علت کاویِ بحران هویت در معماری و شهرسازی معاصر ایران

6۳ 74 - 6۳ تاحفص

یزاسرهش و یرامعم رد تیوه نارحب ِیواک تلع شنک و شزرا ،شنیب هناگ هس رب دیک أت اب ناریا رصاعم

*یسیئر نانمدمحم

.ناریا ،مق ،مق هاگشناد ،یسدنهم و ینف هدکشناد ،یرامعم هورگ رایداتسا )۹۵/۱۰/۱۱ :ییاهن شریذپ خیرات ،۹۵/7/۲۱ :هلاقم تفایرد خیرات(

هدیکچ یددعتم تافیلأت ،نونک ات هــک تــسا یعوضوم »ناریا رصاعم یزاــسرهش و یرامعم رد تیوه نارــحب«

نیا اما دنا هتخادرپ هلئسم نیا قیداصم ِیدبلاک لیلحت هب اهنآ بلغا .تسا هدش هتشاگن نآ نوماریپ -فرژ فرص ِییاضف-یدبلاک یاه هزوح رد ناوتب ار نآ ِیبای هشیر و لیلحت هک تسین یا هلئسم ،مهم نارحب زورب أــشنم« هک تــسا نیا دهد یم لکــش ار شهوژپ نیا یلصا هلک اــش هک یــشسرپ .دومن یواک ذاختا نمض ،شسرپ نیا هب ییوگ خساپ یارب .»؟تسیچ ناریا رصاعم یزاسرهش و یرامعم رد تیوه شور زا ،اــه هداد یروآدرــگ ماــقم رد ،یــنید لوا تــسد نوــتم زا یرــیگ هرهب و یا هتــشر نایم یدرــکیور هدش هدافتسا یفیک یاوتحم لیلحت شور زا ،اه هداد یرواد و لیلحت ماقم رد و یا هناخباتک-یدانسا لیصا ندمت شلاچ رد یتــسیاب ار رکذلا قوف نارحب زا ییاــشگزمر ،شهوژپ نیا یاه هتفای قبط .تــسا رد .دومن یواک او )یداــحلا یندمت ناوــنع هب( برغ رــصاعم ندمت و )یهلا یــندمت ناوــنع هــب( یملاــسا هک ییاه کبــس و اه شنک یارب تیوه نارــحب زورب ،دراد توکلم رد هــشیر شیاه شزرا هــک یا هناماــس هب ،رگید ناــیب هب ؛تــسا موتحم یرما ،تــسا توکلم لباقم رد کــل ُم هــب ِندیــشخب تــلاصا ِلوــصحم و اه شنک اب نارــیا رصاعم یزاــسرهش و یرامعم ِیــشزرا و یــشنیب ِینابم بــسانت و سناجت مدع لــیلد .تشاد دهاوخ موادت نانچمه نارحب نیا ،ماظن نیا رد جیار یدبلاک یاه کبس

یدیلک یاه هژاو .ینید نوتم ،یزاسرهش و یرامعم ،تیوه نارحب ،نردم ندمت ،یهلا ندمت

.E-mail: m.raeesi@qom.ac.ir ،۰۲۵-۳۲۱۰۳۵۳6 :ربامن ،۰۲۵- ۳۲۱۰۳۵8۰ :نفلت*

۱۳۹۵ ناتسمز 4 هرامش ۲۱ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

همدقم

ندــمت تارــمث زا یــکی ،یملاــسا لــیصا یزاــسرهش و یراــمعم دیلوت و لاعتم یادخ هب نامیا و دیحوت رب ینتبم هک تسا یدیحوت هب برق رثک ادح هب ندیــسر یارب نامیا تقیقح اب بــسانتم مولع ینتبم ،یدبلاک طیحم هچنانچ .تسا هتفرگ لکش لاعتم یادخ رتسب دناوت یم ،دوش یحارط یزاسرهش و یرامعم عون نیا لوصا رب طیحم ،لاــح نیع رد ؛دــشاب ینید یاــه شزرا و تــیدوبع قــ ّقحت ی هلاحتسا یارب یرتسب هک دوش یحارط یعون هب دناوت یم یدبلاک یرامعم یاه کبــس بلغا رد ،لاثم یارب .ددرگ ینید یاهراجنه تروــص هــب نــکمم دــح اــت اه نامتخاــس نورد یاــضف ،رــصاعم و زاــب ی هناخزپــشآ نوــچمه یــیاهاضفزیر و دوــش یم هتخاــس زاــب تیاعر هــک تــسا یهیدب و تــسا جــیار ًلاــماک زاــب نمیــشن و نلاــس ییاه نامتخاــس نــینچ رد یملاــسا تادــ ّیقت و دودــح ،اــه شزرا .تــسا رتراوــشد بــتارم هــب یتنــس یاــه هنومن اــب هــسیاقم رد ناونع هب( نارــیا یملاــسا بلاقنا زا ههد دــنچ تــشذگ دوجو اــب تاــقیفوت یــخرب مــغر هــب و )یملاــسا یاــه هزومآ زا هــتفرگرب یــبلاقنا هب ناوت یمن نادــنچ ار نارــیا رصاعم یزاــسرهش و یرامعم ،یبــسن

لیلد هب هزورما هک ییاج ات ؛دومن بستنم یملاسا لیصا یاه شزرا یزاسرهش و یرامعم نیا قیداصم یخرب نایم هجوت لباق ی هلصاف زورب زا نادنمشیدنا زا یرایسب ،یملاسا ِلیصا هباــشم یاه هنومن اب دنروآ یم نایم هب نخس یزاسرهش و یرامعم نیا رد تیوه نارحب نــیا .)Nasr, 1987, 2-3 ؛ 4۵ ،۱۳87 ،رــفدازهب ؛۵ ،۱۳87 ،راک هرــقن(

تــسد نوتم هب دانتــسا اب نارحب نیا ِیواک تلع ددصرد ،شــهوژپ ،مهم نیا هب نتخادرپ یارب .تسا )تایاور و تایآ زا معا( ینید لوا اــه هداد یروآدرــگ یارــب یا هناخباتک-یدانــسا تاــعلاطم شور زا لیلحت شور زا هدافتسا اب اه هداد لیلحت اما .تــسا هدــش هدافتــسا قــیقحت نــیا ،ساــسا نــیا رــب .تــسا هدــش ماــجنا یــفیک یاوــتحم مولع زا رثأتم وــس کی زا هک یوحن هــب دراد یا هتــشر نایم یدرــکیور رگید یوس زا و )یرظن هدولاش شخب رد هژیو هب( تسا ثیدح و نآرق یزاسرهش و یرامعم یاه شناد اب طبترم ،)فده شخب رد هژیو هب(

.تــسا -نارــیا رــصاعم یزاــسرهش و یراــمعم صاــخ روــط هــب و -

قیقحت هنیشیپ -1

یرامعم رد تیوه ِتیروحم اب یددعتم راثآ ،ریخا یاه لاس یط دادعت طقف هتبلا هک تسا هدش هتــشاگن ناریا رصاعم یزاــسرهش و یملاسا یاه هزومآ هب دانتسا اب مهم نیا یسررب هب اهنآ زا یدودعم دودعم یاه شهوژپ نــیا ی همه ابیرقت هــکنآ نمض .دــنا هتخادرپً هلئــسم یــسررب ،نآ و دــنراد ک ارتــشا لــصف ،عوــضوم کــی رد زــین ،یلیصفت یدنب فیط کی رد هچرگ( تسا یمک ِح یرظنم زا تیوه یاهدرکیور لماــش زیامتم هتــسد هــس هب لــقادح ار اــهنآ ناوــت یم یدنب هتــسد یملاک -یمکح و ینافرع -یمکح ،یفــسلف -یمکح ناوت یم )یفسلف -یمکح درکیور( لوا هتــسد صوصخ رد .)دومن رد یملاــسا تیوه رب یدمآرد« ناونع اب راک هرقن دیمحلادبع رــثا هــب یــسررب نمض ،رثا نیا رد یو .دومن هراــشا »یزاــسرهش و یرامعم یدنب هتــسد ،یــبرغ رــصاعم بــتاکم و یملاــسا یراــمعم یــقیبطت ره رد یسانش ناسنا و یــسانش تفرعم ،یــسانش یتسه زا یعماج

شهوژپ یاهدرکیور شهوژپ هنومن

شهوژپ یلصا روحم شهوژپ یاه هتفای

یفسلف-یمکح درکیور رد یملاسا تیوه رب یدمآرد

فیلأت( یزاسرهش و یرامعم )راک هرقن دیمحلادبع و ملاسا هاگدید یقیبطت هسیاقم

صوصخ رد یبرغ رصاعم بتاکم تیوه هلئسم و یرامعم رد شخب تیوه لوصا نییبت

یملاسا یزاسرهش

ینافرع-یمکح درکیور ناسنا ،زاس ناسنا تیوه

یسیع فیلأت( زادرپ تیوه )تجح رد تیوه موهفم یقیبطت هسیاقم

نردم و یتنس هاگن ود شزومآ یاج هب یرطف شزومآ ینیزگیاج

یرامعم رد تیوه نارحب عفر یارب یسابتقا ناریا رصاعم

یملاک-یمکح درکیور رهش تیوه و ییابیز ک اردا

فیلأت( یملاسا رکفت وترپ رد )هداز یقن دمحم یرامعم رد تیوه ک اردا یگنوگچ

هب ناسنا طسوت یزاسرهش و اضف ربراک ناونع طیحم داجیا یارب یلصا تاعوضوم نییبت

یناسنا تایح بولطم و تیوه اب یرهش

.عوضوم تایبدا رد دوجوم یاهدرکیور یدنب فیط -1لودج

و یرامعم رد تــیوه نارحب و تــسا هدرک هئارا بتاکم نــیا زا کــی لیلحت یفــسلف ِینابم نیا هــب هجوت اب ار نارــیا رــصاعم یزاــسرهش یاه شهوژپ صوــصخ رد .)۱-7۵ ،۱۳87 ،راک هرــقن( تــسا هدوــمن اب تجح یــسیع هلاقم هب ناوت یم ،)یــنافرع-یمکح( مود هتــسد رد وا .دومن هراشا »زادرپ تیوه ناــسنا ،زاس ناــسنا تیوه« ناونع راعشا ریظن( ینافرع نوتم یخرب هب ،هلاقم نیا فلتخم یاه شخب رصن نیسح دیس ینافرع-یمکح یاهریسفت ای و )ظفاح و یولوم قیداصم زا ناوــت یم ار شــهوژپ نــیا ،اذــل و تــسا هدوــمن دانتــسا .)۵۵ ،۱۳84 ،تجح( دومن ی ّقلت ینافرع-یمکح یاهدرکیور -یمکح( موــس درکیور هــعومجمریز یاــه شهوژپ صوــصخ رد و ییابیز ک اردا« ناوــنع اب هداز یــقن دمحم رثا هب ناوــت یم ،)یــملاک روط هب ،باتک نیا رد هک دومن هراشا »یملاسا رکفت وترپ رد رهش تیوه یملاک -یمکح یرظنم زا یناریا رهش رد تیوه عوضوم هب طوسبم

6۵

هناگ هس رب دیک أت اب ناریا رصاعم یزاسرهش و یرامعم رد تیوه نارحب ِیواک تلع شنک و شزرا ،شنیب

یط هک باتک نیا مهن و متشه لصف هژیو هب ؛تــسا هدــش هتخادرپ لماوع ،ناــسنا تیوه بتارم و عاونا ریظن یتاعوضوم هب لوصف نیا یرامعم تیوه بتارم ،تــیوه تلاصا نازیم ،تــیوه هدنهد لکــش یناریا یاهرهــش یتیوه رــصانع و رهــش یــتیوه یاه هناــشن ،رهــش و ،۱لودج یط .)۳۰۳-4۰۰ ،۱۳86 ،هداز یــقن( تــسا هدــش هــتخادرپ .تــسا هدــش هــئارا اــهنآ قــیداصم و روــکذم یاــهدرکیور زا یــلامجا رد هدــش رکذ یاه شهوژپ هنومن قــیبطت هک تــسا رکذ هــب مزلا نآ یانعم هب ،لودج نیا لوا نوتس یاهدرکیور زا یکی اب ۱ لودج هکلب ،تسا هرهب یب یلک هب اهدرکیور ریاس زا ،شهوژپ نآ هک تسین یرتشیب تبارق درکیور مادک اب ،شهوژپ نآ هک تسا نآ یانعم هب و یفــسلف -یــمکح یاــه هزومآ زا ،هداز یــقن ِشــهوژپ لاــثم( درادً ،یملاک-یمکح درکیور اب نوچ اما ،تسین هرهب یب ینافرع-یمکح .)تسا هدــش یدنب هتــسد درکیور نیا لیذ ،دراد یرتــشیب تبارق یدرــبهار ذاــختا اــب تــسا هدــش یعــس شــهوژپ نــیا رد یاه هتفای ،یــنید لوا تــسد نوتم هب دانتــسا اــب و یا هتــشر نایم .دوــش هدرب ولج هب ماگ کــی ،۱لودــج رد هدــش رــکذ یاــه شهوژپ رد لاوا ،روــکذم یاه شهوژپ زا شــهوژپ نــیا زیامت هــجو و تــعادبً تیوه نیوکت رد شــنک و شزرا و شنیب ی هناگ هــس هاگیاج نــییبت ناریا رصاعم یزاــسرهش و یراــمعم رد تیوه نارــحب یبای هــشیر و شهوژپ چــیه رد نونک ات هــک( تــسا روکذم ی هناگ هــس هب هــجوت اــب حیضوت .تــسا نآ درکیور رد اــیناث و )تــسا هدــشن ماجنا یهباــشمً و ینید نوــتم زا هجوت لــباق یرــیگ هرهب لیلد هــب هــلاقم نــیا هــکنآ درکیور اب ،)یمک ِح و یلقع یاــه هزومآ لیمکت رد( یلقن یاــه هزومآ اریز( دراد یرتــشیب قیبطت یریــسفت-ییاور ناونع تحت یمراهچ یلصا هلک اــش ،۱ لودج رد هدــش رکذ یاــه شهوژپ ریاــس فلاــخرب هک ددرگ یم دــیک أت هتبلا .)تــسا ینید نوــتم و لــقن رــب یــنتبم نآ مدع یانعم هب ،یریــسفت-ییاور درکیور لیذ شهوژپ نیا فیرعت .دشاب یمن یملاک و یمک ِح یاه هزومآ زا نآ یریگ هرهب

یرظن بوچراچ -۲

حیحص کرد هب طونم ،شهوژپ نــیا هلئــسم لیلحت هک اجنآ زا مزلا ،تــسا یداحلا و یدیحوت یاه ندمت لــباقت و »ندــمت« هژاو ینییبت اب یخرب .ددرــگ هئارا مهم نیا یرظن بوچراچ ادــتبا تــسا دلوگ( دنرب یم راک هب رگیدکی فدارتم ار گنهرف و ندمت ،هدنهاکورف لماــش ار ندــمت رــگید یــخرب اــما .)۲67-۲68 ،۱۳84 ،بــلوک و اهرازفا تخــس لماــش ندمت هک حیضوت نیا اب دنا هتــسناد گنهرف رب هولاع ،هاگــن نــیا قــبط .)۱۵-۵۵ ،۱۳8۹ ،یــیاجر( دوــش یم زــین ریظن تخــس هوجو ،)هریغ و اه شزرا و تاداــقتعا ریظن( مرــن هوــجو لومــشم یتــسیاب زین ار یزاــسرهش و یراــمعم ِیدــبلاک قــیداصم یــموهفم ،ندــمت زا روــظنم ،شــهوژپ نــیا رد .تــسناد ندــمت یداصتقا ،یگنهرف ،یعامتجا داعبا همه رگنایب هک تسا یلامتشا مه ،ندمت ،فــیرعت نیا قــبط ؛تــسا یرکف ماــظن کــی رد هرــیغ و ریظن( تخــس داعبا مه و )یــشزرا و یــشنیب ینابم ریظن( مرن داــعبا ییاجات ؛دهد یم ششوپ ار )یدبلاک قیداصم و یراتفر یاه شنک یتعنص و یکیژولونکت تلاوصحم ریظن ینیع یاه هدروآرف یتح هک یرامعم ماظن ،ساسا نیا رب و دنریگ یم یاج ندمت دودح رد زین

ندمت اب یمیقتسم طابترا زین ماظن نیا تلاوصحم و یزاسرهش و ،یزاــسرهش و یرامعم هــصرع رد یدــبلاک قادصم رــه رــگ ا .دــنراد أشنم هک دومن هجوت یتــسیاب هاگنآ ،دوــش ی ّقلت شنک یعون هجیتن ای( شنیب ،نآ زا لــبق و شزرا ،)ندــمت تخــس هوجو ای( شــنک رــه رگــشنک ِشنیب ،نآ زا لبق و شزرا یــنعی ؛تــسا )ندمت مرــن هوــجو ،نیاربانب .دــنیزگرب ار یزیچ ،لــمع ماگنه رد هــک دوــش یم بجوم رد دهد یم تهج ناــسنا لاعفا هب و دزاــس یم ار شنک لکــش هچنآ نیا أــشنم و تــسا هتفریذپ ار اهنآ هک تــسا یــیاه شزرا ،تــقیقح دزاــس یم ار اــهنآ یاــنبریز هــک تــسا یو یاــه شنیب زــین اــه شزرا .)۱8-۳۰ ،۱۳7۵ ،یدزی حابصم(

،شــنک و شزرا ،شــنیب هناگ هــس هــطبار ،یــنید نوــتم قــبط رــب ،فــیط نــیا یوــس ود رــه هــکلب ،تــسین هــفرط کــی یا هــطبار دعب هراومه ،مــیرک نآرق تایآ زا یرایــسب رد .دنتــسه رثوم رــگیدکی هعماج ای درف یاه شزرا و اه شنیب اب رظانتم هک - »نامیا« هژاو زا درف یلمع یاه شنک اب رــظانتم هک - »حلاص لــمع« هژاو زا -تــسا و شنیب ریثأت دیؤم ،مهم نیا هک تــسا هدــش دای -تــسا هعماج و :دنیامرف یم صوصخ نیمه رد )ع(یلع ماما .تسا شنک رب شزرا اــه بلق و اــه بلق نایاوــشیپ راکــفا و دــنراکفا نایاوــشیپ اــه لقع«

،یــسلجم( »حراوج و اضعا نایاوــشیپ ساوح و ساوح نایاوــشیپ اضعا رب ،هعماج اــی درف ره شنیب ،تیاور نــیا قــبط .)۹6 ،ق۱4۰۳ زا اــما .تــسا رــثوم یو یــلمع یاــه شنک ،عــبتلاب و یو حراوــج و دییأت زین ار هطبار نیا رگید یوــس هک دراد دوجو یتایآ ،رگید فرط ،دندش بکترم دب لامعا هک یناــسک ماجنارــس سپــس« :دیامن یم هرخــس هب ار نآ و دــندرک بیذکت ار ادــخ تاــیآ هک دیــسر یــیاج هــب یاه شنک ،هیآ نیا قبط هک دوش یم هظحلام .)۱۰/مور( ^۱»دنتفرگ و یو شنیب فــیرحت هب رجنم دناوت یم ،درــف ءوــس ِیراتفر و یــلمع هراب نیا رد )ع(یلع ماما ،رگید یتیاور رد .ددرگ یهلا تاــیآ بــیذکت هدرمــش ناــنآ زا ،دــیوج هباــشت یــهورگ هــب یــسک رــه :دــنیامرف یم رهاظ ،تیاور نیا قــبط .)44۰ ،ق۱4۰8 ،یرون ثدحم( ^۲دوــش یم و اــه شزرا ر ّوــطت و لوــحت رــب ،هــعماج اــی درــف یــنوریب یاــه شنک و ظاحل هب یو هــک دیامن یم صخــشم و تــسا رثوم یو یاــه شنیب زیامت ظفح رب دیک أت .دوــش یم هدرمــش یهورگ هچ هرمز رد ،شنیب طابترا نــیمه رد هــشیر ،نایدا ریاــس ناوریپ زا نیملــسم ِیرــهاظ طابترا نیا هب ناشیا زا یرگید ملاک رد هک دراد نطاب و رهاظ قیثو اب بــسانتم ینطاب ،یرــهاظ ره هــک نادب و" :تــسا هدــش حــیرصت و تسا هزیک اپ و ک اپ زین نآ نطاب ،هزیک اپ شرهاظ هچنآ .دراد دوخ هبطخ ،هغلابلا جهن( "تــسا دیلپ زین نآ نطاب ،دیلپ شرهاظ هچنآ و شنیب رب مک اح هطبار ،قوف تایاور و تایآ هب دانتسا اب اذل .)۱۵4 شنک و شزرا رب شنیب مه ؛تسا هفرط ود یا هطبار ،شنک و شزرا یاه شنیب و اه شزرا رب ،ینیع و یلمع یاه شنک مه و دراد ریثأت .تسا رثؤم یرظن و یرکف نیوکت رد ،شــنک و شزرا ،شــنیب ی هناگ هــس هطبار زا یــصیخلت هچنانچ ،رادومن نیا قبط .تسا هدش هئارا ۱رادومن یط ندمت ماظن یاه هــشیر ،ندمت کی زا لصاح یاه شنک عبتلاب و شزرا و شنیب یدــیحوت یــندمت ناوــت یم ار ندــمت نآ ،دــشاب هتــشاد یدــیحوت

یاه شنک عــبتلاب و یــشزرا ،یــشنیب یــنابم هــچنانچ اــما .تــسناد هتــشادن یدیحوت یاه هــشیر اــب یتیخنــس ،ندــمت کــی زا لــصاح دومن ی ّقلت یداحلا یاه ندمت هرمز رد یتــسیاب ار ندمت نآ ،دــشاب و دشاب یم یبسن ابلاغ ،ندمت کی ندوب یداحلا ای یدیحوت هچرگ(ً .)تسناد یداحلا ای یدیحوت اقلطم ار یندمت ناوت یمنً لیصا ندمت رــیظن( یدیحوت ندــمت ،ینآرق یاــه هزومآ قــبط ِیداــقتعا هــشیر زا هــتفرگرب تــسا یــتخرد نوــچمه ،)یملاــسا یفلتخم تارمث یاراد یرشب تایح ِفلتخم نوؤش رد هک دیحوت و یرامعم ِیدــبلاک ماــظن هلمج زا( تارــمث نــیا ی هــمه و تــسا رظنم زا .دنتــسه یداقتعا هــشیر ناــمه زا هــتفرگرب ،)یزاــسرهش یندمت ،دــشابن هــشیر نیا رــب ینتبم هــک یندمت رــه ،مــیرک نآرــق ،تواــفتم تــخرد ود هــب لــیثمت اــب مــیرک نآرــق .تــسا یداــحلا :دــیامرف یم هــسیاقم نــینچ ار یداــحلا و یدــیحوت یاــه نایرج )دیحوت( هزــیک اپ هملک ؟دز یــلثم هــنوگچ دنوادخ هــک ىدیدن اــیآ راوتــسا )نیمز رد( شا هــشیر هک تــسا ىا هزیک اپ تــخرد دــننامه دننام )داحلا( دیلپ هملک لاثم و ...تــسا نامسآ رد شا هخاــش و درادن هــشیر( هدــش هدنکرب نیمز ىور زا هک تــسا ىدیلپ تخرد هــب هــجوت اــب .)۲4-۲6/مــیهاربا( ^۳درادــن ىرارــق و تاــبث چــیه )و ریظن( ندمت کی یاه شنک ناوت یم ینامز ،هیآ نــیا یاه تللاد تبــسن دیحوت ی هبیط هرجــش هب ار )ندمت نآ ِیدبلاک قیداصم ،هبیط هرجــش نیا هــشیر اب ،شنک نآ فلتخم تاــئاضتقا هــک داد نیمه رــب .دــشاب هــشیر ناــمه زا هدــمآرب هــکلب و دــشاب بــسانتم یزاــسرهش و یراــمعم یارــب یــفلتخم فــیراعت هــچرگ ،ساــسا یملاسا یاهروشک یرامعم ،ناناملسم یرامعم زا معا( یملاــسا نــکیل ،)۵7-66 ،۱۳8۳ ،داژــن یودــهم( دوــش یم ناــیب )هرــیغ و یرامعم ،شهوژپ نیا رد یملاسا یزاسرهش و یرامعم زا روظنم .دشاب یم یملاسا یاه هزومآ زا هدمآرب یزاــسرهش و یرامعم رد تیوه نارــحب ،شهوژپ نیا عوضوم هــک یــیاجنآ زا و ثحب هب دورو زا لبق تسا مزلا ،تــسا ناریا رصاعم یزاــسرهش و رگیدکی اب یــناریا و یملاــسا یزاــسرهش و یرامعم تبــسن ،لیلحت ار ینامز هرود هــس لقادح ،تبــسن نیا نییبت رد .دوــش صخــشم ملاــسا روهظ زا لبق هرود ،لوا هرود .دوــمن کیکفت مــه زا یتــسیاب

یرامعم تبسن نییبت ،ینامز ی هزاب نیا رد هک تسا یهیدب و تسا تیعوضوم ،یملاــسا یزاــسرهش و یرامعم اب یــناریا یزاــسرهش و هتفاین روــهظ یملاــسا یاــه هزومآ اــساسا ،هرود نــیا رد ارــیز درادــنً مود هرود .درــیگ رارــق تبــسن نیا یــسررب یانبم دناوتب هــک تــسا نیا رد هچرگ هک تسا هیراجاق هرود ات ملاسا روهظ زا سپ هب طوبرم یاه هزومآ و( یملاسا یرامعم زا یناریا یرامعم یریذپریثأت ،هرود دوهشم فلتخم یاه نامز رد فعض و تدــش اب )نآ دّ

لوم ِیملاــسا ی هعومجمریز یاه نامز مامت رد ،یرــیذپریثأت نیا رد یلو ،تــسا موادت مهم لیلاد زا یــکی ،رما نیمه و تــسین یدیدرت ،هرود نــیا هب ؛تــسا هدوب اه نامز نیا ماــمت رد یناریا یزاــسرهش و یراــمعم هرود نیا رد اه کبــس یجیردت لماکت و ماجــسنا یعون هــک یوــحن ناوت یم اهنآ همه رد ار یناریا-یملاــسا تیوه و دــشاب یم دوهــشم زا هک موــس هرود .)۱۳86 ،اینریپ ؛۱۳84 ،یبیبح( دوــمن یــیوج یپ سپ هرود ،دوش یم ریبعت ناریا رصاعم یزاــسرهش و یرامعم هب نآ رد تسسگ یعون ،هرود نیا رد هک دشاب یم رضاح نامز ات راجاق زا لماکت و موادت هرــیجنز و داتفا قافتا یــناریا یزاــسرهش و یرامعم ،نامه ،اــینریپ( دــش هتــسسگ مــه زا ،یــلبق یاه کبــس یــجیردت للخ ،تسسگ نیا ،نادنمشیدنا زا یرایــسب رواب هب .)۳48-۳4۹ دراو یــناریا یزاــسرهش و یراــمعم تیوه هرــکیپ رــب یــهجوت لــباق یعس و تسا ینامز هرود نیمه رب شهوژپ نیا زکرمت .تسا هدومن دانتــسا اب ار هرود نیا یزاــسرهش و یرامعم رد تیوه نارحب دراد هک یریــسم .دیامن یواک تلع ،شــنک و شزرا ،شــنیب هناگ هــس هب رد هک تــسا یریــسم ،دــش دهاوخ یط مهم نــیا یارــب ،هــمادا رد روظنم یــلصا ماگ دنچ رد ۲رادوــمن قــبط ،لــیلحت و ثــحب شــخب رد تیوه نارحب زا ییاــشگزمر ،ریــسم نیا رخآ ماگ رد .تــسا هدــش و لبق یاه ماگ یاوتحم هیاپرب ناریا رصاعم یزاــسرهش و یرامعم .دش دهاوخ هئارا شنک و شزرا ،شنیب هناگ هس هب دانتسا اب

.رگیدکی اب اهنآ لماعت تیفیک و ندمت ماظن هناگ هس هوجو -1 رادومن .شهوژپ ریسم -۲ رادومن

ندمت ماظن

هوجو تخس

هوجو مرن

شنیب شزرا

شنک هتینردم ینابم رد داحلا نییبت

رد هتینردم زا لصاح داحلا روهظ حیرشت رهش دبلاک

رب هتینردم یداحلا یدابم تاریثأت نییبت ناریا رصاعم یزاسرهش و یرامعم

امعم رد تیوه نارحب یواک تلع و یر

هئارا ثحابم هیاپ رب ناریا رصاعم یزاسرهش ماگ رد هدش لبق یاه

لوا ماگ

مود ماگ

موس ماگ

مراهچ ماگ

رادومن 2 - شهوژپ ریسم .

67

لیلحت و ثحب -3

هتینردم ینابم رد داحلا نییبت -1-3 ود رد ،یتــسه یاه شیارگ و اه شزرا ،یملاــسا یاه هزومآ قبط تحت یاه شیارگ و اــه شزرا :دنوــش یم یدنب هتــسد یــلک ی هــنوگ یداحلا و یناطیش یاه شیارگ و اه شزرا و وس کی رد یهلا تیهولا ،ساــسا نیمه رــب .^۵)6۰-6۱/ســی و⁴ ۲۰8/هرــقب( لــباقم یوــس رد هنوگ ود هب ،اهنآ یاه شنک و شزرا و شنیب هب هجوت اب زین اه ندمت هتبلا( دنوش یم یدنب میسقت )یناطیــش(یداحلا و )یهلا(یدیحوت یارب قلاطا نــیا ،هدام مــلاع یاه یگژیو لــیلد هب هک تــسا نــشور ینتبم یاه ماظن .)دشاب یم یبــسن فلتخم یاه ندمت و قیداصم یاه ماظن هکنآ لاــح ؛دنتــسه روحم یلاعت ،)یدیحوت(لوا هــنوگ رب زا روظنم ؛)۱۵۵-۱8۵ ،۱۳۹۳ ،یرقابریم( دنروحم هعــسوت ،مود هنوگ ،اه ماظن عون نیا رد هچرگ هک تسا نیا ،ماظن کی رد یروحم یلاعت اهزاین عون نیا اما ،دوش یم مامتها یویند و یدام یاهزاین عفر هب و اقترا رد هک تسا لوبقم ییاج ات اهنآ هب هجوت و دنرادن یتاذ تلاصا ،روحم یلاعت یاه ماظن اذل .دنزاسن دراو یللخ ناسنا یونعم یلاعت یاهزاین عون ود رــه هب ییوگ خــساپ دوجو اب هک دنتــسه ییاه ماظن یاه ندمت ِیوــنعم ءاــقترا و اــهزاین هــب ار تــلاصا ،یوــنعم و یداــم ناسنا ی هناگ ود یاهزاین نیب ضراعت تروص رد و دنهد یم یناسنا هب ار تلاصا ،زاین هتــسد ود ره هب نامأوت ِییوگخــساپ ناکما مدع و هاگیاج ،روــحم یلاعت ماــظن رد هــک ارچ ؛دــنهد یم یوــنعم یاــهزاین فده هن تسا لماکت یوــس هب لین لیاــسو و رازبا هاگیاج ،تایدام هک تسا یهلا برق و تداعس هب ندیسر ،تیاغ اریز .لماکت تیاغ و دــشر و هعــسوت و داصتقا سپ .دــشاب نآ رازبا دناوت یم افرص تایدامً تسا یهلا برق ریــسم رد ناــسنا لامک و دــشر رازبا افرص ،یداصتقاً .)۵۳-۵4 ،۳ دلج ،۱۳6۱ ،ینیمخ(

تابسانم هب تاقوا یهاگ هکنآ دوجو اب ،روحم هعسوت ماظن رد اما ،ماظن عون نیا هک اــجنآ زا اما ،دوــش یم هجوت زین یونعم یاــهزاین و ناــسنا و خــیرات ،ناــهج ِیداــم فــیرعت رــب یــنتبم ار نوؤــش هــمه یعبت ار یونعم یاــهزاین و تابــسانم هب هجوت ،دنک یم یهدناماــس هک تــسا نیا هجوت نــیا لیلد اــضعب یتح و دــناد یم )یــلصا هــن و(ً نامدنار و مظن رد للاتخا هب بلغا ،یونعم یاهزاین هب تافتلا مدع یخرب .)۹۹-۱۰7 ،۱۳8۲ ،هانپورــسخ( ددرگ یم رجنم ماظن نآ ِیدام دنراد یم ناــیب مهم نیا هب یحیولت هراــشا نمض یملاــسا یاــمکح رد و تــسا یدام تاهج رد اهنت ،نردم ندــمت و برغ تفرــشیپ هک ،ینیمخ( دنا هدرک لوفا هکلب دنا هتشادن یتفرشیپ اهنت هن ،تایونعم ینابم ؛دراد هــتینردم ینابم رد هــشیر هک یلوفا .)8۰ ،7دــلج ۱۳78 لقع ینیزگیاج و مسیرلاوکس ،)مسیئت اب لباقت رد( مــسیناموا ریظن .)۳7 ،۱۳8۳ ،سانشرز( ییلاعتسا لقع یاج هب )یوزج( ییارقتسا وا یاه هتــساوخ و لایما هــب هجوت و ناــسنا رب زکرمت ،ندــمت نــیا رد اه شزرا و اــه شنیب یرواد تــهج ییاهن نازــیم و راــیعم ناوــنع هــب ناونع اــب نآ زا هک تــسا یا هدیدپ ناــمه ،نــیا و تــسا اــهراجنه و رظانتم مسیناموا اذل .)۱6۳ ،۱۳۹۱ ،ایناسراپ( دوش یم دای مسیناموا و شزرا ،شنیب هناگ هــس رد وا یوزج لقع و ناــسنا تلاصا اب تــسا ،۱۳8۹ ،ایناــسراپ( تــسوا تمارک زا ریغ ناــسنا تلاصا هتبلا و شنک هناــشن ،ناــسنا ،ندــمت نــیا ِیــشزرا و یــشنیب یــنابم قــبط .)۲۰6

وا یور شــیپ زــین یدوــعص و کولــس و تــسین ناحبــس دــنوادخ دشاب یمن یعیبط و یویند ناسنا رب طیحم یتقیقح اریز دشاب یمن هب ؛دــشاب دوــجو ِیــناد بــتارم زا راذــگ هــب دــنمزاین نآ هــب لوــصو اــت هــک( نردــم ندــمت ناــشاقن و ناــشارترکیپ هــک تــسا لــیلد نــیمه یا هلاه رد ار لآ هدــیا ناــسنا ،)تفای روهظ برغ رد سناــسنر زا دــعب و یعیبط داــعبا هک دــنهد یمن رارــق شــشوپ و باــجح و تــسادق زا هــب نداد تــلاصا زا داــقتنا .)۲۰۵ ،ناــمه( دراد ناــهنپ ار وا یوــیند یامکح هب رصحنم ،اه شزرا و اه شنیب ِیرواد رد وا لایما و ناسنا رب یدج یاهدقن زین یبرغ نادنمــشیدنا زا یخرب و تسین یملاــسا دراد یم نایب صوصخ نیا رد نونگ هنر .دنا هدرک دراو عوــضوم نــیا اریز ؛دننک تملام ار ددجتم یبرغ ندمت هک دنراد قح اه یقرــش هک هتفای طسب )یداحلا( ی ّدام ًلاماک ریسم یاتسار رد افرص ،ندمت نیاً دید ناوت یم هچنآ یارو زیچ چیه ،ددجتم یاه ناسنا یارب و تسا ،اهدقن نیا قبط .)۲۰-۵۰ ،۱۳۹۳ ،نوــنگ( درادن دوجو درــک ســمل و موهفم بلق اب یتسیاب ،دوش یم هئارا هتینردم رد هک ییوگلا فلاخرب تسناد یدام داعبا رب مدقم ار یونعم داعبا ،یلاعت موهفم هب هعسوت .)۱۰6 ،نامه ،ینیمخ(

لداعت ناــسنا یاهزاین ی همه نــیب یتــسیاب ،یملاــسا رظنم زا نیع رد اــما دــشاب یمن اور کــی چیه ندرــک بوکرــس و دوــش رارــقرب مظاک ماما زا تــیاور نیا ؛تــسا یونعم یاهزاین اــب تلاصا ،لاــح امــش تاــقوا دــییامن شــشوک" :اــع ّدم نــیا رــب تــسا یدهاــش )ع(

یتعاس ،ادخ اب تولخ و تدابع یارب یتعاــس ،دشاب تعاــس راهچ دروم ناردارب ینیــشن مه و رادید یارب یتعاــس ،شاعم نیمأت یارب نطاب رد و دنزاس یم فقاو ناتبویع هب ار امــش هک یناــسک و دامتعا تا ّذل و تاــحیرفت یارــب یتعاــس و دــنراد صوــلخ امــش هــب تبــسن نیا )رد اوــق دــیدجت و ملاــس حــیرفت( اــب و دــیهد صاــصتخا للاــح رداق رــگید تعاــس هــس رد دوخ فیاظو ماجنا رــب هک تــسا تعاــس یراــی یــگدنز هرادا رد ار امــش ،للاــح تاذــل و حــیرفت ...دــیدرگ یم دیهاوخ قــفوم شیوخ ینید روــما هب رتهب ،نآ كــمک هــب و دــنک یم لقن زین یرگید هباــشم تایاور .)4۱۰-4۰۹ ،ق۱4۰4 ،ینارح( »دــش ،یملاــسا ندمت رد هچرگ دــنهد یم ناــشن یگمه هک تــسا هدــش ،هــسیاقم ماقم رد اما تــسا مزلا یدام یاهزاین هب هــجوت و نــیمأت یدام یاهزاین شزرا و دراد تلاصا هک تسا یونعم یاهزاین نیا تلاصا .تسا یونعم یاهزاین رتهب نیمأت یارب اهنآ ِیزاسرتسب هب یتح هک دراد تیمها ییاج ات یملاسا شنیب رد تایونعم هب نداد یدام یاــهزاین نــیرت ییادتبا ،شــنیب نــیا رد تــسا هدــش یعــس یونعم یاه هراگنا زا رــثأتم زین )ندــیباوخ و ندروخ رــیظن( ناــسنا یددعتم ثیداحا و ماکحا هــب ناوت یم صوصخ نیا رد هک دــشاب هب ور ندــیباوخ و ندروــخ بابحتــسا ریظن یــماکحا ؛دوــمن هراــشا و لبق صاخ یاــهاعد و راکذا تئارق هــب طوبرم ثیداحا اــی و هــلبق ،یلو داتسا ؛۲6۲ ،ق ۱4۰۳ ،هیوباب نبا( ندیباوخ و ندروخ زا دعب ییاهن فده ،یونعم یاهزاین تلاصا اــب لباقت رد اــما .)8۰ ،۱۳8۱ یدــنم تیاضر نیرتــشیب بــلج ،هــتینردم زا هتــساخرب بــتاکم رد ییارگ هدیاف ،هــتینردم ؛تــسا هعماج دارــفا نیرتــشیب یارب یداــم تــسانعم نادب نیا و دنناد یم دوخ فادها مامت سأر رد ار یدام

هناگ هس رب دیک أت اب ناریا رصاعم یزاسرهش و یرامعم رد تیوه نارحب ِیواک تلع شنک و شزرا ،شنیب

رتــشیب یدام فــلتخم داــعبا رد ار ناــسنا زــیارغ هــک یزــیچ رــه هــک ،۱۳88 ،روپ ینیعم و یزوف( تــسا رت كیدزن هعــسوت هب ،دنک نیمأت یداحلا یــنابم تارمث زا هــک تــسا یزیچ نامه نــیا نــکیل .)6۹ هثیبخ هرجــش رد هــشیر ،یملاــسا یامکح یخرب ریبعت هــب و تــسا .)8 ،۱۳77 ،ینیمخ( دراد .دومن یــیوج یپ سناــسنر رد ناوــت یم ار یداــحلا یــنابم نــیا تفرشیپ اب ،دوش یم یقلت هتینردم نیوکت أدبم هک سناسنر نارود هب ،یملع تفرــشیپ نیا ی هجیتن رد و دوب هارمه یملع ریگمــشچ ،رــشب یگدنز ی هدنهد ناماــس و تــسرپرس ناونع هب نــید جــیردت و ملع هتبلا -نــید و مــلع نایم لباقت و داد مــلع هــب ار دوــخ یاــج ،یزورون( تفای روهظ نوگ انوگ یاه لکش هب -برغ فیرعت اب نید ،ملع هب نامیا ،یداحلا یــشرگن یط و بیترت نیا هب .)۲6 ،۱۳76 یارب هک دش اقلا نینچ و دش اه ناسنا تایح رد بهذم نیزگیاج ینید تاروتــسد و یعرــش ماکحا هــب یزاــین رــگید ،هــعماج ی هرادا .)نامه( دشاب یم یفاک رما نیا یارب یملع یاه هتفای و تسین )رصاعم برــغ فیرعت اــب هــتبلا( یــیارگ لقع ،یــیارگ ملع راــنک رد یاه تفرــشیپ ارــیز .تــسا هــینردم یداــحلا یــنابم زا رــگید یــکی میلاعت زا لــقع ءانغتــسا و ییاکتادوخ ساــسحا ،یملع ریگمــشچ یب یا هدع هک تفر شیپ اجنادب ات هشیدنا نیا ؛دروآ دیدپ ار نید ِندوب یفاک و دندرک ینتبم هــشیدنا و لقع یانغ رب ار دوخ یزاــین نید هــک یروــما نوــچمه -یرــشب لئاــسم ی هــمه لــح رد ار نآّ یداوج( دنتــشاد ملاعا -تــسا هتخادرپ نآ هرابرد رــظن راهظا هــب یلقع ریغ ،یــنید یاه هتفای ،اــنبم نیا قــبط .)4۵ ،۱۳88 ،یــلمآ تردق ،دوــخ ِتینلاقع هب فِرــص ءاکتا اــب رــشب و دنوــش یم دادملق برــشم نیا رد ⁶تینلاقع زا روظنم اما ؛دراد ار شیوخ یگدنز هرادا یناــسانش هعماج طــسوت هک تــسا ی ّنف و یرازبا تینلاقع ،یرــکف ربارب رد و تسا هدش هدنادرگزاب مــسیناموا هب ،هریغ و سکرام ریظن ،لقع نیا .)۱67 ،۱۳۹۲ ،هانپورــسخ( دریگ یم رارق ⁷یدوهــش لقع لقع یانعم هب تــسا صخــشم نآ نیتلا ی هــشیر زا هک روط نامه )تــسا ندرمــش و هبــساحم یاــنعم هــب Ratio( تــسا رگ هبــساحم و ینید یاه تنــس ِیــشومارف هــلمجزا یــصاخ ِیداــحلا مزاوــل هــک نیمه هب و تسا هنارگ باــسح ِدوــس رب زکرمتم افرص و دراد یقلاخاً ،یداصتقا یاه شیارگ ی همه هب ،نردم ناــسنا هک تــسا لیلد ،نامه( درــگن یم هناراگنارازبا ،یــنید یــتح و یــعامتجا ،یــقوقح ،ییارگ لقع زا یــ ّقلت عون نــیا ،دــش هراــشا هک روــط نامه .)4۳-4۵ )هتینردم یداحلا ینابم زا رگید یکی ناونع هب( مسیناموا رد هشیر تــسا ناــسنا تــعیبط و لاــیما تــیمک اح ،نآ زا روــظنم هــک دراد لامعا هــب هک دنتــسه لایما نیا ،دــنک یم ناــعذا زــباه هــچنانچ و هــشیدنا و لقع ؛دنراد هطلــس اهنآ رب و دنــشخب یم ناج اه ناــسنا ییاه سوــساج و ناب هدید شــقن و دنرازبا اــفرص اــهنآ اــب هــطبار ردً شلات لاــیما هب لین یارــب یــیاه هار نــتفای تــهج رد هــک دــنراد ار عبات زین ار تاــیقلاخا یــتح و هتــشاذگ رتارف ار اــپ ،موــیه ؛دــننک یم .)۲۰6 ،۱۳67 ،رتسلابرآ( تسا هتسناد لایما ینابم نــیوکت رد مــسیناموا زا یفیرعت نــینچ هک تــسا نــشور تعیبط و لایما ِتیروحم اریز دراد ییازسب مهس هتینردم ِیداحلا میلاعت زا یرایــسب اب حوضو هب ،روما ی همه شجنــس یارب ناــسنا ریبدت ،مــسیناموا زا یفیرعت نــینچ و تــسا ضراعت رد یــهلا ناــیدا

هکلب ،)نید( دنوادخ عیرشت تــسد هب هن ار یگدنز فلتخم نوؤــش ی هجیتن هک دراپس یم ناسنا یعیبط لایما و اه هتساوخ تسد هب و هعماج هرادا ی هصرع رد نید ندنار هیــشاح هب ،رما نیا موتحم لقتسم و ینغتسم ار ناسنا ،مسیناموا .تسا داحلا نیوکت ،عبتلاب یکتم و تــسا یناکما دوجو ،ناــسنا تاذ هک یــلاح رد ؛دراگــنا یم و دیدنمزاین ادخ هــب امــش مدرم ىا" :یدامارف و زاین یب دوجوم هــب ،یناکما ِدوجوم .)۲۲/رطاف( ⁸»تــسا هدوتــس زاین یب هک تــسادخ و دــنمزاین ،عیرــشت و نــیوکت زا مــعا ،شــتایح نوؤــش ی هــمه رد یتسیناموا رکفت رب ینتبم هک - ناسنا یزاین یب و تــسا لقتــسمان ،۱۳88 ،یلمآ یداوج( دراد یفانت وا ِندوب دوجولا نکمم اب -تسا ،ییارگ ناــسنا و ییارگ لقع ،ییارگ ملع هــک تــسا رکذ هــب مزلا .)۵8 هدش رایسب دیک أت اهنآ رب زین ملاسا رد هک دنتسه یمیهافم یگمه یلک هب ،دیامن یم هئارا میهافم نیا زا ملاــسا هک یفیرعت اما تــسا ،هتینردم رد عــقاولا یف و تــسا توافتم ،اهنآ زا هتینردم فــیرعت اــب دوــش یم هدهاــشم میهافم نیا زا کیره فیرعت رد یهاکورف یعون .دبلط یم ار یرگید لاجم مهم نیا لیصفت هک یرهش دبلاک رد هتینردم داحلا روهظ -۲-3 ،نردــم ندــمت رد یداــم یاــهزاین هــب نداد تــلاصا رــثا رد یاــه هزومآ ندرــک دودحم و رــشب ِیــعامتجا تاــیح زا یــیادز نید نوچمه یمیهافم رد هک( یدرف دودحم ًلاــماک یاه هزوح هب یــهلا یلصا یاه هصخاش زا ،)تــسا هتفای زورب مــسیلاربیل و مــسیرلاوکس و رنه ،شــناد ِیــیاغ فدــه هــک تــسا نــشور و تــسا ندــمت نــیا و لامآ زا رتارف یزیچ ،یندمت نینچ زا هدمآرب ِیزاسرهش و یرامعم هبنج ،نردم نارود رد هک ییاج ات ؛تسین ناسنا ِیناــسفن یاوها اه همانرب یلصا فده ناونع هب یرامعم هلمج زا زــیچ همه ِیداــم تفای لزنت ءیش کی دح ات یرامعم رنه و دیدرگ حرطم اه حرط و رصاعم صخاش نارامعم زا یخرب هکنیاامک .)8۵ ،۱۳7۹ ،هداز یقن(

زا هتــساخرب یرامعم و رنه رد هک دــنراد ناعذا تحارص هــب ،یــبرغ .تــسا یدام تاذل و اهزاین ،دراد تلاصا هچنآ ،ندمت نیا یــنابم The Pleasure” ناونع اب دوخ هلاقم رد ^۹یــموچ درانرب ،لاثم یارــب هچنآ ،رــصاعم یراــمعم رد هــک دراد یــم ناــعذا “of Architecture موهفم هب دانتــسا اب هک یــتذل ،تــسا ^۱۰تذل تــلاصا ،دراد تــلاصا فــیرعت یناــسنا لزاــن یاــهزاین و تاــیدام هــنماد رد ،مــسیناموا رد یو هک ییاج ات ؛درادن یونعم یلااو تاذل اب یتبسن و دوش یم نأــش ،یــسنج طباور تذل هب یرامعم تذل هیبــشت اب ،هلاقم نیا Tschumi,(دهد یم لزنت یدام ًلاماک یاهزاین دح ات ار لااو رنه نیا رگید زا هک زــین ^۱۱نــمنزیآ رــتیپ .)1996; Tschumi, 1977, 214-218 En” ناوــنع اب یا هــلاقم رد ،تــسا یــبرغ رــصاعم حرــطم ناراــمعم یتخانــش ییابیز یــنابم ،“Terror Firma, In Trails of Grotextes هب هک دیامن یم داهنــشیپ رصاعم یراــمعم و رنه یارــب ار یدــیدج Eisen- (تــسا رود هب یناــسنا یلااو و یونعم یاهزاین قفا زا یلک ،نردم ندمت رد رنه و یرامعم ،ساسا نیا رب .)man, 1988, 115 یلااو یاــه قفا هــب یــبای هار یادوــس هــک دوــخ ِفلاــسا فلاــخ رــب یتوکلم یاــه تللاد و یناعم هــب یهار اــهنت هن ،تــشاد ار یوــنعم

6۹

یفده هب ،ییانعم تللاد یاهدنب زا ندش اهر اب اساسا هک ،درادنً .)Adorno, 2004, 206( دوش یم لیدبت شیوخ رد یراــمعم رد هــک هــتینردم زا لــصاح ِیدــبلاک یاــه شنک اذــل مــیهافم اــب یتبــسن ،تــسا یــیوج یپ لــباق رــصاعم یزاــسرهش و ِیدعُب کت و هدنهاکورف فــیراعت هب یــسأت اب و درادن یوــنعم یلااو یرامعم نیا قفا ،ییارگ ناسنا و ییارگ لقع ،ییارگ ملع زا هتینردم نیا .تسا ی ّدام یاهزاین و تاسوسحم هب دودحم ،یزاــسرهش و ناونع هب( یملاــسا ندمت رد ،هتینردم فلاخرب هک تــسا یلاح رد یتــسیاب یدبلاک یاه شنک ،)یدــیحوت ندــمت قــیداصم زا یــکی هبیط هرجش زا هتفرگرب ،ندمت نیا ِیشزرا و یشنیب ماظن اب وسمه ماکحا و اــه شزرا هــب مازــتلا یــیاغ فدــه دــناوتب اــت دــشاب دــیحوت و نج و :دــیامن نیمأت ،تــسا یــهلا ب ّرــقت و تــیدوبع اــنامه هــک ار .)۵6/تایراذ( ^۱۲دننک تداــبع ارم هکنیا یارب زج مدــیرفاین ار ســنا ناریا رصاعم یزاــسرهش و یراــمعم رب شهوژپ نــیا هــک یــیاجنآ زا رصاعم رهش دبلاک رد هتینردم داحلا روهظ لیصفت زا ،تسا زکرمتم رد دوــش یم یعــس و دوــش یم بانتجا )ماع یــعوضوم ناوــنع هــب(

.دوش زکرمت یناریا رصاعم رهش دبلاک رب ،صاخ روط هب ،همادا یناریا رصاعم رهش دبلاک رب هتینردم یداحلا ینابم تاریثأت -3-3 رــیظن( نآ رــب رــئاد مــیهافم و هــتینردم یداــحلا یــنابم زا رــثأتم دبلاک رد ینید یاه هزومآ و نید ،)هریغ و مسیلاربیل و مــسیرلاوکس نیا یارب هک تسا هدــش هدنار هیــشاح هب ًلاماک یناریا رصاعم رهــش یرهــش یاه تفاب قیبطت اب ار یددــعتم قیداصم ناوــت یم مــهم نیا نیرت مهم زا .دوــمن نــییبت ینــشور هــب نارــیا رــصاعم و یتنــس رصاعم و یتنس یاهرهش رد دجــسم هاگیاج ی هــسیاقم ،قیداصم نکر و نوناک ناونع هب دجــسم ،یتنــس یاهرهــش رد .تــسا یناریا هاگیاج زا هتفرگرب ،رما نیا هک دــش یم یقلت رهــش یوهام و یدبلاک هب و یملاــسا لــیصا یاــه هزومآ رد یوــنعم یاــه شزرا و تــیدوبع ادخ لوــسر ،یخیرات دانــسا قبط .دوب )ع( نیموصعم تنــس هژــیو رهــش نیا نوــناک ار دجــسم ،یــبنلا هنیدم هــب ترــجه زا ســپ )ص(

رهــش یانعم هب( یملاــسا رهــش اذل .)۲6 ،۱۳۹۱ ،یلماع( دنداد رارق یدبلاک نکر و تسا روحم دجسم یرهش ،)یملاسا رظنم زا لآ هدیا هــشیر رما نیا هک تــسا یدابع یاضف نیا رب ینتبم ،نآ یوهام و رد ادخ هــب برق و تداــبع تلاصا رــب یــنبم یملاــسا یاــه هزومآ رد یاه شنک ،ساسا نیمهرب .)۵6/تایراذ( دراد یتسه ماظن نتم

یاه شنیب و تیدوبع تلاصا زا رثأتم یتسیاب یملاسا رهش یدبلاک رب هکلب ،دجاــسم رب اهنت هن ،اه هراگنا نــیا هکنیاامک دــشاب یوــنعم نیمهرد .دوــب یراــج نآ نــتم لک رد و رــثؤم ،رهــش ی هــینبا ریاــس )87/سنوی( »هــلبق مکتویب اوــلعجو« هــیآ زا اــملع زا یــخرب ،اتــسار همه هک تــسین نیا هیآ نیا روظنم هک دنا هدومن طابنتــسا نینچ ،دنهد رارــق هلبق ییایفارغج تــهج رد ار دوخ نکــسم نادنورهــش یملاــسا رهــش تابــسانم و تلاوحت همه هک تــسا نآ روظنم هکلب ِتقیقح رــب یتــسیاب )تنوکــس ریظن یداــبع ریغ تابــسانم یــتح(

،۱۳۹۳ ،یرقابریم( دریگ لکش تسا تیدوبع انامه هک هلبق روحم یرهش هینبا ریاس و نکسم اهنت هن ،یناریا رصاعم رهش رد اما .)۱76 ّمتا قادصم هــک( دجــسم هکلب ،دنریگ یمن لکــش تیدوبع روحم رــب ًلاماک یتیعقوم رد تلاــحم زا یرایــسب رد زین )تــسا تدابع ناکــم رد هک یــتلاحم رایــسب هچ یــتح و دوــش یم یــبای ناکم یا هیــشاح هک تسا یلاح رد نیا .دنشاب یم دجسم دقاف رصاعم یاهرهش نلاک لک اریز .دوبن ر ّوصت لباق دجسم نودب هلحم دوجو ،یتنس رهش رد تفرگ یم لکــش ینید یاه هراگنا و تیدوبع ِتیروحم اب رهــش نتم ،یعامتجا تابــسانم زا یرایــسب ،یدابع تابــسانم رب هولاع اذل و .تفرگ یم لکش دجاسم رتسب رد زین ییاضق یتح و یگنهرف زا یــشان ،رــصاعم رهــش ِیدــبلاک ماــظن رد دجــسم نأــش رــییغت ،رصاعم رهــش هــک ارچ .تــسا یدــبلاک طــیحم تــسدارف یاهرتــسب یرتسب رد هک - هتینردم یشزرا و یشنیب ینابم زا هتساخرب یرهــش -تسا هتفرگ لکش نید هب بوسنم یاه ماظن اب لباقت رد و رلاوکس و اــه هزیگنا نــیزگیاج ،یداــم هعــسوت و اــهزاین ،نآ رد هــک دــشاب یم تیدوجوم ملاعا سناــسنر اب هک یندمت .تــسا هدــش یونعم یلاعت ینتبم یندمت ،تــسا هتفای همادا نونکات نآ زا یــشان تلاوحت و درک اذل .^۱4مسیئت رب ینتبم ندمت ندنار هیــشاح هب یارب ^۱۳مــسیناموا رب تیدوبع ی هراگنا زا رثأتم هکنآ زا شیب هک تسا یرهش ،رصاعم رهش ینتبم ِیداحلا و یرازبا ِتینلاقع زا رثأتم ،دــشاب یونعم ِتینلاقع و ،یناریا رصاعم رهش هک تسا لیلد نیمه هب و تسا هتینردم رتسب رب ،یــبیبح( تیدوبع-رهــش هــن و تــسا تورث-رهــش و تردق-رهــش طلست رد ناوت یم ار مهم نیا ِیدبلاک یاه شنک ؛)۱۱۱-۲۰۰ ،۱۳84 تفاب رب )هریغ و دیرخ زک ارم و اه کناب ریظن( یعافتنا و یراــجت هــینبا رهش دبلاک رب یبهذم هینبا طلست اب هسیاقم رد – یناریا رصاعم رهش

.ناریا یرهش تفاب رب تیدوبع و تیونعم نوناک دامن ناونع هب دجسم طلست اب هسیاقم رد ناریا رصاعم یرهش تفاب رب تورث نوناک دامن ناونع هب کناب طلست -۲ و 1 ریواصت هناگ هس رب دیک أت اب ناریا رصاعم یزاسرهش و یرامعم رد تیوه نارحب ِیواک تلع

شنک و شزرا ،شنیب

طــسوت هزورما هک یدبلاک اذــل .)۲ و ۱ رــیواصت( دــید -یــناریا یتنــس هک تسا یدبلاک ،دوش یم هضرع ناریا رصاعم یزاسرهش و یرامعم اریز ؛درادن یملاــسا ندمت یاه شزرا و اه شنیب اب ینادنچ بــسانت فلاخرب هک تــسا یندمت ِیداحلا ینابم ِینیع لوصحم ،دبلاک نیا یدام تینلاقع رب ینتبم و ینیمز ًلاماک ییاه نامرآ ،یملاسا ندمت عوــضوم نــیا زا ییاــشگزمر .)۱۲۰-۱۲7 ،۱۳۹۳ ،هداز یدــهم( دراد ،تــسا تورث و لوپ زک ارم ،رصاعم یاهرهــش ِیدبلاک نوــناک ارچ هــک ،زورما رهــش ،بیترت نیا هب .تــسا هتکن نیمه رد قیقدت هــب طوــنم و یــشنیب ِینابم فلاخرب و یتنــس یاه »تیدوبع-رهــش« فلاخ رــب تسا هدز هرهچ رب ار د ّدجت زا لامک و مامت یباقن و دبلاک ،دوخ ِیشزرا ،یناریا رــصاعم »تردق -رهــش« و »تورث -رهــش« هک تــسا نــینچ و ،نامه ،یبیبح( تــسا هتفای دلوت »دّ

لقم -رهــش« و »دیلقت -رهــش«

یونعم یاه هراگنا هــب داقتعا ،یملاــسا رهــش ینطاب نکر اــما .)۱67 زین یتنــس یاهرازاب و یراجت زک ارم دبلاک یتح هــک دوب نینچ و دوــب ،۱۳۹۵ ،یــسیئر( دوب رهــش نیا دجاــسم و یدابع زک ارم زا رثأتم ًلاماک .)4 و ۳ ریواصت( )۱۰۳-۱۰4 روحم لوــح زیچ هــمه ،رصاعم رهــش رد هــک تــسا یــلاح رد نــیا رد هــک تــسا یــهیدب و دوــش یم فــیرعت تردــق و تورــث تابــسانم زک ارم هب نوزــفا زور روط هــب یبهذم زک ارم و دجاــسم ،یرهــش نــینچ رد هچرگ اذــل .)6 و ۵ رــیواصت( دــش دنهاوخ رت هیبــش تردــق و تورــث نوؤش ظاحل هب دجسم نیا اما ،دراد دوجو دجــسم زین نردم رهــش رگ ا یتح و تسا هدش هدنار هیشاح هب یعامتجا و یگنهرف فلتخم یبای ناکم زین رهــش ِیدبلاک نوناک رد ،یرادا یاه لمعلاروتــسد اــب ؛تسا هدش یهت ،دوب نآ لماح ،یتنس رهش رد هک یتقیقح زا ،دوش ،هتینردم ِیداــحلا ینابم زا یرــیذپریثأت لیلد هب ،رهــش نــیا رد ارــیز .دوش یم فیرعت یدام تینلاقع لوح ،تایونعم یتح زیچ همه یونعم نوؤــش و دجــسم هاگیاج رتهب کرد یارب لیثمت ماقم رد یخرب رد یوــنعم یاــهرنه هاگــیاج هــب ناوــت یم ،نردــم ندــمت رد رنه نــشج رد لاثم یارب .دومن هراــشا رصاعم یرنه یاه هراونــشج شیامن هب یفلتخم یاهرنه -دیدرگ رازگرب ۱۳۵۰ لاس رد هک – زاریش )ع(نیــسح ماما هیزعت هب طوبرم یاهرنه زــین اهنآ زا یکی هــک دــمآرد هک دندوب هداد لزنت یدح ات ار هیزعت یونعم نأش هک یوحن هب ،دوب برغ رصاعم گنهرف زا هتساخرب ِیشیامن یاهرنه ریاس رانک رد ار نآ ،یبرغ یــشیامن یاهرنه ،هــسیاقم ماقم رد زین نایاپ رد و دنداد رارق و لاح .)۱8۱ ،نامه ،یرقابریم( دندیدرگ یفرعم رترب یاه هبتر زئاح رد هزورما هچرگ هک انعم نیا هب ،تــسا نینچ زین رصاعم دجــسم زور هاگن اما ،دوــش یم یبسن یهجوت زین دجــسم هب ،یناریا رصاعم رهــش یاه یربراک ریاــس دننامه یربراک کی هب هاگن نوچمه دجــسم هب

ماقم رد ،دش حیرشت قوف لاثم رد هچنآ دننام اقیقد و تسا یرهشً نیمز رت بوغرم تاعطق ،یرهش فلتخم یاه یربراک نیب هــسیاقم .دریگ یم قلعت یرادا ای یراجت هینبا هب رهــش یدبلاک یلصا روحم و و تــسا روحم تورث و روــحم تردــق ،زورما رهــش ِیدــبلاک ماــظن ارــیز ،دــشاب هتــشاد دوجو دجــسم یارب مه ییاج رگ ا یرهــش نینچ رد اذل ؛دوب دهاوخن رهــش تیعقوم نیرت مهم و نیرت بوغرم ،ناکــم نآ تسا یدجسم زا ناج مک یروتاکیراک ،یناریا رصاعم رهش رد دجسم .دوش یم فیرعت یملاسا لیصا رهش رد هک یزاــسرهش و یراــمعم رد تــیوه نارــحب زا ییاــشگزمر -4-3 ناریا رصاعم هب دانتسا اب و لبق یاه شخب رد هدش هئارا یاه لیلحت ساسا رب و انبم ای و نطاب و رهاظ نایم هک ییاجنآ زا ،ینآرق و یــیاور یاــه هزومآ

/هغلابلا جهن ؛۲4-۲6/میهاربا( تسا رارقرب قیثو یطابترا ،لوصحم و اــه شنیب لوــصحم ،رهــش ِیدــبلاک یاــه شنک اذــل ،)۱۵4 هــبطخ یناریا رصاعم رهش ِیدبلاک ماظن ناوت یمن و تسا نآ دلوم یاه شزراّ رگم ،داد قیبطت نردم ندمت و هتینردم دییأت دروم ِیدبلاک ماظن اب ار اب بــسانتم زین یناریا رهــش رب مکاح یاه شزرا و اه شنیب ماظن هکنآ ماظن رد تیوه نارحب ،ساــسا نیمه رب .ددرگ ل ّوحتم نردم ندمت هک تــسا مهم نــیا ی هــجیتن ،نارــیا رــصاعم یزاــسرهش و یراــمعم یدبلاک ،ددرــگ یم هضرع تــسیز یارب ماظن نــیا طــسوت هک یدــبلاک )برغ رصاعم ندمت هژیو هب( هتینردم یاهوگلا زا رثأتم ًلاماک هک تسا یزاــسرهش و یرامعم رد کبــس ره روهظ زا سپ هک ییاجات - تــسا رصاعم یزاــسرهش و یرامعم ماظن رد نآ تاعبت و راثآ ناوت یم ،برغ رهــش رب مکاح ِیــشزرا و یــشنیب ماــظن اــما -دوــمن یــیوج یپ ار نارــیا تروص هب هتبلا( یدودح ات ار دوخ یملاــسا تلاصا نانچمه ،یناریا یرایــسب رد یدامریغ یاه هراگنا ،زونه و تــسا هدومن ظفح )یبــسن تایح مهم یاه هفلوم زا ،یناریا دنورهش و رهش فلتخم تابسانم زا دبلاک ِلامک و مامت ِیرادربوگلا و لوحت مغر هب ،ور نیازا ؛تسا یرهش و اه جرب و اه هارگرزب دننام ییاهدومن رد هک( یبرغ رهــش زا یناریا رهــش عقاو رد و( نطاب ،)تسا هتفایزورب هریغ و تنوکس یوگلا رییغت و اه لپ یازا هبام زا یلماک تیعبت ،)یناریا رهش رب مکاح یاه شزرا و اه شنیب تلاصا زا یــهجوت لــباق یاــه هگر زوــنه و تــسا هتــشادن دوــخ ِیــبرغ ناریا رصاعم یزاسرهش و یرامعم ِیشزرا و یشنیب ماظن رد ار یملاسا یــشنیب ماظن نیب تیخنــس مدع ،رما نــیا ی هــجیتن .دــید ناوــت یم یزاــسرهش و یرامعم رد یدــبلاک یاه کبــس و اه شنک اب یــشزرا و .تسا تیوه نارحب زورب ،عبتلاب و ناریا رصاعم رد تیوه نارحب زورب ِییارچ کرد ی همزلا ،قوف ثحابم ساسا رب

؛)پــچ تمــس( ناــهفصا رازاــب و )تــسار تمــس( ناــهفصا عــماج دجــسم -4 و 3 رــیواصت صخــشم انب ود نیا ریوصت رد رازاــب ، دجــسم ییاضف- یدبلاک یاهوگلا راداــنعم تهابــش .تسا هدهاشم لباق زین رگید یتنس یاهرازاب و دجاسم زا یرایسب رد تهابش نیا .تسا )104 ،1395 ،یسییر( :ذخام اهنآ یرامعم حرط رد هک نارهت رــصاعم یبهذم زک ارم و دجاــسم زا هــنومن ود -6 و 5 رــیواصت

.تسا دوهشم لاماک یتغارف و یراجت زک ارم اب تهباشم )http://setavin.com و http://omranrco.ir( :ذخام