The Effect of Different Sources of Fertilizer and Low-Irrigation on Forage Quality Characteristics and Yield of Sorghum

(1)

The Effect of Different Sources of Fertilizer and Low-Irrigation on Forage Quality Characteristics and Yield of Sorghum

Maryam Abrishami¹ǀJalal Jalilian²^ ǀ Saeid Heydarzadeh³

1. Department of Plant Production and Genetics, Faculty of Agriculture, Urmia University, Urmia, Iran. Email:

2. Corresponding Author, Department of Plant Production and Genetics, Faculty of Agriculture, Urmia University, Urmia, Iran. . Email: [email protected]

3. Department of Plant Production and Genetics, Faculty of Agriculture, Urmia University, Urmia, Iran.

Email: [email protected]

Cite this article: Abrishami, M., Jalilian, J., & Heydarzadeh, S. (2023). The effect of different sources of fertilizer and low-irrigation on forage quality characteristics and yield of sorghum. Iranian Journal of Field Crop Science, 54(3), 1-14. DOI: 10.22059/ijfcs.2023.353384.654970.

DOI: http//doi.org/10.22059/ijfcs.2023.353384.654970

Article Info ABSTRACT

Article type:

Research Article

Article history:

Received: January 10, 2023 Received in revised form:

February 17, 2023

Accepted: February 23, 2023 Published online: September 23, 2023

Keywords:

Dry matter digestibility, Nano-fertilizer,

Protein yield, Sorghum, Water deficit stress

This study was conducted as a factorial experiment in a randomized complete block design with three replications in the breeding center of buffalo in the northwest of Iran in 2020-2021 growing season. Experimental treatments included different irrigation conditions at three levels (irrigation after depleting of 40, 60, and 80% of available water) as the first factor and application of different fertilizer sources at five levels (chemical, biological, organic, nano fertilizer, and control) as the second factor. Crude protein, dry matter digestibility, water-soluble carbohydrates, and protein yield were improved under different fertilizer sources and different irrigation conditions compared to the control treatment. With delay in irrigation, dry matter, forage ash and relative feed value decreased, while water stress increased the amount of ADF and NDF. Also, the highest amount of dry matter, ash and the relative feed value were obtained in the nano fertilizer. Irrigation after depleting of 40% caused 24, 14, and 18% increase in dry weight of leaves, stems and forage yield, respectively, compared to 80% of available water. The highest dry weight of leaves, stems, and forage yield were obtained with 11738, 16764, and 27938 kg/ha in nano fertilizer, respectively. In conclusion, the results showed that nano-fertilizers and organic fertilizers were more effective in improving the quantitative and qualitative characteristics of fodder sorghum under water stress conditions compared to other fertilizer sources.

(2)

رثا فلتخم عبانم دوک

مک و ی یرایبآ

صوصخ رب ی

تا درکلمع و هفولع یفیک هفولع موگروس

یا

یمشیربا میرم ǀ1

نایلیلج للاج

2

هدازردیح دیعسǀ

3

1 . .ناریا ،هیمورا ،هیمورا هاگشناد ،یزرواشک هدکشناد ،یهایگ کیتنژ و دیلوت یسدنهم هورگ :همانایار

[email protected]

2 . ،لوئسم هدنسیون .ناریا ،هیمورا ،هیمورا هاگشناد ،یزرواشک هدکشناد ،یهایگ کیتنژ و دیلوت یسدنهم هورگ

:همانایار [email protected]

3 . .ناریا ،هیمورا ،هیمورا هاگشناد ،یزرواشک هدکشناد ،یهایگ کیتنژ و دیلوت یسدنهم هورگ همانایار

[email protected]

هلاقم تاعلاطا هدیکچ

:هلاقم عون ةلاقم

یشهوژپ

رات ی خ رد ی تفا 22: / 12 / 1421

رات ی خ یرگنزاب : 22 / 11 / 1421

رات ی خ ذپ ی شر : 24 / 12 / 1421

رات ی خ راشتنا : 21 / 20 / 1422

دیلک هژاو :اه

مک شنت ،یبآ

،موگروس درکلمع

،نیئتورپ تیلباق مضه هدام ،کشخ

ونان دوک . نیا

هعلاطم هب تروص شیامزآ لیروتکاف رد بلاق حرط کولب یاه لماک یفداصت اب هس رارکت رد م زکر

شرورپ و حلاصا داژن شیمواگ لامش برغ رد روشک لاس یعارز 1422 - 1311 ارجا ش د . یاهرامیت یشیامزآ

لماش طیارش یراـیبآ توافتم رد

هس حطـس ( یراـیبآ دـعب زا هیلخت 42 ، 02 و 22 دصرد بآ لباق هدافتسا )

هب ناونع لماع لوا و دربراک عبانم فلتخم یدوک رد جنپ حطس (

،ییایمیش

،یتسیز

،یلآ ونان و ش دها ) هب

ناونع مود لماع دندوب

. یاهرتماراپ نیئتورپ

تیلباق ،ماخ مضه

هدام

،کشخ تاردیهوبرک لولحم

رد بآ و

نیئتورپ درکلمع عبانم تحت

فلتخم یدوک رد طیارش توافتم یراـیبآ هسیاقم رد ب دهاش رامیت اب

دوبه تفای .

اب ریخات رد یرایبآ هدام

،کشخ شزرا و هفولع رتسکاخ یبسن

هیذغت یا تفای شهاک

؛ رد یلاح هک ت شن مک یبآ

ثعاب شیازفا نازیم فایلا لولحمان هدنیوش یاه یدیسا و یثنخ .دش نینچمه نیرتشیب نازیم م هدا

،کشخ

رتسکاخ هفولع و شزرا یبسن هیذغت یا فرصم تحت ونان دوک

.دوب طیارش یرایبآ دـعب زا هیلخت 42 دصرد

تبسن هب 22

،هدافتسا لباق بآ دصرد شیازفا ببس

24 ، 14 و 12 دصرد هب بیترت رد نزو کشخ

،گرب

هقاس و درکلمع هفولع .دش نیرتشیب نزو کشخ

،گرب و هقاس درکلمع هفولع هب اب بیترت 11032 ، 10004

و 20132 مرگولیک رد رد راتکه دوک ونان ب ه هب .دمآ تسد یلآ و ونان یاهدوـک هک داد ناشن جیاتن یلک روط

مک شنـت طیارش رد یدوک عبانم ریاس اب هسیاقم رد شیب ییاراـک زا یبآ

یگژیو دوبهب رد یرت و یمک یاه

هفولع موگروس یفیک دندوب رادوخرب یا

.

:دانتسا یمشیربا

، م

،.

نایلیلج

، ج و ،.

هدازردیح

، ( .س 1422 مک و یدوک فلتخم عبانم رثا .) موگروس درکلمع و هفولع یفیک تایصوصخ رب یرایبآ

هفولع یا اریا یعارز ناهایگ مولع . ن

14 - ،1 ( 3 ) 44 ، DOI: 10.22059/ijfcs.2023.353384.654970

.نارهت هاگشناد تاراشتنا هسسوم :رشان ناگدنسیون©

(3)

1 همدقم . هفولع موگروس ا

ی (

Sorghum bicolor L.

) یکی مهم زا گ نیرت ناهای هفولع ا ی ن و کشخ قطانم همی

کشخ ند ای تلع هب هک تسا

راگزاس ی ارش اب طی لااب و کشخ و مرگ اراک ندوب

یی م بآ فرصم ی

دناوت قطانم رد ی لوت دنتسه هجاوم بآ دوبمک اب هک ی

د بوخ ی هتشاد

دشاب (

Carlson et al., 2020

) نتشاد اب هایگ نیا . یگژیو

اه یی هنزور دننامه اه

ی گرب یچیپدوخ تیلباق ،کچوک لرتنک ،اه

ر هنزو اه

… و و فیط هب ییلااب یراگزاس طیارش زا یعیس

دراد یکیژولوکا

؛ یعارز ناهایگ ریاس دننام نآ درکلمع یلو ت ریثأت تحت

شن مک یبآ

یم رارق ( دریگ

Umapathi et al., 2021

.)

هدمع ریثأت هک تسا یطیحم لماوع نیرتمهم زا یکی بآ مک شنت .دراد یعارز ناهایگ درکلمع نینچمه و ومن ،دشر رب یا

آ یب

نیرتمهم زا یکی شنت

ریغ یاه هدنز

تسا تراسخ هلاس ره هک هب و ناهج رد یغاب و یعارز تلاوصحم هب یتفگنه یاه

ناریا هژیو

همین و کشخ یروشک ناونع هب هک یم بوسحم کشخ

وش یم دراو د نک

( د

Heydarzadeh et al., 2022

زا .) ییاجنآ ماجنا یارب هک

زاب یزاگ تلادابت و زتنسوتف هنزور ندوب

یرورض اه هتسب و بآ دوبمک رثا رد نیاربانب ،تسا

هنزور ندش ک یزاگ تلادابت اه

،هتفای شها

ید یم رارق ناهایگ سرتسد رد یرتمک نبرکدیسکا یم شهاک زتنسوتف تدش و دریگ

( دبای

., 2021 et al Kusvuran

زتنسوتف شهاک .)

یم ناهایگ .دوب دهاوخ ناهایگ رد یدیلوت درکلمع و دشر شهاک اب هارمه اوت

لمحت و یگدیباسپ زا بانتجا ،یکشخ زا رارف اب دنن

سکع یکشخ شنت هب یگدیباسپ ( دنهد ناشن یراگزاس و لمعلا

., 2018 et al Verma

.) هب رد درکلمع رثکادح هب ندیسر روظنم

شنت طیارش مک

یبآ یم هب ناوت رایبآ یاج ی همانرب ،لماک ا

ی ارب بسانم ی

فرصم ب بآ هنیهب ه

نیا رد هک درب راک ت تروص

یکشخ ریثأ

یم شهاک دبای

(

., 2020 et al Bell

.) شور اه ی رایبآ نیون ی

مک و بآ ی را ی ریبادت ی م هک تسا ی

دناوت اهدمایپ ی بمک لکشم زا یشان دو

دهد شهاک ار یکشخ و بآ (

., 2020 et al Kothari

) مک . بآ ی را ی ارب دنمشوه راکهار کی ی

هب ی هن زاس ی نآ رد هک تسا بآ دربراک

م هداد هزاجا هایگ هب هناهاگآ ی

دوش شهاک ار دوخ درکلمع ،زاین دح زا رتمک بآ تفایرد اب دهد

دح ات و ی لصف یط رد ار یبآ شنت

دنک لمحت دشر (

., 2020 et al Kothari

) ذغت لداعت یکشخ . ی

ها ی یم مه هب ار هایگ اب اذل دنز

لداعتم نیمات م ییاذغ رصانع

ی وت نا

( دیشخب دوبهب شنت طیارش رد ار هایگ دشر

., 2020 et al Bell

.)

ینیزگیاج نودب ،کاخ ییاذغ ریاخذ زا ناهایگ مئاد هدافتسا و هعسوت لاح رد یاهروشک زا یرایسب رد کاخ یزیخلصاح شهاک زا هدافتسا هطبار نیا رد .تسا هدش کاخ ییاذغ رصانع و یدیلوت ناوت شهاک ثعاب یفاک و بسانم هب ییایمیش یاهدوک

ع ناون

یم رظن هب یرورض کاخ ییاذغ رصانع دوبمک ناربج یارب شور نیرتعیرس ،ییایمیش یاهدوک شیازفا هب ور هنیزه یلو ،دسر

ب یدایز تلاکشم یزرواشک تادیلوت تیفیک شهاک و ییایمیش داوم زا یشان بآ و کاخ یگدولآ ه

تسا هدروآ دوجو

(

Heydarzadeh et al., 2022

.) اب نیا یمن هرابکی هب لاح تسیز زا ار ییایمیش یاهدوک ناوت

موب فذح یعارز اه رک

همزلا اریز ،د

یزیخلصاح ظفح ،اذغ دیلوت یرادیاپ رب رثوم لئاسم نیرتمهم زا .تسا ییاذغ تینما و یفاک دمآرد زا نانیمطا ،یزرواشک رد یرادیاپ نیزگیاج زین و یلآ یاهدوک دربراک قیرط زا کاخ غ یاه

ری هداهن یاج هب ییایمیش یم ییایمیش یاه

دشاب

(

., 2018 et al Mageed -

Abd El

.)

ماظن رد نآ زا هدافتسا هک تسا یلآ دوک عبانم زا رگید یکی یماد دوک یم موسرم کاخ رادیاپ تیریدم یاه

یرایسب .دشاب زا

ققحم ا ن دنراد داقتعا هک

یاهدوک یماد اب شیازفا داوم یلآ و سوموه کاخ بجوم شیازفا دصرد للخ و جرف یجنفسا و ندش

کاخ

و رد تیاهن شهاک نزو صوصخم یرهاظ

کاخ یم نیا .دنوش لماوع

زین هب دوخ ةبون بجوم دشر و شرتسگ رتشیب ةشیر ناهایگ رد

کاخ هدش و بذج بآ و رصانع ییاذغ ار رد دوبهب هایگ یم

دنشخب (

., 2020 et al Coulibaly

.)

یتسیز یاهدوک فرصم هولاع و هدش ییایمیش یاهدوک فرصم شهاک بجوم

هب ییاذغ رصانع نیمأت رب تم لأماک یتروص

بسان

نیمز یزیخلصاح ،تسیز طیحم ظفح هب کمک ،ناهایگ یعیبط هیذغت اب یم ناهایگ رتهب و رتشیب درکلمع و یزرواشک یاه

دماجنا

(

., 2020 et al Vijayalakshmi

هولاع .) رب تمواقم شیازفا ثعاب نیا مک طیارش هب ناهایگ

یرامیب ،یبآ دشر ثعاب و هدش تافآ و اه

یم لوصحم رتشیب ( دنوش

., 2020 et al Mohammadi

.)

.تسا هایگ هیذغت رد اهدوکونان زا هدافتسا یزرواشک رد ونان یروانف یاهدربراک نیرتمهم زا یکی هلومرف اب ونان یروانف

ک ندر

هب موسرم یاهدوک تحار

ی هتسناوت غم داوم و هدرک لرتنک لوصحم فرصم یوگلا اب قباطم ار یذ زا درکلمع شیازفا تهج

صم فر

(4)

ز یگدولآ و یفاضا دوک ی

تس حم ی ط ی ( دنک تعنامم

Kazemi et al., 2020

.) و ندوب اراد ی

گژ ی اه یی لباق ،رثوم تظلغ نوچمه ی

ت

لح ذپ ی ر ی ثات و تابث ،بسانم ی

ر راذگ ی زاساهر و لااب ی

ردت ی ج ی رصانع اذغ یی دشر هرود لوط رد ی

گ ی ها ازفا ثعاب ی ش راک آ یی

اهدوک ی نآ رتهب بذج و ونان گ طسوت اه

ی ناها ( تسا هدش

., 2020 et al Rehab

) اب . هجوت هب هکنیا تاقیقحت یدودحم

رد هنیمز

هب یعارز هفولع موگروس یا

ماجنا هدش تسا و نینچمه رظن

هب تیمها تشک هوبنا نآ رد

،روشک ا ی ن قحت ی ق سررب فده اب ی

ثات ی ر

ش( دوک عون ی

م یا یی

، زی تس ،ی لآ ونان و ی ) تایصوصخ رب یفیک

هفولع و درکلمع موگروس هفولع یا رد طیارش توافتم آ و یحارط یرایب

ارجا .دش

2 . شور شهوژپ یسانش

هب قیقحت نیا ولب هیاپ حرط بلاق رد لیروتکاف شیامزآ تروص

ک اب یفداصت لماک یاه 14

هس و رامیت لاس رد رارکت

یعارز 1422 -

1311 رد قحت هعرزم ی

تاق ی لامش شیمواگ داژن حلاصا و شرورپ زکرم رد عقاو )لبج( روشک برغ

24 ماجنا داباهم هداج یرتمولیک

.دش طسوتم امد و گدنراب ی شیامزآ ماجنا لحم رد

رد لکش 1 ناشن هداد هدش تسا .

لکش 1 . یامد نیگنایم یعارز لاس یگدنراب و هنایهام

1422 - 1311 )موگروس تشادرب ات تشاک نامز(

هرود نیگنایم اب هسیاقم رد یا

1301 ات 1311 .

لماع لماش یسررب دروم یاه بآ فلتخم حوطس

ی یراـ رد هس بآ( حطـس ی

یراـ لخت زا سپ ی

ه 42 ، 02 و 22 لباق بآ دصرد

)هدافتسا عبانم دربراک و لوا روتکاف ناونع هب ( حطس جنپ رد دوک فلتخم

ش ی م یا یی

، زی تس ی

، لآ ی

، ف ناونع هب )دهاش و ونان مود روتکا

و تبث .دندوب هبساحم

نازیم تبوطر کاخ هربیلاک زا دعب سپس و نوآ زا هدافتسا اب و ینزو شور هب ادتبا اب ندش

هدافتسا د زا هاگتس

تبوطر تسد جنس لدم ی

Lutron PMS-714

)ناویات روشک تخاس(

، اپ رب ی ه رامیت یرایبآ یاه تروص

تفرگ . هب یرایبآ شور روص

ت

هتشپ و یوج ةوحن .دوب یا

لامعا یرایبآ یاهرامیت ب

ا ه نی تروص دوب هک سپ زا هیلخت 42 ، 02 و 22 دصرد زا 122 دصرد اجنگ ی ش

،یعارز یرایبآ ماجنا تفرگ ات نازیم تبوطر ترک مامت اه

هرابود ات زرم 122 دصرد اجنگ ی ش یعارز دنسرب بآ تاعفد دادعت . ی

را ی و

هدافتسا دروم بآ رادقم ،یمجح روتنک زا هدافتسا اب

هب ترت ی ب ت رد ی اهرام ی بآ ی را ی دعب زا هیلخت 42 ، 02 و 22 هدافتسا لباق بآ دصرد ،

10 بآ راب ی را ی ( 222 دشر هرود لک رد بعکم رتم لداعم

0333 رتم راتکه رد بعکم ،)

11 بآ راب ی را ی ( 102 رتم رد بعکم هرود لک

دشر لداعم 4133 رتم راتکه رد بعکم و )

تشه بآ راب ی را ی ( 142 رتم ود لک رد بعکم هر

دشر لداعم 4222 رتم راتکه رد بعکم )

.دوب اب هجوت اب یسر مول تفاب یاراد هعرزم کاخ ،کاخ نومزآ جیاتن هب 1pH

/ 0 یروش ، 42 / 2 یسد یتناس رب سنمیز و رتم

1 / 2

نینچمه ،دوب نژورتین دصرد هب هعرزم کاخ رد میساتپ و رفسف نازیم

بیترت 1 / 0 و 342 یلیم .دوب مرگولیک رد مرگ دوک یاهرامیت

ییایمیش ، فده ،نیشیپ تاعلاطم یسررب قیرط زا دیلوت یراذگ

24 ات 32 ظاحل اب و موگروس هفولع راتکه رد نت رک

زیلانآ ند

اخ مولع صصختم ناراکمه اب تروشم زا سپ و کاخ ییایمیشوکیزیف ک

دربراک اب دوک

نازیم هب هروا 142

راتکه رد مرگولیک

لداعم( صلاخ نژورتین 320

تشاک نامز رد )راتکه رد هروا مرگولیک لپیرت تافسفرپوس و

نازیم هب 122 راتکه رد مرگولیک زا لبق

لامعا تشاک دش

ب تلع هب . لاا

ندوب هدافتسا میساتپ دوک زا ،بذج لباق میساتپ رادقم ن

.دش رفسف ،نژورتین ،یلآ هدام نازیم میساتپ و

0 5 10 15 20 25 30

0 20 40 60 80

June Jul. Aug. Sep. Oct. Nov. June Jul. Aug. Sep. Oct. Nov.

2020-21 1991-2020

Temperature (◦C)

Rainfall (mm)

Rainfall (mm) Temperature (◦C)

(5)

هب یواگ دوک بیترت

4 / 2 ، 4 / 2 ، 24 / 2 و 20 / 2 اب .دوب دصرد هجوت

یاراد یواگ دوک هکنیا هب 4

/ 2 دوب نژورتین دصرد

؛ دوک نازیم اذل

نیمات یارب زاین دروم یماد 142

،نژورتین مرگولیک 32

هک دش دروآرب نت هدامآ تایلمع اب نامزمه

نیمز یزاس رک هب

ت دروم یاه

طولخم کاخ اب ًلاماک و هفاضا رظن دش

.

یاهرذب موگروس ارب ی یشیامزآ یاهدحاو اراد

ی ز دوک ی تس

،ی ی ک روراب وتزا اب تشک زا لبق تعاس (

یرتکاب یواح یاه

تیبثت رتکاب وتزا سنج زا نژورتین هدننک )1

روراب تافسف ، -

2 سولیساب سنج زا سانومودوس و2

رب3

ش ساسا ی هو همان پ ی داهنش ی تکرش

نف سآ رهم یتسیز یروآ یا

قلت ی ح دش دن ارب . ی ت ی رام ونان دربراک اهدوک

، ونان زا دوک (NPK

22 - 22 - 22 ) اپ رب ی ه یدوک هیصوت تکرش

زی تس زبس روانف نازیم هب

22 راتکه رد مرگولیک هدافتسا

ش .د

امزآ دحاو ره هزادنا ی

ش ی 4

× 3 ترـک نیـب هلـصاف ،رتم کولب نیب هلصاف و رتم میـن اـه

رتم ود اه اب .دوب

هجوت نم خیرات هب بسا

هب اهرذب ،هامدادرخ موس ههد رد تشاک مریه تروص

رد و یراک 4

هلصاف هب فیدر 42

فیدر یور هتوب هلصاف اب و رتمیتناس 12

تشاک قمع و رتمیتناس 4

هیمان هوق اب ،رلوکیب مقر موگروس زا شیامزآ نیا رد .دش تشک رتمیتناس 12

صولخ و دصرد 11

دصرد

هدافتسا ش .د هیلک تبقارم یاه یعارز رد دروم مامت اهرامیت هب تروص اونکی تخ ماجنا تفرگ .

هفولع تیفیک لماش

( ماخ نیئتورپ دصرد

CP4

هدنیوش لولحمان فایلا ،) یدیسا یاه

4ADF)

،(

هدنیوش لولحمان فایلا یثنخ یاه

0NDF)

،(

کشخ هدام مضه تیلباق (

0DMD

) ( بآ رد لولحم تاردیهوبرک ،

2WSC

) ، یفرصم کشخ هدام

1DMI)

سپ(

کـشخ زا -

ندرـک هنومن اه ( لماش هتوب لک لگ و گرب ،هقاس

نیذآ ) بایـسآ و نآ ندرک ،اه اب هدافتسا زا شور فیط یجنس نودام زمرق یدزن ک

،)NIR) Spectroscopy

لدم

Inframatic 8620 -

Percon

رد )اکیرمآ روشک تخاس(

هاگشیامزآ هسسؤم

تاقیقحت لگنج

اه و عتارم

روشک هزادنا یریگ ( دش

., 2003 et al Jafari

) . نینچمه لک داوم مضه لباق یذغم (

12TDN

) و هیذغت یبسن شزرا ( یا

11RFV

) اب

هدافتسا زا تلاداعم ریز هبساحم دش (

Horrocks & Vallentine, 1999

.)

TDN = (−1.291 × % ADF) + 101.35 (1 هطبار⁾

RFV = % DDM × % DMI × 0.775 (2 هطبار⁾

ییاهن تشادرب هفولع موگروس

هامرهم موس ههد رد یا یریمخ ماگنه هب

هناد ندش فـیدر هس زا اه

م ینای فذح اب ترک ره

حطـس زا ترک تمس ود زا هیشاح رتم کی

ماجنا عبرم .دش

و هقاس و گرب کشخ نزو درکلمع

هفولع هزادنا یرـیگ .دش تبث و

لصاح زا زین نیئتورپ درکلمع نیئتورپ دصرد رد هفولع درکلمع برض

تسد هب .دمآ هیزجت هداد لیلحت و ،اه

نیمطا زا سپ زا نا

لامرن ندوب نآ اه ، مرن زا هدافتسا اب رازفا

SAS 9.1

ماجنا .دش نیگنایم هسیاقم یارب شور زا اه

دنچ هنماد یا لامتحا حطس رد نکناد

جنپ .دش هدافتسا دصرد

3 . هتفای شهوژپ یاه ثحب و

هدنیوش لولحمان فایلا ،ماخ نیئتورپ دصرد هک داد ناشن سنایراو هیزجت لودج جیاتن یدیسا یاه

، مضه لباق یذغم داوم

، تیلباق

کشخ هدام مضه بآ رد لولحم تاردیهوبرک ،

درکلمع و نیئتورپ

هفولع تحت ریثات لباقتم رثا حوطس

فلتخم یراـیبآ و عبانم

فلتخم یدوک رد حطس لامتحا کی دصرد رارق دنتفرگ . رد یلاح هک هدنیوش لولحمان فایلا یثنخ یاه

، شزرا ،یفرصم کشخ هدام

___________________________________________________________

1. Azotobacter 2. Bacillus 3. Pseudomonas 4. Crude Protein 5. Acid Detergent Fiber 6. Neutral Detergent Fiber 7. Digestible Dry Matter 8. Water Soluble Carbohydrate 9. Dry Matter Intake

10. Total Digestible Nutrient 11. Relative Feed Value

(6)

هیذغت یبسن یا

،هفولع رتسکاخ ، عبانم هداس تارثا ریثات تحت هفولع درکلمع و هقاس و گرب کشخ نزو

فلتخم فرصم یدوک و

طیارش توافتم رد یرایبآ حطس

لامتحا کی دصرد ینعم لودج( دندش راد 1

.)

لودج 1 زجت. ی ه راو ی سنا تافص هفولع موگروس درکلمع و هفولع یفیک یا

فلتخم عبانم ریثات تحت یدوک

یرایبآ توافتم طیارش و

Source of variation df CP ADF NDF TDN DMI WSC DMD

Block 2 0.02 0.02 0.10 0.04 0.0006 0.003 0.01

Irrigation (Irr) 2 9.73^** 9.60^** 5.68^** 15.97^** 0.03^** 2.93^** 5.85^**

Fertilizer (F) 4 8.78^** 8.65^** 30.33^** 14.39^** 0.17^** 2.13^** 5.25^**

Irr × F 8 0.66^** 0.63^** 0.0006^ns 1.05^** 0.0005^ns 0.21^** 0.38^**

Error 28 0.03 0.04 0.05 0.07 0.0002 0.004 0.02

C.V (%) 2.62 2.65 0.57 0.43 0.57 0.95 0.24

و* و **

ب ns ه ترت ی ب رگناشن فلاتخا رامآ ی نعم ی راد ی رد حوطس لامتحا

،جنپ ی ک دصرد و مدع فلاتخا رامآ ی نعم ی راد م ی دشاب .

لودج همادا 1

.

Source of variation df Ash RFV Leafdry weight Stem dry weight

Forage yield Protein yield

Block 2 0.10 0.00001 1729.80 6607895 3148548.20 18646.29

Irrigation (Irr) 2 5.68^** 0.006^** 25227672.5^** 18163520.6^** 99859297.5^** 8217415.67^**

Fertilizer (F) 4 30.33^** 0.006^** 252976322.5^** 22821237.30^** 561102732.9^** 9226800.5^**

Irr × F 8 0.0006^ns 0.0004^** 143049.3^ns 30957.20^ns 30957.2^ns 72466.46^**

Error 28 0.05 0.00003 1115536.6 921219.7 150364.7 4024.79

C.V (%) 2.72 0.39 11.39 6.72 1.65 3.37

،* و **

هب ns ترت ی ب رگناشن فلاتخا رامآ ی نعم ی راد ی رد حوطس لامتحا نپ

،ج ی ک دصرد و مدع فلاتخا رامآ ی نعم ی راد م ی دشاب .

3 - 1 . ( ماخ نیئتورپ دصرد )CP

جیاتن نیگنایم هسیاقم ناشن

داد نیئتورپ ،یرایبآ لصاوف شیازفا اب هک ماخ

هفولع موگروس هب یا

ینعم روط راد

ی ک تفای شها .

نیرتشیب یاوتحم نیئتورپ ماخ ( 00 / 12 دصرد ) طیارش رد یلآ دوک فرصم رثا رد یراـیبآ

دـعب زا هیلخت 42 دصرد بآ لباق هدافتسا

ب ه دمآ تسد . اب نیا فرصم لاح رد )ونان و یلآ ،یتسیز ،ییایمیش( دوک

ره کی زا حوطس

،یرایبآ ببس شیازفا یاوتحم پ نیئتور ماخ

موگروس هفولع یا تبسن هب رامیت دهاش ( نودب فرصم دوک ) دش . رد یلاح هک نیرتمک ( 14 / 0 دصرد ) نازیم نآ طیارش رد یراـیبآ

دـعب

زا هیلخت 22 دصرد بآ لباق هدافتسا نودب و فرصم دوک دش هدهاشم (

لکش 2 .)

لکش 2 هسیاقم. هفولع موگروس ماخ نیئتورپ نیگنایم بیکرت رد یا

عون یرامیت یاه .یرایبآ تیریدم و دوک

Irr40 ، Irr60 و Irr80 هب دـعب یراـیبآ بیترت

هیلخت زا 42 ، 02 و 22 .تسا هدافتسا لباق بآ دصرد نیگنایم

یاه یاراد فورح کرتشم رد نوتس ره رب ساسا نومزآ نکناد رد حطس لامتحا جنپ

،دصرد

فلاتخا ینعم یراد .دنرادن

زا یکی مهم رت نی اوع لم نییعت یلصا هدننک

تیفیک دصرد ،هفولع تـیلباق

نآ مـضه تسا

. دصرد نیئتورـپ اخ

م دوـجوم رد

هفولع زین هب روط ینعم راد ی اب مضه یریذپ دراد طابترا .

هب یروط فرصم هک یاهدوک

ونان و یلآ و ییایمیش یاهدوک اب هسیاقم رد

c d c

a

g

d de d

b

g gh f ef h

i

0 2 4 6 8 10 12

Chemical Biological Organic Nano Control

CP (%)

Irr40 Irr60 Irr80

(7)

تحت یتسیز طیارش

مک یرایبآ مهارف اب رصانع ندرک ببس ،ییاذغ

دوبهب زتنسوتف و دشر یشیور

،هایگ حطس شیازفا گرب

و نازیم

نیئتورپ هفولع ترذ هایگ هفولع و هدش یا

تاردیهوبرک هرـیخذ اه

شیازفا هـک تسا هتفای نـیا

رما ثـعاب شیازفا یلباق ت مضه یریذپ

هفولع یم ( دوش

Ghodrati Aversi et al., 2019

.) هب رظن یم دسر طیارش یراـیبآ دـعب زا هیلخت 42 دصرد بآ لباق

،هدافتسا اب ظفح

تبوطر کاخ ماود تفاب یاه زبس هایگ ینلاوط ار رت

هدرک

؛تسا اذل تیفیک یزتنسوتف گرب

و لاقتنا رصانع ییاذغ ب ا تیفیک یبسانم

همادا یم دبای (

Balazadeh et al., 2021

) هک نیمه رما ببس شیازفا دصرد نیئتورپ هفولع هایگ هدش موگروس تسا

.

3 - 2 . هدنیوش لولحمان فایلا یدیسا یاه

(ADF)

یثنخ و

(NDF)

اب ریخات رد یرایبآ نازیم فایلا لولحمان هدنیوش یاه هفولع موگروس یثنخ و یدیسا هب یا

روط ینعم راد ی شیازفا تفای . نیرتشیب

نازیم فایلا لولحمان هدنیوش ( یدیسا 00 / 33 )دصرد رد طیارش یراـیبآ دـعب زا هیلخت 22 دصرد بآ لباق هدافتسا و نودب فرصم

ب دوک ه رد ،دمآ تسد یلاح

نیرتمک هک نازیم

اب نآ 14 / 21 دصرد رد طیارش یراـیبآ دـعب زا هیلخت 42 دصرد بآ لباق هدافتسا رد رثا

دوک فرصم ونان

ب ه تسد هب .دمآ یروط فرصم هک دوک

ونان شهاک رد یرثوم شقن ،)دوک فرصم نودب( دهاش رامیت اب هسیاقم رد

فایلا نازیم لولحمان

هدنیوش یاه لکش( داد ناشن یرایبآ میژر هس ره رد یدیسا 2

نیرتشیب نینچمه .) نازیم

فایلا لولحمان

هدنیوش یاه یثنخ ( 22 / 41 دصرد ) هب ینعم روط راد

رد ی طیارش یراـیبآ دـعب زا هیلخت 22 دصرد بآ لباق دش هدهاشم هدافتسا (

لکش

3 .)

لکش 3 هسیاقم. فایلا نیگنایم لولحمان

هدنیوش یدیسا و هفولع موگروس یثنخ بیکرت رد یا

عون یرامیت یاه .یرایبآ تیریدم و دوک

Irr40 ، Irr60 و

Irr80 هب زا دـعب یراـیبآ طیارش بیترت هیلخت

42 ، 02 و 22 یم هدافتسا لباق بآ دصرد .دشاب

نیگنایم یاه یاراد فورح کرتشم رد نوتس ره رب ساسا

نومزآ نکناد رد حطس لامتحا جنپ

،دصرد فلاتخا ینعم یراد .دنرادن

فرصم ،یدوک فلتخم عبانم ریثات تحت دوک

ونان تبسن هب یاهدوک

،یلآ و یتسیز ،ییایمیش نازیم

فایلا حمان لول هدنیوش

یثنخ یرتمک تشاد . نیرتمک و نیرتشیب نازیم

فایلا لولحمان هدنیوش یثنخ هب اب بیترت 01

/ 42 و 00 / 30 دصرد زا دهاش رامیت

ونان دوک فرصم و )دوک فرصم نودب(

ب ه تسد دمآ ( لکش 2 شزرا .) یمضه هتسباو هب رادقم داوم یلآ و یندعم هفولع و تـیلباق

g

f

gh

i

d de d

ef

h

b

c d

c

gh

a

27 28 29 30 31 32 33

ADF (%)

Irr40 Irr60 Irr80

c

b

a

39 39.5 40 40.5 41 41.5

Irr40 Irr60 Irr80

NDF (%)

c b

d

e

a

34 36 38 40 42 44

NDF (%)

(8)

مضه نیا داوم

،تسا نیاربانب ره هچ رادقم هدام یلآ و تیلباق مضه هفولع رتلااب

،دشاب شزرا یمضه نآ رتلااـب دـهاوخ دوب

(

., 2013 et al Jahanzad

) . یم رظن هب ونان یاهدوک فرصم تحت ورکام و ورکیم ییاذغ رصانع یمهارف شیازفا اب دسر

شر ،یلآ و د

هنیزبس یم رتشیب ناهایگ یا هایگ ربیف زا و دوش

یم رتشیب یدیلوت هفولع تیفیک هجیتن رد و هدش هتساک ش

دو

(

Ghodrati Aversi et al., 2019; Kazemi et al., 2020

شهاک .) نازیم

مضه یریذپ هدام کشخ ناهایگ طیارش تحت مک

یرایبآ

یم ار ناوت هب شیازفا رادقم نینگیل و رگید تاردیهوبرک یاه

ینامتخاس زا ،داد تبسن

ییاجنآ هک وNDF

، ADF

تیلباق نازیم مضه

ار هفولع ناشن یم

،دنهد تیفیک و شزرا اذغ ی هفولع ی اب

نیا ود صخاش تبسن سکع راد ن ( د

.) یم ناوـت

اب هک تفرگ هجیتن هجوت

نییاپ هب رد صخاـش ود نیا ندوب طیارش

یراـیبآ دـعب زا هیلخت 42 دصرد بآ لباق هدافتسا و فرصم دوک

ونان و یلآ و تـیفیک ، هفولع ییاذغ شزرا

موگروس رد بولطم یرایبآ طیارش و

تحت دربراک عبانم فلتخم یدوک روکذم ب رتشی هدش

رد .دشاب عقاو و NDF

،لاابADF

ببس شهاک فیلعت هفولع هب ریغ لیلد لباق مضه ندوب نآ یـم سیز ،یلآ یاهدوک دربراک .دوـش یت

فلتخم حوطس رد ییایمیش و قیرط زا یرایبآ

یمهارف رصانع ییاذغ نازیم شهاک ببس وNDF

یم هفولعADF

وش د هک نیا رما

ثعاب شیازفا مضه و شوخ هفولع یکاروخ یم

دوش (

.)

3 - 3 . مضه لباق یذغم داوم لک نازیم

(TDN)

و هدام فرصم کشخ ی

(DMI)

داوم نازیم نیرتشیب ،جیاتن قبط یذغم

لباق ( مضه 04 / 03 رد )دصرد طیارش

یراـیبآ دـعب زا هیلخت 42 دصرد بآ لباق رد هدافتسا

ونان دوک فرصم رثا ب ،دش هدهاشم

ه یروط ونان دوک فرصم هک نازیم ،)دهاش( دوک فرصم نودب رامیت اب هسیاقم رد

داوم یذغم لباق

مضه نازیم نینچمه ،داد شیازفا یرایبآ طیارش هس ره رد ار داوم

یذغم لباق مضه ونان دوک رد یدوک هب تبسن

ییایمیش یاه ،

نیرتمک .دوب رتشیب یرایبآ توافتم طیارش زا کی ره رد یلآ و یتسیز داوم نازیم

یذغم لباق مضه 13 / 40 رد دصرد طیارش یراـیبآ

دـعب زا هیلخت 22 دصرد بآ لباق هدافتسا و نودب فرصم دوک لکش( دش هدهاشم 4

اب .) ریخات رد یرایبآ

، هدام کشخ یفرصم

موگروس هفولع یا هب روط ینعم راد ی شهاک تفای لکش(

4 نیرتشیب .) و

نیرتمک نازیم هدام کشخ هب یفرصم بیترت

( 10 / 3 و 21 / 2

رثا رد )دصرد فرصم

دوک ونان رامیت و نودب فرصم )دهاش( دوک ب

ه تسد دمآ ( لکش 3 اب .) هجوت داوم هکنیا هب یذغم

لباق مضه

( )TDN

با داوم یذغم دوجوم رد هفولع و ب ا نازیم هفولعADF

طبترم تسا

؛ اذل اب شیازفا

، ADF

نازیم یم شهاکTDN

دبای هک

ییاناوت تاناویح رد هدافتسا زا داوم یذغم دوجوم رد هفولع ار دودحم یم ( دنک

Nematpour et al., 2021

.) صخاش یاربNDF

شیپ ینیب هدافتساDMI

یم دوش و اب یگتسبمهDMI

یفنم ( دراد

Horrocks & Vallentine, 1999

) یم هدهاشم هک روطنامه . ،دوش

نیرتلااب نازیم هیلخت زا دـعب یراـیبآ طیارش رد هفولعDMI

42 هدافتسا لباق بآ دصرد یلآ دوک فرصم و

ب ه د دمآ تس .

،نیاربانب

نازیم شهاک لیلد هب

، NDF

نازیم هب و هفولعDMI

لابند یدیلوت هفولع تیفیک نآ دوبهب

یم دبای .

4 - 3 . ( بآ رد لولحم تاردیهوبرک کشخ هدام مضه تیلباق و )WSC

( )DMD

قبط هب جیاتن تسد هفولع موگروس هایگ ،هدمآ هیلخت زا دـعب یراـیبآ طیارش رد یا

42 ،ونان دوک فرصم رثا رد هدافتسا لباق بآ دصرد

هب اب بیترت 10 / 2 و 22 / 00 دصرد تیلباق و بآ رد لولحم تاردیهوبرک نازیم نیرتشیب مضه

هدام فرصم .دنتشاد ار کشخ ک

دو

(

،ییایمیش

،یتسیز یلآ و ونان ) هیلخت زا دـعب یراـیبآ( یرایبآ طیارش زا کی ره رد 42

، 02 و 22 شقن )هدافتسا لباق بآ دصرد

نازیم رب یرثوم تاردیهوبرک

لولحم رد و بآ تیلباق مضه هدام کشخ سن رد .تشاد )دهاش( دوک فرصم نودب رامیت هب تب ح

یلا هک

نآ نازیم نیرتمک هب اه

نازیم اب بیترت 02

/ 4 و 02 / 02 هیلخت زا دـعب یراـیبآ طیارش رد دصرد 22

نودب و هدافتسا لباق بآ دصرد

لکش( دمآ تسد هب دوک فرصم 4

.) دشر لصف یط هایگ زاین دروـم بآ و ییاذغ رصانع نیمأت اب عقاو رد طیارش ،

بسانم یارب ر دش

و ومن زا هایگ قیرط ظفح ریسم یزتنسوتف هایگ

ببس شیازفا تاردیهوبرک نازیم اـه

ی لولحم رد بآ هفولع ت رد موگروس عبانم رامی

فلتخم یدوک هدش .تسا هب ناونع

،لاثم اب دربراـک عبانم فلتخم یدوک یارتـسبوس یرتـشیب

یارـب زتنس دنق ف مهارـ یـم دوـش

و داوـم یزتنـسوتف یرتـشیب

هـب تخاس تاردیهوبرک اه

صاـصتخا یم

دبای (

Heydarzadeh et al., 2022;

) هـک یم دناوت شیازفا تاردیهوبرک یاه

لولحم رد هفولع موگروس رد طیارش یراـیبآ دـعب زا هیلخت 42

دصرد بآ لباق هدافتسا تحت دربراک عبانم فلتخم یدوک ار هیجوت هب .دنک یروط یژرنا هدنیامن بلغا مضه لباق کشخ هدام هک

( دراد ماد طسوت تفایرد لباق ییاذغ رصانع رگید و یژرنا نازیم اب یمیقتسم طابترا و هدوب مضه لباق

Lithourgidis et al., 2006

.)

(9)

هولاع رب دیلوت و ماد نزو شیازفا یارب صخاش نیرتمهم هفولع مضه تیلباق ،نیا اب .تسا ریش

هجوت هب یگتسبمه فنم

ی اب DDM

وNDF

هفولعADF

(

Li et al., 2010

) و شهاک ینعم راد وNDF

ردADF

طیارش یراـیبآ دـعب زا هیلخت 42 دصرد بآ لباق هدافتسا

و دربراک عبانم فلتخم

،یدوک شیازفا لباقDDM

هیجوت تسا .

لکش 4 هسیاقم. نیگنایم رب و مضه لباق یذغم داوم لک نازیم هدام

فرصم کشخ موگروس ی

هفولع یا رد بیکرت یاه یرامیت عون و دوک

.یرایبآ تیریدم Irr40

، Irr60 و Irr80 هب هیلخت زا دـعب یراـیبآ طیارش بیترت 42

، 02 و 22 یم هدافتسا لباق بآ دصرد .دشاب

نیگنایم یاه یاراد

فورح کرتشم رد نوتس ره رب ساسا نومزآ نکناد رد حطس لامتحا جنپ

لکش 5 هسیاقم. نیگنایم تاردیهوبرک رب لولحم

رد و بآ تیلباق مضه هدام کشخ موگروس هفولع یا رد بیکرت یاه یرامیت عون آ تیریدم و دوک .یرایب

Irr40 ، Irr60 و Irr80 هب زا دـعب یراـیبآ طیارش بیترت هیلخت

42 ، 02 و 22 یم هدافتسا لباق بآ دصرد .دشاب

نیگنایم یاه یاراد فورح کرتشم رد ره

نوتس رب ساسا نومزآ نکناد رد حطس لامتحا جنپ

c d bc a

f f ef de

b

g g f c h

i 55

60 65

TDN (%)

Irr40 Irr60 Irr80

a

b

c 2.85

2.9 2.95 3 3.05

Irr40 Irr60 Irr80

DMI (%)

c d

b

a

e

2.6 2.8 3 3.2

DMI (%)

c d c a

d d c b g

fg h fg e i j

0 5 10

WSC (%)

Irr40 Irr60 Irr80

c d bc a

e e e d

b

f f e g

c

h

60 61 62 63 64 65 66 67

DMD (%)

(10)

یسررب ریثات یاهدوک یلآ رب ونان و هفولع ترذ یا

تسا هداد ناشن هک

فرصم یاهدوک

،ونان و یلآ دوبهب

تیلباق ضه م هدام

کشخ ار هب لابند تشاد تسا ه (

،) نیا هلاسم هب هطساو شیازفا نیئتورپ ماخ و دصرد رتسکاخ فولع ه

هب .تسا یروط هک هب یشیور دشر هلحرم رد رتهب یسرتسد لیلد

هایگ ییاذغ رصانع هب یدوک فلتخم عبانم تحت

ف هب هب هک یمر

ایگ یارب یناسآ ثعاب تسا بذج لباق ه

شیازفا هفولع مضه لباق کشخ هدام موگروس

هدش .تسا

5 - 3 . هیذغت یبسن شزرا و هفولع رتسکاخ

(RFV) یا

هتفای هیاپ رب هب یاه

تسد و رتسکاخ نازیم ،هدمآ شزرا

یبسن هیذغت هیلخت زا دـعب یراـیبآ طیارش رد موگروس هفولع یا 42

بآ دصرد

هب هدافتسا لباق بیترت

ب ینعم روط ه نازیم اب یراد

22 / 1 و 01 / 142 لکش( دندوب رتشیب دصرد 0

،یدوک فلتخم عبانم رامیت تحت .)

نازیم نیرتشیب رتسکاخ

( 01 / 12 و )دصرد شزرا

یبسن هیذغت ( یا 34 / 102 ونان دوک فرصم رامیت زا هفولع )دصرد ب

ه .دمآ تسد

رد یلاح نآ زا کی ره نازیم نیرتمک هک هب اه

اب بیترت نازیم 00 / 4 و 23 / 131 رامیت زا دصرد نودب

دوک فرصم (

دهاش ) دش هدهاشم

لکش(

0 .)

رادقم داوم یندعم دوجوم رد تفاب یاه یهایگ رگنایب دصرد رتسکاخ تسا بذج و نیا داوم طسوت هشیر رد طیارش مک بآ یرای

شهاک یم

،دبای رد هجیتن شهاک دصرد رتسکاخ هفولع رد نیا طیارش رایسب لمتحم گ دشاب رتشیب رتسکاخ نازیم هچ ره .تسا های

یم رارق ماد رایتخا رد یرتشیب یندعم داوم دهد

؛ یم رتشیب ماد یارب هفولع ییاذغ شزرا اذل ( دوش

., 2013 et al Jahanzad

تلع .)

شیازفا هفولع رتسکاخ اب

دربراک عبانم فلتخم یدوک نیا تسا هک بذج رصانع ییاذغ ثعاب دوبهب دشر تمسق یاه ور یشی و هشیر

هدش و ره هچ هشیر هایگ شرتسگ یرتشیب هتشاد

،دشاب بذج داوم یندعم زین رتشیب دهاوخ دش و هایگ هولاع رب دیلوت داوم

،یلآ رادقم

یرتشیب زا داوم یندعم ار زین رد دوخ هریخذ یم دنک (

Heydarzadeh et al., 2022; Balazadeh et al., 2021

.) هب نیا لیلد هدافتسا

زا یاهدوک دهاش رامیت اب هسیاقم رد یتسیز و ییایمیش ،ونان ،یلآ تارثا

تبثم رب دصرد رتسکاخ موگروس هفولع شاد

ت . شیازفا

ینعم نازیم راد موگروس هفولع رتسکاخ

رد رثا هدافتسا زا یاهدوک ونان و یلآ یم

دناوت هب لیلد دازآ ندش یجیردت رصانع غ ییاذ و بذج

یجیردت رصانع ییاذغ طسوت هایگ دشاب .

لکش 6 هسیاقم. نیگنایم رتسکاخ رب هفولع و شزرا یبسن هیذغت موگروس یا هفولع یا رد بیکرت یاه یرامیت عون .یرایبآ تیریدم و و دوک Irr40

، Irr60

و Irr80 هب هیلخت زا دـعب یراـیبآ طیارش بیترت 42

، 02 و 22 یم هدافتسا لباق بآ دصرد .دشاب

نیگنایم یاه یاراد فورح کرتشم رد نوتس ره رب ساسا

نومزآ نکناد رد حطس لامتحا جنپ

c d

b a

e

0 2 4 6 8 10 12

Ash (%)

a b

c

7 7.5 8 8.5 9 9.5

Irr40 Irr60 Irr80

Ash (%)

c d

b a

e

125 130 135 140 145 150 155 160 165

RFV (%)

a

b

c

140 142 144 146 148 150 152 154

Irr40 Irr60 Irr80

RFV (%)

(11)

شزرا کاروخ یبسن ( )RFV

یصخاش تسا هک یارب شیپ ینیب نازیم فرصم و یژرنا هفولع یا زا لصاح و DMD

DMI

هدافتسا یم دوش (

Lithourgidis et al., 2006

).

نازیم هچ ره وDMD

شزرا دشاب رتشیب هفولع DMI

کاروخ یبسن ( ) RFV

رتشیب

دوب دهاوخ اب .

هجوت هکنیا هب وDMI

هب DMD

اب یفنم یگتسبمه رثا بیترت وNDF

و دنراد هفولع ADF

اب هجوت ینعم شهاک هب راد

صخاش نیا اه

رد نیب عبانم فلتخم هب یدوک فرصم هژیو یاهدوک

ونان و یلآ رد

طیارش یرایبآ بولطم شیازفا ، موگروسRFV

لباق

تسا راظتنا .

6 - 3 . هفولع درکلمع و هقاس ،گرب کشخ نزو

هداد نیگنایم هسیاقم جیاتن نزو رادقم نیرتشیب هک داد ناشن اه

کشخ ( گرب 12 / 12014 نزو ،)راتکه رد مرگولیک کشخ

هقاس

( 02 / 14300 مرگولیک رد )راتکه و درکلمع ( هفولع 32 / 24223 مرگولیک رد )راتکه ینعم فلاتخا اب موگروس یراـیبآ طیارش رد یراد

هیلخت زا دـعب 42

ب هدافتسا لباق بآ دصرد ه

لکش( دمآ تسد 0

رادقم نیرتشیب ،دوک فرصم رامیت تحت .) نزو

کشخ گرب

( 12 / 11032 مرگولیک رد راتکه )،

نزو کشخ هقاس ( 22 / 10004 مرگولیک رد راتکه ) و درکلمع هفولع ( 42 / 20132 مرگولیک رد راتکه )

زا رامیت فرصم دوک ونان ب ه تسد دمآ . هب یروط فرصم ،هک دوک

(

،ییایمیش

،یتسیز یلآ و ونان ) ریثات ینعم یراد رد زفا شیا رادقم نزو

کشخ

،گرب نزو کشخ هقاس و درکلمع هفولع تبسن هب رامیت نودب فرصم دوک ( دهاش ) تشاد . هب اهنآ نازیم نیرتمک اما ت

اب بیتر

32 / 0221 ، 12 / 12132 و 22 / 11132 مرگولیک رد نودب طیارش رد راتکه فرصم

دوک ( دهاش ) هدهاشم ش لکش( د 0 تلع .) شیازفا

نزو کشخ

،گرب هقاس و درکلمع اب موگروس هفولع لامعا

یرایبآ بولطم ار یم ناوت هب عافترا شیازفا دادعت ،هتوب

ر و گرب دش

یشیور

،داد تبسن هایگ شهاک

هفولع نازیم رد

طیارش مک یرایبآ تلع هب شهاک زتنسوتف رد هتسب رثا ندش هنزور اه م ی دشاب

(

López-Olivari et al., 2021

).

شنت شیازفا مک

یبآ دشر هرود یط هک هدش هایگ سفنت شیازفا و یقیقح زتنسوتف شهاک بجوم

هب یرهاظ زتنسوتف دنرداق رگیدکی هارمه ای ییاهنت ر هفولع رد کشخ هدام عمجت هجیتن رد و

دنهد شهاک ا .

نیارباـنب دوـبمک

تـبوطر زا

شهاک قـیرط دیلوت

و شیازفا یریپ گرب اه صخاش حطس گرـب شهاک ار یم

دهد

(

Abd El-Mageed et al., 2018

مک شنت شیازفا .) یبآ

هولاع رب شهاـک حطس صخاـش گرب

ببس شهاک راشف سناسژروت د

ر

لولس اه یم دوش هک رما نیا زا قیرط ندنامیقاب بآ

رتمک نورد لولس زا مجح لولس یم هک دهاک رد

،تیاهن شهاک نزو لولس و

شهاک درکلمع هفولع ار دراد لاـبند هب (

Umapathi et al., 2021

شرازگ .) هدش

تسا یدوک فلتخم عبانم دربراک هک دشر تعرس

و هشیر نیب ییاذغ رصانع لاقتنا و صیصخت رب و هداد شیازفا ار هایگ

،هتشاد رثا هقاس هب

یروط غ رصانع بذج شیازفا اب هک و ییاذ

،اهنآ لاقتنا موگروس هفولع درکلمع

تفای شیازفا (