فرآیند شیء گونگی در طراحی محصول در جامعه معاصربا رویکردی به نظریه صنعت فرهنگ بررسی موردی تلفن همراه

125

اب رصاعم هــعماج رد لوــصحم یحارط رد یــگنوگ ءیــش دــنیآرف گنهرف تعنص هیرظن هب یدرکیور

)هارمه نفلت :یدروم یسررب(

2یدومحم هناتف ،^1*نایئومع غورف .ناریا ،رسلباب ،ناردنزام هاگشناد ،یرامعم و رنه هدکشناد ،یتسد عیانص هورگ یملع تئیه وضع ¹ .ناریا ،رسلباب ،ناردنزام هاگشناد ،یرامعم و رنه هدکشناد ،یتسد عیانص هورگ رایشناد ² )96/۸/20 :ییاهن شریذپ خیرات ،96/6/12 :هلاقم تفایرد خیرات(

هدیکچ یفرصم یاهلااک و گنهرف اب هک یک ارتــشا هجو لیلد هب گنهرف تعنص هیرظن هاگدید زا لوصحم یحارط هــب ،رــضاح شــهوژپ گنهرف صوصخ رد تارکفت یهد لکش رب گنهرف تعنص ریثات یگنوگچ یسررب ،شهوژپ نیا یلک فده .تسا هتخادرپ ،دراد یارب ناوت یم هنوگچ هک تسا نیا شهوژپ لاوس .تسا هارمه نفلت نابطاخم رب گنهرف تعنص تاریثأت یسررب زین و هعماج ساــسا رب نآ درکیور و یلیلحت -یفیصوت شــهوژپ شور ؟دــش لئاق گنهرف تعنص ی هــیرظن زا یــقیداصم ،لوــصحم یــحارط یگنهرف یاه هیرظن نیرت مهم زا یکی هک دنسپ هماع و هوبنا گنهرف زا اهنآ تاداقتنا و تروفکنارف بتکم ی هیرظن یاه هشیدنا هعماج رد لوــصحم یحارط هــک تــسا نیا زا یک اح شهوژپ زا لــصاح هجیتن .تــسا ،دوــش یم بوــسحم یــسانش هــعماج رد اب گنهرف تعنص .تسا گنهرف تعنص ی هیرظن زا یقادصم ،هعماج رد میقتسم یگنهرف تاریثات و اهدرکراک لیلد هب رصاعم کبس ،هعماج رد دوجوم یاه هورگ یمامت یارب لبق زا تلاوصحم نییعت و یراذگ صخاــش ،یزاــس هچراپکی لوصا زا هدافتــسا گنهرف زا و دنک رداص ناهج هب ار روشک کی گنهرف دناوت یم و دهد یم لکش ار ... و تسایس ،گنهرف دروم رد رکفت و یگدنز .دهد جاور دوخ نابطاخم نیب رد ار ییارگ فرصم دناوت یم گنهرف تعنص .دیامن عافد یدوخ

یدیلک یاه هژاو .لااک یگراو تب ،تروفکنارف ،گنهرف تعنص هیرظن ،گنیدنرب ،لوصحم یحارط

.E-mail: f.amoian@umz.ac.ir ،011-35302760 :ربامن ،09122479362 :نفلت :لوئسم هدنسیون*

139۸ راهب ،1 هرامش ،24هرود یمسجت یاهرنه - ابیز یاهرنه هیرشن 134 - 125 تاحفص

همدقم

هــک دوــب یــتانایرج یریگ لکــش رــب یا هــمدقم ،نردماــسپ هرود یدربهار یدــنیآرف هب ،فرــص دربراک هب خــساپ زا ار لوــصحم یــحارط یاه تــسایس یریگ تهج ،نیب نیا رد .تخاــس لدبم هیوــسدنچ و نایرتشم هب تامدخ و لااک یفرعم رد ،رازاب تراجت و گنهرف رب مکاح فیرعتزاب کــی موزل دیــسر یم رظن هب هــک دیدرگ یــتارییغت راــچد دوــخ ،عیانص نابحاص یارب لوصحم یحارط و زاین ییاسانش دنور رد یلک هک راذگ نیا .دیامن کــمک اضاقت و هضرع تیفیک لداعت هــب دــناوت یم ییاه تکرش سیــسأت و هناــسر بلاقنا تروص هب 1995 ات 19۸0 ههد زا تلاوصحم تروــص هب نآ دروــخزاب عــبت هــب و تفاــسورکیام نوــچمه مسیلاربیلون کی تروص هب رضاح رصع رد ،دنک یم ادیپ دومن یلاتیجید اهزاین یزاــس ناسمه تروــص هب یــناهج گــنهرف نــییبت رد یــناهج ،دیلوت هک تــسا ساــسا نیا رب .دبای یم یلجت مدرــم هدوــت تاــعقوت و هک دبای یم تعرــس یلاح رد ،یژولونکت شهج و تفرــشیپ اب ماگمه قیرط زا ار تلاوــصحم یــشخب تیوه ،هعــسوت یاه بتکم نادــقتنم یدمآراکان رــطخ رد زورما هب اــت یحارط هدــش فیرعت یاــه یژولودتم هب یلاح رد نویــسازینردم .دندومن دادــملق هدننک فرــصم اب لــماعت

دیدج داوــم هضرع یاــهدمایپ هــک هــتخادرپ یــحارط هــندب یزاــسون و یــیارگ فرصم عویــش زــج ،تخاــس یاــه شور عوــنت و تــعنص رد ههد رد یرواــنف شروــی نــیا .تــسا هدوــبن یــطیحم تــسیز یــگدولآ هــب یــسانش هعماج هــلمج زا موــلع ددــعتم یاــه هزوح یوــس زا 1970 هاجنپ یرــکف یاه شلاچ نیرت گرزب زا یــکی و دــش هدیــشک دقن هــتوب یاه هدروارف :دــیوگ یم ¹وــنرودآ .داد صاــصتخا دوــخ هب ار رــیخا لاــس شنک او و یرکف یب زج یزیچ و دنشزرا یب و هیامورف ،گنهرف تعنص رد .)79 ،13۸۸ ،رــمیاهکروه و وــنرودآ ( دــنروآ یمن راــب هــب هــنلاعفنم هعماج رد یگنوگ ءیــش دنیآرف لیلحت اب اــت دوــش یم شلات هلاقم نــیا یا هناــسر لوــصحم رد ار لااک -ناــسنا طاــبترا زا یا هــنومن ،رــصاعم هک یلاوس نیاربانب .دیامن یسررب ،هارمه نفلت دربراک تحت یرتشمرپ زورما تعنص رد رکفت یاهدرواتسد یبایزرا یاتسار رد ددرگ یم حرطم فرصم و یگنوگ ءیــش ،یــشخب تیوه رد یگنهرف یاه شلاچ و هدوب .تسا هتفرگ رارق هعلاطم دروم هارمه نفلت دننام یلوصحم

قیقحت ی هنیشیپ

سرتــسد رد عبانم هب هــجوت اب و ناگدــنراگن تاــعلاطم ساــسا رــب تعنص درکیور اــب دنرب یــسررب تهج یا هــعلاطم نوــنک ات ،صخــشم نتفای لابند هب ناگدنراگن اما .تسا هتفرگن تروص روشک رد گنهرف تروص هب دنرب و گنهرف تعنص ی هیرظن اــب هطبار رد یــیاه شهوژپ .تسا هدش هداد اهنآ اب هطبار رد یرصتخم حرش هک دنا هدش ازجم دشرا یسانشراک ی همان نایاپ رد )1390( دیلو یدمص لاهش هدیس یحارط رــظنم زا ونرودآ گــنهرف تعنص ی هــیرظن یــسررب :عوضوم اــب شلات و هتخادرپ گــنهرف و نــیازید شنک مه رــب یــسررب هب ،یــتعنص ،هتینردم موهفم اب نآ طاــبترا ،نیازید شیادیپ یگنوگچ تــسا هدرــک هب ات دنا هدرک یط یتعنص یحارط و نیازید هک یریــس و ییارگ فرصم هداز هصلاخ اــضردمحم .دهد ناــشن ار ،دنــسرب دوخ یزورما یاــنعم تیمها و شــقن :ناونع اب دــشرا یــسانشراک ی هــمان ناــیاپ رد )1390(

یبایزرا یاه شور و اــه یگژیو ،هچخیرات ،یراــجت یاــه تباقر رد دــنرب هاگیاج هــب نینچمه .تــسا هداد رارق یــسررب دروم ار قــفوم دــنرب كــی رد و هــتخادرپ یزاــسدنرب رد اــه تلود شــقن و تاــطابترارصع رد دــنرب ولااک شورــف و یراــجت یاــه تباقر رد ار دــنرب تــیمها و شــقن تــیاهن - ناــیاپ رد )1390( داــبآ زرــمریپ للاــج .تــسا هداد ناــشن تاــمدخ ،دــنرب ءاــقترا رد تاــغیلبت شــقن :ناوــنع اــب دــشرا یسانشراک ی هــمان یاــقترا رد یدنب هتــسب رــیثات ،نایرتــشم یراداــفو ســح ،تاــغیلبت کی هب ندیــسر ،دنرب یاقترا رد تاغیلبت شــقن و هدرک یــسررب ار دــنرب :لثم یلماوع یراذگ ریثات و تاغیلبت تیهام زا تسرد و قیقد تخانش یاه یژتارتسا رب ،... و یمومع طباور ،دنرب تیریدم ،دیلوت یژتارتــسا دناوت یم دــح هچ ات تاغیلبت هــک نیا و تــسا هداد ناــشن ار یــتاغیلبت عاجش نامرآ .دشاب هتشاد شقن دنرب یاقترا و هعسوت ،یریگ لکش رد یگدش ءیش موهفم :ناونع اب دشرا یسانشراک ی همان نایاپ رد )1394(

یگدــش ءیش موــهفم هــب ،وــنرودآ هاگدــید زا یرــنه راــثآ اــب نآ طاــبترا و شزرا و هــتخادرپ اــهنآ یرــظن یــنابم و گــنهرف تــعنص ی هــلوقم و .تــسا هداد رارق یــسررب دروم ار اهنآ ندــش لااک و یرنه راثآ رد هلدابم

یرظن بوچراچ

تروفکنارف بتکم یشم طخ و فادها رد یریس -1 رد یــعامتجا یاــه شهوژپ نــمجنا ،1930 یاه لاــس زاــغآ زا لوح ،بــتکم نیا یاــه تیلاعف هدــمع هک دــش سیــسات تروــفکنارف هیرظن و یسانش هعماج ،یعامتجا مولع هفــسلف هب طوبرم یاه هنیمز رودوئت و ²رمیاهکروه سکام .تفرگ یم لکش یتسیسکراموئن یعامتجا نــیا یــلصا یرــکف طــخ نازاتــشیپ و نازادرــپ هیرظن هــلمج زا ،وــنرودآ لیلد هب یــعامتجا یاه شهوژپ هــسسوم .دــنور یم رامــش هب بــتکم دوخ نآ زا ناــملآ تروــفکنارف هاگــشناد رد هــک یناکم هاگــیاج و شــقن مکاح شرگن و هاگن عون رطاخ هب و تروفکنارف بتکم هب ،دوب هتخاــس یراذگ ریثأت .دــش فورعم یــشلاچ و یداقتنا بتکم هب ،بتکم نیا رب نینچمه و ون پچ تموکح روهظ رب بتکم نیا سانشرس یاه هرهچ یاه همانراک رگید زا ؛داد خر نآ لابند هب هک ³ییوجشناد یاه تکرح ی هیرظن :دوــب زیچ هــس ثراو ،تروــفکنارف بتکم .تــسا بــتکم نــیا ،سکرام زا ار یراد هیامرــس ِرگرامثتــسا و رگ بوکرــس ریوصت و یژولوئدیا ملع و گنهرف ِ یطارفا ندــش ینلاقع صیخــشت و ییارگ لقع رد دیدرت یدودح اــت یعامتجا ماــظن هک ار هدــیا نــیا و ،رــبو ســکام زا ار نردــم

127

هب یدرکیور اب رصاعم هعماج رد لوصحم یحارط رد یگنوگ ءیش دنیآرف گنهرف تعنص هیرظن

نیا .تفرگ تــیراع هب دیورف زا ،دــنک یم لمع یناور بوکرــس قــیرط زا و رنلیم( درــک نییعت ار بــتکم نــیا یرــکف لوحت یــلک ریــسم تارــیثات یرگراک شبنج تروفکنارف بتکم نادنمشیدنا .)103 ،13۸5 ،تیوارب هب زاین و مــسیسکرام لاوز زا یا هناــشن ،ار اــپورا رد مــسیشاف یزورــیپ و نیاربانب .دنتــسناد یم لگه ی هفــسلف هب تــشگزاب هار زا نآ یزاــسزاب ی هعماج دــض و یتعنص دــض یــگنهرف بلاــقنا ،یفــسلف مــسیسکرام حیجرت سکرام رظن دروم یانعم هب یراد هیامرس دض بلاقنا رب ار نردم یراد هیامرــس مان هب زین نردم ملع و تــعنص بیترت نیا هــب .دــهد یم نادنمــشیدنا .)164-165 ،1376 ،هیریــشب( دریگ یم رارق هلمح دروــم ی هلزنم هب »تینلاقع «رب ،هدش رکذ یاه لیلحت رد یداقتنا ی هیرظن نیا .دنراد هراشا نردم یایند رد لماکت دنیارف زیامت هجو نیرت هدمع و بوکرــس دنیارف ،نردم ی هعماج رد هک دیماجنا هیرظن نیا هــب یــقلت ،یعامتجا لضعم نیرت هدمع ناونع هب هراومه ،تینلاقع زا یشان متس رضاح لاح رد گنهرف .تسا هدش یداصتقا رامثتسا دنیارف نیزگیاج دوش یم داجیا یرازبا تینلاقع یعازتنا ماظن اب و یراد هیامرــس طــسوت چیه هب یداقتنا بــتکم نازادرــپ هیرظن .)Hesmondhalgh, 2012,17(

نآ زا هدافتسا ی هوحن هکلب ،هتشادن یتموصخ یژولونکت سفن اب هجو .دنهد یم رارق داقتنا و هلمح دروم نردم یراد هیامرس ی هعماج رد ار ینید یا هروطسا ی هشیدنا زا ار ناــسنا هک دنتــشاد شلات ناروابدرخ ِلقع هــب لب ،یلمع ِلــقع هب هــن یرواــبدرخ هک اــج نآ زا اــما ،دــننک اــهر دنک اهر و ادــج هروطــسا یاــهدنب زا ار دوــخ تــسناوتن ،دیــسر یرازــبا تداعــس تــیاغ ،روــما هــب یــشرگن نــینچ اــب .)132 ،1373،یدــمحا(

ی هطلــس ،یژوــلونکت ی هطلــس .دوــش یم شوــمارف یــلک هــب یرــشب ،یگناگیب دوخ زا لثم دنیاشوخان تابسانم عاونا ی هبلغ و یسارکوروب .)43 ،13۸3 ،یدلاوپ( تسا یا هدیدپ نینچ رهظم ... و یگدش ءیش گنهرف تعنص فادها -2 هدمع فده راــهچ هک دراد یا هدرتــسگ فادها گــنهرف تــعنص

:زا دنترابع نآ یراد هیامرس عفانم یاتسار رد یا هدوت گنهرف دیلوت -1-2 هب هــک تــسا گــنهرف تــعنص یــلصا لوــصحم یا هدوــت گــنهرف و ندــش یتعنص .دوــش یم رــجنم لزاــن و تــسَپ یــگنهرف یریگ لکــش مان یب و هدــنک ارپ ی هدوــت کی شیادیپ یارــب ار هــنیمز ،ندــش یرهش

تلاوصحم .درــک مهارف ،تــشاد ار یریذپ هطلــس یگدامآ هــک ناــشن و یاهلااک دیلوت ی هجیتن یا هدوت گنهرف یرارکت و یلومرف ،درادناتسا طــخ و هدــنک ارپ ،یــصصخت ،هرــمزور لاکــشا زا هدافتــسا اــب یــگنهرف هــب مدرــم یــتقو .)34 ،13۸۸ ،یتانیرتــسا( دنتــسه دــیلوت یژاــتنوم یناــسنا تافص و تیوه ،دنیآ یم رد هتفای نامزاــس ی هدوت کی تروص دنناوت یمن هک مدرم زا یرامش یب تیعمج .دنهد یم تسد زا ار دوخ هک یتیعمج ی هطبار دننام ،دــننک نایب لقتــسم روط هب ار دوــخ یارآ سانجا یــشورف جارح کی رد اــی و دــننک یم اــشامت ار لاــبتوف هقباــسم نارازه اب هک تــسا درجم ی هرذ کی یا هدوت ناــسنا .دننک یم تکرــش ار »اهنت تیعمج« نمریاو دیوید هتفگ هب هک رــگید ی هرذ اــه نویلیم و نیع رد و هتشاد یگنهامه ،اکیرمآ ی هعماج دننام ،دنهد یم لیکشت هعماج کی ،موق کی ای یموق هورگ کی اما .تسین زیامت لباق اهنآ زا لاح تاساسحا و اه شزرا ،بادآ ،راک ،عفانم هک مدرم زا یهورگ ینعی ،تسا .)MacDonald,1957,69( .دــهد یم دــنویپ مــه هــب ار اــهنآ ،کرتــشم .تــسا هدــش صخــشم گنهرف تعنص فادها نیرت مهم ،1رادومن رد هطلس تخاس اب یساسا تفلاخم هنوگ ره نتشادرب نایم زا -2-2 دروم فلتخم یاــه هبنج زا ار گنهرف تعنص تلاوــصحم وــنرودآ تابسانم رهوج و تشرس تلاوصحم نیا هک ارچ دهد یم رارق هلمح ینامرآ ار دوجوم تــیعضو و دننک یم ناهنپ ار یداــصتقا و یــعامتجا یزــیچ ،تروــفکنارف بــتکم نادنمــشیدنا رــظن زا .دــنهد یم ناــشن ندیــشیدنا ی هــفیظو هــک تــسا نیا دــتفا یم قاــفتا هــتفر هــتفر هــک و راکدوــخ یدنیارف بــلاق رد رــکفت« ،دوــش یم لوحم یرــگید هــب زــین دوخ هک دــنک یم دــیلقت ینیــشام زا و دوــش یم هنوگ ءیــش ،نــیئآدوخ نآ نیزگیاج دــناوتب نیــشام نــیمه تیاهن رد اــت تــسا هدرــک دــیلوت هن و رهاظ تروــص اب گنهرف تــعنص .)Helmling, 2009, 86(»دوــش ناونع هب ار بداک یاــهزاین یعنصت یاــضرا و تلاکــشم لح ،رــهوج هــئارا یــعقاو تلاکــشم یارــب یــعقاو یاــه لح هار یارــب ینیــشناج دنک یم هــبلغ اه هدوت یرایــشه حوطــس رب ،اتــسار نــیا رد و دــهد یم یــعامتجا قــقحت ،گــنهرف تــعنص« .)96 ،13۸۸ ،یتانیرتــسا(

ار نآ وــنرودآ هک دــنیرفآ یم یــلایخ یــتدحو .تــسا هــشیدنا تــسکش ناــسنا ییاهر طیارــش ی هدنرب نایم زا و زیارغ رگ بوکرــس تحارص هب

.گنهرف تعنص فادها -1رادومن

مدرم یارب ،یراصحنا یگدنز رد .)143 ،1373 ،یدــمحا( »دــناد یم گنهرف ِفدــه وا .دنیآرب هدوــت گنهرف اــب هلباقم هب ات تــسا تخــس Erçetin & Ba- (تسا یتاغیلبت یاه تکرش و گنهرف تعنص ،هدوت .) nerjee, 2014,468 یهاگ آ فــــــیعضت روظنم هــــــب اه هدوت نتخاــــــس مرگرــــــس -3-2 نانآ یداقتنا کی گنهرف تعنص تلاوــصحم رگید و دم ،کــیزوم ،وــنرودآ رــظن زا تیقلاخ و یگتخیگنادوخ بوکرس نآ و دنهد یم ناشن امئاد ار لومرفً تعرــس یگراو ءیــش و ندــش درادناتسا ،ندــش لااک دــنور هــب و تــسا Dahms, 2008,( تسا یراد هیامرس گنهرف رگنایامن همه هک ،دشخب یم یــساسا رصانع زا اه هناــسر ،دــش رکذ نیا زا شیپ هک هنوگ نامه .)165 تحت هک یراد هیامرس عماوج رد ونرودآ هاگن زا و دنتسه گنهرف تعنص ؛دنراد رارق مکاح ی هقبط رایتخا رد اه هناسر ،تسا یرازبادرخ ی هطلس دیلوت ار یبلاق گنهرف کی ،مکاح هقبط شرافــس هب اه هناــسر نیاربانب ییارگ فرصم شرتسگ تهج و یراد هیامرس ماظن دنیاشوخ هک دننک یم اهرنه و گنهرف ،ییاضف نینچ رد .تسا رتشیب هچره یهددوس یارب یراجت تلاوــصحم حطــس هب و دــنهد یم تــسد زا ار دوــخ یــتاذ شزرا گنهامه حیرفت و یمرگرس اب یگنهرف تلاوصحم .دننک یم ادیپ لزنت یاهزیچ زا هن دنراد بذاک تذل و یداــش مدرم یارب اهنآ اما ،دنوــش یم هوبنا دیلوت و درادناتــسا گنهرف کی ،ونرودآ یارب .)یعقاو تذل( یعقاو هب یتهابــش چیه هک تــسا مود هــجرد و لــصا ریغ زــیچ کــی راــچان هــب هجیتن ارهاظ« .)Edwards, 2007, 23(درادن لیصا یرنه یاهدرواتسدً یاهورین هب یرکف تاــیح یاطعا ،تاعارتخا و تفرــشیپ لک ی هرــمث و .)20 ،1379 ،نمرب( »تسا یدام ییورین هب یناسنا تایح لزنت و یدام یگنهرف یزاس درادناتسا و یزاس ناسکی -۴-2 زا ار دوــخ روظنم ،یرگنــشور کیتکلاید هــب رگید یــهاگن اــب وــنرودآ گنهرف تعنص :تسا هدرک فیصوت نینچ نیا گنهرف تعنص موهفم و دنک یم بذج متسیس نیا رد لااب زا ار اه هدننک فرصم ،هدمع روط هب زا لاــس نارازه هک ار تــسَپ و یلاع یاهرنه یاه هطیح ،ود ره نایز هب رب گنهرف تعنص هچ رگ ا .دنک یم قیفلت مه اب ،دنا هدوب ادــج رــگیدکی هب ،تسا هداد رارق فده هک یرفن اه نویلیم هاگ آدوخان و هاگ آ حوطس

،دنرادن رارق لوا ی هجرد رد اــه هدوت ،دنک یم قمعت یریذپانراکنا وــحن ناونع هب ای هبساحم یارب یرازبا ناونع هب اهنآ زا و دنتسه یعرف هکلب ،13۸۸ ،یتانیرتسا( دوش یم هدافتسا هاگتسد نیا یارب یکدی تاعطق یاج هب یراجت قطنم ،ندرک درادناتسا طسوت یگنهرف یاهلااک .)95 تلاجم ،اه ملیف .دــنریگ یم لکــش یتخانــش ییابیز افرص تاــظحلامً لکــشلادحتم و درادناتــسا ،روج کی یگمه ،یــگنهرف لاکــشا رــگید و هک یــیاهلااک .)Edwards, 2007, 22( دنتــسه مــهم ِداــعبا ی هــمه رد ناــش یاه شزرا نتفای ققحت هــب ،دنتــسه گنهرف تعنص لوــصحم نادنمقلاع مامت یارب هک »نرتسو« یاه ملیف لثم .دنراد زاین رازاب رد تیدرف سح یعون نانچمه هزیگنا نیا اما .دنتــسه انــشآ امنیــس هب دیلوت صاخ درف کی ی هقیلــس یارب ً

ارهاظ لااک ره و دنک یم تیوقت ار ره یارب هجیتن رد و( لوــصحم ره ندوــب یصاصتخا یــگژیو .دوــش یم تــعنص یوــس زا یرایــشه لرــتنک و ندــش درادناتسا )هدــننک فرصم ،گنهرف تعنص .)95 ،13۸۸ ،یتانیرتــسا( دــنک یم مــهبم ار گــنهرف هب ات دناشوپ یم اهنآ توافتم رهاظ اب ار شتلاوصحم ناــسکی راتخاــس نیا رب قبطنم و ناــسمه یتادیلوت اب و دهد لکــش اه هدوت ی هقیلــس ،نیاربانب .دیامن بسک هیامرس نابحاص یارب یرتشیب دوس ،اه هقیلس دنتسه تسدکی و درادناتسا رایسب ،یزاس گنهرف تعنص تلاوصحم هک یروط ،تــسا »هدیا« رب »هولج« ی هبلغ ،اهنآ یلصا ی هصخــشم و کیژولوئدیا ِمهوت نیا بجوم ،ینف ثیح زا اه هولج نیا ندوب صقن یب دوــش یم ییامنزاب اه هناــسر رد هک تــسا نامه تیعقاو هــک دوــش یم تعنص یژولوئدیا تردق ،ونرودآ رظن زا .)106 ،13۸5 ،تیوارب و رنلیم(

یرایشه نیــشناج ار یناــسکی و یگنر کی هک تــسا یردق هب گنهرف رد هک گنهرف تعنص درکیور یاهدمایپ زا یخرب ،1 لودج رد .دنک یم .تسا هدش هئارا ،رتشیب طابترا رد هناسر یریذپریثأت هیام تسد ناوت یم ار گنهرف تعنص ،یدنب هتسد نیا هعلاطم اب دیلوت هب هک تــسناد یراد هیامرــس و ⁴یهافر یاه تلود یریگ لکــش ات تــسا هدیزرو تردابم یدنم فده یــگنهرف و یــفرصم یاه هناــسر ار ییاوژروب تلاــیامت میقتــسمریغ روط هب ،اه هدوت یزاــس ناسمه اــب عیانص ناــبحاص یارب رتلااب دوــس هجیتن رد و رتــشیب فرــصم تــهج .دنا هدومن داجیا

دروخزاب اهدمایپ

اه گنهرف عیمجت اه هدوت یارب بلاق داجیا و یزاس درادناتسا تهج رد عماوج گنهرف یزاس ناسمه

یا هناسر تلاوصحم درکراک رد تعرس بطاخم یریگ میمصت رد باتش

بذاک یاهزاین داجیا بذاک یاهوزرآ و اهدوبمک فیرعت ،ییاوژروب یاه هتساوخ تمس هب هاگ آدوخان یورشیپ

اه هدوت یاهرواب و دیاقع ،راکفا خسم هعماج رب مک اح طیارش لیلحت رد یداقتنا روش فیعضت

هناسر تلاوصحم رد یمرگرس یحارط یگداوناخ عامتجا زا یرود ،یطارفا ییارگدرف و درجت هب شیارگ

ییارگ فرصم هاتوک دیفم رمع اب تیفیک یب تلاوصحم زا هدافتسا جیورت ،دیرخ علو

بطاخم قوذ و هقیلس هاگیاج نتفر نیب زا یدرف یقوذ یاه تشادرب زا حیحص کرد و دامتعا مدع ،بطاخم هقئاذ رییغت

لوصحم باختنا دنیآرف رد تکراشم مدع لوصحم کی زا یرصب ای یگنر عونت ریز رد ،یرتشم دید زا یعقاو یاه باختنا ندومن ناهنپ

رذگدوز و بذاک یدنیاشوخ ساسحا لاس یپایپ لوصف رد دم یوریپ اب نابطاخم یوس زا فرصم رد تباقر

اه هدوت نیب رد ارآ ددعت و یدرف لیلحت نتفر نیب زا زور دم تلاوصحم فرصم یلایرس ندرکن لابند تروص رد یگدش درت و لااک یاه لدم ضیوعت و فرصم رد ندش مرگرس

فرصم رد لاذتبا ،لااک دح رد طاطحنا صاخ یرتشم یارب هدش فیرعت یاهدنرب زا هدافتسا رد اه هدوت یارب بذاک تیاضر داجیا و ندش اضرا

.گنهرف تعنص یاهدمایپ -1لودج

129

یحارط رد لوصحم -ناسنا تیوه -3 زا ،دریگ یم تروــص لوصحم اب هدننک فرصم راتفر نیب هــک یــلماعت عورــش ینهذ دنیآرف و زاــین ساــسحا تروص هب ،دــیرخ هــسورپ زا لــبق ،دــیرخ ماگــنه رد یرتــشم یاــهراتفر و)William L, 1994( ددرــگ یم رد دیرخ دنیآرف دیدجت و نتخادنا رود و هدافتسا ،لوصحم اب ههجاوم ددرگ یم نییعت دوــجوم عضو لیلحت و راــتفر ،تکرح ،ساــسحا بلاق راــتفر دوــخ مــه دــنناوت یم ءایــشا نــیاربانب .)Solomon, 2013, 235(

ار تیوه زا یــسح و دننک یهد تهج ار ربراک راتفر مــه و دنیامن دــیلوت تیوه تهج نــیا زا .)Maldonado, 2000, 256( دــنیامن یهدنامزاــس اــی کرد هــک تــسناد یباــستک ا یاــه هتفای زا یا هــعومجم ناوــت یم ار ریباعت دوــجو اــب .دــهد یم ناــبطاخم اــی صخــش هــب یــک اردا دروــخزاب رد ،مولع فلتخم یاــه هزوح نادنمــشیدنا نیب رد "تیوه" زا ددــعتم زا دراودوو ریبعت ،دــشاب یم کیدزن ثحب نیا فده هب هک هچنآ تیاهن یریگ هرهب اب اه تیعقوم و دارفا صیخشت و یــسانشزاب بلاق رد تیوه لماــش ینوریب و ینهذ ،ینورد رصانع عیمجت زا هک تــسا ییاهرواب زا ینابز ،لوصحم یحارط ثحب رد .)Woodward, 2004, 7( تسا هدــش یاوتحم هــک تــسا ینابز ،تــسا هدننک فرصم و حارــط نــیب طــبار هــک ،ددرگ یم کرد بطاخم یوس زا هک یصخشم تیوه هب ار رثا راد موهفم حرط یتیوه هلکاش ،یلصا هخاش راهچ رد نابز نیا .دزاس یم لیدبت نیا ،2رادومن رد .دزاس یم هدامآ هدافتسا یارب ار نآ و هتخاس نیعم ار .تسا هدش صخشم ناحارط دزن دیلوت و یحارط لماوع بلاق رد نابز طابترا ،1965 لاــس رد ییایلاتیا حارــط و رامعم ،یــنیدنم وردناــسلآ رکفت و گنهرف یریگ لکش رد ار یسانش هعماج و یحارط نایم گنتاگنت یعقاو یاه زاین ندروآ رب تهج رد ار طابترا نیا و هتسناد رثوم هعماج رد .)Bornsen, 1994, 110( دیامن یم حیرشت یساسا و دیفم ناگدننک فرصم ،دش هتفرگ راک هب مسینردم زا سپ کیتامتسیس یحارط هک نآ دوجو اب هنایارگدرخ و ⁵ دنم ماظن یهاگن اب کیتامتسیس یحارط یرکف شرگن اما هک تسا هتسباو یددعتم و توافتم یاهریغتم هب ،یژولونکت اب ماگمه یحارط دنیآرف نانچمه و هتخادرپ دوخ شزادرپ هب ،نامز رذگ نایرج رد ددرگ یم صخــشم حیضوت نیا اب .دناد یم زور یاــهریغتم هب هتــسباو ار لماوع ،نآ زا ســپ و نردماــسپ هب مــسینردم نارود زا رذــگ دوجو اــب هــک

یلصا لماع راهچ ناــمه هب ،دیلوت و یحارط طــخ هدننک نییعت یــلصا یاج ار هرهب و دوس و گنهرف ،قلاخا ،دوخ رد هک یلماع راهچ .ددرگ یم رب یــسررب لباق یاه هفلؤم .تــسین هتــسباو یصاخ نامز هب و تــسا هداد تــشاد دنهاوخ ار حرط اب قاــبطنا ناوت یحارط یزــیر همانرب اــب رــییغت و هدننک نییعت یاه ریغتم نیب تاطابترا ،⁶رنورب رظن زا .)118 ،1386 ،فاه(

دنیآرف کی هکلب تسین قافتا کی یحارط هک دهد یم ناشن یحارط رد Brun- (دشاب یم رگیدکی رانک رد اهریغتم و ازجا مامت درکلمع زا لصاح لماوع یاهریغتم زا یدادــعت ،2لودــج رد .)ner & Emery, 2009, 212 ،ییابیز ،درکلمع رب هک یلماوع دسر یم رظن هب .دنا هدش نییعت یحارط لماع ود اب یــکیدزن طابترا ،دنراذگ یم رــیثأت لوصحم رد دوــس و اوــتحم رب ینتبم ار یــحارط ،⁷نوتــسلوه .دنراد بــطاخم رد "تــیوه" و "راــتفر"

تخانــش .)Holston, 2011( دــناد یم یرتــشم یور رب تخانــش و زکرمت یدعب دنچ یسانش تخانش و عیسو یعامتجا زیلانآ کی هب مه یرتشم دهد یم رارق دوخ ششوپ تحت ار یداصتقا هلوقم مه و تــسا دنمزاین دصرد هب ناوت یم مه ،بطاخم یــسانش ناور یور رب هعلاطم اب هک ارچ یهیدب .داد رییغت ار نآ و درب یپ یو زاــین نازیم هب مه و یدــنم تیاضر لماع ود رد هک دبلط یم هناسانش هعماج یرتسب ،یلیلحت هعلاطم تسا یــسانش ییابیز و بطاخم یــسانش ناور یاه ثحب یمرف و یــعامتجا .تسا هتفهن لوصحم هارمه نفلت هنایامندوخ فرصم -۴ یاهوگلا اب قباطت رد یا هناسر تلاوصحم هنومن ناونع هب هک هچنآ یاه نفلت زا یلسن ،تسا هدش هتفرگ رظن رد تروفکنارف بتکم یداقتنا یوس زا فرصمرپ و بطاخمرپ تلاوصحم وزج هزورما هک تسا هارمه

ًابیرقت ،یــناهج عماوج رد نآ یــناوارف و هدوــب فلتخم عــماوج نارــبراک فرصم هنارس هک تــسا یلاح رد نیا ^۸ .تــسا هدوب ناــسکی تروص هب یتاقیقحت رد ،هیسونایقا و ییایسآ یاهروشک ناربراک نیب رد تنرتنیا ،تــسا هتفریذپ تروص اکیرما رد وــیپ یتاقیقحت هــسسوم یوــس زا هــک و رابت یرــبک ا( تــسا هدوــب ناــهج طاــقن ریاــس زا شــیب 2012 لاــس رد یحارط هدننک فیرعت یاــه هفلؤم یوگلا .)1۸ ،1392 ،روــپ یردنکــسا .ددرگ یم صخشم ،3رادومن تروص هب هارمه یاه نفلت لوصحم کی ناونع هب هارمه یاه نفلت یحارط رکفت رد هک هچنآ ،یدرکلمع و یــمرف لــماوع امازلا هــن ،تــسا مــهم ینردماــسپ هناــسرً رد نآ یراذگ شزرا رب دــناوت یم هک تــسا یلماوع زا یا هعومجم هــکلب .دشاب رثؤم مدرم دزن

ینف لماوع یمرف لماوع

یعامتجا لماوع یداصتقا لماوع

یدرکلمع درادناتسا ازجا نیب طباور و تابسانت

گنهرف هدزاب و دوس

یمونوگرا تدحو و یگنهامه

تیسنج تامدخ

هبرض ربارب رد تمواقم )... و گنر( یرصب رصانع

نس هیلوا ماخ داوم

تلااصتا ورکیم و ورک ام رصانع

یعامتجا تیعقوم دیلوت شور

.لوصحم یحارط رد رثوم لماع هورگ راهچ -2رادومن .یحارط لماوع هب هتسباو یاهریغتم -2لودج هب یدرکیور اب رصاعم هعماج رد لوصحم یحارط رد یگنوگ ءیش دنیآرف

گنهرف تعنص هیرظن

9ییاراک تیفیک -1-۴ نآ یارب حرط هک تــسا یفده ای درکلمع ،یحارط نکر نیرت مهم ناراذگ هیاپ یوس زا 1933 ات 1919 ینامز هزاب رد ؛تــسا هدــش یحارط هک هــشیدنا تلاــسر کی تروــص هب و رــیدقت ،هدــنیآ مــسینردم رــکفت نیا اب .تــفرگ رارــق دربراک دروــم ،تفای شرتــسگ اــیند رد تعرــس هــب رد هک داد ناــشن یناــسنا لماوع تاــعلاطم هک دــییاپن یرــید دوــجو ،گنهرف میهافم و اوتحم لابند هب یتــسیاب نآ رب هولاع ،هوبنا دیلوت تــهج نــیا زا .)Margolin, 2002( دوــب ساــسحا و یــسانش هناشن شورف و دــیلوت رد رــگید رــثؤم لــماوع راــنک رد هزورــما یــفیک درــکلمع دیلوت و تخانــش ،زور یژولونکت زا هدافتــسا .دنوــش یم هتفرگ راک هــب یاه سپیچ ورکیم عارتخا ،اهونان و اه کیتسلاپ دیدج لــسن و داوم ندرک لفق و زاب مزــیناکم ،هندب سنج ،داعبا ،تــیفیک رد هک رگــسح درکلمع هزورــما هک دنتــسه یلماوع رــگید زا ،دــنرثؤم لوــصحم نزو و .دنهد یم رارق دوخ عاعشلا تحت ار هارمه یاه نفلت تاغیلبت و دنرب -2-۴ دنرب تیقفوم رد تاغیلبت شقن -1-2-۴ .تــسا دنرب تیصخــش و ریوصت عبانم نیرت مهم زا یکی ،تاــغیلبت رد دنرب نداد رارــق اــب ،ار دنرب رــیواصت مــهم عــبانم زا یرایــسب تاــغیلبت باذج یاــه شزرا هب ار اــهدنرب و هدرــک مهارف یرتــشم یاــهزاین رــبارب دنرب تیوه داــجیا رد تاغیلبت شقن .دــنک یم لصو نایرتــشم رــظن رد داجیا یارب یزــکرم تاغیلبت ،یلک روــط هب .دراد یریگمــشچ ریثأت زــین ندرک دونــشخ تهج رد لوصحم ییاناوت شیامن قیرط زا دنرب ریوصت علاطا هب ار دنرب یدرکلمع یاه تیلباق ،تاغیلبت .تسا هدننک فرصم نیدامن یاه شزرا طسوت نامزمه روط هب و دناسر یم ناگدننک فرصم .)Yeshin, 2006,127( دــنک یم اــقلا وا هــب ار دــنرب ،طوــبرم مــیهافم و تــساه تکرش یبایرازاب یاه یژتارتــسا زا یــشخب ناونع هب تاــغیلبت تــسد هب شریذپ ،اهنآ کمک هب دیدج لوصحم کی یارــب دنناوتب اــت تاغیلبت نیاربانب ،تــسین راکــشآ بلغا دنرب کی یاه تیزم .دــنروایب دــنک هاگ آ نآ زا ار ناگدــننک فرصم اــت تــسا زاــین دروــم یا هدرتــسگ .)Koekemoer & Bird, 2004, 70-71(

گنیدنرب -2-2-۴ رصاعم یایند رد هچراپکی یژتارتــسا کی ،)یزاــس دنرب( گنیدنرب زا یشخب هب دنرب ی هدننک دعاقتم یاه هویــش زا یریگ هرهب اب هک تــسا .)Stange & Etal, 2011, 516( تــسا هدــش لــیدبت درف هرــمزور یــگدنز

،تسا هتفرگ دوخ هب یدیدج یناعم ،ریخا لاس 20 ات 15 رد گنیدنرب و اهلااک هوــبنا دیلوت و مهدزون نرــق هب ،رــت لبق یلیخ هــب نآ خــیرات اــما Moor,( ددرگ یم رب یتــسد یاه بــسچرب یاراد تلاوصحم هب رتــشیب دروم رد ،لااک و لوصحم رب هولاع دناوت یم گنیدنرب درکلمع .)2007, 15 یبهذم یاهربهر و یمومع یاه هرهچ ،نارادمتــسایس ،روهشم دارفا لماش گنیدنرب یکمک یاه هویش .)Wasesa, 2010, 341(دوش لامعا رد لااک ندادرارــق ،یــبایرازاب ،اهرــسناپسا ،اــه ملیف ،وــیدار ،نوــیزیولت لااک یدنب هتسب زا هدافتسا ،اهرتسوپ ،اهدروبلیب ،یعمج یاه هناــسر یعامتجا یاه هکبــش و دامن ناونع هب اه مرآ ،یبایرازاب رازــبا ناونع هــب یاــه نیپمک زا دــنترابع گــنیدنرب ی هعــسوت یژتارتــسا .دنــشاب یم نداد ناــشن یارــب یــمومع طــباور یاــه کینکت اــب هارــمه یــبایرازاب اــب ندوــب گــنهامه و راــبخا رد تلاوــصحم ی هراــبرد ییاه ناتــساد )... و تلاجم و اه همانزور( یعمج یاه هناــسر قیرط زا ناــشورف هدرخ راتــساوخ مدرــم هزورــما .)Stange & Etal, 2011, 516( دــیرخ زــک ارم و ندوب دنمــشزرا ی هدعو هک دنتــسه یدرف هب رصحنم یاهدنرب دیرخ هب ار تامدخ و تلاوصحم مدرم دوش یم ثعاب گنیدنرب .دنهد یم ار Kontu(دننک یم لمع ریدم کی دننام اهدنرب هک ارچ دننک دیرخ یناسآ .)& Vecchi, 2015, 348 ییارگ فرصم جیورت و نیون یاه هناسر ،دنرب تاغیلبت -3-2-۴ یاه لکش و یناگرزاب یاه یهگ آ اب رصاعم یفرصم گنهرف رد ام یگدنز ندز نماد و تاــغیلبت نیا ریثأت تحت .تــسا هدــش زاغآ تاغیلبت رگید تلاوصحم دادعت رب زور رــه ،)Asa Berger, 2011, 42( اــم یاــهوزرآ هــب .دنــشاب هتــشاد هباــشم یاهدرکراک رگ ا یتح دوــش یم هفاضا یــفرصم هژیو هب دــنرب اب طابترا یارــب دیدج ناکما کــی نیون یاه هناــسر .دندوــشگ هدننک فرصم یور هب ،دنرب یزاجم یاــه هعماج قــیرط زا کرتــشم قــئلاع هــک یدارــفا زا هورــگ کــی ،دــنرب یزاــجم ی هــعماج هولاــع .)Gulay, 2014, 468( دوــش یم فــیرعت ،دــنراد دــنرب کــی اــب یداــع دارــفا یــتح و کــچوک ناگدــننک دیلوت ،گرزــب یاه تکرــش رــب و یزاــجم تاــحفص رد ار دوــخ تاــمدخ و تلاوــصحم دــنناوت یم دوخ نارادفرط دادعت هــب و دنراذگب شیامن هب یعامتجا یاه هکبــش ود ،هنومن ناوــنع هب .دــنهد لیکــشت یزاــجم یا هــعماج و دــنیازفیب تــسا نکمم ،دنرخ یم ار¹⁰ »د ِیپــسا ت ِیک « دــنرب تلاوصحم هــک رــفن یاــه یگژیو ضرــف اــب لــباقتم فرــصم ساــسا رــب نــیلانآ عــماوج رد و اهنآ یــگدنز رد دــنرب شــقن .دنروخب دــنویپ مــه هــب کرتــشم تــیوه یاه هکبــش گنهرف رد دنرب تینما ،دنرب تامدخ هب ناــش یگتسباو .)Stange & Etal, 2011, 517( دراد هارــمه هــب ار یناــسنا یــعامتجا زاین هک دــنا هتفایرد اه تکرــش و دارفا ،اه نامزاــس مامت اــبیرقت هزورــماً اهنآ زا یرایــسب .دنراد یعامتجا یاه هناــسر رد ناــشدوخ یفرعم هب ،رتیئوت ،کوب سیف دننام یددعتم یاه تیاــس و اه گ لابو قــیرط زا Chris-( .دننک یم رارقرب طابترا مدرــم مومع اب ،بویتوی و تــسرتنیپ قرــف زــین تاــغیلبت لکــش ،نــیون یاه هناــسر رد .)topher, 2015, 51 هدننک فرصم ،ناگدــننک دیلوت ِدوخ تاــغیلبت رب هولاع و تــسا هدوــمن

یاه هکبــش رد مایپ راــشتنا لدم ود« .دزادرــپ یم لااک غــیلبت هــب زــین .نآ تاعبت و هارمه نفلت یحارط رد راذگ ریثات یاه هفلوم -3رادومن

131

ی هدننک فرصم ای ربراک دوــخ طــسوت یلوا :دریگ یم تروص یعامتجا اب درف هــک یروط هــب دوــش یم ماجنا دــیرخ هــب مادــقا زا ســپ دــنرب نآ یــعامتجا ی هــحفص رد نآ ندراذــگ و لوــصحم نآ زا ســکع نــتفرگ طــسوت ،یمود و دنک یم علطم دوخ ِیرادفرط زا ار شناتــسود ،دوخ Jahn &( »تسا دنرب کی یعامتجا ی هحفص زا ربراک یرادفرط ملاعا یبایرازاب« ،غــیلبت ی هویــش نیا هب اــحلاطصا هــک ؛ )Etal, 2012, 225ً تــسا ترابع ناهد هب ناهد یبایرازاب .دنیوگ یم¹¹ »ناهد هب ناهد تلاوصحم دروم رد هک نآ یارــب مدرم هب هدننک عناق لــیلد ی هــئارا زا طیارــش ندومن مهارف و دننک تــبحص نارگید اــب اــهدنرب تاــمدخ و ،هــشیپرفعج( اه تبحص نیا ندــش ماجنا رت تحار هچ ره یارــب مزلا هارــمه هــب یراذگ ک ارتــشا هــب ِبــسچرب لاــثم یارــب .)303 ،1391 تبثم دیاقع یروآ عــمج بجوم ،دــنرب صوصخ رد تــبثم رظن هــئارا .دوــش یم لوصحم نآ یارب یبایرازاب ماــیپ نآ صوــصخ رد یرتــشیب دارفا نتــسج تکرــش و تلاماعت حطــس ای نازیم هچ ره هک یروط هب یزرط هب دنرب زا یهاگ آ و علاطا ،دبای یم شیازفا عوضوم نآ دروم رد ددرگ یم نیجع دنرب نآ لوــصحم یروآون دنیارف اب و هتفر لااــب تــبثم هداــس یوجتــسج کــی اــب هدــننک فرصم .)Brogi & Etal, 2013, 3(

ناــشریواصت و اــهدنرب ،تاــعلاطا زا یعیــسو مــجح اــب ،تــنرتنیا رد هب ،تلاوصحم دروم رد نارگید ی هبرجت و تاعلاطا .دوش یم هجاوم رت تحار ار دوخ رظن دروم هورگ و هقبط ات دنک یم کمک هدننک فرصم رادفرط کی« .دــنک رکف و قیقحت نآ دروــم رد رــتمک و دــیامن باــختنا نیا تلاوصحم زا یکی مهاوخب رگ ا :دیوگ یم نوتیو ییول سکول دــنرب ندــید کوــب ســیف رد نآ یــعامتجا ی هــحفص زا لوا ،مرــخب ار دــنرب سپــس و منک بــسک دارفا تاــشیارگ و لااک نآ زا یتاعلاطا ات مــنک یم هراــشا هک روــطنامه .)Jin, 2012, 963( »تــفر مــهاوخ دــیرخ تــهج دنرب راشتنا و هئارا ،داجیا رد ار هدننک فرصم ،نیون یاه هناــسر ،دــش دیدشت ار د ُم تعنص ندرک یمدرم اهنآ هجیتن رد ؛دنهد یم تکراــشم تروــص هــب ار اــهنآ تلاوــصحم دــنناوت یم ناگدــننک فرصم ،دــننک یم سپــس و دنریگب دیرخ هب مــیمصت ،دننک هدهاــشم تــنرتنیا رد هدــنز Kontu( »دنهد هئارا فلتخم یعامتجا یاه هکبــش رد ار نآ دروخزاب دــننام ییاه هکبــش رد رــضاح لاــح رد هــک ؛)& Vecchi, 2015,1054 -زور دشر هب ناوت یم هک دوش یم هدید رایسب هدیدپ نیا ،مارگ اتسنیا روشک رد ییابیز و د ُم ،ک اشوپ ی هنیمز رد یصخــش یاهدنرب نوزفا هتب« ،»هــمرت« ،»لگراــنا« ،»یناث اــنآ« دننام یــیاهدنرب .دوــمن هراــشا

.تسا هدرتسگ رازاب نیا زا ییاه هنومن ،رگید دروم اهدص و »هقج ،دــیلوت دــنور رد هدــننک فرصم نداد ک ارتــشا زا رــگید ی هــنومن تهج یشور هک دشاب یم ¹²»هوبنا یزاس یشرافس« شور زا هدافتسا یاهرازاب اب بسانت روظنم هب یمومع و صلاخ یاهلااک دیلوت زا یرود یدرف یاــهزاین ندروآرــب تــهج یدنیارف ناوــنع هــب« و تــسا هوــبنا Ab-( »دشاب یم تمیق شیازفا نودب هوبنا رازاب کی رد هدننک فرصم نیب یگنهرف هدیدپ کی ناونع هب دم دشر همزلا .)delkafi, 2008,17 یبلط عونت سح داــجیا ،)Blaszczyk, 2009, 10( اه نامزاــس و دارــفا هیرظن رد هک یگدز باتش نآ .تسا تعرس نآ هصخشم هک دشاب یم و دــش ناونع ونرودآ و رــمیاهکروه یوــس زا گنهرف تــعنص یداــقتنا زا یــشخب یناگمه حطــس رد سامرباه داــقتعا هب نآ یــگنهرف لوــفا زا یکی هارــمه نفلت یاه یــشوگ .)Habermas, 1994( دوــب نآ جــیاتن مئلاع اب ،بــطاخم یوــس زا نآ یرصب کرد هک دنتــسه یــتلاوصحم لومتم هقبط هب دورو و کلمت سح زا یــشخب ،یرصب یاه هناــشن و داجیا رد ،فده تلاوصحم زا یکی ور نیا زا .دیامن یم اــقلا ار هــعماج نیب رد هدمآ لمع هب یاه یسررب رد .دنــشاب یم ییارگ فرصم تداع یاهدنرب نابطاخم یفلتخم یاــه هورگ ،هارمه یاه نفلت نایرتــشم ،دــنا هدومن شلاــت هدنزاــس و حارــط یاه تکرــش و دــنا هدوب تواــفتم ریثأت تحت و هداد شــشوپ ار فدــه هعماج تاــقبط مامت یوــحن هــب .دنهد رارــق اه یــشوگ تامدخ و درکلمع یاه تیلباق ،تــمیق ،مرــف داجیا نایرتــشم مامت رد یوحن هب یدونــشخ و تیکلام سح داجیا رد .دنیامن روــصت درفب رصحنم دــیرخ کــی هدنرب ار دوــخ هــک ددرــگ یم ،کیــسلاک مرف و طــسوتم تامدخ اب یاه یــشوگ ،یدنب هقبط نــیا و یرتــشم طــسوت ضــیوعت لــباق رــهاوظ اــب ترپــسا یاه یــشوگ میمعت ؛صاــخ نایرتــشم یارــب یفارــشا و رــت تمیق نارگ یاه یــشوگ دیرخ هب تبغر تیاهن رد و هدوــب هعماج راــشقا مامت هب یفرصم رــکفت هارمه نفلت یاه یشوگ دنرب دنچ یسررب ،1لودج رد .دراد یپ رد ار طابترا و ینفلت ساــمت هک ،یــشوگ یلصا درکلمع هک دهد یم ناــشن هک یزیچ نآ و هدوــب ناــسکی اه هنومن ماــمت رد ،دــشاب یم لاــتیجید ساــسحا هدننک فرصم هب ،نآ هجیتن رد و هدوــمن تواــفتم ار یــشوگ .تسا دنرب مان و هدش مامت تمیق ،دهد یم ندوب توافتم بسک لابند هب ،فرصم و دیرخ دنیآرف رد یرتشم دسر یم رظن هب

.هارمه یاه نفلت توافتم سلاک راهچ رد یرتشم بذج رد زاین دروم یفیک و ی ّمک یاه توافت -1لودج هب یدرکیور اب رصاعم هعماج رد لوصحم یحارط رد یگنوگ ءیش دنیآرف

گنهرف تعنص هیرظن

هارمه یاه نفلت هنومن

Model: Samsung Galaxy S5 sport )2014(

)2017( 8 Model: Apple Iphone Model: Vertu Signature Touch

)2015(

Model: Vertu Signature Cobra )2008(

یدنب هدر ترپسا

کیسلاک یلمجت

یلمجت رایسب

تمیق شورف رلاد 200

رلاد 700 رلاد 1000

رلاد 360000

،دبایب رت ینتفاین تــسد ار نآ ردق هچ ره و هدوــب قیرط نــیا زا تــیوه یاه لدم رد ور نــیا زا .دــیامن یم ادــیپ شــشک نآ تمــس هــب رتــشیب لیبق زا یبنج تلاوصحم هطساو هب ،رازاب رد رتشیب یناوارف اب و رت نازرا رد .دیامن یم داجیا ار زیامت نیا ،یشوگ فراعتمان ای عونتم یاه باق راک هب سنج و یحارط سلاک ندرک زیامتم اب هک ییاهدنرب ،نــیب نــیا ،دنراد یم هضرع و هدامآ صاخ بطاخم یارب ار نآ ،لوصحم رد هتفر هب دوخ هــک ار ندوب صاــخ هب زاین و هدوــمن اــقلا یو هــب ار ندوــب هژــیو تمیق نارگ یاهدنرب زا یکی .دنهد یم خساپ ؛دنا هدز نماد نآ داجیا Mor-( دــشاب یم ¹³وترو ،ایند رد سکول هارمه نفلت یحارط هــنیمز رد و صاــخ نایرتــشم قیوــشت و بــیغرت ،دــنرب نــیا تلاــسر .)ris, 2009 هک دــشاب یم ییاه یــشوگ نتفرگ رایتخا رد هــب دوــخ درف هــب رــصحنم نآ رد بوــغرم مرچ و توــقای ،دیفــس یلاط ،ساملا نوــچ یداوــم زا ،درــمز زا یــتاعطق ،دــنرب نــیا یارــبک لدــم رد .تــسا هدــش هدافتــسا یشوگ رود هب هک اربک رام کی یور رب هتفای شارت یاه ساملا و توقای رثک ا .دنز یم مقر ار یروــصت قوف هدــش مامت تمیق ،تــسا هتفرگ رارق .دندرگ یم دیلوت مک دادعت هب و هدوب زاــس تسد دنرب نیا یاه یــشوگ هداــس ینفلت ساــمت لابند هــب اــهنت ،اه یــشوگ نــیا صاــخ یرتــشم نیا نتــشاد تــسد رد اب هکلب هدوــبن لاــتیجید تاــعلاطا شزادرــپ و میهافم زا یفلتخم لاکــشا اب ار دوخ یصخــش تیوه زا یــشخب ،دنرب یاه یــشوگ .)Blumer, 1969( دروآ یــم تــسد هب لوصحم رد هــتفهن نتفرگ رظن رد اب اما هباشم شیبامک یتلاسر اب زین لپا تکرش تخاس قیرط زا ،ندوب زیامتم هب یرتــشم بیغرت رد یعــس ،نابطاخم مامت تاــعلاطا ظــفح تــهج رد لااــب تــینما اــب یــلماع متــسیس یــحارط رد عونتم یاه همانرب زا هدافتسا تیدودحم و یراوشد .دراد یرتشم قیرط زا اهنت ،شورــف زا سپ تامدخ راصحنا و دــنرب نیا یاه یــشوگ لپا یشوگ نیب یک ارتــشا تامدخ نتخاــس سناجتم ان و لپا تکرــش فیرعت دراوم رگید زا ،ژراــش میــس هنایاپ رد یتح بیقر یاه یــشوگ اب هدافتسا هوحن یسررب رد .تــسا تکرش نیا یوــس زا زیامتم یرتــشم مولعم ،دنرب نیا ناگدــننک فرصم دزن رد لپا یاه یــشوگ تاــناکما زا مــظعا شــخب ،ناــبطاخم زا یــهجوت لــباق دادــعت هــک تــسا هدــیدرگ ؛هدوب زین یــشوگ هدــش مامت تمیق شیازفا لماع هک ار تاــمدخ نــیا زیامتم زا یدنیاشوخ ساسحا تهج هب افرص و هدرک اهر هدافتــسا لابً زین نانچمه و دــنا هداد طیارــش نیا اب فرــصم و دیرخ هــب نــت ،ندوــب یاه تکرش زا رگید یخرب .دنام دنهاوخ یقاب تکرش رادافو نایرتشم فرصم و دیرخ نیح رد عونتم تامدخ یور رب ،هارمه نفلت هدنزاــس یور رب هک یددعتم تاــناکما اب ار دوخ نابطاخم و دــنیامن یم زــکرمت دیرخ هب ،یبناج مزاول نینچمه و دنهد یم رارق یشوگ لماع متسیس رد هک ییاه لدم اب گنوسماس تکرش یاه یشوگ .دنیامن یم بیغرت قیوشت و یزاس هوبنا زا یا هنومن ،دنوش یم رازاب هناور لاس ره یادتبا و لهــس هدافتــسا .دنــشاب یم دــیلوت دــنور رد تکراــشم هــب نایرتــشم لباق یاه نوکیآ ،یشوگ یور رب بصن لباق یاه همانرب مامت زا ناسآ نابطاخم اــت تــسا هدــش ثعاب هداــس یرــیوصت یاــهامنهار و مــهف هدــش هناور یاه لدم نیرخآ اب طاــبترا یرارقرب هب رداــق ،ینــس رــه رد سفنب داــمتعا و یدــنم تیاضر ســح داــجیا .دنــشاب دــیرخ رازاــب هــب یاه هولج تبث و یرادرــب سکع یاه تیلباق زا هدافتــسا رد بطاخم بصن اب لــماع متــسیس یگنهامهان اــی ندــش دنک نــینچمه و هژــیو

نایرتــشم یرابجا ندــش زور هب لماوع رگید زا ،رتدیدج یاهرازفا مرن .دشاب یم لاس دیدج یاه لدم دیلوت و یحارط جوم اب هارمه یگنوگ ءیش -3-۴ ،دنــشاب رت توافتم میهافم کرد و گــنهرف رــظن زا عماوج هــچ رــه .دیآ یم دوــجو هــب یرتــشیب یــعامتجا و یدرــف یــنوگ انوگ نآ عــبت هــب یزاس یناهج یارب هک دنتفایرد متسیب نرق لیاوا رد عیانص نابحاص مدرم یوــس زا یطخ و مه هب هیبــش تاک اردا هب زاــین ،رتــشیب شورــف و گنهرف رییغت قیرط زا راتفر نییعت نیاربانب .تسا فلتخم عماوج رد کــی اــب طاــبترا رد اــه گنهرف یــناوخ مه رــب یــلمحم ،یــموق بادآ و شرــیذپ یارــب .)Morris, 2009( دــش ناــبطاخم یوــس زا لوــصحم ماــمت نــیزگیاج دــیدج یــتیوه یتــسیاب ،یــگنهرف دــیدج طیارــش فارــطا یاــه هدیدپ زا نارــبراک یصخــش یاه تــشادرب و تاداــقتعا زا یا هدــع مــعز هــب هــک گــنیدنرب هدــیدپ .دــشاب نوــماریپ تاــیبرجت و یزاــس ناسمه و یزاــس یرس اــب تواــفتم ً

ارــهاظ ،ناگدــننک فرصم شــشوپ ار هفرم هــقبط یــنلاقع و هــتخیهرف رــشق و هدرــک لــمع دــیلوت یپ رد یپ یاه لدم دیلوت هــب ،صخــشم ینامز یاه هزاب رد ،دهد یم و هتخاــس ناــسمه دوخ اب ار بطاخم هقیلــس اــت دزادرــپ یم لوــصحم یگراو تب هب یناــسنا طباور رد ،چاکوــل .دیامن داجیا یگراوءیــش یــعون ،یدزــمراک نوزــفا زور شزرا زا ســکرام رــیبعت اــب و دــیامن یم هراــشا لااک هــعماج هصخــشم ار اــه لااک نــیب هــطبار و لااک و لوــپ ناــیم هــطبار دروم یرصب طاــبترا .)13۸5 ،تــیوارب و رــنلیم( دــناد یم یراد هیامرــس و لقن و لــمح ،نتــشاد تــسد رد ،سامت هب هک هارــمه نــفلت رد زاــین رگ هدافتــسا یاه هورگ رد ؛دوــش یم هصلاخ تاعلاطا ک ارتــشا و لدابت تروص هب یرصب طابترا نیا ،ناوج هدننک فرصم یاه هورگ اصوصخمً هــب قــیرط زا نآ تــیبولطم و یــیابیز و هدــمآ رد هراوءیــش تــیوه کــی هیور یب فرــصم ،عمج رد یــشیامن هدافتــسا ،دنرب و لدــم یناــسر زور یگنهامه تروــص هب دم رازبا و ،نوــفده و باــق لیبق زا یــبنج مزاوــل هدنزاــس یاه تکرــش ،لباقم رد .ددرــگ یم فیرعت کاــشوپ و ساــبل اــب ار ربراک هک یتامدخ هــئارا و عونتم یاه یمرگرــس و اه همانرب هئارا اــب زــین تردابم رتدیدج لدم دیرخ هــب نآ زا یرادروخرب یارب دنک یم روــبجم .دنراد دوخ لرــتنک رد نانچمه ار ربراک اب لوــصحم نیب طاــبترا ،دزرو یراد هیامرس -۴-۴ لااک زا یراجت تظافح یعون هب تمــسق نیا رد یراد هیامرــس ریبعت لوصحم کــی هــضرع تــیقفوم نــیمضت هــب هــک دراد هراــشا تاــمدخ و رد دوخ یداــصتقا دوــس و شورف هب ،یدــنم فده دیلوت رــه .دزادرــپ یم درکلمع رد تعرــس هــک هارــمه یاــه نفلت رد .دــشیدنا یم نلاک حطــس زا دیرخ یاضاقت اــب هضرع و دیلوت ندوب ماگمه ،تــسا هدــش فیرعت نآ هدننک دیلوت یاه تکرش کیتامتسیس ماظن یلصا طخ ،ناربراک یوس یگنهرف ثحب و یعامتجا لماوع اب ،عوضوم نیا و دهد یم لیکــشت ار یاه نفلت یدوــجو هفــسلف هک نآ دوجو اب .دــشاب یم طابترا رد رایــسب ،دوــش یم یفرعم باتــشرپ یدرــکلمع هناــسر کــی تروــص هــب ،هارــمه یرو هرــهب اب ســکول ییلااک تروــص هــب ،عــیانص ناــبحاص یوــس زا اــما

133

Fortunati,( دــسر یم دــیلوت هــب یدرــف تــیوه داــجیا و هدننک مرگرــس هنوگ نیا دــیلوت رازاــب رد هیامرــس زا تــظافح و نــیمأت یارــب .)2005, 41 تظافح .دراد هدــهع رب ار یحارط یــساسا و یلصا نکر ،تــباقر ،اــهلااک رــگید زا ،یزاــس دنرب و تاــغیلبت ،یــتآ یاــه لدم و یــحارط تاــعلاطا زا لدم کی دیلوت اــب یهددوــس .دور یم رامــش هب تظافح نیا قــیداصم سپ یتاعاس رد دیرخ یاه فص رد یرتشم بیغرت و ندناشک و رتدیدج لوصحم یگراوءیش و لااک یراجت تظافح زا رگید یــشخب ،ییامنور زا

تاکارتــشا رد رــیگرد یاــه هفلؤم دــسر یم رــظن هــب .دــهد یم شــیامن ار یدوجو تیعقاو یهد لکش هب تیاهن رد ،یا هناسر تلاوصحم یحارط رد یمهــس و هــتخادرپ عــماوج یرواــب و یداــقتعا یاه تخاــسریز و یاهرادــشه شیپ اه تدم زا هک تروفکنارف بتکم هدــش غیلبت موهفم .دراد ،دوــب هداد یراد هیامرــس ماــظن و ناــسنا اــب طاــبترا رد یداــقتنا

هجیتن

و یــحارط یاه یژتارتــسا یرــیگ میمصت رــب مــک اح یاــه ماظن زا یرادروخرب قیرط زا ار زورما باتــشرپ و نردم یایند مهف ،تراجت .دنیامن یم فیرعت دیدج یا هناــسر تلاوصحم زا هدافتــسا تیعقوم انب هاگ چــیه ،دوب هتفهن رــگراک هقبط رد هــک یلیــسناتپ هــک هــنوگ نامه کی داــجیا ،دیــسرن اه هدوت بلاــقنا هــب ســکرام یاــه ینیب شــیپ رــب هب هدــش هئارا یاه لااک یارــچ و نوــچ یب فرــصم رد نــئمطم رتــسب یزاــس ناسمه ات دیدرگ ثعاب ،یزاــس یناهج رکفت نیقلت اب ،اه هدوت تعنص شرتــسگ تاعبت زا هک یا هقیلــس یاــه تفایرد و اه هتــساوخ اه هدوت یوــس زا دــیرخ و فرصم هــب لــیامت ،دوــب ناــهج رد گــنهرف یریگ میمصت تردق فــیعضت .ددرگ لدب ینلاقع و هرــمزور یتداع هــب یدــیلقت یدنیاــشوخ داــجیا ،لااک ناگدــننک فرصم دزــن رد لــقعت و نآ لابند هــب و لــیلد یب فرــصم نوــچ یــجیاتن ،اــه لااک یــگراو تب و .دشاب یم مکی و تسیب نرق ناسنا هتفر تــسد زا تیوه یوجتــسج رد تلاوصحم دیلوت اب ،لوصحم یحارط رد اهدنرب هب هجوت نیاربانب نداد تکراــشم دننام ییاهدنفرت و دارفا یگدنز نوگ انوگ یاــه هزوح زاــین و هــقلاع ،ناــشدوخ صــتخم یــتلاوصحم دــیلوت دــنیآرف رد اــهنآ لوصحم ندرــک یصاصتخا نــیا .دننک یم دــیلوت زــین ار هدــننک فرصم

یمامت هب نداد تیمها رگنایب عقاو رد ،هدننک فرصم یاه هورگ یارباقیقد نیا هکلب ،تسین هیامرس نابحاص یوــس زا یعامتجا تاقبطً ناگدــننک فرصم یدنب هتــسد یارــب گــنهرف تــعنص دــنفرت ناــمه .دوش جراخ فرصم ی هخرچ زا دناوتن سک چیه ات تسا :هک تــسا نیا دیدرگ حرطم قــیقحت یادتبا رد هــک یلصا لاوــس تعنص ی هیرظن زا یقیداصم لوصحم یحارط یارب ناوت یم هنوگچ تفرگ هجیتن ناوت یم دــش هئارا هک یتاحیضوت اب ؟دــش لئاق گنهرف گنهرف تعنص دــننام زین لوــصحم یحارط رد اــهدنرب هب هــجوت هــک بولطم اــب و دنــشخب یم لکــش اه هدوت یاــه تیولوا و اه هقیلــس هــب یهدنامزاــس ار ناــنآ هاگ آدوــخان ،یــعقاو رــیغ یاــهزاین نداد هوــلج هک دنک ناــمگ هدننک فرصم اــت دنراد نیا رــب یعــس اهدنرب .دــننک یم فرح هک تــسا هدننک فرصم نیا و دراد باختنا قــح و لــمع یدازآ نامه دــننام تــسین شیب یــبیرف نــیا هــک یــلاح رد ،دــنز یم ار رــخآ ندرک رکف زا ار مدرــم ی هدوــت ،نآ طــسوت گنهرف تــعنص هــک یــبیرف .دنامب یقاب هطلس تحت نانچمه ات دراد یم زاب لقتسم

اه تشون یپ

1 Theodor W. Adorno )1903- 1969(.

2 Max Horkheimer )1895- 1973(.

)Herbert Marcuse( هزوکرام هک هسنارف رد 196۸ ییوجــشناد یاه تکرح 3 داریا و ناملآ ییوجشناد شبنج رد سامرباه روضح یتح و تشاذگ ریثأت نآ رب

.)1967( نآ رد ینارنخس برغ رد 1932 لاــس ات 1929 لاــس زا هک یداصتقا نارحب هرود کی زا سپ 4

.دندمآ راک رس رب ردام عیانص ندرک یلم فده اب یهافر یاه تلود ،دمآ دوجوب و وداــنودلام ساــموت یوــس زا 1960 هــهد رد یــحارط دــنیآرف یدــنم ماظن 5

.دش زاغآ کیتامتسیس و ینلاقع یهاگن رب زکرمت اب ناملآ رد لیب سکم .لپا تکرش یحارط دحاو راذگ ناینب حارط 6 .سازگت هاگشناد یدربهار نیازید تیریدم هورگ ریدم 7 هدشرشتنم2013سرامرد هک اکیرما رد ویپ هــسسومزا یــشرازگ ساــسارب " ۸ دنمــشوه هارــمه یاــه نفلت زا ناــناوجو ناــناوجون نوزــفازور هدافتــسا ،تــسا هداد شیازفا زین ار تنرتنیا هب لاصتا تهج یژولونکت نیا زا اهنآ هدافتــسادنور دنمشوه هارمه نفلت زا بلغا هک تسا هتفگرفن کی ،ناوجونراهچره زا هک تسا ات 12ناوجون ۸09 ،هعلاطم نــیا رد .دریگ یم هرهب تنرتنیا هب لاصتا یارــب دوــخ دصرد 7۸ تسا هداد ناشن هک دنا هدش یسررب اهنآ نیدلاو و ییاکیرمآ هلاس17 هارمه نفلت ،اــهنآدصرد47 هکدنراد هارــمه نفلت نونک ا مــه ،ناــناوجون نــیا زا

.)1392 ،روپ یردنکسا و رابت یربک ا( "تسا دنمشوه 9 Quality Function Deployment )QFD(.

10 Kate Spade.

11 Word of Mouth Marketing.

12 Mass Customization.

13 Vertu.

عبانم تسرهف

دیما و روپداهرف دارم ،یرگنــشور کیتکلاید ،)13۸۸( رــمیاهکروه و و وــنرودآ .نارهت ،ون ماگ تاراشتنا ،ناگرهم ،زکرمرــشن ،مهن پاچ ،یداقتنا هــشیدناو هتینردم ،)1373( کباب ،یدمحا

.نارهت ایرث ،هماع گنهرف یاــه هیرظنرب یا همدقم ،)13۸۸( کینیمود،یتانیرتــسا

.نارهت ،ون ماگرشن ،رظن ک اپ یعامتجا یاه هناسر ،)1392( میهاربا ،روپ یردنکسا و ربک ا یلع ،رابت یربک ا

هب یدرکیور اب رصاعم هعماج رد لوصحم یحارط رد یگنوگ ءیش دنیآرف گنهرف تعنص هیرظن