مطالعۀ جامعه‌شناختی گسترش بازار داروهای هورمونی در ایران

(1)

345

Faculty of Social Sciences Institute of Social Studies and Research

Quarterly of Social Studies Research in Iran

Vol. 10, No. 2:345-377, Summer 2021 Doi

:

10.22059/jisr.2021.313862.1150

Sociological Study of the Hormonal Drugs Market in Iran^*

Mohammad Tavakol¹ Aida Navabi² Received: November 19, 2020 Accepted: May 8, 2021

Abstract

Introduction: Taking and prescribing medicine has a specific treatment protocol that doctors can prescribe for people according to different diseases.

However, there are some drugs and supplements in the Iranian market that are used not only for therapeutic purposes but also for the purpose of beauty and increasing bodily functions. These secondary uses are regulated and managed by the market with some existing cultural discourses about health and body, which are normalized and normalized in individuals. In other words, part of the problem is the practice and set of rules at the macro level, and the other part is the result of cultivating discourses that provide the conditions for these drugs. On the other hand, special body diets and the importance of the body, the induction of drug use has increased, which leads people to make decisions in order to consolidate a certain pattern of use of these drugs. It is not always in the interest of individuals, in fact, where individuals' decisions lead to satisfaction that is not in their favor, these decisions form a market equilibrium that is in the market's favor, where it benefits the most. These conditions provide opportunities for it puts people and the market to achieve their goal through irrational and profitable ways and processes. The Ministry

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

* Paper from PhD thesis titled “sociological study of the commercialization of hormonal drugs in Iran; study of harmful and high-risk hormonal drugs”, University of Teran, facullty of Social Sciences.

1. Professor of Sociology, Department of Sociology, Faculty of Social Sciences, Tehran University, mtavakol@ut.ac.ir

2. Phd in Sociology, Tehran University (Corresponding author), aida.navabi@ut.ac.ir

(2)

Social Studies and Research in Iran, Vol. 10, No. 2, Summer 2021

346

of Health is trying to play its role as a regulator and on the other hand as a supporter of the pharmaceutical industry, but due to the expansion of the market for these drugs in Iran, there is no proper oversight of their treatment protocol and economy.

Method: This treatise on qualitative practice, i.e. interview, documentary method, and content analysis, has addressed this issue. Drug laws and regulations, press releases upstream documents, and reports have been reviewed, in addition to in-depth socio-cultural issues of in-depth 65 interviews with consumers and stakeholders and officials have been used in this area. In order to analyze the data, the thematic analysis method was used.

Finding: The research findings are based on a multifaceted process:

Institutional level: The role of regulatory institutions in the marketing process and the role of existing policies in the country's pharmaceutical system in the field of hormonal drugs. The second level is the coordinates and relationships of the main actors, in other words. In this study, we address the most important subjects of the hormonal drug market in this logic. The third:

cultural discourse, where medical and quasi-medical discourses remove consumer subjects from the heart of marketing processes. In fact, the policies of the field of hormonal drugs, by objectifying their subjects as members of society and also in constructing them, try to show that subjects themselves have the freedom and freedom to choose to buy and consume, that is, the subject who is the elector and can determine the goals and tools to achieve those goals.

Results & Conclusion: marketization is the product of a mechanism of three aspects of the problem, each of which cannot explain the phenomenon of marketization without other markets or marketing is the mechanisms that affect the expansion of the market for hormonal drugs. A set, or in other words, a network of actions in the political-economic and cultural fields, plays an important role in the normalization and maintenance of these technologies and knowledge and the construction of a bio-political subject. Bio-politics emphasizes the flourishing of life and shapes marketing projects through regulatory changes and disciplinary norms in the form of a lifestyle. That is, all the mechanisms that make it possible for the body to consume certain conditions, are more inclusive of the decisive and authoritarian tools of power.

Keywords: market, hormonal drug, body, drug policy, Foucault

(3)

347 Biblography

 Arazi, H., and Hosseini, R. (2012), The Prevalence of Anabolic- Androgenic Steroids Abuse, Knowledge and Attitue of Their Side Effects, and Attitude toward Them among the Bodybuilding Athletes in Rasht. Journal guilan university medical science, No. 80:

34–41.

 Ashtarian, K., Semnanian, S. (2013), Damage and Corruption Policy Report on the Country’s Pharmaceutical System, Center for Strategic Presidential Studies. (In Persian)

 Azarnoosh, M., and Nilforoushan, M. (2017), The Evolution of the Pharmaceutical System in Iran. Publication of Iran Academy of Medical Sciences. (In Persian)

 Bijeh, N., Dehbashi, M. (2014), “Evaluation of Knowledge, Prevalence and Side Effects of Anabolic Steroid Use in Male Athletes in Mashhad”. Applied Life Sciences Studies in Sports, No. 4: 78–

89. (In Persian)

 Haddadi Barzoki, M. & Tavakol, M. & Vahidinia, A. (2014).

Effects of Sexual Objectification on Conspicupus Consumption and Materialism, sex Res Soc Policy: 153-162

 Conrad, P. (2007) The Medicalisation of Society, Baltimore: Johns Hopkins University Press.

 Center for Drug Statistics and Strategic Documents (2019), Department of Pharmaceutical Affairs of the Academy of Medical Sciences, Tehran: Food and Drug Administration. (In Persian)

 Flower, R. (2004), Lifestyle Drugs: Pharmacology and the Social Agenda, Department of Biochemical Pharmacology, William Harvey Research Institute.

 Foucault, M. (1978), The History of Sexuality, New York: Pantheon Books. (In Persian)

 Foucault, M. (2009), The Birth of Biopolitics, Translated by: R.

Najafzadeh, Tehran: Ney Publishing. (In Persian)

 Foucault, M. (2010), Genesis of the Clinic. Translated by: Y. Emami, Tehran: Engravings. (In Persian)

 Gilbert, D., Walley, T., New, B. (2000), Life Style Medicines.

Department of Pharmacology, University of Liverpool.

 Habibi, Y., Pashaei, T., Noori, B., Sahrai, M. (2015), Prevalence of Energy Consumption and Related Factors in Male Bodybuilders in Sanandaj. Zanko Journal of Medical Sciences, Kurdistan University of Medical Sciences, No. 53: 22–31. (In Persian)

 Center for Strategic Analysis of the Country’s Pharmaceutical Industry (2017), Stuty of Drug and Medicines Informations, 1^st

(4)

348

Edition, Tehtan: Institute for Strategic Policies of Economics and Management. (In Persian)

 Jalilian, F., Hazavei, M. M., Vahidinia, A. A., and Moghim Beigi, A.

(2012), Study of Causes of Self-Medication among Hamadan Province Pharmacies Visitors, Scientific Journal of Hamadan University of Medical Sciences and Health Services, , No. 2: 160–

166. (In Persian)

 Lamkeh, T. (2016), Biopolitics, Advanced Income, Translated by:

M. Zohdi Goharpour and F. S. Mirahmadi, Tehran: Saless. (In Persian)

 Madani, A., Aghamalaei, T., Davoodi, H., Madani, sh. (2015),

“Prevalence of Anabolic Steroid Use and Awareness of Its Effects in Male Athletes in Southern Iran”. Journal of Preventive Medicine, No. 1: 27–33. (In Persian)

 Mahmoudi, Y., and Mohaddesi Gilvaei, H. (2016), “Sociological Study of Body Industry, Qualitative Study of Causes and Consequences of Cosmetic Surgeries for Women Living in Tehran”.

Women in Development and Politics, No. 4: 523–547. (In Persian)

 Mayer, C. (2016), The Biopolitics of Lifesylye: Foucalt, Ethics and Healthy Choices. New York: Routledge.

 Naqdi, H., and Mohammadi, S. (2013), Prevalence of Anabolic Steroid Use and Awareness of Its Side Effects among Students in Kurdistan in the Academic Year 2011–2012, Journal of Kermanshah University of Medical Sciences, No. 3: 35–55. (In Persian)

 National Pharmaceutical Policy of the Islamic Republic of Iran, 2016 Edition. (In Persian)

 Rose, N. (2007), The Politics of Life Itself. Princeton: Princeton University Press.

 Scambler, G. (ed.) (2006), Habermas, Critical Theory and Health, London: Routledge.

 Safari, S., Yousefi, B., Astinchap, A. (2017), Prevalence of Consumption Anabolic Steroids and Awareness of Their Side Effects in Iranian Male Bodybuilders - A Structured Review and Meta- Analysis. Applied Health Studies in Exercise Physiology, No. 2: 1–

12. (In Persian)

 Center for Statistics and Information (2020), The Use of Hormonal Drugs (Growth Hormone and Testosterone) Available in Doctors’

Prescriptions, Tehran: Social Security Organization and Health Insurance Organization (2010–2018 Time Efficiency). (In Persian)

 The Report of Transparency and Justice Organization (2018), Drug Corruption. Retrieved from www.daad.ir (In Persian)

(5)

349

 Wright, J., and Harwood, V. (2009), Biopolitics and the Obesity Epidemic; Governing Bodies, New York: Routledge.

(6)

(7)

ۀرود /نایرا در یعامتجا تاقیقحت و تاعلاطم 01

ۀرامش ، 2 ، ناتسبتا 0011 : 503 - 533

Doi: 10.22059/jisr.2021.313862.1150

علاطم ۀ هعماج تخانش ی شرتسگ رازاب

اهوراد ی نومروه ی رد ا ی

*

نار

دمحم

1لکوت آی اد باون

2ی

:تفایرد خیرات 22

/ 80 / 22 :شریذپ خیرات

10 / 82 / 1088

هدیکچ

فرصمءوس خرب

ی زا اهوراد رد ا ی

،نار زا هلمج اهوراد ی نومروه ی زا شلاچ اه ی زوح ۀ تسوراد .

فرصم ا ی ن اهوراد جراخ زا قطنم کشزپ ی

، هب ا ی داج و شرتسگ اهرازاب ی وناث ی ه ماجنا ی هد سا ت . ای ن

هلئسم بجوم راب داصتقا ی رد ماظن

،تملاس للاتخا رد روما کشزپ ی و زا ظاحل عامتجا ی ن ی ز بجوم

فرصم ارگ یی و شرتسگ رازاب اهوراد ی قاچاق هدش تسا . ور ی درک ا ی ن شهوژپ ک ی ف ی

؛تسا اربانب ی ن

ناوق ی ن و تابوصم طوبرم هب

،وراد نچمه ی ن دانسا تسدلااب ی و شرازگ اه ی فلتخم سررب ی م ی دوش .

ارب ی طسب عون ی لحت ی ل عامتجا ی زا بحاصم ۀ مع ی ق اب دارفا فرصم هدننک و ذ ی ناعفن و نلاوئسم رد ا ی ن

هزوح و نچمه ی ن لحت ی ل دانسا ی هدافتسا هدش تسا . بوچراچ رظن ی ا ی ن

،شهوژپ ا ی هد اه ی وکوف رد

پی دنو ز ی تس تردق و لئسم ۀ ندب و تملاس ی اب خرب ی زا س ی تسا اه ی ارگرازاب ی هنا تسا . ی هتفا اه ی

شهوژپ رب ارف ی دن ی هجودنچ ی انب هدش تسا : شرتسگ رازاب اهوراد ی نومروه ی اب عون ی

س ی تسا راذگ ی

،صاخ طسب مرف ی راجت ی ب ی ن زاب ی نارگ دج ی د و داع ی زاس ی فرصم وراد ارب ی ندب .

ساسارب ی هتفا اه ی

،شهوژپ هزوح اه ی تراظن ی نونکات هتسناوتن دنا رد ربارب نچ ی ن هلئسم ا ی مادقا فم ی د ی

ماجنا دنهد و نومژه ی خرب ی زا مصت ی م گ ی ر ی اه ن ی ز هب نآ نماد هدز تسا . نچمه ی ن اهوگلا ی گنهرف ی رد

هعماج ن ی ز رازاب ار دعتسم نچ ی ن تراجت ی هدرک تسا .

هژاو اه ی لک ی د ی :

،رازاب

،ندب اهوراد ی نومروه ی

، س ی تسا راذگ ی

،وراد وکوف .

لاقم* ۀ ملع ی - شهوژپ ی لاسر زا جرختسم ۀ

رتکد ی ناونع اب

« سررب ی هعماج سانش ی راجت ی زاس ی اهوراد ی نومروه ی رد

ای

،نار علاطم ۀ اهوراد ی نومروه ی رضم و رطخرپ

»،

دکشناد ۀ مولع عامتجا ی گشناد ها

،نارهت دکشناد ۀ عامتجا مولع .ی

1 هعماج هورگ داتسا . سانش

ی

، ،نارهت هاگشناد mtavakol@ut.ac.ir

2 رتکد . ی هعماج سانش ی

، ون( نارهت هاگشناد ی

دنس ۀ ،)لوئسم aida.navabi@ut.ac.ir

(8)

253 هرود ،ناریا رد یعامتجا تاقیقحت و تاعلاطم 01

هرامش ، 3 ناتسبات ، 0011

همدقم و حرط هلئسم

فرصم و وجت ی ز وراد اراد ی لکتورپ نامرد ی صخشم ی تسا هک ناکشزپ م ی دنناوت ساسارب نآ و

اب هجوت هب ب ی رام ی اه ی فلتخم ارب ی دارفا وجت ی ز

،دننک اما خرب ی اهوراد و لمکم اه ی وراد یی رد

رازاب وراد یی ا ی

،نار اهنت هن هب روظنم فادها نامرد ی

، هکلب هب روظنم ز ی اب یی و ازفا ی ش اهدرکراک ی

ندب ی هدافتسا م ی

؛دنوش ی نع ی اب فده عون ی قفوم ی

،ت تذل و نامداش ی . ا ی ن اهوراد رد ند یا هب

اهوراد ی طبترم اب کبس گدنز ی روهشم دنتسه (

،رولاف 2880 : 101 )

؛ هب ا ی ن انعم هک هب ن ی اهزا ی

گدنز ی هرمزور خساپ م ی دنهد و زا ا ی ن رط ی ق هب داعبا گنهرف ی و عامتجا ی گدنز ی هرمزور هرگ

م ی دنروخ ( گ ی تربل و اراکمه

،ن 2888 .) ا ی ن عون فراصم غ ی نامردر ی

، زا ی ک وس طسوت رازاب

وراد و ناکم ی مس اه ی

،نآ ظنتزاب ی م و دم ی ر ی ت م ی دوش و زا وس ی د ی رگ اب خرب ی زا نامتفگ اه ی

گنهرف ی رد هعماج لوح تملاس ی و

،ندب رد دارفا داع ی زاس ی و راجنه ی م ی دنوش . هب ب ی نا د ی

،رگ

شخب ی زا لئسم ۀ ا ی هدشداج رد زرط مع ل و وحن ۀ هدعاق راذگ ی رد حوطس نلاک تسا و شخب ی

د ی رگ لصاح شرورپ نامتفگ اه یی تسا هک ارش ی ط مازلا ار ارب ی فرصم ا ی ن اهوراد هم یا م ی دنک .

اهوراد ی نومروه ی دروم هدافتسا رد زاسندب ی هک فرصم نآ رد ا ی نار ن ی ز مومع ی ت

،دراد ی ک ی زا

قادصم اه ی زراب ا ی ن رما تسا هک رما کشزپ ی و د ورا یی ار هب رما عامتجا ی - داصتقا ی پ ی دنو

م ی دنز ( بح یب ی

، 1121

؛ رفص ی

، 1121

؛ ندم ی

، 1121

؛ بی

،هژ 1121 .)

رد ا ی ن م ی

،نا ترازو تشادهب شلات م ی دنک شقن دوخ ار زا فرط ی هب ناونع ظنت ی م هدننک و زا

فرط د ی رگ هب ناونع ماح ی تعنص زاسوراد ی ماجنا دهد . ساسارب سررب ی اه ی م ی ناد ی لصاح زا

ای ن شهوژپ رد زوح ۀ نامزاس اه ی ب ی هم

،رگ هب لد ی ل گدرتسگ ی رازاب ا ی ن اهوراد رد ا ی

،نار هاگن

تراظن ی تسرد ی رب لکتورپ نامرد ی و داصتقا نآ اه دوجو درادن . رد غ ی با

،تراظن دارفا سب ی را ی

نودب لخادم ۀ کشزپ و

،هنارسدوخ مادقا

هب فرصم ا ی ن اهوراد م ی دننک ( دقن ی و دمحم ی

،

1122 ) و ا ی ن فرصم جراخ زا ح ی ط ۀ کشزپ ی وراد ازفا ی ش ی هتفا تسا ( و یل ی

1ما و

2هباگ

، 2811 .)

ساسارب تاعلاطم

لوا ی ه و هداد اه ی جارختسا هدش رد مانرامآ ۀ مسر ی وراد یی ا ی نار ن ی ز م ی ناز

شورف تادراو نومروه دشر

( اب مان راجت ی پورتاموس ی ن )

، زا هلمج نومروه اه ی کرت یب ی

ئورتسا ی د ی ب ی رتش زا ن ی زا هعماج تسا و دنور نآ رد هد لاس خا ی ر رد ا ی نار لباق هجوت تسا .

1. William 2. Gabe

(9)

هعماج ةعلاطم ناریا رد ینومروه یاهوراد رازاب شرتسگ یتخانش

252

رادومن 1 . دنور اقم ی س ۀ فرصم و شورف وراد ی پورتاموس ی ن ( زاب ۀ نامز ی 1931 - 1931 )

عبنم : نامزاس مأت ی ن عامتجا ی و مانرامآ ۀ وراد یی روشک

دنور ازف ی دن ۀ شورف ا ی ن کرت ی تاب رد اهرادومن ی دوجوم ناشن م ی دهد هضرع و اضاقت ارب ی

ای ن نومروه اه ازفا ی ش ی هتفا

،تسا اما ساسارب هبحاصم اه ی تروص هتفرگ اب ناسانشراک ب

ی هم و

داصتقا وراد رد عقاو ی

،ت بسانت ی م ی نا اضاقت ی وراد تبسن هب هضرع و شورف نآ دوجو درادن .

اب هجوت هب تابثا ضراوع عطق ی ا ی ن اهوراد ارب ی

،تملاس زه 1

ی هن اه ی سب ی را ز ی دا نآ اه رد

حطس درف ی و نلاک ( ماظن تملاس ) و زه ی هن اه ی گنهرف ی و عامتجا ی زا رط ی ق ثأت ی راذگر ی رب

گنهرف فرصم هنارسدوخ (

درف ی ) و اب نتفرگرظنرد هوجو

تملاس

،روحم رد پ ی وگخساپ یی هب

ای ن شسرپ تسه ی م هک هچ اهراکوزاس و

تابسانم ی بجوم شرتسگ رازاب اهوراد ی نومروه ی رد

روشک هدش تسا .

بوچراچ رظن

ی

ای ن شهوژپ رد بلاق رظن ۀی وکوف رد باب تردق و ندب ماجنا هدش تسا . وکوف ۀرابرد مها ی ت

ندب و لئسم ۀ ز ی تس ی

، هب تکرپ ی س اه یی هراشا م ی دنک هک بجوم شرتسگ تردق س ی سا ی - داصتقا ی

و اهنرد ی ت ژبا تخاسرب ۀ

دج ی د ی د ،دوخ ندب رد هلخادم اب هک دش دهاوخ دارفا زا ی

رگ هن هنت ا

ژوس ۀ اسانش ن ی

،دنتس هکلب عوضوم ی تخانش ی قلت ی م ی دنوش ثأت تحت هک ی

ر دازآ ،تردق ی

و

تسه ی انعم هب و دراد رارق دوخ یی

رد

« زاسدودحمدوخ ی

هب طساو ۀ نلاقع ی ت

» رکف رازبا و ی

شناد

دج ی د داصتقا ی

، ی نع ی پ ی دنو اب داصتقا س ی سا ی رارق م ی گ ی دنر (

،وکوف 1102 : 22 .) وکوف رب ا ی ن رواب

سا ت هک

،شناد هب روط صاخ شناد کشزپ ی و ز ی تس کشزپ ی

، ش ی هو اه ی توافتم ی زا زاب ی اه ی

قح ی تق دنا هک اب نکت ی ک اه ی صاخ طابترا دنراد . نچمه ی ن و ی زا م ی نا ا ی ن نکت ی ک اه هب ود

1. DAWN (Drug Abuse Warning Network), MTF (Monitoring the Future), NAVIPPRO (National Addictions Vigilance Intervention and Prevention Program), NESARC (National Epidemiologic Survey on Alcohol and Related Conditions)

(10)

نکت ی ک مهم ی نع ی نکت ی ک اه ی تردق و نکت ی ک اه ی دوخ هراشا م ی

؛دنک ی نع ی هچنآ هب تسا ی لا

طوبرم م ی دوش و هچنآ هب

« دوخ

» . قلات ی ا ی ن ود هتسد زا نکت ی ک اه ار

« تموکح دنم ی

» م ی دنمان

(

،وکوف 1121 : 201 .) ای ن زاسدودحمدوخ ی

زا رط ی ق نوناق و هب کمک داصتقا س ی سا ی لکش

م ی گ ی

؛در ی نع ی اج یی هک دنیآرف ظنتدوخ ی م ی ندب اب هکبش ا ی زا نامزاس

،اه نارگشنک و

تاعونصم

و ن ی ز اهراتخاس ی نوناق ی گرد ی ر م ی

،دوش اما وکوف ضوت ی ح م ی دهد هک روطچ لاصتا هعومجم ا ی زا

اهرادرک هب ژر ی م ی زا قح ی

،تق هاگتسد ی زا شناد - تردق م ی دزاس و ارب ی ناشن نداد عون دج ی د

نلاقع ی ت دروم شرظن قطنم ز ی تس - س ی تسا ار بت یی ن م ی دنک ( نامه : 110 .) تنرد ی ج ۀ دعاوق

صاخ

،نآ ی نع ی ارش ی ط ناکما شرتسگ رازاب

هب مه ۀ هزوح اه و لاعف ی ت

،اه ناسنا اه ی نع ی

هژوس اه ی دج ی د هب ۀلزنم

« ناسنا اه یی داصتقا ی

» هتخاس م ی دنوش . ناسنا اه یی هب باثم ۀ دم ی نار لقتسم

رد تمدخ نلاقع ی ت رازاب دنتسه و اب فده ا ی داج شزرا هدوزفا ی نع ی امرس ی ه راذگ ی ور ی دوخ

مصت ی م م ی گ ی دنر . ای ن ش ی و ۀ

،تموکح اب

لوت ی د ا شزر هدوزفا ا ی دازام هارمه تسا هک داوم ماخ

،نآ

لوت ی د

،تذل اضر ی ت زا

،دوخ تردق لرتنک و رخت ی ب تسا . تن ی ج ۀ

،نآ لکش ی زا تشابنا امرس ی ه

و اهدوخ یی لااک یی هدش هب طساو ۀ هاگتسد کشزپ ی و وراد یی

، ی نع ی نامه لکش دج ی د اهوگلا ی

رازاب ی تسا هک مه نامتفگ تملاس مومع ی و کشزپ ی ار غت یی ر م ی دهد و مه دارفا ار اب

تلاخادم دج

ی د وراد یی

، دعتسم رفآزاب ین ی دوخ م ی دزاس .

هب معز وکوف یی

،اه اهدربهار ی لوئن ی لارب ی تموکح

،دنم ارب ی ندرکزاب دازآ ی و نما ی ت نورد

هعماج و قح دازآ ی هب باختنا اه ی دارفا رد کبس گدنز ی

،دوخ هب و ی هژ رد مز ین ۀ تملاس و

باختنا ارب ی

،نآ مرجلا زا رارقرب ی ناکم ی مس اه ی ز ی تس - س ی سا ی دنتسه (

،زر 2881 : 11 .)

ناکم ی مس اه چ ی ز ی زج ا ی داج مز ی هن اه یی ارب ی دازآ ی شورف و لبت ی

،تاغ نتشاذگزاب تسد

ناوق ی ن

هب عفن هاگنب اه و هست ی ل ناوق ی ن هب دوس رازاب ی با ی اه ی رفآراک ی ن ارب ی هژوس اه ن ی تس (

،وکوف

1102 : 118 .) ای ن

،قطنم سب رت مزلا ار ارب ی راجنه ی زاس ی طباور تردق و شناد رد حوطس د ی رگ

مهارف م ی

؛دنک ی نع ی پ ی دنو م ی نا تروص اه ی دج ی د شناد و تردق هک ندب ار هب باثم ۀ هژبا ا ی

مرب ی دزاس و رد تمدخ رازاب رارق م ی

؛دهد اربانب ی ن گنوگچ ی نت ی گد ی رما ی گنهرف ی اب رما ی

س ی سا ی / داصتقا ی هب انعم ی لاقتنا و هب ی هن زاس ی فرظ ی ت اه ی ندب زا رط ی ق فرصم تساهوراد هک

اب مار ندش و راجنه ی زاس ی ندب ققحت م ی ی دبا .

هب ظاحل قطنم هعماج تخانش ی

، ازفا ی ش دنور لوت ی تاد و شورف ا ی ن نومروه

،اه رما ی داصتقا ی

ار هب ی ک رما کشزپ ی پ ی دنو هداد تسا و هب کمک غت یی تار ی هک رد ندب دارفا ا ی داج م ی دنک

، ام ار اب

(11)

255

ی ک هس ناگ ۀ داصتقا ی - کشزپ ی و رما ندب ی هب م ی جنا ی فرصم وراد هبور ور م ی

؛دنک اربانب ی ن

م ی ناوت هب عون ی ضقانت رد اج ی هاگ ی ک وراد هب باثم ۀ ی ک لااک رد ارف ی دن رازاب و وراد هب ناونع ی ک

هار لح نامرد ی - کشزپ ی رگن ی تس . رد ا ی ن

،بوچراچ ام

اب عون ی

« زاسرازاب ی » هجاوم تسه ی م هک

رد ی ک بوچراچ موهفم

ی

، لصاح مهرب شنک هس حطس لحت یل ی تسا :

حطس

،لوا داهن ی : شقن اهداهن و نامزاس اه ی هدعاق راذگ رد ارف ی دن زاسرازاب ی و شقن ناوق ی ن

و س ی تسا اه ی دوجوم رد ماظن وراد یی روشک رد زوح ۀ اهوراد ی نومروه ی تسا . ای ن حطس

هب عون ی لحت ی ل س ی تسا راذگ ی اهوراد ی نومروه ی تسا . حطس

،مود تاصتخم و

طباور زاب ی نارگ

لصا ی تسا و هب ترابع ی حطس ذ ی ناعفن زاب ی و صوت ی ف عضو دوجوم رازاب اهوراد ی نومروه ی

تسا . رد ا ی ن

،شهوژپ هب

لابند لحت ی ل شقن ذ ی ناعفن هب روط صاخ ن ی تس ی

،م هکلب هب م ی جنا ی

حوطس د ی

،رگ هب مهم رت ی ن هژوس اه ی لصاح رازاب اهوراد ی نومروه ی رد ا ی ن قطنم م ی زادرپ ی م .

ای ن لحت ی ل اب حطس موس ی نع ی نامتفگ گنهرف ی مکت ی ل م ی

؛دوش ی نع ی اج یی هک اهراتفگ ی کشزپ ی

و هبش کشزپ ی

، هژوس اه ی فرصم هدننک ار زا لد ارف ی اهدن ی رازاب ی زاس ی مرب ی دزاس . رد ا ی ن

،بوچراچ اب

هس هناگ ا ی زا

،تردق تملاس و ندب هجاوم تسه ی م . م ی ناوت رد ا ی ن بت یی ن هظحلام

درک هک هنوگچ ارف ی اهدن یی اب ا ی داج رازاب وراد هب طساو ۀ شخب مهم ی زا تاررقم راذگ ی و

نامتفگ

،اه ندب ار جامآ راکتسد ی رارق م ی دنهد و بجوم مهرب ندز شقن نامرد ی وراد م ی دنوش .

لکش 1 . لدم رظن ی شهوژپ

(12)

شور سانش ی شهوژپ

نانچ هک هتفگ

،دش نارگشهوژپ رد

ا ی ن شهوژپ هب ا ی ن شسرپ خساپ م ی دنهد هک هچ تابسانم ی

بجوم شرتسگ رازاب اهوراد ی نومروه ی رد روشک هدش تسا . خساپ هب ا ی ن شسرپ زا ود شور

دانسا ی و م ی ناد ی ( هبحاصم اب ز ی ناطبر ) ناکما ذپ ی ر تسا . حوطس لحت ی ل لماش س ی تسا ی - نامزاس ی

( نلاک )

، تکرش اه و ناکشزپ (

م ی نا ی ) و درف ی (ا دارف فرصم هدننک و ذ ی ناعفن )

، و بسحرب

،ترورض تفر

تشگربو زا

م ی ناد هب دانسا و عبانم تسا . شخب ی زا ش ی و ۀ روآدرگ ی هداد اه رد ا ی ن

هعلاطم دانسا ی تسا و هداد اه هب ظاحل

،لکش ک ی ف ی و وناث ی ه هب رامش م ی آی دن و لماش شرازگ اه و

دانسا س ی تسا ی و ناوق ین ی

، تروص هسلج اه و مرف اه ی تکرش اه ی وراد یی

، کرادم لصاح زا

تاسلج و امه ی ش اه رد ا ی ن

،طابترا هلاقم اه و هبحاصم اه ی هدشرشتنم زا

وس ی بحاص نارظن و

دصتم ی نا ا ی ن هزوح دنتسه . تسد ۀ د ی رگ ی زا هداد اه ن ی ز لوصحم هبحاصم

اه ی درف ی

نی هم تخاس ی هتفا و مع ی ق ی ا تفگ وگو ۀرابرد داعبا هلئسم اب دارفا فلتخم دنا ( لف ی

،ک 1100 : 121 -

281 .) ای ن شهوژپ لصاح 18 بحاصم ۀ مع ی ق تسا . رد ود زوح ۀ هضرع و اضاقت ی اهوراد ی

نومروه ی

، اب ناکشزپ

،ددغ

،نازاسوراد

،ناراکشزرو اضعا

ی نمجنا اه ی طبترم دننام نمجنا

،نازاسوراد دنس

ی اهاک ی وراد یی

، اضعا ی ه ی تئ ملع ی هدکشناد اه ی زاسوراد ی

، ناشورفوراد

غ ی ر مسر ی و فرصم ناگدننک هبحاصم

هدش و اهنرد ی

،ت هبحاصم اه ساسارب نکت

ی ک لحت ی ل

نومضم لحت ی ل هدش تسا .

ی هتفا اه ی شهوژپ

ی هتفا اه ی ا ی ن شهوژپ ساسارب هس حطس تروص دنب ی هدش تسا .

حطس

،لوا حطس ب ی ن للملا ی : زا رخاوا هد ۀ

،داتفه صرع ۀ وراد اب باتش ی نوزفازور شوختسد

تلاوحت دش . متفگ نا

« وراد هب باثم ۀ لااک ی راجت ی

» هک زا لبق بلاقنا و اب تادراو ظع ی م اهوراد

اپ ی ه راذگ ی هدش

،دوب سپ زا

،بلاقنا هب لد ی ل زورب نامرآ اه ی تلادع ناهاوخ ۀ ماظن وراد غت یی ر درک .

ای ن غت یی

،تار هارمه اب حرط رنژ ی ک هب ناونع مهم رت ی ن مصت ی م اضف ی وراد یی دعب زا بلاقنا دوب .

نچمه ی ن ا ی ن غت یی

،تار رد ربارب راجت ی ندش وراد ی نع ی محت ی ل زه ی هن اه ی لبت ی تاغ ی

، ازفا ی ش

تادراو وراد و ازفا ی ش فرصم اهوراد ی جراخ ی طسوت مدرم رارق تفرگ . شزرا داصتقا ی وراد

دعب زا بلاقنا ا ی باج م ی درک هک زکرمت و امرس ی ه راذگ ی رب وراد دروم هجوت ب ی رتش ی عقاو دوش .

بزا ی ن نتفر اجت ر ی ندش وراد ی ک ی زا مهم رت ی ن فادها ناحارط ماظن ون ی ن وراد یی دوب . پی ش زا

(13)

253

حرط رنژ ی

،ک اب وراد هب ناونع ی ک لااک دروخرب م ی دش . اج ی هاگ نامرد ی وراد ن ی ز هب لک ی شومارف

دش و ارجا ی ا ی ن

،حرط تشگزاب هب فادها مهم ماظن وراد یی روشک دوب .

رد لاس اه ی ادتبا یی گنج ات اوا ی ل لاس 1111

، م ی گنا ی ن صخاش اهب ی وراد سب ی را رتمک زا

م ی گنا ی ن صخاش اهب ی اس ی ر اهلااک قلت ی م ی دش و ق ی تم بسن ی وراد شهاک ی تفا . ای ن رما ببس

دش حرط رنژ ی ک اب فادها دوخ اج ی هاگ بسانم ی ارب ی ا ی داج س ی تسا اه ی تسرد وراد یی زاب

،دنک

اما زا م ی نا ۀ لاس 1111

، دعب زا ارجا ی س ی تسا اه ی دعت ی ل راتخاس ی

، صوصخ ی زاس ی

لوت ی ناگدننکد لخاد

ی زاغآ دش . اب ا ی ن جوت ی

،ه ود نوناق مهم ن ی ز وصت ی ب دش :

1 . هدافتسا زا فرظ ی ت لاخ ی انص ی ع زاسوراد ی بوصم 12 / 82 / 08

؛

2 . نوناق مأت ی ن اهوراد ی صاخ 1 / 1 / 10 و لامعا ا ی ن نوناق هک رگا وراد یی قباس ۀ دورو ی ا

لوت ی د رد روشک هتشادن

،دشاب زل

ًامو اب ی د ارب ی لوت ی د ی ا تادراو نآ زا زرا دازآ هدافتسا دوش ( لحت ی ل

ژتارتسا ی ک تعنص وراد یی

،روشک 1121 .)

ای ن تامادقا مهم قحرد ی

،تق عضو ی ت زرا تلود ی و تامادقا گتخس ی هنار ار ن ی ز مهرد تسکش

و اهر یی شخب ی وراد زا گتسباو ی هب زرا تلود ی

، ا ی ن تصرف ار ارب ی شخب صوصخ ی مهارف رک د

هک رد صرع ۀ تادراو دراو دوش . نامزاس اذغ و وراد اب دانتسا هب دمآراکان ی شخب تلود ی

، ی نع ی

تکرش اه ی ماهس ی وراد یی روشک و شخب اه ی هبش تلود ی لثم للاه رمحا و

،شخپوراد قفوم

هب

غت یی ر ناکم ی مس اه ی رازاب دشن . رد ا ی ن

،اضف هب ردت ی ج گنا ی هز اه ی لام ی لوت ی ناگدننکد و

دننکدراو ناگ

ارب ی ناکشزپ هب ا ی داج اضاقت ی اقلا

1یی ماجنا ی د و فرصم ناگدننک ار هب وس ی اهوراد ی نارگ ق ی تم

قوس داد ( شرازگ سررب ی عضو ی ت وراد دعب زا بلاقنا ملاسا ی

، 1122 .) فده ا ی ن دوب هک اب

ماظن ق ی تم راذگ ی

،دازآ ناکما گنهامه ی م ی نا مصت ی م اه ی درف ی و مظن رازاب ا ی داج

،دوش اما هن اهنت

ماظن مصت ی م گ ی ر ی اه ی قطنم ی نامزاس ی

، هکلب مصت ی م گ ی ر ی اه ی لس ی هق ا ی و ذوفن دع ۀ ز ی دا ی زا

دارفا رد زوح ۀ ق ی تم راذگ ی وراد ار هب عفن خرب ی زا تکرش اه ی وراد یی ی ا دارفا صاخ رد ماظن

تملاس درب ( رتشا ی نا و

،ناراکمه 1122

: 10 .) ای ن تلاوحت ن ی ز زا قطنم ی پ ی ور ی م ی درک هک ن ماظ

وراد یی ار رد لاس اه ی خا ی ر شوختسد غت

یی ر هدرک

،تسا ی نع ی هاگنب زاس ی رد زوح ۀ تملاس . ای ن

لوصا رب دنچ قطنم راوتسا تسا :

1. Induces – Demand

(14)

1 . تاررقم ادز یی

1: ساسارب ا ی ن قطنم رد زوح ۀ

،وراد فذح عناوم و هست ی ل ارش ی ط ا ی داج

بسک اهراکو ی

،هدزابرپ ی نع ی امرس ی ه راذگ ی رب رازاب خرب ی زا هوراد ا رد ولوا ی ت تلود و تکرش

اه ی وراد یی رارق م ی گ ی در . قطنم ره تکرش وراد یی ی ک هاگنب داصتقا ی

، ی ک ی زا اتن ی ج خرب ی زا

ای ن اهراکوزاس رد

لاس اه ی خا ی ر رد زوح ۀ وراد هدوب تسا . ارب ی ن

،ساسا ره تاررقم ی هک رد رازاب

وراد یی

، اهدرکراک ی بط ی ع ی رازاب ار لتخم م ی

،دنک م ی دناوت هب نع ناو ی ک تصرف

،تنار عنام

پی تفرش تکرش اه ی وراد یی رد ا ی ن هزوح دشاب .

،لباقمرد ا ی ن تاررقم ادز یی

،اه زا رط ی ق

امرس ی ه راذگ ی رب تادراو و لوت ی د خرب ی زا اهوراد و فذح اهراکوزاس ی

تراظن ی رب تابسانم

،رازاب لاعف ی ت اه ی رفآراک ی هنان ار وشت ی ق م ی دنک . ای ن غت یی ر اب فده وپ یا یی اب اهراز ی وراد یی و

هب حلاطصا

« ازفا ی ش ژرام ی ن وراد

» تروص تفرگ . هب اکتا ی غت یی تار ا ی هدشداج رد

هام ی ت

راتخاس ی

، هب رهاظ ناعفادم شهاک نارمکح ی تلود رد زوح ۀ

،وراد راچد فاکش اه و تلاضعم ی

دج ی دندش . ای ن عون مظن گنادوخ ی تخ ۀ هعماج / رازاب اهنت رد تروص ی ررقم م ی دش هک ا ی ن ود هب

اکتا ی اهراکوزاس ی

بط ی ع ی ناشدوخ هرادا

،دنوش هن هب طساو ۀ ناکم ی مس اه ی عونصم ی

؛تلود

اربانب ی ن زوح ۀ وراد اهرد ی دوخ ار هب وس ی تادراو سب ی را ی زا اهوراد ی جراخ ی دوشگ و اب

هست ی ل رد دنور دورو وراد هب تسرهف وراد یی

،روشک اهوراد ی دج ی د تادراو ی ن ی ز ره زور هب

تسرهف وراد یی او در دندش ( شونرذآ و ن ی

،ناشورفل 1121

: 122 .)

ساسارب لحت ی ل مانرامآ ۀ وراد یی

،روشک هب ردت ی ج دنور ازفا ی ش تادراو وراد زا هد ۀ داتشه

بی رتش دش و رد اوا ی ل هد ۀ دون هب ب ی رتش ی ن م ی ناز دوخ سر ی د . تادراو وراد هب ا ی نار ط ی لاس اه ی

1108 - 1121 دنور دوعص ی تشاد و رد لاس 1121 هب 0201 م یل ی درا ر ی لا سر ی د . ای ن دنور

دوعص ی ات لاس 1121 همادا ی تفا ( کرمگ روهمج ی ملاسا ی ا ی

،نار 1121 .) نچمه ی ن ساسارب

اتن ی ج مانرامآ ۀ وراد یی ترازو

،تشادهب رد

لوط ا ی ن

،تدم شزرا مهس تادراو هب لک اهوراد هب

م ی ناز 11 دصرد دشر هتشاد

؛تسا لاحرد ی هک شزرا مهس لوت ی د هب م ی ناز 20 - دصرد شهاک

ی تفا ( مانرامآ ۀ وراد یی ترازو تشادهب و

،نامرد 1121 .)

رد ا ی ن

،نامز هب لد ی ل غت یی تار و زاغآ نارحب اه ی زرا ی هب ناونع مهم رت ی ن لماع ثأت ی راذگر رب

تادراو وراد و

،لمکم دوجو اهدمآرد ی زرا ی لحت ی ل م ی دوش . تادراو وراد و لمکم هب

هناهب اه یی دننام دورو هب نامزاس تراجت ناهج ی

، لاقتنا روانف ی و اقترا ی س ی متس سرتسد ی هب

اهوراد تروص تفرگ هک نودب هجوت هب دربهار ی تدمزارد دشت

ی د دش و رد نامز دوبمک زرا ن ی ز

1. Deregulation

(15)

253

س ی تسا اه ی ضابقنا ی رد پ ی ش هتفرگ دش . عقاورد ات لبق زا هد ۀ 1108

، تادراو وراد هب لکش

تادراو زکرمتم طسوت تکرش ماهس ی وراد یی روشک تروص م ی تفرگ . تکرش ماهس ی وراد یی

،تادراو ب ی ش زا 18 دصرد وراد ی روشک ار زا رط ی ق راتخاس ی

ًلاماک تلود ی هدهعرب تشاد هک اب

ناونع

« رنژ ی ک

» تروص م ی

،تفرگ اما رد هد ۀ 1108 اب ا ی داج زکارم کت هخسن ا ی و اب لاعف ندشرت

ددجم تکرش اه ی وراد یی

، ای ن س ی تسا اه رد رتسب

« صوصخ ی زاس ی تادراو

» ماجنا دش .

ا ی ن زکارم و

،تاسسؤم زا

رط ی ق طابترا اب تکرش اه ی تادراو ی و تکرش اه ی

،شخپ اب

تقافر اه و هدب ناتسب اه ی ب ی ن داهن ی

، زوجم تادراو اهوراد ی فلتخم ار رد شخب اه و نامز اه ی

فلتخم م ی دنتفرگ . ای ن

،اهزوجم ارجم

یی ارب ی دورو سب ی را ی زا تکرش اه ی وراد یی هب صرع ۀ

وراد دش . تکرش اه یی هک خرب ی زا نآ اه هب ناونع گرزب رت ی ن تکرش اه ی دننکدراو ۀ اهوراد ی

نومروه ی لوغشم لاعف ی ت دنتسه . ای ن لکش زا صوصخ ی زاس ی

،تادراو رد لمع نامه فلخت رد

ارف ی دن اطعا ی زوجم دوب . هب ردت ی ج و اب عفر ن ی اهزا ی تقوم ی هب اهوراد ی کت هخسن ا ی

، عوضوم

تادراو تقوم وراد هب ن ی زا مئاد ی هب ا ی ن بق ی ل اهوراد دبت ی ل دش و اب هست ی ل رد دنور دورو وراد

هب تسرهف وراد یی

،روشک اهوراد ی دج ی د تادراو ی ن ی ز ره زور هب تسرهف وراد یی دراو دندش

( نامه : 122 )

؛ ارب ی هنومن درومرد وراد ی نومروه

،دشر رودص زوجم هب تادراو کت هخسن ا ی

رجنم دش هک رد ف لصا ۀ لاس اه ی 1128 ات 1121 تادراو نآ ازفا ی ش ی تفا . ساسارب هداد اه ی

مانرامآ ۀ لاس 1102

، ا ی ن وراد طسوت ود تکرش صاخ دراو م ی دش هک رد اقم ی هس اب لاس 1121

هب ب ی ش زا 18 تکرش تادراو ی رد ا ی ن مز ی هن ازفا ی ش ی

؛تفا هب روط ی هک زا لاس 1128 ات 1121

،

م ی ناز لک شورف ا ی ن وراد رد

،رازاب زا 011،018،118،288 ر

ی لا هب 1،221،211،100،188 ر

ی لا

سر ی د ( مانرامآ ۀ وراد یی

،روشک 1120 .)

تکرش اه ی تادراو ی صوصخ ی رد مادا ۀ لاعف ی ت زکارم کت هخسن ا ی

، لکش تادراو جح ی م

اهوراد ار زاغآ دندرک . مجح ر ی لا ی تادراو زا 11 دصرد رد لاس 1110 هب 11 دصرد رد لاس

1128 سر ی د . دادعت تکرش اه ی لاعف روف یت ی وراد یی 18

، دننکدراو ۀ هدروآرف اه ی وراد یی 112 و

تکرش اه ی دننکدراو ۀ لمکم 11 ددع رد لاس 1121 دوب . ای ن ارش ی ط ببس ندشزاب هار اه یی ارب ی

ای داج اهرازاب یی جراخ زا دودحم ۀ نوناق ی دش . هب هولاع زاجا ۀ تادراو اهوراد یی هک رد لخاد

روشک لوت ی د م ی دش

، هب لاکشا فلتخم و اب ندزرود تاررقم ماجنا تفرگ و اب زاسدازآ ی وراد زا

لاصتا هب زرا تلود ی ناکما ذپ ی ر دش . رد ا ی ن

،اهرازاب قی تم ناشن دنهد ۀ ک ی ف ی ت دوب و ک ی ف ی ت اهوراد

کلام ازفا ی ش مهس رازاب و هضرع هب قی تم رتلااب رارق م ی

؛تفرگ ارب ی هنومن رد مادا ۀ س ی تسا

(16)

اهرد ی زاب رد زوح ۀ

،وراد دادعت تکرش اه ی لوت ی د ی و تادراو ی لوت ی هدننکد و دننکدراو ۀ نومروه

دشر زا اوا ی ل هد ۀ 1108 ات طساوا هد ۀ 1128 ازفا ی ش گمشچ ی ر ی تشاد . ساسارب مانرامآ

ۀ

وراد یی ا ی

،نار زا لاس 1101 ات لاس 1121

، شورف نومروه دشر رد ا ی نار 1 / 1 ربارب دش .

0 2 4 6 8 10

1388 1395

دشر نومروه شورف

رادومن 2 . ۀسیاقم رد دشر نومروه تادراو و تارداص ناریا

( ۀزاب ینامز 1939 - 1931 )

عبنم : مانرامآ ۀ وراد یی مسر ی

،روشک نامزاس اذغ و وراد

ۀرابرد نومروه

،دشر اب حرط اه ی روف یت ی

، تکرش اه ی سب ی را ی دعب زا هدهاشم و لحت ی ل

رازاب رد رانک د ی رگ تلاوصحم دوخ

مادقا هب ندرکدراو ب

نود رذگ زا طباوض نوناق ی نآ دندرک .

هولاع رب زوجم هب شرتسگ تکرش

اه ی تادراو ی و لوت ی د ی مه رد مز ین ۀ وراد ( نومروه دشر و

نورتستست )

، م ی ناز شورف ره ی ک ن ی ز ازفا ی ش تشاد . ای ن ارش ی

،ط مز ی هن ار ارب ی دورو نلاوئسم

شخب صوصخ ی هب زوح ۀ مصت ی م اه ی ارجا یی مهارف درک . زا فرط ی دارفا ی هک تمس اه ی

نامزاس ی

،دنتشاد هب شخب صوصخ ی دراو دندش و زا رط ی ق تردق و تاطابترا دوخ

دنتسناوت رد

شخب اه ی

،فلتخم تنار هتشاد دنشاب .

راصحنا ی ندش تادراو رد تسد تکرش اه ی صاخ ( شرازگ د ی هد ناب فافش ی

،ت 1128 ) زا

د ی رگ اهدومن ی ارجا ی س ی تسا اهرد ی زاب ازفا ی ش تادراو وراد یی وب د هک ببس لکش گ ی ر ی هقلح

اه ی تردق رد شخب تادراو دش . اهزوجم ی غ ی نوناقر ی و تما ی تازا هب خرب ی زا تکرش اه و

،دارفا ببس راصحنا ی ندش تادراو و رد لاس اه ی

،دعب تح ی رد لوت ی د دش . ای ن راعش نانچمه

نامتفگ مهم ی رد زوح ۀ

،تسوراد اما

قنور تادراو و س ی تسا اه ی بوصم رد ا ی ن

،دروم ب ه

تاضراعت ز

ی دا ی نماد دز . ای ن ارگراصحنا یی

، شان ی زا شلاچ اه یی ظن ی ر تامازلا امح ی ت زا