مقایسه انگاره‌های شهریاری در چند نگاره از شاهنامه عمادالکتاب از منظر رودلف آرنهایم

‌همانهاــش‌زا‌هراگــن‌دــنچ‌رد‌یرایرهــش‌یاــه‌هراگنا‌هــسیاقم

*میاهنرآ‌فلدور‌رظنم‌زا‌باتکلادامع

3یماسح‌روصنم‌،^۲بتاک‌همطاف‌،^1**رابت‌یفام‌هنمآ .ناریا ،نارهت ،ارهزلا هاگشناد ،رنه هدکشناد ،رنه شهوژپ یرتکد یوجشناد ^۱ .ناریا ،نارهت ،ارهزلا هاگشناد ،رنه هدکشناد رایشناد ^۲ .ناریا ،نارهت ،ارهزلا هاگشناد ،رنه هدکشناد رایشناد ^۳ )۹6/۷/۱5 :ییاهن شریذپ خیرات ،۹5/۱0/۲0 :هلاقم تفایرد خیرات(

هدیکچ نیرتانشآ و نیرت هداس یوس هب ؛نهذ رد نآ بیکرت ،بطاخم طسوت ریوصت عون ره هدهاــشم هظحل رد ،تلاتــشگ هیرظن ساــسارب ،لکــش ،گنر ،هزادنا تهباــشم رب لمتــشم ،ینوگمه لصا ،دادخر نــیا رد .دنک یم ادــیپ قوــس ،نکمم یراتخاــس یاــه یگژیو هب رجنم ییاهنت هب تهباــشم یرارقرب ،میاهنرآ فلدور رظن هب انب اما دراد ار شقن نیرت هدمع ،یــیاضف یدــنم تهج و یرــیگ یاج روضح رد هباشت دوش یم یعدم و دنک یم حرطم یبایزیامت ناونع تحت ار یرگید طرش شیپ وا .دوش یمن ریوصت تسرد شناوخ فلدور یبایزیامت لصا اب قباطم« :تسا شسرپ نیا لابند هب ور شیپ هلاقم ،رظنم نیا نومزآ یارب .دنک یم ادیپ ینعم ،توافت شش ،روظنم نیا هب »؟دوش یم یبایزرا هنوگچ ،باتکلادامع همانهاــش ریواصت رد یرایرهش یاه هراگنا رایــسب تهابــش ،میاهنرآ اه یسررب هجیتن .تفرگ رارق هقادم دروم یدانسا تاعلاطم زا یریگ هرهب اب و یلیلحت -یقیبطت هویش هب ،باتکلادامع هخسن زا ریوصت راچد للاتخا هب یبایزیامت سپ دراد یشیپ توافت رب هباشت ؛قادصم ضوع هب ینعم ینیزگیاج لیلد هب ،ریواصت نیا رد داد ناشن یصخش یاه یگژیو زا یراع و یهاش یلعحتف یسانش ییابیز هب دهعتم ار ناهاشداپ ،هخسن نیا شاقن نوچ تقیقح رد .دوش یم رد یبدا نتم نیا یریطاــسا نامکاح همه ییوگ .دنیــشن یم هاــشداپ ره تیدرف ضوع هب یرایرهــش موهفم ؛دروآ یمرد ریوصت هب .تسین نکمم یگداــس هب اهنآ نایم زیامت یرارقرب هک یا هنوگ هب ،دنوــش یم فیرعت اورنامرف ناونع تحت یدحاو تیصخــش بلاق

یدیلک‌یاه‌هژاو .یبایزیامت ،تهباشم ،میاهنرآ فلدور ،تلاتشگ ،باتکلادامع همانهاش ،راجاق

زا راجاق هاش یلعحتف هرود یاه هچراپ شقن رد یریوصت ییامنزاب« :ناونع اب ارهزلا هاگشناد رنه شهوژپ هتشر رد لوا هدنراگن یرتکد هلاسر زا هتفرگرب هلاقم نیا * .تسا موس هدنراگن هرواشم و مود هدنراگن ییامنهار هب »یرادید ک اردا رظنم .E-mail:a.mafitabar@student.alzahra.ac.ir ،0۲۱-8800۳۳44 :ربامن ،0۹۱۲۲۳۹۹5۹۷ :نفلت :لوئسم هدنسیون **

یاــه شنک او و اــه شنک ،یرــنه رــثا رــه هــظحلام ماگــنه ردلاوــمعم هــک دــهد یم خر هاگ آدوــخان تروــص هــب ً اــبیرقت یا هدرتــسگً دوــبهب ار ک اردا ،اــه لمعلا سکع نــیا زا یــخرب .دــنام یم هدــیدان قباطم .دنک یم داــجیا لاکــشا نآ ت ّحص رد رگید یخرب اما دــهد یم رثا کــی اــب دروــخرب رد اــت دراد لــیامت بــطاخم ،^۱تلاتــشگ هــیرظن اــب اه تهباشم ،هاگ آدوخان هب سپ دنک هداس ار ینهذ تفایرد ،یمسجت تــسرد تخانــش یارــب یــیاهنت هــب رــما نــیا اــما دــنک یم دیدــشت ار

»^۲میاهنرآ فــلدور« لــیلد نــیمه هــب .دــنک یمن تــیافک رــثا نوــمضم روص صیخــشت ،^۳یبایزیامت لصا یرارقرب تروــص رد طــقف دراد رواــب ای ءیــش ره ،تروصنیا ریغرد هک ارچ دوب دهاوخ رــیذپ ناکما نوــگ انوگ زیچره ناــشن ار لکــش ره و درک هیبــشت یرگید هب ناوــت یم ار رــیوصت نهذ رایــسب لیامت تازاوم هــب رگ ا بیترت نیدب .دوــمن دادــملق رــگید رثا تفایرد ،دوــشن زارحا زیامت یرارقرب ،⁴ینوگ مه و تهابــش کرد هب قیبطت ،هلئــسم نیا رد قیقدت یارب .ددرگ یم راچد صقن هــب یرــنه هنیمز ،⁵باتکلادامع هب فورعم همانهاــش یاه هراگن یهاــشداپ روص ،دراوم رتشیب رد هک ارچ دیآ یم رظن هب هاگدید نیا نومزآ یارب یبسانم درکیور نیا اب .تسا هدش لامعا اهنآ نایم یکدنا یرهاظ یاه توافت یبایزیامت لصا هب رظن اب« :دهد ناشن ،تسا نآ یپرد ور شیپ هلاقم یاه هراگن رد یرایرهــش یاه هراگنا رایــسب ینوگمه ،میاهنرآ فــلدور هک تسا نآ هیضرف »؟دوش یم لیلحت هنوگچ باتکلادامع همانهاش هب ،یهاش یلعحتف هراگنا هب یهاشداپ روص دح زا هدایز ییامن هیبــش یرهاظ یاه هصخاش هکیروط هب ،دوش یم یهتنم اهنآ ناــسکی دومن هــک دــبای یم دوــمن هــناگی و ســناجتم ناــنچ ،تواــفتم ناهاــشداپ لتخم یبایزیامت و دوریم یشومارف هب نآ هیاس رد یدرف یاه یگژیو فلدور یملع درکیور اــهنت هن هکنآ شهوژپ نیا ترورــض رد .ددرــگ یم هتخانشان ناریا رد نانچ زین باتکلادامع همانهاش یتح هک میاهنرآ فورعم یرصان هخسن طلغ هب یملع یاه شهوژپ مومع رد هک هدنام سیون تسد هخسن نیرخآ ناونع هب ،⁶کلملا عینص بــشکیورازه هب اهنت هن ،باــتکلادامع همانهاــش هــک یلاحرد ؛دوــش یم یــفرعم راــجاق هــک ،هدــمآرد خاــسنتسا هــب هاــش نیدلارفظم هرود رد و نآ رــب رــ ّخؤم

یراــبرد یراگــنرکیپ یــنعی رتــشیپ هرود دــنچ یرــیوصت یاه تنــس هعلاطم ،نــیا رب نوزــفا .تــسا هدرــک یناــشنزاب ار هاــش یلعحتف رــصع بــسانم یملع بوچراچ رد یرگراگن هژیو هب یناریا یاه هیام تــسد زا ار شــهوژپ هــک تــسا یا هدــمع فدــه ،یرادــید ک اردا نوــچمه ادتبا هلاقم نیا ،ساــسا نیارب .دراد یم ناما رد یفیصوت یــیوگ هدایز هب ،تلاتــشگ ماظن یــبایزیامت و یــنوگمه لوصا لــماعت هب هراــشا اــب یاه هراگنا سپس .دزادرپ یم باتکلادامع همانهاــش یــسانش هخسن روص تهابــش و دریگ یم حاضیا هب ار یرابرد یراگنرکیپ رد یرایرهــش رد و رگیدکی اب ساــیق رد ار باتکلادامع هخــسن یاه هراگن یهاــشداپ .دهد یم رارق هقادم دروم یبایزیامت لصا هجنس رارق یا هعــسوت یاه شهوژپ هرمز رد ،فدــه ظاحل هب هــلاقم نــیا یــبایزیامت و یــنوگمه لوــصا لــماعت رــب هــک ار یا هــیرظن نوــچ دراد ،یراــجاق هراگــن دــنچ یــسررب اــب ،دــنک یم تــللاد مــیاهنرآ هاگــن رد تــسا یلیلحت-یقیبطت ،تیهام ظاحل هب .تــسا هدرک رــیذپ قابطنا هلئــسم تیعضو یــگنوگچ نــییبت هــب ،عوــضوم حیرــشت زا ســپ ارــیز تهج هب ،دــنور نــیا اــب .دزادرــپ یم هباــشم یاــه هنومن اــب ساــیق رد ،یرادید ک اردا هزوــح رد شــهوژپ نــیا یرــظن بوــچراچ یرــیگرارق ،گنر ،لکــش نوچمه یرــیوصت یاه هفلؤم اــب لقتــسم یاــهریغتم اب هتــسباو یاهریغتم و دوــش یم فیرعت یــیاضف تــیعقوم و ساــیقم هب اه هداد لــیلحت و هــیزجت .ددرــگ یم ن ّیعتم اــهنآ مــسجت یــگنوگچ و هدوــب یدانــسا تروص هب تاــعلاطا یروآدرــگ ؛تــسا یــفیک لکــش ،مه یریگ هنومن روظنم هب .دوــش یم هصلاخ هــسانش هگرب هب ،نآ رازبا یرامآ هــعماج نایم زا )راد شروــت( یــشنیزگ لکــش هب ،رــیوصت شــش قیبطت رد هــک دــیآ یم تــیراع هب ،باــتکلادامع همانهاــش یاــه هراگن ،ددرگ یم ناــشنرطاخ اجنیا رد .دوــش یم هتفرگ شلاچ هب رگیدکی اــب شیامن و یزاس هیضرف تهج هک هاــش یلعحتف هرود راگنرکیپ ریواصت نیا یهوژپدروم ،هدــمآ راک هب نارود نآ یــشاقن صاخ یاه هصخاــش .دنوش یمن بوسحم هلاقم

همدقم

‌ماظن‌رد‌یــبایزیامت‌و‌تهباــشم‌لوــصا‌لــماعت تلاتشگ

یرایسب دح ات یرنه رثا کی ریسفت دنراد رواب تلاتشگ نازادرپ هیرظن زا یصاخ عوــن ار تلاتــشگ اهنآ .تــسا ریذپ ناکما نآ راتخاــس مهف اــب یازجا هعومجم زا رتشیب رثا کی لک« :دنا هتفریذپ نوچ دنناد یم لک کی هظحلام ماگنه ،ناینب نــیا رب .)۹8 ،۱۳۹۲ ،مــیاهنرآ( »تــسا نآ ،دراذگ یم یــنوزف هب ور یرادــید تاعلاطا رادقم هــکینامز ،یرــنه رــثا رد .دــیآ یمرب یــشخب حوضو و یزاــس هداس ددــصرد بــطاخم نــهذ زا یخرب هــک دریگ یم تروــص یــصاخ یــنهذ لــماعت ،یدــنور نــینچ ینوگمه ای تهباشم لصا هب ار اهنآ نیرت مهم تلاتشگ نازادرپ هیرظن ذوفن تحت تلاتــشگ ماظن یزــکرم هتــسه نیاربانب .دــنا هداد لــیلقت

نتــشادنپ هباــشم رد عطق روــط هب .دوــش یم فــیرعت تهباــشم لــصا هکنانچ ،دنتــسه لــیخد یرایــسب یاــه هفلؤم ،رــیوصت کــی یازــجا یارب دنناوت یم ،دــنا هدوب رگیدکی اــب سامت رد یــنامز هک یــیاهزیچ«

دنراذگریثأت رگیدکی رب هشیمه یارب دیاش و سامت نایاپ زا سپ یتدم موــهفم« یــتح .)Verstegen, 2014, 124( »دنوــش رــییغت ثــعاب اــی اب ،یرنه رــثا کی فلتخم یازــجا ،نآ قــبط هــک دراد دوــجو ینــشور Verstegen, 2010,(»دنتسه ناــسکی مه اب همه سناجت مدع دوجو

‌.تهباشم‌لصا‌ینابم‌-1رادومن

،میاهنرآ هــلمج زا یرادــید ک اردا نارگــشهوژپ ،رــیبعت نــیدب . )319 ،هزادنا نوچمه ریوصت کی یراتخاــس یاه هفلؤم نیرت مهم زا یخرب و تکرح ،یــیاضف یدــنم تهج ،یــیاضف یرــیگ یاج ،گــنر ،لکــش رارق تلاتــشگ ماظن رد تهباــشم لصا یدــنب هورگ یاــنبم ار تعرــس تکرـح ینعی ریخا دروم ود هتبلا .)Arnheim, 1954, 79-83( دنا هداد رد نامز ینعی مراـهچ دعُب هک رتأت و ملیف نوچ یراثآ هرابرد تعرـس و راثآ هرابرد دراوم هـــیقب و دــسر یم روهظ هـــصنم هب ،تــسا حرطم اهنآ .)۱ رادومن( دراد یرتوکین یقادصم هبنج ،یمسجت رــبارب ار یــبایزیامت لــصا مــیاهنرآ فــلدور ،هاگرــظن نــیا حلاــصا رد یاهدوبمک اــب اــت دــهد یم رارــق تلاتــشگ نوــناق رد تهباــشم لــصا .دــشخب مــیکحت ار یتلاتــشگ لــیلحت و دــنک داــجیا یناــشوپ مه نآ هب تــسیاب یم اــمازلا تهباــشم ،مــیاهنرآ یــبایزیامت لــصا اــب قــباطمً هب رثا نــیدامن درــکراک ای رــیذپ تیؤر یاــنعم ک اردا هــک دــشاب یدــح رــه رد یرــنه رــثا رــه« ،یا هــیضرف نــینچ اــب .دوــشن راــچد هرــطاخم دــشاب هتــشادن ای هتــشاد یا هدننک نییعت تاــییزج دــناوت یم یکبــس هک تیعقاو زا یا هــجرد هب دناوتب تــسیاب یم بطاخم تــیاهنرد اــما »دنک هیکت راــیعم ناونع هب ،دوــش یم ینابیتــشپ تاــییزج هطــساو هب رادقم ،زیامت ،یزاسریوصت ره رد نیاربانب .)Verstegen, 2010, 310(

صیخــشت هب رجنم و دراد رارق ریوصت رد هک تــسا یمــسجت تاعلاطا اــب و هدــش هدهاــشم ء یــش رد هــچنآ زا تــسا یــلداعم ؛دوــش یم نآ ملسم .تسا هتــشگ قبطنم دوخ صاخ یدومنزاب رتــسب یاه یگژیو اب طابترا یرارــقرب رد رــیوصت ،دوــشن نــیمأت یفده نــینچ رــگ ا تــسا یادج ،مرف ]دــح زا هدایز[ یزاــس هداس« .دنام یم نورتــس بطاخم اب طاــبترا ،مــینک یم یــگدنز نآ رد هــک یرادــید طــیحم ندرــکریقف زا تقیقحرد .)8۱ ،۱۳۹۲ ،میاهنرآ( »درک دهاوخ شودخم زین ار ءایــشا یافیا یارــب ،دنک رارقرب ار زــیامت هک اه یگژیو زا یــهورگ اــی یــگژیو رــه شلاــت نــهذ ،عــقاو مــلاع رد هــتبلا .تــسا بــسانم یــشقن نــینچ .دنک فیرعت ،دراد تــیمها نآ دروــم رد هــچنآ اب ار زــیچ ره اــت دــنک یم وا ریبعت ،دشاب رگ للادتسا ناویح ،ناسنا فیرعت رگ ا« هنومن ناونع هب تاناویح زا ار یو دنچره ،تساپود و درادن رپ هک یدوجوم ناونع هب هچنآ یفرعم نیا هک ارچ دراد دوخ اب ریقحت زا یسح اما ،دنک یم ازجم Arnheim, 1969,( »درــیگ یم هدــیدان ،دراد تــیمها هــمه زا شــیب ار دروآ رــظن رد هــک دــبای یم تــیمها یــنامز ،عوــضوم نــیا مــهف .)174 هک دوش یم ثعاب یرگ شنیزگ .تسا یباختنا ،ک اردا لیمکت دنیآرف ریوصت مــشچ هیکبــش رد هک دــشاب یزیچ نآ زا رتارف رــیوصت شــناوخ یگژیو شیامن ،یــحارط کــی زا فده رگ ا لاــثم ناونع هــب .دوــش یم تیاهنرد ،دــشاب ربا کی یــنحنم تلاح اــب زیامت رد مرــه کــی یــثلثم

هدش ءافتک ا ندوب ینحنم-ندوب یثلثم لباقت هب افرص تسا نکممً حرطم اهربا نایم توافت رگ ا اما ،دوشن هتخادرپ رت صخشم زیچ هب و نیا اب .تــسا یرورض ،راذگریثأت تاــییزج یخرب هب نــتخادرپ ،دــشاب ییامنزاب قیرط زا رــیوصت ییاــسانش هب زگره یبایزیامت لصا ،ناــینب ،سوملمریغ تروــص هب ضوــع رد هــکلب ،دــنک یمن هــیکت هــنایارگ عقاو حوطــس هــب ار بــطاخم اــت دراذــگ یم راــیعم ار یــنهذ مــسجت درــکراک یــشاقن« ،باــسح نیا اب .دهد تداــع تیعقاو اــب هباــشت زا یرــیغتم دنک یمن نید یادا تیعقاو هب رتمک ،سناسنر هرود رثا کی زا ناکدوک Rotman & Verstegen, 2007,( »تــسا هتفایزیامت رــتمک افرص هــکلبً زا جتنم فرص یشخب حوضو و یزاس هداس ،لیلحت عون نیا رد .)291 ره ،یریذپزیامت زا لصاح دح زا شیب یریذپ ن ّیعت ای یرادنپ هباشم هکنانچ ،دننک یم دوبان ار رنه یلااو یاه تیفیک ،هزادنا کی هب مادک نمضتم دناوت یمن سیدق کی زا هنایارگ عقاو دح زا شیب ریوصت کی«

شیب نازیم اما ،تسا یرورض یدح ات یریذپزیامت .دــشاب تــسادق . )Verstegen, 2010, 314( »دوش یم رنه یفن ثعاب زین نآ دح زا بــسانت یرارــقرب ورــگ رد رــیوصت شــناوخ هــک اــجنآ زا ،تــیاهن رد رــبارب رد یــبایزیامت یــلیمکت لــصا اــب قــباطم ؛تــسانشآ روــص ناــیم هزادنا نآ اــت یدننامه نازیم ینوزف ،تلاتــشگ ماظن یــنوگمه لــصا دتفین هرــطاخم هب ریوصت نوــمضم و ینعم تــفایرد هــک دراد تــیافک یا هعومجم ،ســنج کی« ،رگید ناــیب هب .دوــش لصاح صیخــشت و یرایــسب .دــنک یم فــیرعت ار صاــخ ءیــش کــی هــک تــساه یگژیو زا اما تــسا کرتــشم نیریاــس اب تهابــش هطــساو هب ،اــه یگژیو نــیا زا صاخ هنومن کی هــک تــسا راذگریثأت یگژیو دنچ ای کی ،زــیامت هــجو Arnheim, 1969,( »دــنک یم زــیامتم ناــسنج مه رــگید زا ار ســنج زا یــبایزیامت و تهباــشم زا یــشان یــشخب حوضو و یزاــس هداس .)173 گنر مــه راوــج رد ،یرــهاظ ضراــعت فلاــخرب ،هزادــنا هب و بــسانتم .دننک یم ءانغا و هدیــشخب دومن ار یرگید لماعتم ینعم و دنریگ یم نوچ تسا ندید یرورض یاه طرش شیپ زا یکی زیامت ،ریبعت نیا اب .دزاس ناهنپ ای ییرمان ار میهافم نیرت یلصا دناوت یم هباشت

باتکلادامع‌همانهاش‌یسانش‌هخسن

رد ۱8۹۹ /۱۳۱6 لاــس رد ،باــتکلادامع یراــجاق همانهاــش نیرخآ ،رثا نیا هک دسر یم رظن هب روطنیا .دروخ مقر نارهت هفلاخلاراد ییاورنامرف اب فداصم هک تــسا همانهاــش روصم سیون تسد هخــسن راجاق تموکح مود همین هب دنچره هک یرثا .دش هیهت هاش نیدلارفظم راگنرکیپ بولــسا اما دراد قلعت یــشاقن رد یراگن تعیبط جاور رــصع و راهچو تصــش اب هخــسن نــیا .دــنک یم یــیامنزاب ار هاــش یلعحتف هرود داتشه و تسیود و رازه کی لداعم( گرب لهچودصشش رد تیب رازه .تشگ روصم نآ زا سلجم لهچ دودح و دمآرد خاسنتسا هب )هحفص نیارق ساــسارب یلو تــسین تــسد رد باتک نیا رگریوصت زا یتاعلاطا رد مامتا زا ســپ رثا نیا .درک تباتک ار نآ یــنیوزق باــتکلادامع ،نــقتم رد اما دیدرگ لقتنم ناتسلگ خاک یتنطلــس هناخباتک هب ۱8۹۹ /۱۳۱۷ هجیتن رد .دیسرن تبث هب هعومجم نیا یطخ خــسن یمــسر تــسرهف

هزادنا

لکش

تهج یریگیاج یدنم

گنر

سیون تسد همانهاــش نیرخآ ناونع هب یرواد همانهاــش ،تلفغ نیا نیــسپاو هــباثم هــب کــلملا عینص بــشکیورازه و دــش روهــشم ،روــصم .تفای راهتشا ،یراجاق روصم سیون تسد هخسن

‌یراــبرد‌یراگــنرکیپ‌رد‌یرایرهــش‌یاــه‌هراگنا راجاق‌هاش‌یلعحتف‌رصع

تموکح ،۱۷۹5 /۱۲۱0 رد ناـــــــخدمحماغآ ندـــــــمآ راک یور اـــــــب اب نراقم ،تموکح نـــــــیا یرنه زاغآرـــــــس عقاو هب اما تفرگ اپ راـــــــجاق تفای جضن راجاق هناگتفه ناهاـــــــشداپ زا هاـــــــش نیمود ییاورنامرف غیلبت یارب یرابرد یراگن هرهچ زا هدافتـــــــسا هب هاش یلعحتف هک ارچ ؛)۱۷۹۷ /۱۲۱۲–۱8۳4/۱۲50( تـــــــشاد رـــــــفاو قایتـــــــشا ،تموکح اه هوک یراجح ،اه خاک راوید رب وا زا هـــــــک یریواصت دادعت هک یروط هب هدنامن یقاب یهاش چیه زا ،هدنام یاج هب اه هکـــــــس و اه ناشن یور و زا شیب هاـــــــش یلعحتف مان نیمه یارب .)۱۲5 ،۱۳86 ،یودف( تـــــــسا اهنت هن هک دروآ یم دای هب ار یراگن هرهچ زا عیسو یا هعومجم ،زیچره ناونع هب هکلب ،دنتشاد هدافتـــــــسا ددعتم یاه خاک نییزت روظنم هب .)5۱ ،۱۳84 ،یـــــــبار( دندـــــــش یم هیده ییاپورا نایاتمه هـــــــب هفحت رب هاـــــــشداپ ،تـــــــشاد یرترب نایم نیا رد هک یتاعوضوم نیرت هدمع

رد .دوب )۲ ریوصت( راکش لاح رد هاـــــــشداپ و )۱ ریوصت( تنطلس تخت یمک شمادنا و دش یم عقاو زکرم رد هاشداپ ،راثآ هنوگنیا یلک بیکرت تفرگ یم رارق دید نوناک رد ینعی دیدرگ یم میـــــــسرت نارگید زا رت گرزب ریـــــــسافت رد ،یریوصت یاه یگژیو نیا هباـــــــشم .)۲6 ،۱۳۹۲ ،ییاون(

ناهج متسر .دروخ یم مـــــــشچ هب زین همانهاـــــــش یملاک تافیصوت و شرمک و خارف ،شا هنیس .دراد ربتس ناوزاب و دعاـــــــس ،ندرگ ،ناولهپ تیعقاو اب اـــــــسب هچ ،هناهاوخ نامرآ یاه هیام نب نیا .تـــــــسا کیراب هدیزگرب نانامرهق هک درـــــــک یم ینیرفآزاب ار یلآ هدیا یلو دوبن قبطنم شلات ناـــــــسنیدب .)۱4 ،۱۳80 ،روآدوـــــــس( دندوب رادروخرب نآ زا یناریا ای همانهاش یاه هسامح هوکش هب یریوصت ندروآ دوجو هب رد هاـــــــش یششوک عقاو رد ،یناساس نارود زا هدنامراگدای هب یاه هتسجرب شقن ناریا یهاشنهاش هتشذگ اب دوخ تموکح یزاـــــــسدننامه یارب دوب یاه یـــــــشاقن رد هباـــــــشم روط هب ،عوضوم نیا .)5۱ ،۱۳84 ،یـــــــبار(

یور ییاج نتفای روظنم هب هبترم نییاپ ناگداز بیجن و ناگدازهاـــــــش و ترورض نانچمه ،یمسر یارـــــــسرس کی ای ینزیار قاتا کی راوید ،نخـــــــس نیا قیداصم زا یکی .)۱8 ،۱۳۹۳ ،کلاف( تـــــــشاد تیمها دنچره هک دوب نارهت ناتسراگن خاک ماع راب نحص میظع یراگنراوید

یزادرپ هرهچ ساسحا زا یراع و یعنصت

یراگن مادنا دق مامت

یدنویپ هدیمخ ناوربا خارف هنیس

رومخم و تشرد نامشچ کیراب رمک

هریخ هاگن مرگ یاه گنر اب سابل مسجت

هدیشک تروص و ینیب نوگدیراورم تانییزت و تارهاوج

هچنغ بل تیعقوم

/نیریاس زا رت گرزب مادنا اب /نراقتم ابیرقت بیکرت هنایم ردً تیمها یب هنیمز سپ و هنوگ شیامن یزادرپ هنحص اب یگنج حلاس ای رمک لاش رب تسد اب تخت رب هتسشن

دنلب نساحم یگنج حلاس رب تسد اب بسا رب راوس

‌،تاــم‌گنربآ‌،سوواــط‌تــخت‌رــب‌هاــش‌یــلعحتف‌-1رــیوصت .وتنروت‌،ناخاغآ‌نیدلاردص‌هعومجم‌زا‌،1818 /1۲34 )Diba, 1998, 177(‌:ذخام .ندنل‌،ایناتیرب‌هزوم‌19 /13‌هدس‌لیاوا‌،یک لا‌یشاقن‌،رقابدمحم‌رثا‌،راکش‌لاح‌رد‌هاش‌یلعحتف‌-۲‌ریوصت

)URL 1(‌:ذخام‌

.راجاق‌هاش‌یلعحتف‌رصع‌یرابرد‌یراگنرکیپ‌رد‌یرایرهش‌یاه‌هراگنا‌-1لودج

ددعتم خسن هطـــــــساو هب راک عوضوم اما ،هتفر نایم زا نونک ا نآ لصا .)۳ ریوصت( تسا هدش راگدنام ،ییاپورا یارفـــــــس یارب یزاس هیبش هطساو هب اما ،دوش یمن یقلت یخیرات هعقاو کی تبث هچرگ هک یا هنحص نایرابرد زا یهورگ و رسپ هدزاود نایم رد ،تخت رب هتسشن هاش مسجت یاه هنحص یوگلا هب نید یادا نمض ،یجراخ لود ناگداتـــــــسرف و ،نیشیپ یاه یشاقن و اه هتسجرب شقن رد هناهاـــــــش سولج یخیرات .)۹۷ ،۱۳8۳ ،تیونرو و یلیلخ( ددرگ یم بوسحم تردق شیامن یعون ،هاش یلعحتف رصع یرابرد یراگنرکیپ رد هعلاطم اب هکنآ عومجم رد یاــه هبنج رــب ،هرود نــیا یرایرهــش یاــه هراگنا :درــک اــعدا ناوــت یم اب یگنهامه رد هنحص رصانع مامت ینعی دنتسه ینتبم یسانشانعم ،یبار( دنهد یم باــتزاب ار وا نیدامن رادــتقا و تمظع ،هاــشداپ هرکیپ یــلو دراد یــساسا تــیمها ناــسنا مادــنا ،هویــش نــیا رد .)50 ،۱۳84 یادف هراومه یزاس هیبش ،ییامن هتسجرب بولسا زا یریگ هرهب مغر هب ،زابکاپ( دوــش یم یرهاظ راقو و للاج و یراعتــسا ییابیز یاه قاثیم رارق هجوتدروم ،هزادــنا زا هدایز تانییزت ،باــسح نیا اــب .)۱5۱ ،۱۳85 للاج هژــیو هب نامز نآ یراــمعم یاــهاضف اــب بــسانت رد هــک درــیگ یم رایــسب ،هاــشداپ تارــهاوج رد قرــغ رــهاظ و هناهاــش یــگدنز هوکــش و ییاه هرظنم هاگ یتح .)۲۷ ،۱۳۹۲ ،ییاون( دهد یم ناــشن گنهامه رد ناــیامن یغاب هرــظنم اــب اه نوتــس هــب هــتخیوآ مین یاــه هدرپ نوــچ دیازفا یم هــنوگ شیامن یــیامن تمظع نــیا رــب ،)4 رــیوصت( هــنیمز سپ یزاــس هرظنم هنیمز سپ رد رگ ا ،طیارــش نــیا رد .)۲48 ،۱۳۷4 ،اــبید(

اب هنیمز شیپ و درس یاه گنر اب تعیبط یاضف املسم ،دتفیب قافتاً ،هاشداپ هرکیپ رب یرتشیب دیک أت ات دنک یم ادیپ مــسجت مرگ یاه گنر ییاه یــشاقن نــینچ رد .)۲64 ،۱۳۹۲ ،یدــمحمیلع( درــیگب تروــص ،هایــس و دنلب شیر اب نادرم ،دنتــسه گرزب عطق رد لومعم روط هب هک هضبق رب رگید تــسد و رمک لاــش رب تــسدکی و هریخ هاگن ،کــیراب رــمک هاشداپ هرهچ سپ .)۱5۱ ،۱۳85 ،زابکاپ( دنوــش یم صخــشم ریــشمش ،هتسویپ مه هب بلغا و ینامک یاهوربا ،رامخ و تشرد نامشچ اب مه اه شرف ،اه سابل نماد و دیآ یمرد ریوصت هب هاتوک یاهوم و دنلب شیر نــییزت نوــگ انوگ یاه هیــشاح و دــیراورم زــیر یاــه لگ اــب اه یتــشپ و یاه تنس هب تافتلا اب ،ثیح نیدب ات .)6۹ ،۱۳۹۳ ،یزردوگ( دوش یم .دنک ادیپ تیمسر ،هاشداپ تیناقح ،نیرید باقعا یریوصت یاه شور هــک دریگ یم لکــش یبتکم ،رصع نــیا رد هــک نآ هــصلاخ

و دــنک یم زاــسمه ار یرــگ نیذآ و یراگــن هدیکچ ،یزادرــپ تعیبط یقفا طوــطخ اب اتــسیا و نراقتم یدــنب بیکرت اــب نآ هدــمع صــیاصخ قیفلت ،هماج و هرــهچ رد رصتخم یزادرپ هیاــس ،یــنحنم و یدوــمع و طلــست اــب دودــحم یــنیزگ گنر ،یرــیوصت و یــنییزت یاــه هیام شقن ،۱۳85 ،زاــبکاپ( دوــش یم صخــشم زــمرق صوــصخ هب مرــگ یاــه گنر هاــشدمحم تنطلــس نایاپ اــت درــکیور نــیا هــچرگ زــین هــمادا رد .)۱5۱ ،دنام یم یاج هب دعب راودا یــشاقن رب نآ ریثأت و ددرــگ یم لابند راــجاق ،لباقم رد و دــنک یمن ادــیپ موادــت مجــسنم کبــس کی تروص هب اــما هاگیاج ،وا زا ســپ نامکاح و یهاــش نیدلارصان رصع ییارگ برغ جوــم رد .)55 ،۱۳۹۲ ،یدمحمیلع( دراذگ یم ورف یمــسر یــشاقن رد ار دوخ ناونع تحت هــک راجاق تــسخن نارود یریوصت یاه تنــس ،تــقیقح هاــش یلعحتف زا ار دوخ تیوه ،دنوــش یم هتخانــش یرابرد یراگنرکیپ یزاس هیبش اب یدعب راودا رد هک تهج نادب ،)۱ لودج( دننک یم بسک .دنتفا یم رابتعا زا هیشاح هب ندش هدنار اب و دنوش یم نیزگیاج

‌همانهاــش‌زا‌یهاــشداپ‌تروــص‌دــنچ‌قــیبطت

‌ینوگمه‌لوصا‌لــماعت‌هجنــس‌رد‌باتکلادامع

‌یبایزیامت‌و

ناشن ار دومحم ناطلس ،باتک نیزاغآ شخب اب قباطم ،5 ریوصت 6 ریوصت .دراد یــم تئارق ار همانهاــش ،وا رــبارب یــسودرف هک دــهد یم رد .دــنک یم تــیاور ار رذوــن هــب هاــشداپ رــهچونم زردــنا ســلجم ،اــما شنیچ رد قفاوت و اتــسیا بیکرت ریثأت ،ریوصت ود نــیا یزادرــپ هنحص

/1۲31‌دودح‌،تام‌گنربآ‌،ناخ‌للهادبع‌نادرگ اش‌هب‌بوسنم‌،هاش‌یلعحتف‌هاگراب‌-3‌ریوصت

‌.ندنل‌،ایناتیرب‌هناخباتک‌،18۲0 /1۲35‌ات‌1816 )URL3(‌:ذخام

‌،ژاتیمره‌هزوــم‌،1814/1۲۲9‌،موــب‌یور‌نــغور‌و‌گــنر‌،یلعرهم‌رــثا‌،هاــش‌یــلعحتف‌-4‌رــیوصت .گوبزرتپ‌تنس )URL2(‌:ذخام

یتح و یریگ یاج عوــن ،هزادــنا ،گنر ،لکــش ظاحل هب ءایــشا و دارــفا رارق عاعــشلا تحت اــه هفلؤم یــقاب هک تــسا رادــقم نآ ،یدــنم تهج زا رظن فرص هــک دور یم شیپ اجنآ هــب ات یرادنپ هیبــش نیا .درــیگ یم رب دراوم ریاــس ،یرایرهــش جات و تروص مــسجت رد ییزج یاه توافت تخت رب اورــنامرف سوــلج :دراد تــللاد هاــشداپ ود یدوــجو یــگناگی حرــش ماظن رب ینتبم نیریاــس زا رت گرزب مادنا اب باق هنایم رد ینایک یــسایس لاجر ،ریــشمش هضبق و عصرم جات هــب وا یگتــسارآ ،یــماقم هاگــیاج ،دــنا هدرک داــجیا هــنیرق بــیکرت وا یوــسود رد هــک یــمادخ و ذاختا رذوــن و یــسودرف یارب باــق ود ره تــسار هــمین رد هــک هباــشم هنایم رد یــتخرد هــک یاهرجنپ رــب لمتــشم هنیمز سپ ،تــسا هدــش هتخیوآ یاــه هدرپ ،تــسا هاــش رکیپ روحم رــب ًلاــماک و هدــش عــقاو نآ تانییزت تــیاهنرد و دنک یم یــعادت ار رــتأت یاه نلاــس هک گنر خرــس حرط هــب شوــقنم یــبآ شرــفم و یــنیچ هرگ روــط نیمه و ،راو نوتــس یوریپ لیلد هب ،نیا رب هولاع .دنتــسه دراوم نیرتدوهشم زا ،ناــشفا و هریخ هاگــن اب یعنصت یاــه تروص ،یراــبرد یراگــنرکیپ بولــسا زا ره رب مــک اح توافتم یــناور یاوــه و لاح مــسجت ضوــع هب ناــج یب اهنت .دنا هدیشخب ینوزف هاــشداپ ود تهباــشم قیداصم رب هنحص ود یدنب ناوختــسا نوچمه یزادرپ هرهچ رد کدــنا رایــسب یاه توافت لیبــس بات و شچیپ تهج ای وربا و مــشچ لصاوف رییغت ،رــس هــساک رد زــیامت و دــهد یم یــهاوگ ازــجم تیصخــش ود روــضح رــب !هــنادرم هخــسن نیا رد هتبلا .دــنک یم دیدــشت ار فلاتخا نیا ،شــشوپ گــنر یادر تــسا نکمم ینعی تــسین یصخــش هفلؤم ،گنر ،همانهاــش زا روطنیا هتبلا هک( دیایبرد یــگنر ره هب توافتم سلاجم رد هاــشداپ رــه سایق نیا رد هصاخ ،یگنر نیابت نیا یور ره هب اما )تسا هدش زین ،دوجو نیا اب .دناسر یم کمک هزیمم هجو یرارقرب هب و دتفا یم رثؤم

بلاق رد ریوصت رصانع بیکرت یگناگی ،اه فلاتخا کدنا نیا لباقمرد یبایزیامت هک دراد تردق نازیم نآ ات ،تلاتشگ ماظن تهباشم لصا نتم رب فارــشا مدع تروص رد هک اجنآ اــت دنک یم راچد للاــتخا هــب ار کی یگدنز زا نوگرگید یتاظحل هب ریوصت ود نیا ریبعت ناکــما ،یــبدا یبیجع سناجت وا ییامنزاب شور هک ییاورنامرف .تسا رارقرب هاشداپ اــهنت هن هــک یروط هب .دراد هاــش یلعحتف هــناکولم یاــه یراگنرکیپ اــب ،شریــشمش و زادناریز ،هاگ هــیکت و هاگــتخت ،جاــت یــتح هــک ناــمزلام .دنتسه راجاق هاش نیمود تاموزلم رگید و دیشروخ تخت زا یرارکت باتکلادامع همانهاش نارایرهش هباشت و یخیرات یگتسویپ دیاش زا رتشیب هجو نیرت هداس رد وا هک دــشاب نآ زا یشان ،هاــش یلعحتف هب ناشن هقلاع شایناتساب باقعا اب دنویپ میکحت هب ناتوسک مه ریاــس یاجرب دوخ زا یناساس کبس هب هتسجرب شقن نیدنچ« یتح و داد ،یودف( »داد یم ناشن ورسخ توسک رد ار راجاق هاش نیا هک تشاذگ ،وا یاه یراگنرکیپ هــک دیــسر یم رظن هب یــعیبط ســپ .)۱۲5 ،۱۳86 ات دشاب یریطاــسا نارایرهش مــسجت رد همانهاــش نارگریوصت یوگلا دوخ هب یهاــش یلعحتف تئیه ،اهتنا هب ات ادتبا زا اهنآ یمامت هــک اجنآ میهافم دــنراد لیامت مدرــم« هــک هزیگنا ناــمه هــب تــسرد .دــنریگب یفاک ان دهاوــش یانبم رــب ار مــهف لــباق و هداــس راتخاــس زا رادروــخرب هدمآ تــسد هب مود تــسد ای لوا تــسد تروص هب تــسا نــکمم هــک اب ناوخمهان تاــیبرجت مغر هب ار مــیهافم نیا و دنوــش اریذپ ،دنــشاب تلع ،تیاهنرد .)564 ،۱۳۹۲ ،مــیاهنرآ( »دــننک ظــفح ناک امک اــهنآ هزادــنا زا هداــیز یزاــس هیبش ،تــسه هــچره یزاــس لدم عوــن نــیا موهفم یــگدوب ناــسکی هب ،باــتکلادامع همانهاــش رد هــناکولم روــص

‌شکــشیپ‌دومحم‌ناطلــس‌هب‌ار‌همانهاــش‌یــسودرف‌-5‌ریوصت .ناتسلگ‌هزوم‌خاک‌،باتکلادامع‌همانهاش‌،دنک‌یم

‌،دــهد‌یم‌زردــنا‌رذوــن‌هــب‌گرــم‌زا‌شــیپ‌رــهچونم‌-6‌رــیوصت .ناتسلگ‌هزوم‌خاک‌،باتکلادامع‌همانهاش

‌همانهاــش‌،دنک‌یم‌زاورــپ‌نامــسآ‌هــب‌سوواکــیک‌-۷‌رــیوصت .ناتسلگ‌هزوم‌خاک‌،باتکلادامع

هراگنا ،صاخ هخــسن نیا رد ثیح نیدب ،ددرــگ یم جتنم یهاــشداپ ناکما و دوــش یم دیدحت نیدامن و یلیثمت هجو بــلاق رد یرایرهــش .ددرگ یم ایهم یراوشد هب توافتم ناهاشداپ نیب یبایزیامت تردق هکیرا رب بایسارفا و هاش سوواک بیترت هب ،8 و ۷ ریواصت رد یــلخاد یاــضف رد هــثداح دادــخر ،نیــشیپ رــیواصت رد .دنا هتــسشن مــشچ هب ازجا رتــشیب رد یدحاو یوــگلا نــیاربانب تــفرگ یم تروــص ناتــساد مــسجت هطــساو هب ۷ ریوصت رد تهابــش نیا اــما ؛دروــخ یم لوفا هب ور یجراخ یاــضف هب سلجم ناکم رییغت و سوواکــیک زاورــپ هنایم رد هاش سوواک مسجت ددم هب ،شاقن زین رابنیا هتبلا .دراذگ یم رد تریح تشگنا اب مدرم مــسجت ،نیریاــس زا رتگرزب یداعبا اب و باق و اه هنومن ریاس نوچمه یهاگتــشپ و تخت زا یریگ هرهب ،باق نییاپ نوچمه ،دوخ یتاذ تیصاخ فلاخرب هک ییاه بانط یراوتسا یتح یــسیونشوخ بــیکرت اــب و هداتــسیا ماکحتــسا هــب راو نوتــس شــیارآ تبــسن هتــساوخان ای هتــساوخ تروص هب ؛دنا هدــش تیوقت هــگرب قوــف نیا یهاــشداپ روــص ریاــس اب هنومن نــیا یــنوگمه و یزاــس هیبش هــب هــکنآ رــب تــسا یدهاــش ،هلئــسم نــیا .تــسا هدرــک مادــقا هخــسن یوگلا کی همانهاــش نایاورنامرف دومنزاب یارب ،هخــسن نیا رگریوصت نوچمه هــک هدــنارورپ یم نــهذ رد ار دــنم هطباض و اــنبم یراتخاــس ماقم ییامن گرزب و نراقت رــب نآ لصا ،هاــش یلعحتف یاه یراگنرکیپ هصنم هب نآ بــسانت و هوکــش نمی رد دراوم هیقب و هتــشاد رارق مک اح ندــش رادیدپ هوحن« ،نیقی هــب هکروطنامه .تــسا هدیــسر یم روهظ هبون هــب زین لک و دراد یگتــسب لک راتخاــس هــب شــیب ای مــک ءزــج رــه یرنه رثا کــی زا یــشخب هاگچیه و تــسا شیازجا رــیثأت تحت ،دوــخ .)۹8 ،۱۳۹۲ ،مــیاهنرآ( »دــشاب هدنــسبدوخ دــناوت یمن یــمامت هــب زا رــس ،شروضح رد ات دراد هیکت تخت رــب بایــسارفا ،8 رــیوصت رد یاه تهابش رب هولاع ،8 و ۷ ریواصت سایق رد .دننک ادج شوایس نت

راب نیا ،ییاضف یدــنم تهج و یریگیاج ،هزادنا ،لکــش رب لمتــشم هک اجنآ ات دیازفا یم تــسناجم رایعم رب زــین هناهاــش یادر و ابع گــنر و صیخــشت ک لام ناونع هب ،یزادرــپ تروص یاه توافت کدــنا اــهنت ،نیــشیپ یاه هنومن اب 8 ریوصت یربارب رد هتبلا .دنام یم یقاب زیامت ،راب نیا هک ارچ تــسا سوملم یرتزراب وحن هب یرــگ تروص رد تواــفت .دبای یم روــهظ یمدنگوج نــساحم اب ،ناروــت نیمزرــس زا بایــسارفا روصت ناوت یم هک دراد یرترب نازیم نآ ات اه تهابــش مه زاب هک هتبلا هک تــسا دومحم ناطلــس اــی رــهچونم ،سواکــیک ناــمه وا :تــشاد سوواکیک هژــیو هب .تــسا هتفرگ دوــخ هب یریپ گــنر ،ناــمز رذــگ رد وا اب یرتــشیب تــبارق ،یمــسجت ظاحل هــب هخــسن نــیا رد اــهنت هن هــک اور و یــگرادرکدب لــیلد هب یــبدا شــناد ساــسا رــب لک رد هــکلب ،دراد عومجمرد .تــسا لاگــسدب وا نوــچمه ،شوایــس رــب متــس نتــشاد هب رادقم نآ ات یــسررب دروم ریوصت راهچ یرادید یاه هصخاــش هکنآ ار اه هنومن ماــمت ناوت یم ضامغا یکدنا اــب هک تــسا کیدزن رــگیدکی دحاو هاــشداپ کی یگدنز تواــفتم ینامز یاــه هزاب زا نوــگ انوگ روــص زا ،هاــشداپ رــه صیخــشت رد یراوــشد نــیا ملــسم روــط هب .تــسناد شیب یزاــس هیبش رثا رد هک دوــش یم لصاح یزیگنا تریح ینوگمه یاه یگژیو مسجت زا فارحنا و رگیدکی هب یهاشداپ یاه هراگنا دح زا ای یراعتــسا ینعم ،رــیواصت نــیا رد .تــسا هدــمآ تــسد هب یصخــش تیوه نیشناج ،رایعم تروص و هتفای دومنزاب اورنامرف یرهاظ هراگنا .تسا هدش یدرف و شکاهدژا پــساشرگ یاه تعاجــش بــیترت هب ،۱0 و ۹ رــیواصت رد هب ،باتکلادامع همانهاش دسر یم رظن هب .دیآ یمرد شیامن هب روگ مارهب .تسا هتخادرپ پساشرگ یاه یرولاد حرش هب ،دوجوم تافاضا تهج

‌شوایس‌نت‌زا‌رس‌بایسارفا‌روضح‌رد‌رومد‌و‌هرز‌یورگ‌-8‌ریوصت .ناتــسلگ‌هزوم‌خاک‌،باتکلادامع‌همانهاــش‌،دننک‌یم‌ادــج

‌همانهاــش ‌،دــشک‌یم ‌ار ‌اــهدژا ‌پــساشرگ ‌-9 ‌رــیوصت .ناتسلگ‌هزوم‌خاک‌،باتکلادامع

‌،باتکلادامع‌همانهاش‌،دنک‌یم‌مینود‌هب‌ار‌ریش‌روگ‌مارهب‌-10ریوصت .ناتسلگ‌هزوم‌خاک