیغ تا تخبػشیص سبکًا ثبق شث بّ
ِؼػَت ًبؼًا اثشدت تباؼلبغه باها ،
ِغثاس ػسشث ِث یدٍذحه ىآ
ِتخادشپ نّ بث بّ
ؽلات صا خشث ِث ،ؾٍّظپ يیا سد ذًا یبّ
یلحت تْخ خسبخ ىبققحه شیثأت
تخبػشیص ِؼاػَت شاث بّ
ًباؼًا تاػا ُذاؿ ُسباؿا
تخبػشیص تیوّا ضایً الخاد ىباققحه ُبگذید صا بّ
ُذیاؿَپ یث باها ،تاػا ُذاًبوً
شتاـ
ىآ تبؼلبغه ،بّ
شیثأت تخبػشیص تا ِالَقه شاث اس باّ
ُدشاک اػسشث یدبالتقا ذاؿس ی ذاًا
لبحسد
ِک دَخٍبث ثحث بث ِغثاس سد لذتؼه یبّ
شیثأت تخبػشیص
ِؼػَت شث بّ
ًبؼًا ِاث ،
ِاک الخاد تباقیقحت صا کذاًا داذؼت ِث ،لبح يیا بث تػا ُذـً یدبیص ِخَت نْه يیا
ّبجؿ کیدضً ت بث یشت
لٍذخ سد ،ذًساد شضبح ِؼلبغه عَضَه (
1 تػا ُذؿ ِتخادشپ ،)
لٍذج 1 قيقحت عَضَه زب ِتفزگ ترَط یلخاد ٍ یجراخ یبزجت تاؼلاطه .
قيقحت جیاتً
زيغته تخاسزیس ياّ
لذه قيقحت
ُرٍد قيقحت ىاققحه /ققحه
شیثأت ِؼػَت شثICT
سادبٌؼه ٍ تجثه ًبؼًا تیاشض گسضث تیتشت
شیثأت
ّ تا شیغته ِػ ش
شث تخبػشیص
ِفلؤه یبّ
ِؼػَت ًبؼًا :
گذًص دساذًبتػا
>
تهلاػ ٍ ؽصَهآ>
سادبٌؼه ٍ تجثه يفلت طَغخ
،تثبث
بکشتـه ُاشوّ يفلت ى
ٍ ىبکشتـه تًشتٌیا
2007 SEM
- 1998 ةٌَخ یبّسَـک
بقیشفآ ٍ کًبث(
ىاسبکوّ
،1
2011 )
تخبػشیص مبوت شث بّ
ِؼػَت ًبؼًا ٍ
ِفلؤه -
ىآ یبّ
شیثأت ٍ تجثه
نلتخه حَغػ سد ذًساد یسادبٌؼه ساًَبخ نْػ
بث یبّ
ٍ شث ِث ػشتػد لَع ، ًذیهبؿآ ةآ
علاک داذؼت ،ُدبخ ىبتػشیثد سد عسد بّ
تیؼوخ ک سد 16
بت 18
ِلبػ 2005 GMM
- 2002 یضًٍذًا یاٍبخ بؿَک(
نیک ٍ ،2
2011 )
شیثأت ٍ یطشًا فشله تا شث ٍ یطشًا فشله
COINTE GRATIO
2008 - 1988 بیدبً(
،3
2013 )
1. Bankole et al.
2. Kusharjanto, H., & Kim, D.
3. Nadia
قيقحت جیاتً
زيغته تخاسزیس ياّ
لذه قيقحت
ُرٍد قيقحت ىاققحه /ققحه
ِؼػَت شث تیتشت ِث شث ًبؼًا تجثه ٍ فٌه
ه ذؿبث
N PANEL
15 لبح سد سَـک
ِؼػَت
شیثأت تخبػشیص شث بّ
ِؼػَت ًبؼًا ٍ
ِفلؤه ٍ تجثه ىآ یبّ
نلتخه حَغػ سد گسضث تػا سادبٌؼه یاشث تخبػشیص تیاشض
ِؼػَت ًبؼًا ؽصَهآ ٍ
ِث تسَك :
>ةآ
>ُدبخ شث یاشث ٍ
شیثأت ُبییبخ تهلاػ شث ُذؿ مَػ ُدبخ ٍ شث
تیاشض تیوّا تػا تخبػشیص یاشث بّ
ُدبخ :ذهآسد
>
>ةآ شث ٍ شث ِث ػشتػد
دَجْث ًذیؿًَ ةآ
ُدبخ نکاشت ،ِتفبی 2010 GMM
- 1995
91 لبح سد سَـک
ِؼػَت ،بتَکپبػ(
2014 )
شیثأت ملاقا سادبٌؼه شث یدشف تخبػشیص
ِفلؤه ؼػَت یبّ
ِ
ًبؼًا ،عساذه داذؼت :
یاشث شث ٍ تبعبجتسا یسبیثآ ،تجثه ؽصَهآ
شث ٍ تجثه ذهآسد شث تجؼً ، فٌه تهلاػ
ِث نلؼه ؾًاد صَهآ یاشث
، فٌه ذهآسد ٍ ؽصَهآ ػشتػد ٍ ُدبخ نکاشت ِث ًذیهبؿآ ةآ ِث شث تجثه ٍ فٌه تیتشت
ِؼػَت ًبؼًا داذؼت ،ُدبخ نکاشت
،يفلت ىبکشتـه ا داذؼت ،تؼپ تاساد ، یبتػٍس شث ذكسد
ِقغٌه ذكسد ی
صا ُذؿ یسبیثآ
ِقغٌه ،تـک ی
کًبث تؼؿ داذؼت ،بّ
تجؼً ،عساذه داذؼت ِث نلؼه ؾًاد صَهآ ،
،ىبتػسبویث داذؼت تخت ،شتکد ذكسد ،ىبتػسبویث
ةآ تلایْؼت یبتػٍس ًذیؿًَ
PANEL DATA
1993
ُسٍد یبّ
ًبهص ،
997،2003،2007 30
ِؼیدا تلبیا (
ٍ تًبَّه ،ىاسبکوّ
2016 )
شیثأت جسبخه تا ، ؿصَهآ جسبخه
FIXXED
2014 - 2002 ٍ هدا(
قيقحت جیاتً
زيغته تخاسزیس ياّ
لذه قيقحت
ُرٍد قيقحت ىاققحه /ققحه
، تؿاذْث ، ؿصَهآ
ِؼػَت ،یصسٍبـک ی
ٍ تجثه ةآ ٍ یبتػٍس ٍ يکؼه ،یطشًا جسبخه ظیحه صا تظبفح تؼیص
ِؼػَت شث ًبؼًا
فٌه
ِؼػَت ، تؿاذْث ی
،یطشًا ، یبتػٍس صا تظبفح ،يکؼه
ظیحه تؼیص ٍ ةآ ،
یصسٍبـک
PANEL
ِیشدیً
ىاسبکوّ
،1
2017 )
سد
ُبتَک تذه شیثأت شّ
ِفقٍ ٍد مٍد ٍ لٍا ی ؿصَهآ یسبخ جسبخه
تیتشت ِث تؿاذْث ٍ سادبٌؼه ٍ تجثه ٍ فٌه
ًبؼًا ِؼػَت شث
ِیبهشػ جسبخه یا
ٍ ؽصَهآ جیکشت
ِفقٍ سد تؿاذْث شفك
سد ٍ سادبٌؼه ٍ فٌه
ِفقٍ
ِث مٍد ٍ لٍا یبّ
تیتشت فٌه ٍ تجثه
ث سد ٌؼه تذهذٌلث
:
:ؽصَهآ یسبخ جسبخه
ٍ فٌه ث ، ٌؼه
تجثه : تؿاذْث جسبخه جسبخه ٍ سادبٌؼه ٍ
ِیبهشػ : جیکشت یا
سادبٌؼه ٍ فٌه یسبخ جسبخه
تؿاذْث ٍ ؿصَهآ
ِث تسَك ٍ یداشفًا
جیکشت جسبخه
ِیبهشػ ٍ ؽصَهآ یا
تؿاذْث 2015 ARDL
- 1990
ِیشدیً
ٍ خسا(
بکوّ
2ىاس ،
2017 )
شیثأت
ٍ فٌه ث ٌؼه
ًبؼًا ِؼػَت شث
ِیبهشػ سد یسازگ
ICT
2014 GMM
- 2004
16 یبقیشفآ سَـک
ثشغ ٍ یٍَیوخا(
ىاسبکوّ
،3
2018 )
شیثأت یسٍبٌف ذؿس شً
ذؿس شً شث تبػلاعا تجث مبً
غعبقه ىبگذٌٌک ؾیپ ،ىبتؼثد ،ىبتؼثد قخبؿ ذؿس شً
یسٍبٌف تفشـیپ تبػلاعا
ِث ىاٌَػ
شیغته ِػ صا جیکشت :
2005 GMM
- 1990
54 لبح سد سَـک
ِؼػَت ٍ قدبك(
،ىاسبکوّ
1385 )
1. Edeme et al.
2. Orji et al.
3. Ejemeyovwi et al.
قيقحت جیاتً
زيغته تخاسزیس ياّ
لذه قيقحت
ُرٍد قيقحت ىاققحه /ققحه
ىبتػشیثد ٍ یبوٌّاس
ِث ىاٌَػ
ِؼػَت قخبؿ ًبؼًا سادبٌؼه ٍ تجثه ىاشثسبک داذؼت
ًِبیاس ،تًشتٌیا یبّ
تیشض ٍ لخؿ يفلت رَفً
شیثأت
ًِاشػ فشله ی
ٍد شّ سد ِتیؼیشتکلا
ُسٍد ی
ُبتَک ذه ت ٍ
تذهذٌلث ٍ تجثه
ِؼػَت شث سادبٌؼه ًبؼًا ٍ شیثأت فشله
ًِاشػ شّ سد یطشًا ی تػا عَکؼه ُسٍد ٍد
ًِاشػ فشله ی
ِتیؼیشتکلا ٍ یطشًا 1390 ARDL
- 1350
ىاشیا ٍ عشغف(
، ٌوکشت 1393 )
شیغته ىبیه صا یبّ
شیغته ٍد تخبػشیص تؿاذْث جسبخه ذؿس تلایلحت ذؿس ٍ تلٍد
یاذتثا شیغ کؿ ُذٌٌ
ک ىبیه سد ٍ ذٌتؼّ
شیغته شث اس دَخ شثا بّ
ِؼػَت ًبؼًا ظفح
ه ذٌٌک تجؼً
ؾًاد صَهآ
سد شؼپ ِث شتخد ذؿس ، یاذتثا ، ّبیـًاد تلایلحت
تجؼً ذؿس شث ىبًص تلایلحت ،کؿضپ داذؼت ،ىادشه تؿاذْث جسبخه ذؿس داذؼت تجؼً ،تلٍد
ؾًاد صَهآ سد نلؼه ِث
جسبخه ، یاذتثا وػ ؽصَهآ ٍ هَ
تلایلحت ذؿس یاذتثا
BAYESI AN MODEL AVERAG
ING
1389 - 1369
ىاشیا ٍ ٌیئبً یسًَ(
،ىاسبکوّ
1395 )
ٌِیضّ
ٍ ؿصَهآ یبّ
تجؼً ،تلٍد تؿاذْث ؾًاد صَهآ شؼپ ِث شتخد
یاذتثا سد شیثأت
تجثه
داذؼت تجؼً ٍ ؾًاد صَهآ سد نلؼه ِث
یاذتثا شیثأت شث فٌه
ِؼػَت ًبؼًا ذًساد
ٌِیضّ
ٍ ؿصَهآ یبّ
،تلٍد تؿاذْث تجؼً
ؾًاد صَهآ
سد شؼپ ِث شتخد داذؼت تجؼً ، یاذتثا
ؾًاد صَهآ سد نلؼه ِث
یاذتثا 2005 GLS
- 1991
40 تختٌه سَـک
ىبهصبػَضػ هلاػا غًاشفٌک ٍ بخػبث(
،ىاسبکوّ
1390 )
قيقحت جیاتً
زيغته تخاسزیس ياّ
لذه قيقحت
ُرٍد قيقحت ىاققحه /ققحه
ِلؼلػ ؽٍس حیبتً
تیوّا شیًبیث جتاشه
ُاس لَع یبتػٍس یبّ
صا 19 یص سبیؼه ش حیبتً ٍ تخبػشیص
ُداد ىبـً یَلثبت یبّ
-
ُذٌّد ی شیثأت تجثه
جیکشت قخبؿ
ِؼػَت شث تخبػشیص یبتػٍس
ِث ىاٌَػ
ًبؼًا ِؼػَت قخبؿ قخبؿ تیکشت
سبْچ بث تخبػشیص ، قً ٍ وح سبیؼه یسٍبٌف ،یطشًا تبهذخ ٍ تبػلاعا
بث تیتشت ِث 4،5،4
ٍ
6 سبیؼه شیص
HIERAR CHICAL
AND TOPSIS COMBIN ATION
AND PANEL
DATA
1394 - 1379 یبتػٍس قعبٌه
28 ىاشیا ىبتػا ٍ ىبـخذث(
( ،ىاسبکوّ
1397
ِتفبی :غجٌه قیقحت یبّ
3 - زيغته ،لذه یفزؼه قيقحت شٍر ٍ اّ
ُداد ٍ قایقحت تباؼلبغه قثاَاػ ،یشظً ًبجه ِث ِخَت بث یاشاث عشتاػد سد یباّ
ِک لذه ،ىاشیا دبلتقا یاشث
ػسشث شیثأت تخبػشیص
ِؼػَت شث بّ
ًباؼًا ِاتفشگ شاظً سد
،تػا ُذؿ
ِث تسَك ه شیص :ذؿبث
LNHDI=(LNFT ،LNNB ،LNRD ،LNAEV ،LNPW ،LNEE ،LNEH) : َف لذه سد
LNHDI
ِؼػَت قخبؿ نتیسبیل بث شثاشث : ًبؼًا
ِاک تاػا ِاث
ىاَاٌػ
ه ِتؼثاٍ شیغته ذؿبث
تثبث يفلت طَغخ نتیسبیل :LNFT
ِث َاٌػ ىا تخباػشیص قخباؿ
،تبعبجتسا کًبث داذؼت نتیسبیل :LNNB
،بّ
شتهَالیک شاّ سد ُدبخ نکاشت نتیسبیل :LNRD
غثشه
ِث ىاٌَػ وح تخبػشیص قخبؿ
ٍ ، اقً
LNAEV
: نتیسبایل سد شاث ِاث اػشتػد
یبتااػٍس حاَااً
ِااث ىاَااٌػ قخبااؿ
،یطشااًا تخبااػشیص
:LNPW
ةآ ذااكسد نتیسباایل
ِلَل ـک
،ُذؿ
:LNEE
تیسبیل اتلٍد اؿصَهآ جسبخه ن ِاث
ىاَاٌػ تخباػشیص قخباؿ
، ػبوتخا :LNEH
تلٍد تؿاذْث جسبخه نتیسبیل
ِث ىاٌَػ ػباوتخا تخبػشیص قخبؿ
ه
ُداد صا شضبح ؾٍّظپ سد ذٌؿبث ًباهص یشػ یبّ
لباػ باّ
ی 1395 - 1369 ُدبفتاػا
ُداد کیکفت ِث غثبٌه تػا ُذؿ لٍذخ سد یسبهآ یبّ
( 2 ِئاسا ،) اؿ اث تاػا ُذ سَاظٌه ِ
ِث خػبپ لاؤػ صا ،شضبح ؾٍّظپ مشً
ساضفا
eviews 9
تػا ُذؿ ُدبفتػا
لٍذج 2 غباٌه .
ُداد ياّ
يراهآ
زيغته غباٌه
تاحيضَت ذحاٍ
ِؼػَت قخبؿ ًبؼًا
- UNDP
-
تثبث يفلت طَغخ
ِهبٌلبػ ،ىاشیا سبهآ ضکشه سبهآ وح لف ،ی
ٍ ، قً
سبجًا تبعبجتسا ٍ یساد -
-
خ نکاشت
ُدب
ِهبٌلبػ ،ىاشیا سبهآ ضکشه سبهآ وح لف ،ی
ٍ ، قً
تبعبجتسا ٍ یسادسبجًا عَوده لَع
ُاس بّ
ی يیث
یاصا ِث یبتػٍس ٍ یشْؿ شتهَلیک شّ
KM
حاًَ سد شث ِث ػشتػد یبتػٍس تیؼوخ صا یذكسد WDI
شث ِث ِک یبتػٍس ذًساد ػشتػد ذكسد
داذؼت کًبث
ٌلبػ ،ىاشیا سبهآ ضکشه بّ
ِهب
سبهآ ساصبث لف ،ی لبه یبّ
- -
ِلَل ةآ ـک تبػلاعا کًبث ،یضکشه کًبث ُذؿ
یشػ ،یدبلتقا ًبهص یبّ
صا یسادسَخشث ، ػبوتخا سَها تبًبکها
- ذكسد
تلٍد ؿصَهآ جسبخه
ِهبٌلبػ ،ىاشیا سبهآ ضکشه
ِخدَث لف ،یسبهآ ی
هَوػ -
ىَیلیه لبیس
تلٍد تؿاذْث جسبخه سبهآ ضکشه
ِهبٌلبػ ،ىاشیا سبهآ
ِخدَث لف ،ی ی
هَوػ -
ىَیلیه لبیس
ِتفبی :غجٌه قیقحت یبّ
ِفقٍ بث ًَیػشگس دَخ ؽٍس صا ،ُذؿ فشؼه لذه يیوخت سَظٌه ِث ؼیصَات یباّ
1
ُدبفتػا تیضه ةبختًا يیا یلد تػا ُذؿ يایا دساد سَکزاه ؽٍس ِک تػا یدبیص یبّ
ِث سدبق ؽٍس فشعشث
ىدَوً
شه تلاکـه دَخ ٍ شیغته فزح ِث طَث
ِث ٍ تػا یتؼجوّ
لذه يیا ِک یلد يیا ًباهَوػ
دَاخ ىَاچوّ تلاکاـه صا یسباػ ٍ لبیشاػ یتاؼجوّ
ىٍسد اص يیوخت ،ذٌتؼّ ی یبّ
ِث تػد ىآ صا ُذهآ بً بّ
ٍ عشاغف( دَث ذّاَخ اسبک ٍ تیسا
1. Autoregressive distributed lag
، كا یذیؿس 1392
) نّ
يیٌچ ؽٍس فلاخشثARDL
ؽٍس شیبػ
ًَوً سد تح بّ
ِ یباّ
ؽٍس ِاث دسٍآشاث سد ِاک یشایید ثاحث )ىباوّ( دساد یدباوتػا ثبق حیبتً نّ کچَک شیغته مبوت یبیبپ ىَهصآ ِک تػا يیا دساد دَخٍ ARDL
ِث ِخَت ىٍذث بّ
بایI(0) I(1)
شیغته ىدَث ه مبدًا لذه یبّ
ذٌلث ظثاٍس ٍ دَؿ
ُبتَک ٍ تذه ٍ ِتاؼثاٍ شایغته يیث تذه
شیغته شیبػ حیضَت یبّ
ِث تسَك نّ
ه ُدص يیوخت ىبهص اػسشث یاشاث )ىباوّ( دَؿ
نّ
شیغته ىبیه یتؿبجًا ىاشایید ٍ ىاشاؼپ ظاػَت ِاک اؿٍس اػسشث ِث ،بّ
(1
1996 ،)
،تػا ُذؿ حشغه ادشپ
ه ِتخ دَؿ ُسباهآ ،سَکزه ؽٍس سد ی
شاثF
یسادباٌؼه ىَاهصآ یا
ِفقٍ بث حَغػ شیغته
مشف سد بّ
حلت ی ح ساشق ؾیبهصآ دسَه بغخ اه
ىآ دشایگ شیدباقه باّ
سَػشگس داذؼت بث شظبٌته اس تػبٌه ًاشحث ٍ بّ
ِکٌیا صا مشاػ هباؿ لذه ذاجه
ذاًٍس ٍ
دشک ِجػبحه ،شیخ بی تػا
ُ ا ىآ ذً
دَوً ِئاسا اس ًاشحث شیدبقه صا ٍُشگ ٍد بّ
ُ ا شاث اکی ذً
شیغته مبوت ِک عبػا يیا شث ٌجه یشیید ٍ ذٌتؼّ بیبپ بّ
ِکٌیا بپبً یوّ
بث( بی ای ک سباث
ه )ُذؿ بیبپ ضبفت ؿبث
شگا ذٌ
نیوالت کی ،دشیگ ساشق صشه يیا صا جسبخ سد تبجػبحهF
يتؼًاد ِث صبیً ىٍذث ؼغق
ِکٌیا شیغته بّ
بی ٍI(0)
اه ِتفشگ ،ذٌؿبثI(1)
شاگا دَاؿ
F
ُدٍذحه صا شتاشف تبجػبحه
ِیضشف ،دشیگ ساشق یلابث ِاغثاس دَاخٍ مذاػ شاث اٌجه شفك
لث ذٌ
س تذه يییبپ شگا ٍ ُذؿ د ُدٍذاحه صا شات
ِیاضشف ،دشایگ ساشاق ٌییباپ سَکزاه شفاك
ه ِتفشیزپ شگا دَؿ
طبجٌتػا حیبتً ،دشیگ ساشق ُدٍذحه ٍد يیث تبجػبحه F
، شیغ اؼغق
شیغته ِک تػا ِتؼثاٍ يیا ِث ٍ بّ
بی ٍI(0)
تػشاػ سَکزاه ؽٍس سد )ىبوّ( ذٌؿبثI(1)
ُبتَک لدبؼت مذػ یذؼت ذاٌلث لدبؼت ِث ىذیػس یاشث ُسٍد شّ سد تذه
ظاػَت ضایً تذاه
بغخ حیحلت تیشض ِجػبحه ثبق2
ه ذؿبث تػشػ شیًبـً ،تیشض يیا حالت
ی ح ٍ باغخ
ذٌلث لدبؼت ِث یه
،دَث ذّاَخ تذه
ِک اه ىباـً یسادبٌؼه ٍ فٌه تسَك سد سد ،ذاّد
ِتاؼثاٍ شایغته لدباؼت مذاػ صا ذكسد ذٌچ ُسٍد شّ
اث ٍ ُذاؿ یذاؼت ِاغثاس تواػ ِ
ی
ذٌلث ه یه تذه ذٌک
4 - جیاتً ليلحت
4 - –1 ذحاٍ ِشیر ىَهسآ دبلتقا لذه يیوخت صا جق شیغته مبوت یاشث یبًبه ىَهصآ تػا مصلا دٌػ
مبدًا بّ
ِخسد بت دَؿ نّ ی
ىآ یتؿبجًا ىَهصآ صا کی ددشگ يییؼت بّ
،ٌِیهص يیا سد لٍاذته یبّ
1. Pesaran et al.
2. Error Correction Model
کید ىَهصآ -
1شلَف ه ذؿبث
ِیضشف ذاحاٍ ِاـیس دَاخٍ شاث اٌتجه ،ىَهصآ يیا شفك ی
لٍذخ سد ىَهصآ صا كبح حیبتً تػا (
3 ،) هآ تػا ُذ
لٍذج 3 ذحاٍ ِشیر ىَهسآ جیاتً .
ِجرد نّ
یگتشابًا
لاوتحا رد ُراهآ راذقه ِبتزه لضافت
لٍا 5
%
ُراهآ ي
یکید - زلَف
لاوتحا ُراهآ راذقه حطس رد 5
%
ُراهآ ي
یکید - زلَف
يغته ز
I(1) LHDI I(1) LFT
I(1) LRD
I(0) LPW I(1) LNB I(1) LAEV
I(1) LEE
I(0) LEH
ِتفبی :غجٌه قیقحت یبّ
بتً ِث ّبیً بث لٍذخ حی
( 3 ،) ه ذّبـ اه ُ دَاؿ شایغته ِاک ِؼاػَت قخباؿ یباّ
ًبؼًا کاًبث داذاؼت ،ُدباخ نکاشت ،تثبث يفلت طَغخ ، جسباخه ٍ شاث ِاث اػشتػد ،باّ
حغػ سد تلٍد ؿصَهآ 5
بث ٍ ُدَجً بًبه % ی
ک سبث ضبفت ُذاؿ باًبه یشایگ يایا ِاث ذاًا
نّ ،تیتشت
ِخسد صا ِتؿبجًا ی
غته ، ثبقه سد ذٌتؼّ I(1)
شای ِالَل ةآ یباّ
اـک ٍ ُذاؿ
حغػ سد تلٍد تؿاذْث جسبخه 5
نّ ٍ ُدَث بًبه %
ِخسد صا ِتؿبجًا ی
هI(0)
ذٌؿبث
4 - -2 لذه درٍآزب جیاتً
ُاتَک ردARDL
تذه
بث
ِث سبک مشً یشیگ ساضفا
eviews 9
ِاث ِخَت بث ٍ ِاکٌیا
ُداد نادح صا شاتوک باّ
100
ه
ساَؿ سبیؼه صا ُدبفتػا بث ،ذؿبث ضت
-
ِفقٍ داذؼت يیضیث
ٌِیْث یبّ
ه ةبختًا لذه ٍ دَؿ
ِتفبی
ُبتَک تیاشض يیوخت صا كبح یبّ
( لٍذخ سد ،لذه تذه 4
تػا ُذؿ ِئاسا ،)
1. Dickey- Fuller
ARDLلذه تذهُاتَک ييوخت بیازض ياِّتفای .4 لٍذج زيغته بیازض
رايؼه فازحًا
ُراهآ ( ىَهسآ ي )t
لاوتحا
LHDI(-1)
LFT
*
LRD
*
LRD(-1)
*
LPW
*
LPW(-1)
LNB
*
LNB(-1)
×
LAEV
*
LAEV(-1)
×
LEE
LEE(-1)
*
LEH
*
C
R=
ىَهصآ حیبتً
کیػلاک مٍشف یبّ
ىَهصآ عًَ
لبوتحا ٍ ُسبهآ
ِدیتً
دَخ یتؼجوّ
F-statistics
Probability
تلاوخ لبهشً غیصَت
Jarque-Bera
Probability
غًبیساٍ ًبؼوّ
F-statistics
Probability
لذه تػبٌه مشف
F-statistics
Probability
*=%1 حغػ سد یسادبٌؼه ×=%10 حغػ سدیسادبٌؼه قیقحت یبِّتفبی :غجٌه ىبوّ
ًَِگ ( لٍذخ صا ِک 4
ِافقٍ ،تػا ِظحلاه ثبق ،) یاساد ِتاؼثاٍ شایغته لٍا ی
شیثأت ث بها تجثه قخبؿ شث ٌؼه
ِؼػَت ًبؼًا ه یسبخ ىبهص سد کای ؾیاضافا ذاؿبث
تثبث يفلت طَغخ سد یذكسد
ِث ىاٌَػ ،تبعبجتسا تخبػشیص قخبؿ شیثأات
ٍ اـّبک تا
ىاضاایه ِااث سادبااٌؼه 11
/ 0
ِؼااػَت شااث % ًبااؼًا
ُشااهص سد تااثبث ياافلت دساد يیتااؼخً ی
یسٍبٌف ىاشیا ِث ُذؿ دساٍ عبجتسا یبّ
ه ذاؿبث اع لباػ باّ
ی 1375 بات 1385 جٍا
بضبقت
،تػا ُدَث سَـک سد تثبث يفلت یاشث
ِث
ًَِگ یا
ِک صا تاثبث يافلت رَفً تیشض 7
/ 9
ِث 1 / 32 سد بها تػا ِتفبی ؾیاضفا ذكسد لبػ
بّ
ىاضایه ِث تثبث يفلت رَفً تیشض ذؼث ی
لبػ سد ٍ ِتفبی ؾیاضفا کذًا 1395
ِث 28 / 38 ِادیتً ِث ِخَت بث تػا ُذیػس ذكسد ی
ِؼلبغه بح ی ه شظً ِث شض یاشاث تاثبث يفلت ظػَت ُذؿ ِئاسا تبهذخ تیثَلغه ِک ذػس
فشله
ِغقً ِث ُذٌٌک ىآ شتاـیث ؾیاضفا ٍ ُذیػس عبجؿا ی
شیثأات ِؼاػَت شاث اـّبک تا
ًبؼًا ،ىاسباکوّ ٍ یٍَایوخا( ،بتاػاس يایا سد تاػا ِتاؿاد 2018
ٍ کاؼٌیضػاسَه م
،بهبیٌیًا 2007
ِدیتً ِث ) اتفبی تاػد ْثباـه ی
ِ ا ،ىاسباکوّ ٍ اکًبث( ، اثبقه سد ذاً
2011 ،ىاسبکوّ ٍ تًبَّه م 2016
،ىاسبکوّ ٍ قدبك م 1385
اس فلبخه حیبتً )
ِث تػد
ُدسٍآ
ُدبخ نکاشت شیغته تیشض ذًا یسبخ ىبهص سد بّ
ِث ىاٌَػ ُذاٌیبوً
تخباػشیص ی یباّ
وح
ٍ ىبـً قً
ُذٌّد ی شیثأت ىاضایه ِث سادبٌؼه ٍ تجثه ی 471
/ 0 اػَت شاث %
ِؼ ًباؼًا
تخبػشیص ؽشتؼگ تػا وح یبّ
ٍ
ُدبخ قً
تؿاذْث ضکاشه ِث ػشتػد تلَْػ بث یا
ِث ٍ ِیلقً یبػٍ مبحدصا ؾّبک ، ؿصَهآ ٍ لباجًد
اَاّ گدَالآ ؾّباک ىآ ؽشتاؼگ ٍ
تیلبؼف تْخ داشفا وػ عبؼؿ
ِؼػَت یبقتسا سد یدبلتقا یبّ
ًبؼًا شثؤه تیشاض تػا
ٌؼه ٍ فٌه ساد
4 / 1 ص % وح تخبػشی
ٍ
ُدبخ قً
ِافقٍ سد یا ِؼاػَت شاث لٍا
ًباؼًا اس
ه ىاَت
ِث یلد تخبػشیص لدبؼتهبً غیصَت اوح یباّ
ٍ سَاـک نالتخه قعباٌه سد اقً
،ىاسبکوّ ٍ تًبَّه( تؼًاد 2016
ِدیتً ِث ،) قافاَه ی
شیثأات ِافقٍ
تخباػشیص لٍا ی
وح
ٍ
ِؼػَت شث ِؼلبغه يیا سد قً
ًبؼًا تفبی تػد
ِ ا ذً
، لبحسد
ِک شیثأت یشیزپ ِؼاػَت
ًبؼًا
ُدبخ تخبػشیص صا ،بتَکپبػ( تبؼلبغه سد یا
2014 ،نیاک ٍ َتًبخسباؿَک م 2011
،)
سد ذییأت شیثأت وح تخبػشیص یسبخ ىبهص
ٍ
ِؼػَت شث قً
ًباؼًا اه قایقحت يایا سد -
ذؿبث يیهأت
ِکجؿ قیشع صا داشفا ةشؿ ةآ
ِلَل ی یسبخ ىبهص سد ةآ ـک أت
شیث ٍ تجثه
ىاضیه ِث یسادبٌؼه 93
/ 3 ِؼاػَت قخبؿ شث % ًباؼًا
ُشاْث دساد باث نلباػ ةآ صا یذاٌه
ِث ٍ داشفا تهلاػ يیوضت لباجًد
سد یلاباث ىاَات باث نلباػ سباک یٍشایً کای سَاضح ىآ
ُشْث ؾیاضفا یاشث یدبلتقا تکسبـه یشیگدبای تسذاق دَاجْث باث ٍ ِاؼهبخ ذهآسد ٍ یسٍ
تسباْه ٍ ؾاًاد تؼک تْخ اّ
ِؼاػَت تفشاـیپ ،مصلا یب ًباؼًا
ِادیتً سَاـک سد اس
ه
ِفقٍ تیشض ذّد
ِؼػَت شث ةآ شیغته لٍا ی ًبؼًا
ث بها فٌه ه ٌؼه
ذیباؿ ذؿبث
گدَلآ دبدیا لبوتحا سد اس ىآ یلد ىاَتث ةآ سد ِیًَبث یبّ
ِث ایلد ُدبفتاػا شتاـیث ی
ؼیػأت تب ؽٍس صا ًبػشثآ
ِیفلت یبّ
تاؼًاد تٌػ ی ،َتًبخسباؿَک( تباؼلبغه حیباتً
2011 ، هداَخَک م 2017
،بتَکپبػ م 2014
یبتػاس سد ،) ذییأت
شاث ةآ یسبخ ىبهص تاشثا
ِؼػَت ًبؼًا ه کًبث داذؼت شیغته تیشض ذؿبث تاػا ىآ صا کبح بّ
کای ؾیاضافا ِاک
کًبث داذؼت سد ذكسد ِؼاػَت ،یسباخ ىباهص سد بّ
ًباؼًا ىاضایه ِاث اس 52
/ 0 ؾیاضافا %
ه کًبث ذّد ذًساد ساشق تلٍد سبلحًا تحت یسبدت یبّ
ٍ تباقجع ِاث سباجتػا یباغػا سد
ذًساذً اس فبک وػ یداصآ ِؼهبخ نلتخه
، لبحسد
ِک
ِهبًشث سد تیَالت بث ِؼػَت مَػ ی
تاسشقه کًبث ،یساذکًبث تؼٌك صا یادص ذؿ شیاد كَلخ یبّ
ُ ا باث ِک ذً
ىدشاک فشاعشث
ئاسا ىبکها ، فیلکت يیًاَق
ِ
ِیبهشػ ِث تلایْؼت ی صا یسبیاؼث لبغتاؿا ٍ كَلخ ىاسازگ
ىآ ظػَت ذؼتؼه داشفا
ِث ٍ بّ
لبجًد
ِیبهشػ یبقتسا ٍ ذهآسد تؼک ىآ ًبؼًا
دَاخٍ ىباؿ
کاًبث يیتؼخً صَده سٍذك يیا شث ٍُلاػ تػا ِتؿاد مشاق
لباػ سد سَاـک سد ٌِاؼحلا
1386 تیّبه بث
ًبجیشقت
ِثبـه ؼػؤه تب يیهأت دشخ لبه ،
ه ذًاَت ؾقً
یشثؤاه ِائاسا سد
ُاس تْخ تلایْؼت تؼک یصاذًا
،ذاهآسد تاؼک یاشاث کاچَک یباّسبکٍ
يیهأات ِاٌیضّ
ٍ ىاذًصشف ؽصَهآ ىدشک فشعشث
ساًَباخ ًباهسد ٍ تؿاذْث یبّصبیً
ذٌاؿبث ِتاؿاد باّ
شض کًبث داذؼت شیغته تی
ِفقٍ سد بّ
ِدیتً تػا سادبٌؼه ٍ تجثه ضیً لٍا ی
ِث تػد
ُذهآ
ِدیتً یبتػاس سد ،شضبح ؾٍّظپ سد ،ىاسبکوّ ٍ َتًبَّه( ی
2016 ) ه ذؿبث شیثأت شیغته
بتػٍس سد شث ِث ػشتػد بّ
ِث ىاٌَػ ِؼاػَت شاث یطشاًا تخباػشیص قخبؿ ًباؼًا
ِاث
ىاضیه 71 / 2 ٌؼه ٍ % ساد
ه ذؿبث یذهآسد غجٌه یتؼثاٍ ِث ِخَت بث شتـیث
ساًَباخ یباّ
ٍ یصسٍبـک ِث یبتػٍس شث ٌیضییبخ ىبکها
ِث بخ ی تخَػ شتاـیث یاشاث لیاؼف یباّ
ُبچ بتاػٍس ػشتػد ؾیاضفا ِث ِخَت بث سَـک سد یصسٍبـک ةآ یبّ
ىاضایه ، شاث ِاث باّ
ُشْث تؼیص گدَلآ ٍ ِتفبی ؾیاضفا ىاصسٍبـک ذهآسد ٍ یسٍ
اه ؾّباک ضیً غیحه ذاثبی
ُشْث ،يیا شث ٍُلاػ یسٍبٌف صا یذٌه
ػا مضلتؼه يیًَ یبّ
ِاث شدٌه ِک ذٌتؼّ شث صا ُدبفت
دساذًبتػا ؾیاضفا ه گذًص یبّ
شاث ىآ تبهذاخ صا ُدبفتاػا ٍ شاث ِاث ثبیتاػد ذًَؿ
سد شاث ِاث اػشتػد شایغته تیشض دساد تجثه تاشثا ضیً تؿاذْث ٍ ؽصَهآ تفشـیپ بتػٍس
ِفقٍ سد بّ
یبتاػاس سد تػا سادبٌؼه ٍ تجثه ضیً لٍا ذاییأت
ِاؼلبغه حیباتً
بح شاض
،باایدبً(
2013
،بتَکپبااػ م 2014
،ىاسبااکوّ ٍ َتًبخسبااؿَک م 2011
، ااٌوکشت ٍ عشااغف م
1393 تفبی تػد ْثبـه حیبتً ِث ،)
ِ ا ِافقٍ سد ؿصَهآ جسبخه سد ذكسد کی ؾیاضفا ذً
،تلٍد تؿاذْث جسبخه ٍ لٍا شیثأت
شیدباقه ِث تیتشت ِث یسادبٌؼه ٍ تجثه تا 009
/ 0 ٍ %
02 / 0
ِؼػَت شث % ًبؼًا
اد ذًس شیثأت
ِؼػَت شث ؿصَهآ جسبخه تجثه تا ًبؼًا
ىباهص سد
ٌؼه یسبخ وً ساد
ِیبهشاػ ىدَاث ُدصباثشید تالػ ِاث شها يیا ٍ ذؿبث ِاٌیهص سد یسازاگ
ِدیتً تػا ؽصَهآ
ِث تػد ؾٍّظاپ سد تاؿاذْث ٍ اؿصَهآ جسبخه بث ِغثاس سد ُذهآ
، هداَاخَک( حیبتً یبتػاس سد ،شضبح 2017
وّ ٍ بخاػبث م ،ىاسباک
1385 اه ) سد ذاؿبث
ِؼلبغه ، ثبقه ، یکًَ ٍ خسا(
2017 ِادیتً ِاث ؿصَهآ جسبخه بث ِغثاس سد ،) فلباخه
تفبی تػد تػا ِ
لباوتحا مباوت ِث ِخَت بث یباّ
ِاث تاػد مٍشاف ىَاهصآ یاشاث ُذاهآ
( لٍذااخ سد کیااػلاک 4
،) ااه ىاَاات ِیااضشف ِااک تاافشگ ِاادیتً
دَااخٍ مذااػ شفااك
غًبیساٍ ، یتؼجوّدَخ قباث غیصَت ىدَث لبهشً ،ىبؼوّ
ُذاًبه اؼجت مشاف دَاخٍ ٍ باّ
ه ِتفشیزپ لذه تػبٌه دَؿ
4 - –3 رد لذه درٍآزب جیاتً
تذهذٌلب
ذًبث ىَهصآ صا كبح حیبتً
ِغثاس دَخٍ مذػ بی دَخٍ ػسشث تْخ1
ذٌلث يیاث تذاه
تخبػشیص
ِؼػَت ٍ بّ
ًبؼًا ( لٍذخ سد 5
ُسبهآ تػا ُذؿ ِئاسا ،) بحهF
ىاضیه ِث تبجػ
39 / 3 ساذقه ِث یلابث ىاشک صا 23
/ 3 ِیاضشف ،ِادیتً سد تاػا شتـیث دَاخٍ مذاػ شفاك
ِغثاس ذٌلث تخبػشیص ىبیه تذه
ِؼػَت ٍ بّ
ًبؼًا ًاشحث حغػ سد 90
ه دس % ِاث دَؿ
ِغثاس ،تیتشت يیا ذٌلث
تخبػشیص يیث تذه ِؼاػَت ٍ باّ
ًباؼًا
، سد ىآ حیباتً ٍ دسٍآشاث
( لٍذخ 5 تػا ُذؿ ِئاسا ،)
شیثأت ٌؼه ٍ فٌه تا
ِث تثبث يفلت ساد ِؼاػَت شث تبعبجتسا تخبػشیص ىاٌَػ
ًباؼًا
ذٌلث سد ىاضیه ِث تذه 12
/ 0
ُبتَک صا شتـیث کذًا ٍ % ذٌلث سد تػا تذه
تخبػشیص ،تذه
وح
ٍ قً
شیثأت ٌؼه ٍ فٌه ىاضیه ِث یساد
04 / 1
ِؼػَت شث % غایصَت مذاػ دساد ًبؼًا
ًِلادبػ وح تخبػشیص
ٍ
ُدبخ قً
،سَـک نلتخه قعبٌه ىبیه سد یا
ِث
ًَِگ یا ضکشوت ِک
وح
ٍ
ُدبخ قً
ىبتػا سد یا ىبتػا صا یشیید داذؼت تیهٍشحه ثبقه سد ٍ فبخ یبّ
باّ
ُدبخ دَخٍ صا ِافقٍ افٌه تاشاثا مٍاذات ِاث شادٌه شییذکی بث ثبقت سد تػبٌه یبّ
لٍا
ُبتَک تخبػشیص تذه
ُدبخ
ِؼػَت شث یا ذٌلث سد ًبؼًا
ه تذه ِاث ِاخَت بث ددشگ
ِاکٌیا
ِاٌیهص صا کای شّ سد تفبیسد تلایْؼت فشك تسَك سد بای ٍ تاؿاذْث ، اؿصَهآ یباّ
اه ّدصباث ىذاؿ ىبیبوً یاشث ىبهص سزگ مضلتؼه ،ذهآسد تؼک مذاؿبث
شیثأات تاجثه تا
کًبث داذؼت ؾیاضفا ِؼاػَت شاث باّ
ذاٌلث سد ًباؼًا تذاه
ىاضایه ِاث 75
/ 0 صا شتاـیث ٍ %
ُبتَک تػا تذه
شیثأت ٌؼه ٍ تجثه
ِؼػَت شث ةآ تخبػشیص ساد ذٌلث سد ًبؼًا
ِاث تذاه
ىاضیه 08 / 3 ه %
ُبتَک بث ِؼیبقه سد ٍ ذؿبث شاثا يایا ایلد متاػا ِاتفبی ؾّباک تذاه
اس ـّبک ه
ىاَت
ًِبخسبک تؼٌك ٍ یصسٍبـک تیلبؼف صا خشث تسٍبده سد بّ
ؼیػأت تب
ةبؼپ دٍسٍ بث ِک تؼًاد ًبػشثآ ِک ةآ ِث ىبـیبّ
ًبتیّبه شیثأت
ُشعبخه تا اس دَاخ ضایهآ
ذٌلث سد تهلاػ شث ه ىبـً تذه
گدَلآ ِث شدٌه ،ذٌّد
ُذؿ ةآ سد یبّ
ذًا
1. Bound Test
