رییغت تیفیک ۀفولع
هنوگ رتش یارچ دروم یاه رد
ۀقطنم باجنرم
یرصان اضردیمح ؛
نیب تاقیقحت زکرم رایداتسا یللملا
نارهت هاگشناد ،نابایب .ناریا ،جرک ،
یمنص یرکشل قطان
؛ *
یراس یعیبط عبانم و یزرواشک مولع هاگشناد ،یعیبط عبانم ۀدکشناد ،عترم مولع یرتکد یوجشناد ،
.ناریا ،ناردنزام یهدگنس یقداص یلع دیس ؛
یعیبط عبانم و یزرواشک مولع هاگشناد ،یعیبط عبانم ۀدکشناد ،عترم مولع یرتکد یوجشناد
یراس .ناریا ،ناردنزام ،
هدیکچ میظنت هب زاین ،یناویح نیئتورپ دیلوت و تاناویح ییاذغ تاجایتحا نیمأت روظنم هب
ۀریج و لداعتم ۀمانرب یم یحیحص ییاذغ نیا هک دش اب
رب دوخ عوضوم ۀیاپ
ناکما یذغم داوم نییعت و هیزجت قیرط زا و هدوب راوتسا هفولع ییاذغ داوم زا یتسرد تخانش .تسا ریذپ
رضاح شهوژپ
و یسررب فده اب ۀسیاقم
تیفیک ۀفولع 7 ۀنوگ لماش رتش یارچ دروم یهایگ Nitraria schoberi
، Smirnovia iranica ،
Seidlitzia
rosmarinous ،
Stipagrostis plumosa ،
Astragalus squarrosus ،
Alhaji persarum و
Zygophyllum eichwaldii
، ریوک عتارم رد
ود رد باجنرم ۀلحرم
صخاش روظنم نیا هب .دش ماجنا یهدرذب و یش یور دش ر ،یمس یلوباتم یژرنا ،ماخ نیئتورپ یاه
ۀدام ،کش خ ۀدام
لباق کشخ ،مضه
ۀراوید یمه زا یراع یلولس تحت میدس و نژورتین ،میساتپ ،رفسف ،زلولس
ۀیزجت داد ناشن جیاتن .دنتفرگ رارق ییایمیش
صخااااش رثا هک ب رد هفولع تیفیک یاه
زا مادک ره نی 7
ینعم فلاتخا یرامآ رظن زا یکیژولونف لحارم نینچمه و هنوگ اااس رد راد
1
رد .دنتش اد دص رد ۀمه
هنوگ ،ماخ نیئتورپ نازیم زا ،هایگ غولب و دش ر لحارم تفرش یپ اب اه نازیم رب و هتس اک رفس ف و یمس یلوباتم یژرنا
ۀدام و کش خ ۀراوید یمه زا یراع یلولس هدوزفا زلولس
.دش ۀنوگ هرق غاد ( N. schoberi )
( ماخ نیئتورپ نازیم نیرتش یب 51
/ 26 رد ار )
ۀلحرم و یشیور دشر ۀنوگ
نانشا ( S. rosmarinous )
( نیئتورپ نیرتمک 91
/ 3 رد ار ) ۀلحرم نینچمه .دنتشاد یهدرذب رد
ود ره ۀلحرم
،یکیژولونف مضه نازیم نیرتش یب
یریذپ ۀدام رد میدس و میساتپ ،یمس یلوباتم یژرنا ،کش خ ۀنوگ
نانشا تشاد دوجو و
نازیم نیرتش یب
رد رفسف و نژورتین ،ماخ نیئتورپ ۀنوگ
مد ( یواگ S. iranica )
.دش هدهاشم
ناگژاو دیلک :
میظنت ۀریج ییاذغ ، صخاش ،هفولع یفیک یاه ،باجنرم ریوک
لحارم ،هفولع تیفیک یکیژولونف
سامت هرامش :لوئسم هدنسیون * :
989125623033 +
Email: hrnaseri@ut.ac.ir
:بیوصت خیرات 23
/ 09 / 1397
ص 1109 - 1099
1 . همدقم
مهم زا یکی یگژیو نیرت
هنوگ یاه رد هک یهای گ یاه
متس یس وکا یلوص ا تیریدم افیا یگنر رپ شقن یعترم یاه
یم هن وگ ییاذغ شزرا و هف ولع تی فیک نییعت ،دن ک یاه
تااسا یعترم [
9 .]
نامز هب هجوت اب ماد جورخ و دورو یدنب
هب تیفیک تارییغت یاااسررب ،ارچ تیریدم ثحب رد عتارم
یکی هفولع هب ارچ راااسانم نامز نییعت رد مهم ناکرا زا
یم رام اااش دور
[ 26 .]
رد دوجوم ییاذغ داوم زا یهاگ آ
هف ولع ناه ای گ سرتاااسد رد هک یا
ماد ارچ رارق هدن نک
یم ب هدافتسا رد ،دریگ ه
شیپ ،اهنآ زا عقوم داوم دوبمک ینیب
ییاذغ و هی ذغ ت لم کم تاج ای تحا یبای زرا نینچمه ،یا
یم افیا یمهم شقن دنک
[ 32 ] . هنوگ ناکم رد یعترم یاه اه
نامز و هفولع تیفیک ،فلتخم یاه رد و هتش اد یتوافتم یا
هرود تااسا ریغتم تیفیک نیا نازیم فلتخم یااشیور یاه
[ 23 ، 27 و 39 ] . توافت و یتا تایااصوااصخ ی یحم یاه
هنوگ نیب
،فلتخم یاه توافتم ییاذغ شزرا هب رجنم رلغا
اه نآ رد یم دواااش [ 18 ] . هفولع ییاذغ یاوتحم زا یهاگآ
یماد تادیلوت یارب )نیئتورپ و یژرنا ،یندعم داوم ،ربیف(
دن راد تی مها [
35 .]
دااااصرد ناق قحم رل غا ،ور نیا زا
،ماخ نیئتورپ ۀدام
لباق کشخ و یمسیلوباتم یژرنا ،مضه
رد لولحمان فایلا ۀدنیواااش
ناونع هب ار یرنخ و یدیاااسا
مهم صخاااش نیرت رارق هدافتااسا دروم هفولع تیفیک یاه
یم دنهد [ 5 و 16 .]
،ماخ نیئتورپ دااصرد شهاک ۀدام
لباق کااشخ و مااضه
شیازفا و یمسیلوباتم یژرنا وADF
لولحمان فایلا(NDF
رد ۀدنیوااش مه )یرنخ و یدیااسا
لحارم تفرااشیپ اب نامز
هنوگ رد شیور یهایگ فلتخم یاه
هتفای رد زا یرایاسب یاه
تسا هدش شرازگ ناققحم [
8 و 10 ].
[ 23 ،]
دنتشاد راهظا
هک ۀلحرم تیفیک رب داااشر ۀفولع
ینعم رثا ناهایگ یراد
هب ،دراد تی فیک هک یروط ۀف ولع
هن وگ ود رد فلتخم یاه
ۀلحرم لحارم تفرااشیپ اب و هدوبن ناااسکی رگیدکی اب دااشر یژرنا رادقم و ماخ نیئتورپ داااصرد شهاک رثا رد ،داااشر
تیفیک زا ،یمااسیلوباتم ۀفولع
یم هتااساک اهنآ نیا رب .دوااش
هنوگ سااااسا داااشر لیاوا رد یهایگ یاه
اب تیفیک نیرتلا .دن راد ار هف ولع
رد نییعت شزرا و ییای میاااش تاب یکرت
هیذغت یا ش هایگ رو دنس پ (
Suaeda fruticosa
هایس و ) روش
(
Salsola vermicolata
هس رد ) ۀلحرم
،یشیور یکیژولونف
یهدرذب و یهدلگ
، دااش هداد ناااشن تفرااشیپ هک
ۀلحرم
یازجا شیازفا هجیتن رد و داااشر ۀراوید
رجوم یلولاااس
ینعم شهاک هیذغت شزرا رد راد
هنوگ یا یم قوف یاه .دوش
یم هیااصوت هجیتن رد رد ناهایگ نیا دوااش
ۀلحرم یااشیور
هیذغت شزرا زا هک دنواااش هدافتاااسا ماد فیلعت یارب یا
بول م دنتااسه رادروخرب یرت [
3 .]
رد یااشهوژپ یور رب
راه چ ییاذغ شزرا و ییای میاااش ری کرت تارییغت ۀن وگ
هتوب هس رد دنسپروش یا ۀلحرم
عتارم رد یکیژولونف دشر
کارا دش صخش م هک
ۀنوگ هرق یاراد غاد نازیم نیرتش یب
رد ماخ نیئتورپ ۀلحرم
( یشیور 42
/ 32 نیرتشیب ،)دصرد
دص رد ۀدام لباق کش خ ( مض ه
16 / 79 نازیم نیرتش یب ،)
( یمااسیلوباتم یژرنا 45
/ 11 دااصرد نیرتااشیب ،)لوژاگم
دوب هفولع یبسن شزرا نازیم نیرتشیب و رفسف [
2 .]
جیاتن
ی فیک و ییاذغ شزرا یور رب هع لا م ت
ۀف ولع 8 ۀن وگ
هیکرت رد دنسپروش و یکیژولونف لحارم هک داد ناشن
ۀنوگ
رد یهای گ ۀم ه
ینعم یاراد اه رام یت اااس رد یراد
1
دندوب دص رد [
39 .]
رد دیلوت نازیم نیرتش یب هچرگا ۀنوگ
Salsola dendroides
شزرا نیرتااشیب اما دااش هدهاااشم
هاانوگ هااب قلعتم ییاذااغ یاااه
Suaeda microphylla
و
Salicornia europaea
صخاش نیب زا نینچمه .دوب یاه
،ماخ نیئتورپ ،هفولع تیفیک ۀدام
لباق کشخ یژرنا ،مضه
لباق ،تفای شهاک هایگ غولب اب یمس یلوباتم یژرنا و مض ه
رد لولحمان فایلا هک یلاح رد ۀدنیوش
و یرنخ و یدیس ا
تفای شیازفا نینگیل [
39 .]
تی فیک و ییاذغ شزرا نییعت تی مها رب هولاع ۀف ولع
هنوگ یهایگ ششوپ عون ندوب رسانتم ،یعترم فلتخم یاه
هنوگ زا هدننک هدافتااسا ماد سنج و عون اب عتارم یفلع یاه
ماد رس انم عاونا زا یکی .تس ا تیمها زئاح رایس ب ،دوجوم همین و کش خ قطانم یارب کش خ
تس ا رتش [
43 .]
یگژیو
رص حنم هب ماد رگید هب تبس ن ار نآ هک رتش درف یلها یاه
متسیسوکا تخس طیارش و امرگ لمحت ،هتخاس زیامتم یاه
تسا ینابایب کشخ [
43 .]
تیمک هک کشخ لوصف یط رد
یم شهاک هف ولع تی فیک و هی ذغ ت رات فر لی لد هب ،دب ای
یا
یرترب و یباخ تنا تم اااسق هب ندی اااسر رد اهرتاااش
یاه
لباق مضه هتوب رت زا بانتجا ییاناوت اهنآ ،رتگرزب ناتخرد و اه
فرص م لع ۀفو یفرط زا .دنراد لاس رس ارس رد ار بوغرمان
زا طقف ارچ هب روبجم اهرتااش رگا هک هدااش صخااشم ۀفولع
دنوااش راگزاااس دوجوم طیارااش اب ات دنرداق ،دنوااش بوغرمان [ 35 ] ناهایگ یخرب هب تبس ن اهرتش ،تادهاش م ساس ا رب .
رادراخ ۀقلاع یم ناشن یصاخ نامه .دنهد
صخشم هک روط
یارب اهرتش هدش یمن هیذغت هایگ کی زا ینلاوط تدم
دننک
[ 21 ] یگژیو . رداق ار اهنآ رتش یکیژولویزیف و یکیموتانآ یاه
یم هرود یط ات دزاااس و ریقف ییارچ طیارااش ،یکااشخ یاه
دیلوت و دننک لرمدیلوت و یگدنز یبوخ هب فیعااض تیریدم دنشاب هتشاد ریش و تشوگ [
30 ] . هک هداد ناشن تاشرازگ
رم تیعاااضو اهرتاااش دوبهب نآ رتهب لرتنک قیرط زا ار عتا
یم دناشخب [ 29 .]
میژر اب یراگزااس مک ییاذغ یاه
نیئتورپ
یگژیو رگید زا هروا بذجزاب قیرط زا درف هب راااصحنم یاه
تاااسا رتاااش [
30 ] ،رتاااش راتفر نییعت روظنم هب یقیقحت .
تیفیک و ییاذغ میژر یجرت ۀفولع
ماجنا نآ دش
تادهاشم .
لحم هب رتش تش گزاب و ارچ یارب وجتس ج نامز تدم نیب اهرتش عومجم رد .تفرگ ماجنا یرادهگن 21
ۀنوگ ار یهایگ
و کشخ لصف یط رد 30
باختنا بوطرم لصف رد ار هنوگ
،طس وتم روط هب .دندرک 79
/ 0 لص ف رد اهرتش ییاذغ میژر
و کشخ 83
/ 0 ناهایگ لماش بوطرم لصف رد نآ ۀلاسدنچ
وچ و یب 10 ریترت هب ،دنتشاد ار ناحجر نیرتشیب هک هنوگ
87 / 0 و کش خ لص ف رد ار هیذغت نامز 80
/ 0 نامز دص رد
دنداد صاصتخا دوخ هب بوطرم لصف رد ار هیذغت [
20 ].
ب ،ناریا ینابایب عتارم ه
یااضارا صوااصخ ۀیااشاح
و اهریوک
هلاچ دیلوت یاراد هک دنتس ه یناهایگ زا هدیش وپ ،یلخاد یاه
ۀفولع
ًاتبااسن ییاذغ شزرا و لااب تیریدم اب و دنتااسه بوخ
یم یحااص نیمأت رد ار یمهم شقن دنناوت
ۀفولع کبااس ماد
ناتس مز و زییاپ لوص ف رد )رتش ( نیگنس و )زب و دنفس وگ(
دنشاب هتشاد [
1 ] . ۀعلا م ییاذغ شزرا نییعت فده اب رضاح
و ۀااااسیاق م تی فیک
ۀف ولع هن وگ میژر رد راااضاح یاه
( رتاااش ییاذغ
Nitraria schoberi
،
Smirnovia iranica
،
Seidlitzia rosmarinous
،
Stipagrostis plumosa
،
Astragalus squarrosus
،
Alhaji persarum
و
Zygophyllum eichwaldii
ریوک رد دشر فلتخم لحارم رد )
زا لص اح جیاتن هک تس ا یهیدب .تس ا هتفرگ ماجنا باجنرم یم شهوژپ نیا ییارچ لاااصف نامز نیرتهب نییعت رد دناوت
تیفیک ساس ا رب ارچ دنیارف تیریدم و رتش ۀنیهب
زا کی ره
هنوگ .دشاب تیمها زئاح رایسب هعلا م دروم یاه
2 شور . یسانش
دودح ادتبا ۀق نم
،ماد روضح ساسا رب رتش فیلعت دروم
و نارادماد زا شاااسرپ ،یاااسرتاااسد هار ۀرادا
یعیبط عبانم
آ ناتااسرهااش .دااش صخااشم لگدیب و نار
ۀق نم تااشادرب
هنومن تحااااسم هب اه 5410
ییایفارغج لوط نیب و راتکه
570969 ااات
580851 ییااایفارغج غرع و یقراااش رتم
3791624 ات
3798905 یانبم رد یلامش غرع رتم
UTM
هاااصرع نیا .دراد رارق دنچ کچوک شخب کی زج هب
یراتکه
،تاینرتس م
ًاتدمع یاراد رد و هدوب یعترم یربراک ۀص رع
نآ
ناوراک تانق تاااسد هاچ نینچمه و باجنرم یاراااس
هب نک
هلگ راهظا هب انب و دنراد رارق رتش راوخش بآ ناونع دودح ،نراد
650 ات 1000 یم فیلعت هق نم نیا رد رتاااش رفن دنواااش
( ۀدودحم هنومن ناوراک لحم و یرادرب هاچ و باجنرم یاراااس
تسد لکش رد نک 1
یامن هق نم نیا رد .)تسا هدش هداد ش
تی فولاه زا یعونت ران ک رد اه
ۀچ ای رد هن وگ ات کم ن
یاه
نش لیبنکس ا تس ود (
Calligonum comosum
) یس ن و
(
Stipagrostis plumosa
) تلع هب و تااسا هدهاااشم لباق
ماد ریاااس یارچ ناکما ،دایز یامرگ و بآ نییاپ تیفیک اه
تاعلاطا سااااسا رب .درادن دوجو واگ ای دنفاااسوگ ریظن ،لگدیب و نارآ هاگتس یا یس انش اوه ۀدودحم
هعلا م دروم
شراب نیگنای م یاراد 8
/ 108 یلیم یام د نیگنای م و رتم
هنلاااااس 3
/ 19 ۀجرد یتنااااس سااااسا رب هک تاااسا دارگ
هق بط ،نترام ود یدن ب هن ومن ۀق نم
قطان م ءزج یرادرب
بوسحم درس کشخارف یم
.دوش
لکش 1 . ۀدودحم هنومن رد رتش فیلعت دروم یرادرب ۀقطنم
لگدیب و نارآ ناتسرهش باجنرم ریوک
هنومن روظنم هب شس رپ و یلحم یس ررب نمض ،یرادرب
نارادماد زا ۀق نم
رد دوجوم رلاغ ماد شیاپ و باجنرم
هنوگ ،)رتاااش( هق نم دنداااش نییعت ارچ دروم مهم یاه
لودج(
1 هنوگ ییاسانش زا سپ .) هنومن هب مادقا ،اه
یرادرب
هنوگ هاگاااشیور ادتبا هک ریترت نیدب .داااش اهنآ زا رد اه
ۀودحم لاااصافدح رد فیلعت دروم ۀعلق
هاچ ات باجنرم
تس د تکس نارت کی رارقتس ا اب سپس و دش صخش م نک
رازه یفدااااصت رتم
رد ازجم لک اااش هب هن وگ ره یارب ی کیتامتاااسیاااس لاااصاوف هب و هاگاااشیور
200 ،یرتم
کاایدزن تااهج تااکاااسنارت یور هاا قن هااب هاایاااپ نیرت
هن ومن هن ومن عومجم رد .دی درگ باخ تنا یرادرب اب یرادرب
ود رد یراج لاس دیلوت زا رارکت جنپ ۀرود
و شیور یادتبا
ن ،تش ادرب زا هلحرم ره رد .تفرگ تروص یهدرذب هنوم
اه
ساسح یوزارت اب تشادرب زا سپ هلصافلاب ت
زو ی سپس و ن
.دندش لقتنم هاگشیامزآ هب یدعب لحارم یارب
لودج 1 . هنومن و یژولونف لحارم هنوگ یرادرب
رد رتش فیلعت دروم یاه ۀقطنم
باجنرم
فیدر یهایگ ۀنوگ
هنوگ دک یهایگ ۀریت
یشیور دشر یهدرذب
1 هرق
( غاد L schoberi Nitraria
) S1
Zygophyllaceae نیدرورف
دادرم
2 مد
( یواگ Smirnovia iranica Bunge )
S2 Fabaceae
نیدرورف دادرخ
3 ( رتن
Astragalus squarrosus Bunge )
S3 Fabaceae
تشهبیدرا ریت
4 ( یسن Stipagrostis plumosa Munro ex T.Anderson )
S4 Poaceae
تشهبیدرا ریت
5 ( چیق
Zygophyllum eichwaldii C.A.Mey )
S5 Zygophyllaceae
نیدرورف ریت
6 ( رتشراخ
Alhagi persarum Boiss. & Buhse )
S6 Fabaceae
تشهبیدرا دادرم
7 ( نانشا
Seidlitzia rosmarinus Ehrenb. ex Boiss S7
Chenopodiaceae تشهبیدرا
رویرهش
1.2 . هزادنا تیفیک تایوووصووووصخ یریگ ۀفولع
هنوگ یهایگ یاه داااصرد ،هفولع تیفیک یاااسررب تهج قیقحت نیا رد
ۀدام ( کااااشخ ( ماخ نیئتورپ ،)DM
،)CP دااااصرد مضه
یریذپ ۀدام ( کشخ ،)DMD
ۀراوید زا یراع یلولس
یمه ( زلولااس ( یمااسیلوباتم یژرنا ،)ADF
نازیم ،)ME
( تزا ( رفااسف ،)N ( میااساتپ ،)P
( میدااس و )K ود رد )Na
ۀرود هزادنا یهدرذب و یشیور .دندش یریگ
هزادن ا یارب یریگ
ۀدام زا دع ب هلحرم ره رد کاااشخ
هنومن ،هاگشیامزآ هب لاقتنا تدم هب اه
24 اب نوآ رد تعاس
یامد 80 یتناس هجرد هنومن سپس و دنتفرگ رارق دارگ
اه
ًاددجم اااسا رب و نزو س
ۀ بار ( 1 دااصرد ) ۀدام
کااشخ
( .دش هبساحم )DM
ۀ بار ( 1 𝐷𝑀 =𝐷𝑤 )
𝐹𝑤∗ 100
تهج ۀبس احم هئارا لمعلاروتس د ساس ا رب ،اهرتماراپ
طس وت هدش ( AOAC
1995 هک روظنم نیدب .دش لمع )
یارب ۀبس احم ( ماخ نیئتورپ
هب نژورتین دص رد ادتبا )CP
زا هدافتسا اب سپس و دیدرگ هبساحم لادلجک شور ۀ بار
( 2 .دمآ تسدب ماخ نیئتورپ نازیم )
ۀ بار ( 2 )
𝐶𝑃 = 𝑁 ∗ 6.25
ۀراوید یمه زا یراع یلولس ( زلولس
گب شور اب )ADF
لولحم زا هدافتسا اب و ۀدنیوش
دصرد و دمآ تسدب یدیسا
ۀدام لومرف سااااسا رب زین کاااشخ ناراک مه و Oddy
( 1993 هب هجوت اب ) ۀ بار
( 3 .دش دروآرب )
ۀ بار ( 3 )
𝑁 = 2.626% 𝐴𝐷𝐹 = 83.58 − 0.824% 𝐷𝐷𝑀
مرگولیک کی رد یماااسیلوبات م یژرنا رادق م ۀف ولع
( کااااشخ شور ساااااسا رب )ME
Belyea ناراک مه و
( 1993 و ) اب زا هدافتسا ۀ بار
( 4 .دش هبساحم )
ۀ بار ( 4 )
−2 𝐷𝐷𝑀 = 0.17% 𝑀𝐸
هزادنا یارب رفاااسف ریداقم یریگ
شور ،هایگ رد دوجوم
هب کااشخ رتااسکاخ شور زا هدافتااسا اب و دااش هتفرگ راک
جوم لوط رد یرتموتفورتکپسا 450
بذج ریداقم ،رتمونان
ًاتیاهن و دش هبساحم رفسف نازیم [
18 ] نازیم نییعت یارب .
شور زین میساتپ و میدس ۀیهت
کش خ رتس کاخ زا هراصع
ًاتیاهن و دااش هتفرگ راک هب رتموتف میلف هاگتااسد اب تئارق
تفرگ ماجنا [
29 ].
2.2 . هداد لیلحت و هیزجت اه
هداد لی لحت و هی زجت ته ج هت یلام رن نومزآ ادت با اه
هداد یاربK-S و اه
سپاااس سنایراو ینگمه
طیحم رد اه
مرن یرازفا ۀخسن 20 فلاتخا نییعت یارب .دش ماجناSPSS
یس ررب دروم یاهرتماراپ یرامآ
، رلاق رد لیروتکاف شیامزآ
ًلاماک حرط ( یفداااصت
)CRD ماجنا ًاتیاهن و تهج ۀااسیاقم
نیگنایم اه هب نکناد نومزآ ، .دش هتفرگ راک
3 جیاتن .
جیاتن ۀیزجت صخااش ریداقم سنایراو هفولع تیفیک یاه
هنوگ لودج رد یسررب دروم یاه 2
اب .تسا هدش هئارا هجوت
،هنوگ یلااصا تارثا ،جیاتن هب ۀلحرم
لباقتم رثا و یکیژولونف
* هنوگ ۀلحرم رب دش ر صخاش ریداقم نیگنایم تیفیک یاه
س رد هفولع 1
ینعم دصرد .دندش راد
صخااااش و ییایمیاااش ریکرت رد فلاتخا دروم یاه
هنوگ رد هعلا م لودج رد اه
3 .تااسا هدااش هداد شیامن
زا لاااصاح جیاتن ۀیزجت
یمامت رد هک داد نااااشن سنایراو
هنوگ زا تفرااشیپ اب اه ۀلحرم
غولب اب و یهدرذب هب یااشیور
گ صخاش های یاه
ۀدام ( کش خ رد لولحمان فایلا و )DM
ۀدنیوااش ( یدیااسا
صخاااش و هتفای شیازفا )ADF یاه
مضه ،یمسیلوباتم یژرنا ،ماخ نیئتورپ یریذپ
ۀدام کشخ
هب هجوت اب نینچمه .دنداد ناااشن دوخ زا شهاک رفااسف و ود ره ۀلحرم یلاحرد ،یکیژولونف نازیم نیرتااشیب هک
ۀدام
لباق کشخ ا ،مضه
رد میدس و میساتپ ،یمسیلوباتم یژرن
ۀنوگ Seidlitzia rosmarinous نیرتش یب ،تش اد دوجو
رد رف اااسف و نژورت ی ن ،ماااخ نی ئ تورپ نازی م ۀاانوگ
Smirnovia iranica لودج( دش هدهاشم
3 .)
هن وگ لب اق تم تارثا هب طوبرم لودج رد و اه
ۀل حرم
هدروآ یسررب دروم یاهرتماراپ ریداقم نیگنایم ،دشر هدش
لودج( تس ا 4
یم ناش ن جیاتن .) رد هک دهد
ۀلحرم دش ر
نیرتاااشیب ،یاااشیور ماااخ نیئتورپ نازیم نیرتمک و
هب هب طوبرم ری ترت ۀن وگ
Nitraria schoberi (
51 / 26
و )داااصرد Seidlitzia rosmarinous
( 56 / 8 ،)داااصرد
نازیم نیرتمک و نیرتشیب ۀدام
هب قلعتم ریترت هب کشخ
ۀاانوااگ persarum
Alhaji ( 44 / 92 و )داااااصرد
Stipagrostis plumosa (
64 / 37 نیرتاااشیب ،)داااصرد
( یمس یلوباتم یژرنا نازیم 24
/ 8 مرگولیک رد لوژاگم ۀدام
و )کش خ ۀدام
لباق کش خ ( مض ه
28 / 60 طوبرم )دص رد
هااب Seidlitzia rosmarinous یژرنا نازیم نیرتمک و
( یمااسیلوباتم 08
/ 2 مرگولیک رد لوژاگم ۀدام
و )کااشخ
ۀدام لباق کاااشخ ( ماااضه
03 / 24 هب طوبرم )داااصرد
Nitraria schoberi فایلا رادقم نیرتمک و نیرتاااشیب ،
رد لولحمااان ۀداانیواااش
قلعتم راایترت هااب یداایاااسا
هااب ۀاانوااگ Nitraria schoberi (
78 / 85 و )دااااصرد
Seidlitzia rosmarinous (
64 / 32 و نیرتش یب ،)دص رد
هااب قلعتم راایترت هااب نژورتین نازیم نیرتمک ۀاانوگ
Nitraria schoberi (
24 / 4 و )دااااصرد Seidlitzia
rosmarinous (
37 / 1 نازیم نیرتمک و نیرتش یب ،)دص رد
هب طوبرم ری ترت هب رفاااسف Astragalus squarrosus
( 18 / 7 و )دااااصرد Seidlitzia rosmarinous
( 04 / 1
نیرتمک و نیرتشیب ،)دصرد قلعتم ریترت هب میساتپ رادقم
هاااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااب Seidlitzia rosmarinous (
402 یلیم )مرگولیک رد مرگ
و Zygophyllum eichwaldii (
44 / 30 یل ی م رد مرگ
و )مرگولیک هب میداااس نازیم نیرتمک و نیرتاااشیب
ریترت
هب طوبرم Seidlitzia rosmarinous
( 42 / 1484 یلیم مرگ
و )مرگولیک رد Smirnovia iranica
( 89 / 52 یلیم رد مرگ
لودج( تسا )مرگولیک 4
.)
رد ۀلحرم نازیم نیرتاااشیب ،یهدرذب ۀدام
کاااشخ
لباق ( مااضه 45 / 57 ( یمااسیلوباتم یژرنا ،)دااصرد 76
/ 7
مرگولیک رد لوژاگم ۀدام
( میداااس و )کاااشخ 20
/ 1099
یاالاایاام هااب قاالااعااتاام )مرااگواالاایااک رد مرااگ
ۀاانوااگ
Seidlitzia rosmarinous نیئتورپ نازیم نیرتاااشیب ،
( ماخ 17 / 19 ( نژورتین ،)دااصرد 06
/ 3 رفااسف و )دااصرد
( 98 / 2 رد هب طوبرم )داااص ۀنوگ
Smirnovia iranica و
رد لولحمان فایلا نازیم نیرتشیب ۀدنیوش
( یدیسا 60
/ 89
( میااساتپ و )دااصرد 172
یلیم هب قلعتم )مرگولیک رد مرگ
ۀنوگ Nitraria schoberi لودج( تسا
4 .)
لودج 2 . هفولع یفیک تایصوصخ سنایراو زیلانآ جیاتن هنوگ رد
هعلاطم دروم یاه
تاعبرم نیگنایم هجرد
یدازآ رییغت عبانم
Na K P N ME ADF DMD CP DM
270 / 2706298 *
*
720 / 66399 *
* 19/377** 7/226** 53/101** 3265/490*
*
393 / 1837 *
*
256 /
282 *
* 1649/244** 6 یهایگ ۀنوگ
561 /
86983 ** 1/922ns 127/087*
*
237 /
34 *
* 19/935** 174/938*
* 689/788** 1337/366*
*
047 / 17057 *
* 1 نامز
309 /
50895 ** 43895/986*
* 10/027** 1/617** 1/137** 23/953** 39/335** 63/168** 940/283** 6 نامز *یهایگ ۀنوگ 011
/
1260 97/635 0/090 0/040 0/149 7/209 5/168 1/562 7/191 56 هابتشا
ینعم مدعns
یراد
( No significant
** ،)
ینعم س رد یراد 1
%
لودج 3 . جیاتن ۀسیاقم ا یفیک تایصوصخ هداس نیگنایم هزادن
هنوگ رد هدش یریگ هعلاطم دروم یاه
تافص نیگنایم
یهایگ ۀنوگ
Na K P N ME ADF DMD CP DM
64 /
889 b 101/79 b 3/55 c 2/87 b 1/20 f 87/69 a 18/86 f 17/94 b 56/81 e Nitraria schoberi 55
/
32 c 40/87 e 4/66 a 3/37 a 5/17 c 60/95 d 42/22 c 21/10 a 68/64 b Smirnovia iranica 92
/
52 c 54/64 d 4/24 b 2/08 d 4/19 d 63/89 c 36/40 d 13/02 d 67/42 b Astragalus squarrosus 35
/
58 c 44/52 e 2/62 e 1/39 e 3/90 d 63/69 c 34/74 d 8/68 e 63/63 c Stipagrostis plumosa 35
/
58 c 73/82 c 2/94 d 2/30 c 1/93 e 80/69 b 23/15 e 14/43 c 59/99 d Zygophyllum eichwaldii 02
/
56 c 29/42 f 1/41 f 1/50 e 5/72 b 51/10 e 45/42 b 9/41 e 92/67 a Alhaji persarum 81
/
1291 a 263/50 a 0/89 g 0/99 f 8 a 33/17 f 58/86 a 6/23 f 54/03 f Seidlitzia rosmarinus
نامز 77
/
383 87/10 4/25 2/77 4/84 61/44 40/23 17/34 50/56 یشیور
27 /
313 86/77 1/55 1/37 3/77 64/60 33/96 8/60 81/78 یهدرذب
لودج 4 . هعلاطم دروم تافص لباقتم تارثا نیگنایم
تافص نیگنایم رامیت
Na K P N ME ADF DMD CP DM
99 /
±888 20 /
8 0/30±31/58 0/31±5/77 0/07±4/24 0/02±2/08 0/11±85/78 0/16±24/03 0/43±26/51 2/28±42/12 S1T1 30
/
±890 24 /
28 4/06±172 0/01±1/33 0/04±1/50 0/08±0/32 0/50±89/60 0/48±13/69 0/26±9/38 0/99±71/50 S1T2 89
/ 52 50± /
1 0/46±38/34 0/30±6/33 0/04±3/68 0/09±5/48 0/73±59/76 0/53±44/01 0/28±23/02 1±45/52 S2T1 22
/ 12 05± /
2 1/53±43/40 0/16±2/98 0/14±3/06 0/12±4/87 0/50±62/14 0/72±40/43 0/92±19/17 0/51±91/76 S2T2 11
/
±94 92 /
0 0/18±43/28 0/12±7/18 0/05±2/96 0/10±4/74 0/65±62/78 0/60±39/64 0/33±18/55 1/68±43/12 S3T1 73
/ 11 15± /
1 7/64±66 0/03±1/29 0/05±1/20 0/18±3/64 1/18±65 1/05±33/16 0/32±7/48 0/31±91/72 S3T2 69
/
±54 74 /
2 0/47±30/64 0/05±3/78 0/01±2/11 0/008±4/85 0/08±59/20 0/04±40/34 0/10±13/18 1/46±37/64 S4T1 01
/ 62 75± /
1 6/03±58/40 0/03±1/45 0/04±0/67 0/15±2/95 1/02±68/18 0/87±29/15 0/25±4/18 0/27±89/62 S4T2 69
/ 54 74± /
2 0/42±30/44 0/02±3/85 0/02±3/25 0/07±2/67 0/56±78/46 0/46±27/47 0/12±20/33 2/10±45/38 S5T1 01
/ 62 75± /
1 5/59±117/20 0/05±2/04 0/24±1/36 0/22±1/20 1/44±82/92 1/34±18/83 1/55±8/52 1±74/60 S5T2 62
/
±56 42 /
1 1/52±33/44 0/09±1/79 0/08±1/80 0/40±5/79 2/88±51/50 2/36±45/87 0/54±11/25 0/17±92/44 S6T1 43
/ 55 14± /
3 1/07±25/40 0/02±1/03 0/04±1/21 0/24±5/64 1/79±50/71 1/42±44/98 0/25±7/58 0/67±92/90 S6T2 42
/
±1484 21 /
50 4/89±402 0/01±1/04 0/04±1/37 0/13±8/24 0/94±32/64 0/77±60/28 0/28±8/56 0/50±47/70 S7T1 20
/ 1099 98± /
9 10±125 0/02±0/75 0/01±0/62 0/16±7/76 1/17±33/70 0/96±57/45 0/06±3/91 1/16±60/36 S7T2 S1-S7 هنوگ رگنایب : ،یهایگ یاه
T1-T2 یکیژولونف لحارم :
4 هجیتن و ثحب . یریگ
رد ۀعلا م صخاااش ،رااضاح نیب رد هفولع تیفیک یاه
هنوگ ینعم فلاتخا یاراد یااسررب دروم یاه .دندوب یراد
اب
نازیم نیرتشیب ،دشر لحارم هجوت ۀدام
لباق کشخ ،مضه
رد میدااااس و میاااساااتپ ،یماااسیلوباااتم یژرنا ۀاانوگ
Seidlitzia rosmarinous
،ماخ نیئتورپ نازیم نیرتشیب و
ااسف و نژورتین رد رف
ۀنوگ
Smirnovia iranica
هدهاااشم
دااش [ 13 .]
یژرنا نازیم نیرتااشیب زین رگید یااشهوژپ رد
مااااضه و یاامااااسیاالوااباااتاام رد یراایذااپ
ۀاانوااگ
Seidlitzia rosmarinous
داایدرگ هدااهاااااشم [
6 ] . رد
هع لا م یا هف ولع ناه ای گ یخرب ییاذغ شزرا یور رب یا
ناری ا یزک رم شخ ب رد رت ااااش یارچ دروم
، ۀاانوگ
Seidlitzia rosmarinus
نیب رد هدزای ۀنوگ ،راااضاح ۀبتر
هب یکاروخااشوخ ثیح زا ار موااس دوب هداد صاااصتخا دوخ
[ 40 ].
جیاتن یاااسررب ن یخرب یور
موب یاهزای و یتخاناااش
هرهب یگنوگچ زا یرو
ۀاانوگ
Seidlitzia rosmarinus
رد
ایگ نیا هک داد نااشن دزی ناتاسا ینابایب یاضارا هب ه
یبوخ
دروم یم عقاو رتش یارچ هب ،دوش
یناحجر شزرا هک یروط
زا سپ دازآ یارچ رد نآ ۀاانوگ
رد غااات ۀاابتر
رارق مود
یم ان چ .دریگ هب های گ نیا هفولع هچ ن
رد زین یتاااسد روط
اراد ار ییلااب ییاذغ تیحجرا ،دواش هداد رارق رتاش رایتخا دوب دهاوخ [
14 ] . [ 43 ،]
نیب رد تاااشه هنوگ زا هورگ
یاه
یا ،یهای گ رد ار های گ ن
ۀب تر و مود [ 36 ] عومجم زا زین
هدزاود ۀنوگ یهایگ ۀبتر .دندرک شرازگ نآ یارب ار موس
،قیقحت نیا رد ۀن وگ
هرق نازیم نیرتاااشیب یاراد غاد
رد ماخ نیئتورپ ۀلحرم
جیاتن اب هک تاااسا یاااشیور [
2 ]
مه .دراد ین اوخ هااعل ااا م رد
یور یا ۀاانوگ
هرق ،غاد
بوطرم لصف رد دنفسوگ و زب یارب هایگ نیا یکاروخشوخ دوب لااب ،بوطرم و کااشخ لااصف ود ره رد رتااش یارب و [ 21 .]
نیب فلاتخا ،دوجوم تادااهاااااشم ساااااسا رب صخااااش یم تیفیک یاه
یاوتحم توافت زا یاااشان دناوت
یکیتنژ یاهراتخاس و تفاب یژولوفروم ،ییایمیش ریکرت هنوگ ب هعلا م دروم یاه دااشا
[ 39 .]
طااسوت هباااشم جیاتن
تیفیک و ییاذغ ریداقم هک هداد شرازگ فلتخم ناققحم ۀفولع هنوگ ساااسا رب دنااسپروااش یاه م
ۀلحر و هنوگ ،غولب
تسا توافتم ،نآ یکیتنژ راتخاس هب هجوت اب هنوگ نآ مقر [ 12 و 31 ].
[ 19 ،]
ییایمیش یاوتحم هک دنتشاد راهظا زین
هنوگ هب تاااسا نکمم یهایگ یاه بذج لیلد
ییاذغ داوم
نآ عمجت و کاخ زا صاخ تفاب رد اه
.داااشاب توافتم اه
هنوگ رد هفولع تیفیک و ییاذغ یاوتحم هک یرگید لیلد اه
ًلاامتحا ،تااسا توافتم هب رب تبااسن فلاتخا زا یااشان
صخااااش ریداقم .تاااسا هقااااس و عتارم رد تیفیک یاه
هاگارچ و یهایگ ریکرت اب یدایز طابترا اه ۀلحرم
داااشر
.دراد هتفای هب هجوت اب صخااااش رتاااشیب ،شهوژپ یاه
یاه
هنوگ رد هفولع تیفیک لحارم تفرشیپ اب هعلا م دروم یاه
صخااااش .دن تفای شهاک یکیژولونف یاه
،ماخ نیئتورپ
مااضه و یمااسیلوباتم یژرنا یریذپ
ۀدام و شهاک کااشخ
رد لولحمان فایلا دص رد ۀدنیوش
دوخ زا شیازفا یدیس ا
دنداد ناااشن دراد تقبا م رگید ناققحم جیاتن اب هک
[ 23 ،
37 و 39 .]
صوصخ نیا رد شرازگ
هدش دشر لابند هب هک
تفاب نازیم ،هایگ رتاااشیب یماکحتاااسا و هدنرادهگن یاه
یم .دواااش تف اب نیا
ًات دم ع زین اه تاردی هوبرک زا
یاه
یمه ،زلولااس دننام ینامتخاااس لیکااشت نینگیل و زلولااس
هداااش اک اب نیاربانب ،دنا تباااسن شیازفا و هایگ نداااش لم
تاردیهوبرک و رتااشیب هایگ فایلا دااصرد ،ینامتخاااس یاه
مااضه نازیم یم مک نآ یریذپ
دوااش [ 26 ] رب یفرط زا .
یمیزنآ تیلاعف یاراد ،زتنسوتف یلص ا لحم ناونع هب هایگ تاردیهوبرک و هدوب یرتشیب ئتورپ و ینامتخاسریغ یاه
نی
هب ،دراد هقااس هب تباسن یرتاشیب ماخ نیئتورپ هک یروط
ًابیرقت نآ دااشر شیازفا اب نیاربانب .تااسا هقاااس ربارب ود
یم رتمک نآ نیئتورپ نازیم ،هایگ دواااش
[ 28 ] . لحارم رد
ۀیلوا رلغا و تاااسا بول م تیفیک یاراد هفولع ،داااشر عترم رد هدن نکارچ ماد یژرنا و ینیئتورپ زای ن یوگباوج
،داااشر ینایاپ لحارم رد یلو ،دوب دهاوخ تیفیک هفولع
یاااسررب .دراد یبول مان ریداق م نیب هک داد نااااشن اه
صخاااش دراد دوجو یگتااسبمه هفولع تیفیک یاه
[ 27 .]
ب ه و یمسیلوباتم یژرنا نازیم نیب لارم ناونع ۀدام
خ کش
لباق هنوگ مضه هب ،دش هدهاشم تبرم یگتسبمه اه
یروط
ماااضه هچره هک نازیم ،تف ای شیازفا هن وگ کی یریذپ
یژرنا دش رتشیب زین هنوگ نآ یمسیلوباتم هک
هتفای اب یاه
رگید ناققحم دراد تقبا م
[ 34 و 42 .]
درکلمع
ًامیقتااسم عتارم رد هدننکارچ ماد اب طابترا رد
ییاذغ شزرا و هفولع رادقم ۀفولع
یم سرتس د رد و دش اب
هیذغت یاوتحم زا یهاگآ ،یندعم داوم ،ربیف لرم هفولع یا
تیمها یماد تادیلوت یارب ،نیئتورپ و یمس یلوباتم یژرنا دراد [ 36 .]
نیا زا ور نااهاایگ هاک هاتکن نیا هاب هاجوت
اهایگ رگید و دنااسپروااش شخب دنرداق یروااش هب مواقم ن
لباق زا یهجوت ۀمانرب
اهرتش و اهزب ،نادنفسوگ یهدکاروخ
هن وگ یخرب و تای ح یاه
شحو و کااااشخ یحاون رد ار
همین هب کاااشخ نیمأت نیئتورپ و یندعم داوم رظن زا هژیو
تااسا تیمها زئاح ،دننک [
22 .]
ناااشن قیقحت نیا جیاتن
ینعم فلاتخا هااک داد و یکیژولونف لااحارم نیب یراد
هن وگ هف ولع تی مک یتقو .دراد دوجو یبای زرا دروم یاه
،تاااسا رظندم ۀلحرم
راااسانم یهدرذب رب هلحرم نیرت
یا
یم حر م ماد یارچ لحارم ،هفولع تیفیک هب هجوت اب .دوش
ۀیلوا اب هس یاقم رد یش یور ۀلحرم
شزرا اب هفولع یهدرذب
یم دیلوت یرتلااب ییاذغ هنوگ مامت .دننک
یس ررب دروم یاه
هب هک یم داااشر هق نم نیا رد یعیبط روط داق دننک
هب ر
لباق ریداقم نیمأت ربانب .دنتاااسه هفولع زا یهجوت
نیا ،نیا
هن وگ یم اه ب ار یمهم شقن دن ناوت ه
هف ولع عبان م ناونع یا
هاگاشیور رد نیزگیاج یدیلوت لیاسناتپ دوبمک اب هک ییاه
دنشاب هتشاد ،دنهجاوم [
40 .]
ییاذغ داوم ریثأت تح ت یماد تادی لوت هک ییاج نآ زا هب ندی اااسر یارب نیاربان ب ،دن راد رارق هف ولع رد دوجوم
یاب ،دیلوت ررکادح هنوگ باختنا اب د
ییاذغ شزرا اب ییاه
دایز نیرتهب نینچمه و داد شیازفا ار عتارم هفولع تیفیک ،
ۀلحرم یکیژولونف هب ،درک باختنا ماد یارچ یارب ار
یوحن
نآ رد هفولع ییاذغ داوم هک ۀلحرم
زاین یوگباوج ،داااشر
رد دوجوم ییاذغ داوم زا یهاگآ ،نیاربانب .دش اب ماد ییاذغ و هف ولع کی ژولونف فلتخم لح ارم رد نآ تارییغت
، رد
نییعت نازیم ۀافولع تایفرظ نینچمه و ماد زااین دروم
هاگارچ و عترم ییارچ درک دهاوخ کمک تیریدم هب
[ 8 .]
وخ تیفیک زا یهاگآ ،رتاااش طاااسوت هداااش باختنا کار
تیلاعف ژر تاحیجرت و یراتفر یاه کرد رد ،نآ ییاذغ می
هیذغت طباور هفولع اب رتش یا
ا تیمه دراد یدایز .
رد ،هجیتن هخااشراس نیب لباقتم طباور
نآ طیحم و رتاش یراوخ
، رد
یتیریدم یحااص تامیمااصت اختا یارب
دوبهب و شرورپ
تسا مهم رتش تادیلوت [
21 ] .
یرازگساپس
تدع اااااسم اب راااضاح شهوژپ ۀرادا
یعیبط عبان م
کاخ ،بآ هاگش یامزآ یراکمه و لگدیب و نارآ ناتس رهش هایگ و ۀدکاااشناد بانج و یعیبط عبانم
ااااضر رتکد یاقآ
هتفرگ ماجنا یرکاااش نیدب هک
ینادردق ناااشیا زا هلیااسو
یم .دوش
References
[1] Ahmadi, A., Gomarian, M. and Sanjari, M. (2013). Variations in forage quality of two halophyte species, Camphorosma monspeliaca and Limonium iranicum at three phenological stages. Journal of Rangeland Science, 3(3), 245-251.
[2] Ahmadi, A., Gomaryan, M., Toranjzar, H. and Ahmadloo, H. (2016). Changes in chemical composition and nutritive value of four halophyte shrubs at three phonological stages (Case study: marginal rangelands of Mighan playa).
Journal of Rangeland, 10(1), 41-52.
[3] Akbarian, H. and Yosefelahi, M. (2015). Determination of Salsola vermicolata and Suaeda fruticosa forage quality of Sistan region at different phenological stages. Research on Animal Production, 6(11), 92-101.
[4] AOAC. (1995). Official methods of analysis. AOACInternational, Washington DC, 1094 p.
[5] Arzani, H., Ahmadi, Z., Azarnivand, H. and Bihamta, M.R. (2010). Forage quality of three life for ms of rangeland species in semi arid and semi humid regions in different phonological stages. Desert, 15(2), 71-74.
[6] Arzani, H., Ghasemi Aryan, Y., Motamedi, J., Filekhesh, E. and Moaameri, M. (2013). Investigation of forage quality index of some range species and comparison with their critical levels for daily requirement of grazing animal in estepi rangelands of Sabzevar. Arid Biom Scientific and Research Journal, 3(1), 13-21.
[7] Arzani, H., Pouzesh, H., Motamedi, J., Mirakhorli, R. and Niknejad, S.A. (2012). Effects of phenological stages on forage quality of five rangeland species in semi-steppe rangeland of Jashlobar Semnan. Iranian Journal of Range and Desert Research, 19(3), 384-394.
[8] Arzani, H., Sadeghimanesh, M.R., Azarnivand, H., Asadian, G.H. and Shahriyari, E. (2008). Study of phonological stages effect on nutritive values of twelve species in Hamadan rangelands. Iranian Journal of Range and Desert Research, 15(1), 42-50.]
[9] Arzani, H., Torkan, J., Jafari, M., Jalili, A. and Nikkhah, A. (2001). Effects of phonological stages and ecological factors on forage quality of some range species. Iranian Journal of Agriculture Sciences, 32(2), 385-397.
[10] Asaadi, A.M. and Dadkhah, A.R. (2010). The study of forage quality of Haloxylon aphyllum and Eurotia ceratoides in different phenological stages. Research Journal of Biological Sciences, 5(7), 470-475.
[11] Ataşoglu, C., sahin, S., Canbolat, O. and Baytekin, H. (2010). The effect of harvest stage on the potential nutritive value of kermes oak (Quercus coccifera) leaves. Livestock Research for Rural Development, 22(2).
