Ehsan Condition and the Death Penalty for Sodomy (Jurisprudential Review of Article 234 of
the Islamic Penal Code)
'Abbas Taqvaei1, Hassan Toghranegar2
1. Assistant Professor, Department of Islamic Education, Lahijan Branch, Islamic Azad University, Lahijan, Iran
2. Assistant Professor, Department of Law, Faculty of Humanities, University of Zanjan, Zanjan, Iran
(Received: October 4, 2020; Accepted: November 7, 2021)
Abstract
Islamic Penal Code approved in 1392 has undergone some serious changes as compared with the Islamic Penal Code 1370. One of the topics that undergone drastic change was the punishment of the person committed sodomy. According to article 110 of old law, the death penalty was intended for it, but in new law with the condition of Ehsan, the punishment was described in details. This change was based on an infrequent jurisprudential point of view. This article, with the exact revision of jurisprudential texts and theoretical analysis of two main views on the issue, aims at showing that if the dominant doctrine of the jurists is ignored, there are enough firm evidence and documents for the opposing doctrine (that was the basis of this change) which have been acknowledged even by the adherents of the dominant doctrine.
Keywords: Islamic Penal Code, Sodomy, Ehsan, Stoning, Whip.
Corresponding Author, Email: Taghvaee.abbas@yahoo.com
Jurisprudential Researches https:// journals.ut.ac.ir/
Vol. 18, No. 3, Autumn 2022 Print ISSN: 2423-6942
Manuscript Type: Research Article Online ISSN: 2423-6934
DOI: 10.22059/jorr.2021.309138.1008945
طاول یارب مادعا تازاجم رد ناصحا طرش ۀدام یهقف یسررب(
234 )یملاسا تازاجم نوناق
یئاوقت سابع
1
،*
راگنارغط نسح
2
1 داتسا . ی را ملاسا فراعم هورگ ی
، ه دحاو ی
،ناز ملاسا دازآ هاگشناد ی
، ه ی
،ناز ا ی نار
2 داتسا . ی را دکشناد ،قوقح هورگ ۀ
ناسنا مولع ی
، ا ،نازنز ،نازنز هاگشناد ی
نار
( :تفایرد خیرات 13
/ 07 / 1399 :شریذپ خیرات ؛ 16
/ 08 / 1400 )
هدیكچ
ملاسا تازازم نوناق ی
بوصم 1392 خرب رد ی نوناق داوم ی صوصخ رد اسا تازازم نوناق
ملا ی بواصم 1370 رااچد
غت یتاریی دراوم رد هک هدش ی
سب رای دج ی .تسا یکی تاعوضوم زا ی غت هک ریی ز یدای رک دواب طاوال لمع لعاف تازازم ،د
ۀدام قبط هک 110
دق نوناق
،می ارب گرم تازازم ی
رگ رظن رد نآ هتف
لو ؛دوب هدش ی دج نوناق رد دی
،نااصحا طارتاشا ااب
صفت راچد نآ تازازم لی
دش ا . نی غت ریی نتبم ی رب کی د هاگدی هقف ردان ی ا و دوب نی اسررب اب هلاقم ی
قد قای اهقف نواتم ی و
لحت لی رظن ی نابم ی د ود هاگدی لصا ی اق رد دوجوم
،هی ار ااهقف روهاشم لابقا رگا هک تسا نآ نداد ناشن ددصرد هدایدان
گب
،میری فاک تادنتسم و هلدا ی
وق و ی انبم هک(
ی غت ریی ارب )هتفرگ رارق روکذم ی
ق اتح هک دراد دوجو روهشم فلاخم لو ی
خرب ی ن روهشم لوق ناقفاوم زی
هتشاد ناعذا نآ هب دنا
.
یدیلک ناگژاو
،ناصحا زات
،هنای ملاسا تازازم نوناق ،مجر
،ی طاول .
:لوئسم هدنسیون * Email: taghvaee.abbas@yahoo.com
هووپ ۀرود ،یهقف یاه 18
ۀرامش ، 3 زییاپ ، 1401
حفص تا 806 - 781 )یشهووپ هلاقم(
همدقم هب طاول عوضوم هب اهقف زا یکدنا دادعت دنچره نایم کیکفت نودب و قلطم روط
« هارمه طاول
)باقیا اب( لوخد اب »
و
« )نآ دننام و ذیخفت ریظن( لوخد نودب طاول »
هتخادرپ مومع یلو ،دنا
کیکفت هب لئاق ،ثحب نیا رد نانآ
هدش یأر اهقف مومع ،لوخد نودب طاول صوصخ رد .دنا
هداد هنایزات هبرض دصکی هب اب ،دنا
نیا دوجو دع
ۀ ترواص رد ،تالاح نیا رد نانآ زا یکدنا
هکنآ
« ناصحا طرش »
ب هتشاد دوجو طاول لتق هب یأر ،دشا
هدراک هداننک یلاصا عواضوم .دانا
نآ دح اهقف مومع هک تسا لوخد اب هارمه طاول رد ثحب هاب لاعاف و لوعفم یارب ار
رواط
هتسناد نانآ لتق ،قلطم دع و
ۀ نیا شریذپ اب ،زین یکدنا صوصخ رد ،لوعفم دروم رد مکح
ش وا لتق یارب زین ار ناصحا ،یناز دننامه طاول لعاف هتسناد طر
دنا .
« یملاسا تازازم دیدج نوناق »
هتسد نیا لامع ًاراصحنم ار طاوال و هتفریذپن ار یهقف یدنب
رکذم صخش ود نایم لوخد اب هارمه یسنج ۀدام( هتسناد
233 بااتک مود اخب مود لصف زا
)دودح ینعی مود اب و
زا نتفرگ هلصاف ماداعا داح یارجا یارب ار ناصحا طارتشا ،روهشم رظن
د تسا هتفریذپ طاول لعاف صوصخ ر ۀدام(
234 ) ا . ی ن ور ی درک ،ماداعا تازاازم هاک نمض
لصا اب قبطنم
« تحا ی طا ءامد رد » و
« دعاق ۀ ءرد » اتسار رد و هدوب ی
« ک ی ادزرف یی ناوق زا ی ن ک ی رف ی
» تسا .
2 ثحب ۀقباس . باتک رد صحفت اب لاس رد هک دش هدهاشم ت اقم و اه
1398 ناگدناسیون هالاقم
ا ی ناوانع ااب
« سآ ی ب سانش ۀدام یهقف ی 234
یملاسا تازازم نوناق »
ار رییغت نیا سررب
هدرک ی .دنا اهنآ داقتنا اب
تروص رییغت زا ،تازازم نوناق رد هتفرگ
اب ماسا رکذ ی ارآ هن(
ی دوداعم دادعت ) ی
نارادافرط زا
نبا( روهشم لوق ردا
ی س لح ی
، ش ی خ سوط ی
، لح هملاع ی
، هش ی د نااث ی
، مخ مااما ی ان ی واسوم و ی
بدرا یل ی د لقن و ) ی
هاگد طقف ی ک ی آ( روهشم لوق نافلاخم زا ی
ت للها وخ یی ،) نایا تاابثا رد یعس
لیلحت اب هک دنراد هلئسم
« ییاور تادنتسم و هقف رد حرطم یاهرظن ااهنآ
» یام موالعم هاک دواش
طئ لتق رب ینتبم قلطم روهشم هاگدید
« تاسا رتراگزاس یهقف و ییاور تقد اب »
یالیلخریم(
و
،ناراکمه 1398
هب ،ناققحم نیا هاگدید هب مارتحا نمض رضاح ۀلاقم ،دید میهاوخ هکنانچ هتبلا .)
اتن ی ز یم نانآ رظن اب ریاغم ی .دسر
ارب مادعا تازاجم رد ناصحا طرش ی
سررب( طاول ی هقف ی دام ۀ 234 ملاسا تازاجم نوناق ی
) 783
3 دوجوم لاوقا هصلاخ .
رد نهک نوتم نیرت هقف
ی هیماما ظن ری رادصتنلاا مالع(
داهلا
،ی 1415 :ق 512 - 510 ،) ف دخلا
سوط(
،ی 1407 ق ج ، 5 : 382 - 381 ) طوسبملاو (
یسوط
، 1387 ج ، 8 : 7 ) هتسد هب دنب ی لاواقا
ا مومع .تسا هدش هراشا لوخد اب هارمه طاول دح رد دوجوم فلتخم ای
ن لاواقا حراش هاب
:دنریز لوا لوق - یم رکذ هک یقرط زا یکی هب طاول لعاف لتق هک ناصحا تیطرش نودب و دوش
؛تسا روهشم لوق نامه مود لوق - تیطرش نودب راسگنس هب لوق
؛تسا نافلاخم لوق هک ناصحا
موس لوق -
یم هتشک ،دشاب نصحم رگا طاول لعاف دوش
و راگا هانایزات ،داشابن ناصحم
یم
؛تسا روهشم فلاخم لوق نامه هک دروخ مراهچ لوق -
طاول هکنیا هب لوق هب
لکروط ؛تاسا یریزعت نآ تازازم هکلب ،درادن دح ی
.تسا هفینحوبا لوق نامه هک م زا ی نا ا ی ن ،لاوقا ثاحب عوضوم )روهشم فلاخم لوق( موس و )روهشم لوق( لوا لوق
هاوخ ناشتادنتسم و اهنآ نارادفرط هب همادا رد هک دنتسه ام ی
م .تخادرپ
4 روهشم لوق .
ا رد ی ن ادتبا تمسق هب
هاوخ هراشا نانآ تادنتسم سپس و روهشم لوق نلائاق ی
م .درک
4 . 1 . زا روهشم لوق نلائاق نامدقتم
اهقف زا نارخأتم ات
د عومزم ی
هاگد اه ی انع اب ار روهشم ی
ت سقت هب ی م رد ناصحا طارتشا مدع و عون ود هب طاول
عون ود ره یا
ی ک ی م ،عون ود نآ زا ی
ناوت تسد ود رد ۀ
ز ی ر :داد رارق
تسد ۀ لوا - ا ی ن تازازم هک رظن ی
ناسک )لتق(
یا غ ی رباربر و لاتق(
ی داصک زات هبراض ی
هانا )
ارب ی ره ی ک زا م لئاق طاول تروص ود ی
دوش ه رد ار ناصحا و ی
چ مادک من طرش اهنآ ی
،دناد رد
ارآ ی قف ی ه ش مدقتم ی خ شراثا ود رد وا .تاسا هدهاشم لباق قودص عدنقملا
و ا هلا دی ة ا هاب ای ن
وضوم ع ارآ اب .تسا هتخادرپ ی
و ی عنقملا رد د ثحابم رد ی
رگ ا ی ن هاوخ انشآ هلاقم ی
م دش
، لو ی
رد وا ا هلا ی ابة تارابع ی هباشم عنقملا کفت هب ی ک می نا لواخد نودب طاول اب لوخد اب هارمه طاول
ارب ار طاول ناونع ،هتخادرپ ی
ن مود دروم ی
ز هب م راک ی درب و
« راهب ۀ اسنج ی باام زا ی ن نار اه ا
» ار
نوچمه
« رهب ۀ سنج ی دعقم زا
» ش هس هب لتق لومشم ، ی
و ۀ
« ندراک باراخ ، اتآ هاب ندنازوس
د ی راو ور رب ی هبرض ندز و وا ا
ی شمش اب ی ر و هب ی
» هتسناد نابا( تاسا وباب
ای
،ه 1418 ق : 295 -
294 هراشا ناصحا طارتشا هب هکنآ نودب ،) ا
ی ا هاک ،دشاب هتشاد ای
ن د راب ای هاگد لاباق روهاشم
بطت ی ق ش .تسا ی فم خ ی د نچ مه ی ن د ی هاگد ی
،دراد ا اب ی ن هب هک توافت طارتاشا مدع رب تحارص
کأت عون ود ره رد ناصحا ی
د اد در فم(
ی
،د 1410 ق : 785 عواضوم رد روهاشم لواق هاب لئاق و )
م ام ثحب ی
دوش س رد . ی ر رات ی خ ی ماما هقف ی
،ه س ی د اترم ی اب
« درفتم » ش نتسناد ی
هع ا رد ی ن لواق
ملع(
دهلا ی
، 1415 ق : 511 - 510 بلح حلاصوبا ،) ی
بلح(
ی
، 1403 ق : 408 د رلاس ،) ی
مل ی رلاس(
د ی مل ی
، 1414 ق : 253 و 255 نبا ،) بلح هرهز ی
نابا(
،هراهز 1417 ق : 426 - 425 نابا ،) ردا ای س
لح ی نبا(
ردا ی
،س 1410 ق ج ، 3 : 459 - 457 الح قاقحم ،) ی
ااب
« رهاشأ » رد نآ ندرماش اردش
ی ع
لح ققحم(
ی
، 1409 ق ج ، 4 : 942 ب و ی
،ات ج 1 : 218 بآ لضاف ،) ی
ارگ اب ی الح ققحم رظن هب ی
و
« هبشأ » د هب تبسن نآ نتسناد ی
هاگد اش ی خ اسوط ی ابآ(
ی
، 1408 ق ج ، 2 : 561 - 559 هاملاع ،)
لح ی اب
« وقأ ی
» و
« روهشم » ا ندرمش ی ن اخرب نمض لوخد اب هارمه طاول رد لوق ی
شرااثآ زا
الح هملاع(
ی
، 1420 ق ج ، 5 : 30 ،وامه ؛ 1410 ق ج ، 2 : 175 ،وامه ؛ 1406 ق ج ، 2 : 399 - 398 ،)
هش ی د لوا هش(
ی د ،لوا 1377 : 178 - 177 س دادقم ،) ی
رو ی ،داداقم لاضاف(
1404 ق ج ، 4 حراش :
ص 351 نبا ،) دهف لح ی لح(
ی
، 1407 ق ج ، 5 صاص حرش : 56
- 53 انارحب ،) ی بحااص اغ
دی ه
مارملا اب
« روهشم » اص( طاوال عوان ود راه رد ناصحا مدع ندرمش ی
رم ی
، 1420 ق ج ، 4 : 326 -
325 هااش ،) ی د ناااث ی هااش( شراااثآ رد ی
د ناااث ی
، 1410 ق ج ، 9 : 153 - 149 و 145 - 143 ،واامه ؛
1413 ق ج ، 14 : 408 - 407 و 402 - 401 بدرا سدقم ،) یل
ی ضوت اب ی تاح ی ارآ هباشم ی هش ی د نااث ی
لع و کلاسم رد ی
مغر درت ی د ا رد ی ن بدرا سداقم( لواخد ااب هارمه طاول رد رظن ی
ال ی
، اب ی ،اات
ج 13 : 103 - 100 ش ،) ی خ اهب یی ش(
ی خ اهب یی
، ب ی ات : 421 لزم هملاع ،) س
ی سلزم(
ی
، اب ی اات : 21 ،)
دنه لضاف ی
دنه لصاف(
ی
، ب ی ،اات ج 10 : 498 - 493 ر بحااص ،) ای
ضا اابطابط(
یی
، 1412 ق ،
ج 16 : 14 - 9 ،رهاوااج بحاااص( رهاوااج بحاااص ،) 1367
ج ، 41 : 383 - 380 و 378 و 376 -
رب مادعا تازاجم رد ناصحا طرش ا
ی سررب( طاول ی هقف ی دام ۀ 234 ملاسا تازاجم نوناق ی
) 785
374 نغم ،) ی ه نغم(
ی
،ه 1421 ق ج ، 6 : 267 - 264 مخ ماما و ) ین
ی مخ(
ین ی
، 1386 ج ، 4 : 532 - 530 )
نی ز اپلگ و دنروهشم لوق رب ی
ناگ ی ن ی ز لع ی مغر ارگ ی دش ی د د هب ی هاگد غ ی
،روهشمر رد
اهن ای ت
د نامه ی هاگد مرب ار روهشم ی
زگ ی دان رک(
ی ام ی امرهج ی
، 1412 ق ج ، 2 : 24 - 15 نااحور .) ی
ن ای ز
لد عقاو رد دنچره ی
ل اراد ار روهشم لوق نافلاخم ی
زح و راابتعا ای
ت ام ی ،داناوخ هاب طاساو ۀ
اور اب هضراعم ی
تا روهشم لوق دنتسم و
اوتف ی لودع نآ زا اهقف مومع یم
دنک لواق هب لئاق و
م روهشم ی دوش ناحور(
ی
، 1412 ق ج ، 25 صص حرش : 449
- 448 .)
تسد ۀ مود - ا ی ن کفت نمض رظن ی
ک م ی نا طاوال تازازم رد طقف ار ناصحا ،طاول عون ود
ا هب هجوت اب .تسا هتسناد طرش لوخد نودب ی
هکن راب طقف طاول تازازم نوناق رد و هزورما
م قلاطا نآ مود عون ی
،دوش نیازا ور ا نارادفرط ی
ن د ی هاگد ن ی ز دوجو اب اام ثاحب رد ،تالق
وق هب لئاق م بوسحم روهشم ل
ی
ًارهاظ .دنوش ش
ی خ سوط ی لوا ی ن قف ی اه ی انچ هاک تاسا ی
ن
د ی هاگد ی م حرطم شراثآ رد ار ی
دزاس و . ی رد ف خ تازاازم رد ًافراص ار نااصحا طرش
رهب ۀ سنج ی م ربتعم لوخد نودب ی
درمش سوط(
ی
، 1407 ق ج ، 5 : 381 - 380 و .) ی رد طوسبم
نی ز عضوم ذخا اب ی
اهرظن هب ،هباشم ی
ا رد دوجوم ی
ن اد هراشا صوصخ در
اسوط(
ی
، 1387 ،
ج 8 : 7 و .) ی اهن رد ی نه ی ز رظن ی دراد هباشم
، ا اب ی ن هک توافت
« تآ هب ندنازوس »
هب ار اهنت یی
یا هب مض ی م ۀ اس ی ر گنوگچ رد هدشرکذ دراوم ی
ط لتق ی
، ا هب ی ن م دراوم ی ازفا ای د اسوط(
ی
،
ب ی
،ات 704 - 703 س رد .) ی ر رات ی خ ی ش هقف ی هع ش زا سپ هنامز رد و ی
خ سوط ی
، ضاق ی نبا جارب
تارابع اب ی اش هبااشم ًلاماک ی
خ اسوط ی طودسبم رد نابا(
،جاراب 1406 ق ج ، 2 : 530 - 529 و )
نبا سوط هزمح ی
نبا(
،هزمح 1408 ق : 414 - 413 لواخد نوداب طاوال رد ار نااصحا طاقف )
روهشم لوق هب لئاق لوخد اب هارمه طاول رد و هتسناد طرش ش
هد دنا هملاع . لح ی ن ی ز رد طقف
ی ک ی ض شراثآ زا نم
طراش ،لواخد نوداب طاوال رد فلااخم لوق هب هراشا ی
ت رد نااصحا
ا رد هتبلا( روهشم رظن فلاخرب ار نآ تازازم ی
ن )اام ثاحب دروام عواضوم رد هان و عوان
« لوأ ی
» لح هملاع( تسا هتسناد ی
، 1413 ق ج ، 3 : 537 - 536 .)
4 . 2 . مدع( روهشم یقلاطا لوق تادنتسم و هلدا )ناصحا رابتعا
ااب هارمه یانز رد ناصحا تیطرش مدع نافلاخم و ناقفاوم زا معا اهقف مومع میدید هکنانچ
ار لوق نیا ،لوخد
« روهشم » هدرمش یسررب اب .دنا هب
لمع هدمآ مهم ینابم نیرت لدا و
ناقفاوم ۀ
لوق نیا
« تازازم اب مرج نایم بسانت و عامجا ،تایاور و تنس »
رکذ هدش تسا هب هک اهنآ
میهاوخ تخادرپ .
4 . 2 . 1 . لوا لیلد -
تایاور و تنس
یام رکذاتم روهشم یقلاطا لوق ییاور تادنتسم ثحب هب دورو زا یپ یااعب هاک میواش
تالاح هاب طوابرم طائ لتق رب لاد )ع(قداص ماما زا یمراح رکبوبا تیاور لثم تایاور ( دنتسه ناصحا لماع رح
یب ،ی ج ،ات 18 : 419 - 418 باب ، 2 با زا ح ،طاول دح باو 1
،یانیلک ؛
1367 ج ، 7 : 199 ح ، 1 ؛) اربانب هراشا اهنآ رد رگا یتح نی نااصحا مدع تلاح رد مکح هب یا
،دشاب هدشن من
ی دنناوت دنناسرب روهشم لوق هب ار ام یتایاور هب ازنیا رد .
غ هتاسد نایا زا رای
:درک میهاوخ هراشا شم لوق رد عامجا هب ل دتسا زا سپ یاترم دیس )فلا یم ،روه
بهذام زا هاک داسیون
یمرب یط لتق هب لوق )ع(نینمؤملاریما نااشیا لاعف و دایآ
« تازح » تاسا مالع(
،یداهلا
1418 :ق 511 .)
)ب ش ی خ سوط رد ی ف خ یم زا هک دسیون مرکا لوسر
)ص(
اور تی هک هدش
« ساک ره
دیشکب ار نآ لوعفم و لعاف ،دیتفای طول موق لمع رب ار »
یم خیش و ا نیا هک دیوگ
،رکبوابا ز
نبا )ع(نینمؤملاریما زا نیا دننام و سابع اور
تی تافلاخم مکح نیا رد اهنآ اب یسک و هدش
،یسوط( تسا هدرکن 1407
ج ،ق 5 : 382 .)
نب نامیلس تیاور )ج )ع(قداص ماما زا للاه
صوصخ رد طاول یرگید درم اب هک یدرم
:دندومرف نینچ تراح نآ هک هدرک
« د دح ،هدوب لوخد نودب رگا ،هدواب لوخد اب رگا و درا
تسار ار وا هگن
هتشاد یم وا هب ریشمش اب هبرض کی سپس و دننز
» یب ،یلماع رح(
ج ،اات 18 :
417 - 416 باب ، 1 ح ،طاوال داح باوبا زا 2
،بیذاهت ،یاسوط ؛ 1365
ج ، 10 : 52 ح ، 194 ؛
،ینیلک 1367 ج ، 7 : 200 ح ، 7 هک ؛) زا رظن زا )ع(مااما دوصقم یناث دیهش
« داح » ایاور رد ت
،ینااث دیهاش( تاسا هانایزات نامه ،روکذم 1410
ج ،ق 9 : 151 ار تایاور نایا .)
« فیعاض »
هتسناد یب ،یلیبدرا سدقم( دنا ج ،ات
13 ص حرش : 107
.)
ارب مادعا تازاجم رد ناصحا طرش ی
سررب( طاول ی هقف ی دام ۀ 234 ملاسا تازاجم نوناق ی
) 787
نب کلام تیاور )د )ع(قدااص ماما زا هیطع
دروام رد و )ع(نینمؤاملاریما دزان هاک یدرام
ار وا یاقیرط راه هاب دنتاساوخ )ع(ترااح هاک درک یرسپ اب طاول هب رارقا و دمآ باحصا .دراک راراقا و دامآ ترااح نآ دزن زین رگید ۀبترم هس رارصا اب وا و دشن هک دنزاس فرصنم هک دومرف وا هب )ع(نینمؤملاریما سپس
« ادخ لوسر )ص(
دروم رد هاب ییوت نوچمه زایچ هاس
هدرک مکح یم هک ار مادکره هک دنا
یهاوخ تخا رای نک .»
:تفگ درم
« تاسیچ ماکح هس نآ »
و
هک دنداد خساپ )ع(ماما
« هبرض و دواشب هاک هچره ؛وت ندرگ هب ریشمش اب یا »...
،یلمااع راح(
یب ج ،ات 18 : 423 - 422 باب ، 5 ح ،طاول دح باوبا زا 1
،ینیلک ؛ 1367 ج ، 7 : 201 ح ، 1 .) کلام
نب طع ی ه وخ( هدوب هقث یی
، 1413 ق ج ، 15 : 176 ش ، 9839 ) ار ثیداح نایا یالیبدرا سدقم و
« هنسح » یب ،یلیبدرا سدقم(
ج ،ات 13 ص حرش : 103
تایآ و ) ،یزایربت( یزایربت للها
1417 :ق
ص حرش 187
تیآ و ) ،یناحبس( یناحبس للها 1432
: 167 ) ار نآ
« حص هحی
» هتسناد .دنا
تیآ ا دقتعم زین یناگیاپلگ للها هب تس
ناب یلع زا تیاور نیا دنس رد هکنآ ۀطساو میهارابا
رد ،هدش لقن شردپ زا
« هحیحص » ای
« هنسح » نآ یواقا یالو ،دراد دواجو فلاتخا نآ ندوب
هک تسا
« هحیحص » ،یامرهج یامیرک( تاسا 1412
ج ،ق 2 : 12 نااشیا هاتبلا .) ااب
هاکنآ زا
ار مکح قلاطا رد نآ هب دانتسا ،تسا روهشم لوق نارادفرط من
ی رکذتم و دریذپ م
ی هاک دوش
هدواب صاخ یعوضوم طئ دوخ هب نینمؤملاریما توااق رد لتق هوحن باختنا رایتخا نداد لائاق و هدیسرپن ندوب نصحم دروم رد وا زا )ع(ماما هچرگا نآ رد هک هاب
اصفت هداشن لی
ارایز ،تاسین ناصحمریغ طائ هب یرست لباق مکح یو ناصحا تروص رد یلو ،تسا سا نکمم میناداب قالطم ار نآ رگا یتح و دنشاب هتشاد یو ناصحا هب ملع لبق زا )ع(ماما ت
دایق لیاصفت راب لاد تاایاور اب ام
ی یاانعم نیانچمه نااشیا .درواخ
« کالثم » تراابع رد
« مکح زیچ هس هب ییوت لثم دروم رد )ص(ربمایپ م
ی دندرک » ار
« نااصحا رد وات لاثم »
هان و
« باقیا رد وت لثم »
م ی نیا هک دنناد ار ام لوا یانعم فلاخرب زین
هب صفت لی م ی یمیرک( دناسر
،یمرهج 1412 ج ،ق 2 : 20 - 19 روهاشم یاقلاطا لواق راب ثیدح نیا تل د رد نیا ربانب ؛)
.تسا ثحب یاج طئ لتق رب لاد تایاور یناث دیهش هب
روط ره رد( قلطم عون ود
راب لاد تاایاور و )نآ
و فیعض دنس ظاحل هب ار لیصفت غ
لباقری عا دامت م ی ،یناث دیهش( دناوخ 1410
ج ،ق 9 : 152 -
151 یلاصفم ثاحابم زا سپ زین یلیبدرا سدقم و ) ام
ی هاک داسیون
« و یحاص رابخ نام
هاتفاین ،داشاب هتاشاد تل د لوخد اب هارمه طاول دروم رد روهشم مکح رب هک یحیرص ما
» و
ناعذا هتبلا م
ی مکح نیا هک دنک
« روهشم » تسا یتح و هتفگ هدش نآ رد هک ،تاسین یافلاخ
دنچره ااتقم ،یالیبدرا سدقم( تسا نصحمریغ اب نصحم طئ نیب لیصفت رابخا یخرب ی
یب ج ،ات 13 ص حرش : 107
تیآ رظن زا .) یاقلاطا یتایاور یناگیاپلگ للها
« یدروام » و تاسا
یامن نااصحا مداع تالاح لماش هزیتنرد و درادن میمعت تیلباق ،یامرهج یامیرک( دنواش
1412 ج ،ق 2 : 19 .)
4 . 2 . 2 . مود لیلد -
عامجا
لوا لیلد نیا طسوت راب
س ی د اترم ،روهشم لوق تادنتسم نایب رد ی حرطم
هدش هایماما وا و
لوق نیا رد ار
« درفتم » یم ملع( دناوخ ،یدهلا
1415 :ق 511 نایا ناایب رد زین یسوط خیش .)
هب ،مکح
« هقرف عامجا »
،یسوط( دراد هراشا 1407
ج ،ق 5 : 382 نبا .) لواق زاین یلح سیردا
ار نااصحا تیطراش مداع هاب لئاق قلطم م رد
هایماما یااملع ناای
« فلااخلاب »
یام درماش
نبا(
،سیردا 1410 ج ،ق 3 : 459 روهشم لوق هب هراشا اب زین ضایر بحاص .) م
ی هاک داسیون
«
ًارهاظ تسین یفلاخ نیا رد
» یرصت قبط ،
« رئارس
» ، زا هکلب لوق رهاظ
« رااصتنا » و
« هاینغ »
مرب ی نیا رد هک دیآ
« عامجا » نیا و هدوب
« تزح » هاب دنتاسم و
« هاایفتسم صواصن »
تاسا
،یئابطابط(
1412 ج ،ق 16 : 8 هاوج بحاص .) ااج ود رد روهاشم لواق هاب هراشا نمض زین ر
دیکأت م ی هکلب ،درادن دوجو یفلاخ مکح نیا رد هک دنک
« عاامجا مسق ود ره »
تاسا نآ راب
،رهاوج بحاص(
1367 ج ، 41 : 387 و 380 لقن .)
« فلاخ مدع »
و
« عامجا » رد لواق نیا رد
اس ری عبانم یم مشچ هب زین ( دروخ
ناحور ،ی 1412 ج ،ق 25 ص حرش : 448
.)
4 . 2 . 3 . موس لیلد -
تازاجم اب مرج نایم بسانت
آی ت للها ربت ی ز ی هب عون ی ا رب ی ن لد ی ل رصت ی امز هک ازنآ تسا هدرک ۀ
م باسانت ای
نا مراج
نش هک( طاول ی
ع رت زازم اب )تسانز زا ا
انچ ار )اانز ساکع( نااصحا طارتشا نودب لتق ت ی
ن
م ی درمش ا . ی ناش ب رد ی نا اراد روهشم مکح ی
ال لماش هک( قلاطا طاو
داننک ۀ غ ی ناصحمر ن
ای ز
ارب مادعا تازاجم رد ناصحا طرش ی
سررب( طاول ی هقف ی دام ۀ 234 ملاسا تازاجم نوناق ی
) 789
م ی دوش نچ ،) ی ن ل دتسا م ی دنک هک
« م تبسانم ی
نا سکع و ناصحا طارتشا نودب لتق[ مکح
هب طاول[ عوضوم اب ]انز انچ ]قلطم روط
ی ن اااتقا یی دراد » ربت(
ای ز ی
، 1417 ق : 185 ااش .) ی د
خرب نومام زا ناوتب ی
ن اهقف تارابع ی
ز نچ هب ی ن لد یل ی سر ی د . نیا اب اهقف مومع هک ل دتسا
« هب دنوادخ ،هدومن کلاه ار یموق طاول ۀطساو
لااحرد ی هاک میرادان یمواق زا یاشرازگ هاک
هب دنشاب هدش باذع انز ۀطساو
» یبق ار طاول لمع ؛ هتاسناد انز لمع زا رت
( دانا اب هانومن یار
نبا :ک.ر ،هیوباب
1415 :ق 430 .) رظنزا یاترم دیس
« یام رد دوداح عاضو تالع هاک میاناد
هب تعیرش و رجز ۀطساو
ندرک رود یالمع هاک هاچره نیاربانب ،تسا تایانج و حاوف زا
تشز یوق دیاب زین نآ زا رجز ،دشاب رت یبق انز زا طاول کش نودب و دشاب رتدیدش و رت
رات
یمرب نینچ نآرق زا و تسا داشاب رتدیداش زاین نآ زا راجز هاک تسا بجاو نیاربانب ،دیآ
.»
نوزفا طاول نیا رب
« یرادرواخرب هاک تاسا یاجرف زا
هاب اه چی ،هداشن هداد نآ هاب نذا هاجو
یلاحرد تسین نینچ انز هک .»
ار یل دتسا نینچ یو
« سایق » لایلد ۀائارا زا یعون و هتسنادن
یم ملع( درمش ،یدهلا
1415 :ق 512 .)
4 . 2 . 4 . مراهچ لیلد -
انز اب طاول تهباشم در
یام هکنانچ( تایاور یخرب رد هک انز اب طاول تهباشم دایآ
،یعفااش هاجوت دروام و حراطم )
نب دمحم و فسویوبا هداش در یاترم دیس دننام ییاهقف طسوت ،هتفرگ رارق زین ینابیش نسح
یم ناشیا .تسا رگا هک دسیون
دوش هتفگ
« : یامن طاوال لماش انز مسا دنچره ماسا یالو ،دواش
تسا انز و طاول رد ماع و هشحاف
» یم خساپ ، هک میهد
« بن ی مرکا یاراب ار یاصاخ ماکحا )ص(
نآ رب )انز( نیعم مسا نیا هچره و دومن عضو انز ناونع دوشن راب
قالعت نآ هاب زین ماکحا نآ ،
یمن یم زین طاول لماش و هدوب ماع دنچره هشحاف مسا و دریگ و تقراس و انز لماش یلو ،دوش
یم یابق هیلک رد هک ددرگ
ا نی تروص یم حا تایانج نیا عیمج رب هک دیاب مینکرااب ار انز ماک
»
ملع(
،یدهلا 1415 :ق 512 یلاحرد ؛) نیدب .تسین نینچ هک
ااب طاوال تهباشم در اب یو بیترت
انز ار طاول رد لتق دح یارجا رد ناصحا تیطرش ،تسا روهشم لوق نافلاخم ۀلدا زا یکی هک
یم لاؤس ریز نامه .درب
نراد روهظ تهباشم نیا دروم رد تایاور دید میهاوخ هکروط یاکی و د
هدش لوخد مدع تلاح رب لمح هک نآ لی د زا .دشاب رما نیمه دیاش ،دنا
5 روهشم فلاخم لوق .
ا رد ی ن ن تمسق ی ز روهشم فلاخم لوق نلائاق لوا یا
نااسک ی ار اراگ نآ هاب هاک ی
،دانراد
اصحا یم مینک هاوخ ناشتادنتسم هئارا هب سپس و ی
م .تخادرپ
5 . 1 . روهشم فلاخم لوق نلائاق
اب یسررب یمیدق یم هدهاشم ،یهقف نوتم نیرت یااهقف یارآ رد روهشم فلاخم لوق هک مینک
رد قودص خیش یارآ رد هاگدید ود نیا نایم زیامت هکنیاامک ؛تسا هدش حرطم مدقتم عنقملا
لباق هدهاشم نبا( تسا ،هیوباب
1415 :ق 437 راثا نیامه زا یرگید یاج رد وا هکنآ نمض ؛)
نبا(
،هایوباب 1415 :ق 430 نابا( شراگید راثا رد و ) ،هایوباب
1418 :ق 295 - 294 ) ًلااصا هاب
هراشا یط لتق رد ناصحا طارتشا مدع ای طارتشا .درادن یا
هاب ار ام هراشا مدع نیا دنچره
یمن روهشم فلاخم لوق
،دناسر رد وا یلو عنقملا
هک دراد نیا رب یرصت
« راب یدرام هاگ ره
یام ار وا دواب نصحم رگا ،دیآرد یدرم یام داح ار وا دوابن ناصحم راگا و دناشک
داننز »
نبا(
،هیوباب 1415 :ق 437 .)
،نااصحا تیطراش مدع هب لئاق روهشم لوق نتسناد فلاخ نودب نمض یلیبدرا سدقم هب هک تسا یهیقف نیلوا مض صخشم روط
و اضاو یاراگ ،روهاشم لوق ۀلدا رد دیدرت ن
یم ناشن دوخ زا نآ فلاخم لوق هب یراکشآ یب ،یلیبدرا سدقم( دهد
ج ،ات 13 صص حرش :
109 - 103 مهم زا یکی یناشاک یف ،زین یو زا سپ یاهقف زا .) روهاشم لوق نافلاخم نیرت
،یناشاک یف( تسا 1401
ج ،ق 2 : 75 - 74 هاک داشاب لایلد نیامه هب دیاش و ) تاایاور وا
« طاول دودح باب »
یثیدح گرزب رثا رد ار نب ءلاع تیاور اب ار شا
زا لیاف و یفاک
بیذدهت
نب دامح تیاور و زا نامثع
یفاک و هیقفلا هرِحیلا نم یم زاغآ
راب تال د ود راه هاک دانک
یم هراشا یتایاور هب نینچمه یو .دنراد لیصفت کایکفت هاب ،ناصحا تیطرش نودب هک دنک
یا نایم تیاور( طاول دح رد ناصحا طارتشا و انز اب طاول مکح یربارب ،نآ مدع و باق یااه
نبا و ریصبوبا یبا
هتخادرپ )ریمع ،یناشاک یف( دنا
1430 ج ،ق 9 ق ، 2 : 333 - 331 نینچمه .)
،یراسناوخ( یراسناوخ دیس رصاعم یاهقف نایم رد 1355
ج ، 7 : 66 و 76 - 81 ییوخ دیس ؛)
،ییوخ(
1422 ج ،ق 41 : 283 - 280 و تاحفص نیا حرش و 291
- 289 ص حراش و 289
و )
ارب مادعا تازاجم رد ناصحا طرش ی
سررب( طاول ی هقف ی دام ۀ 234 ملاسا تازاجم نوناق ی
) 791
،یناحبس( یناحبس 1432
:ق 175 - 169 نمض )
« روهشم » ای
« رهشا » هاب قالطم لواق ندرماش
لئاق ،هتساخرب نآ اب تفلاخم هب
صفت یانعی ناصحمریغ یاط ااب ناصحم یاط ناایم لی
هدش یط تازازم عون رد ناصحا تیطرش تیآ .دنا
ساپ و تایاهنرد یناحبس للها عامج زا
ار وا لاتق و هتاسناد دودح هدننز رانک ههبش دراوم زا ار نصحمریغ لعاف مکح ؛تایاور نیب یم دودرم ،یناحبس( درامش
1432 :ق 174 تایآ یارآ رد هاگدید نیا هب یارگ .) یزایربت للها
زین لباق هدهاشم یلیصفت تایاور لمح و هتسناد نکمم ار تایاور نیب یفرع عمج هک تسا
هیقت رب دودرم ار م
ی زا اهقف ضارعا هجو رد و درامش اهنآ
یم داریا زین لاتق هکنآ نمض ؛دنک
ار نصحمریغ طئ
« هلدا یااتقم فلاخم »
یم ،یزایربت( دراماش 1417
ص حراش :ق 190
و
192 زا .) ،رصاعم یاهقف رگید تیآ
للها ااهقف لابقا ینابیتشپ هب تیاهنرد دنچره زین یناگیاپلگ
یم روهشم لوق هب سر
هب ار هلدا ،د روهاشم فلااخم یلیاصفت لواق نیامه دایؤم لماک روط
یم ،یمرهج یمیرک( درمش 1412
ج ،ق 2 : 22 - 15 .)
5 . 2 . روهشم فلاخم لوق یهقف ینابم
،ناصحا تیطرش هب نلائاق تفلاخم رد
لوق اب هب روهشم
« رد داح فیاصنت هداعاق ،تایاور
روهشم لوق دنتسم تایاور و عامجا در و دبع دح »
دتسا ل هدرک دنا میهاوخ اهنآ رکذ هب هک
.تخادرپ نوزفا
نیا رب اب هاک هب هجوت دراوم دادعت
ا رب لتق تازازم ی
ن ا ،انبم ی ن هاب لاقن
تحا ی طا دزن ی ک رت تسا .
5 . 2 . 1 . لوا لیلد -
تایاور
رد نااصحا تیطراش و اانز ااب طاوال تهباشم رب روهشم لوق نافلاخم دانتسا دروم تایاور یارب لتق تازازم :دنریز حرش هب و هتشاد یرصت لمع نیا لعاف
هک دندومرف ناشیا هک )ع(رقاب ماما زا هرارز زا نابا تیاور )فلا
« طاول دح ]ناامه[ هدننک
تسا یناز دح »
یب ،یلماع رح(
ج ،ات 18 : 416 بااب ، 1 ح ،طاوال داح باوابا زا 1
،یانیلک ؛
1367 ج ، 7 : 200 ح ، 8 .) زا رظن رد نابا دوجو یلیبدرا سدقم هک( ثیدح نیا قیرط
ًارهااظ
یمن دراو تیاور نیا هب یررض ،)تسا نامثع نب نابا یاب ،یالیبدرا سداقم( دنک
ج ،اات 13 :
حرش ص 106 .)
نب دمحم تیاور )ب نب ءلاع زا نانس
دندومرف هک )ع(قداص ماما زا لیاف
« ئطو دح هدننک
تسا یناز دح لثم »
هک دندرک دیکأت و
« یتروصرد نااصحا طیاراش دجاو هک
رااسگنس ،داشاب
هدش رد و ریغ ا نی تروص یم هنایزات دروخ
» یب ،یلماع رح(
ج ،اات 18 : 417 بااب ، 1 باوابا زا
ح ،طاواال دااح 3
،یااسوط ؛ 1365
ج ، 10 : 54 ح ، 200 ،یاانیلک ؛ 1367
ج ، 7 : 198 ح ، 1 .) ا اای ن
اور ی ت ن ی ز هدش عقاو روهشم لوق نافلاخم دانتسا دروم
، نب دمحم لاجر بتک رد هچرگا ناناس
« عض ی ف
» لح مدع رب و هدش هتسناد ی
ت اور ی ت کأت وا زا ی د ش هد اسوط( تسا ی
، 1417 ق : 220 -
219 شازن ؛ ی
، 1418 ق : 328 ش ، 888 شک ؛ ی
، ب ی ات : 687 ش ، 729 .)
نب دامح تیاور رد )ج :تفگ هک تسا هدمآ نامثع
« هاک مدراک ضرع )ع(قداص ماما هب
هدمآرد یدرم رب یدرم »
هک دندومرف )ع(تراح نآ و
« یام هتاشک نصحم رگا راگا و دواش
یم هنایزات دوبن نصحم دروخ
.»
:مدیسرپ
« تسیچ لوعفم رب »
هاک دانداد خساپ )ع(ماما و
« وا
تروصرهرد یم هتشک
نصحم هچ ؛دوش دشابن هچ و دشاب
» ،یلماع رح(
اب ی ج ،اات 18 : 417 ،
باب 1 ح ،طاول دح باوبا زا 4
،یسوط ؛ 1365
ج ، 10 : 55 ح ، 201 ،ینیلک ؛ 1367 ج،
7 : 198 ،
ح 2 .) نینچمه یفاکرد
هک تسا هدمآ
« یم دح ،دوبن نصحم رگا دروخ
» ،ینیلک(
1367 ج ، 7 :
200 ح ، 10 ار تیاور نیا یراسناوخ .)
« هربتعم » ،یراسناوخ(
1355 ج ، 7 : 71 نآ یزیربت و )
ار
« هحیحص » ،یزیربت(
1417 ص حرش :ق 185
هتاسناد ) سداقم هاکنانچ تایاور نایا .دانا
یلیبدرا م ی رد دیوگ
« هیقفلا » هب تروص
« هحیحاص »
نآ قایرط رد دانچره ،هدامآ فادک رد
وی
ذهت بی نب یلعم ، نب نسح و دمحم
هدرمش فیعض هک دنراد دوجو یلع ام
ی سداقم( دنواش
ب ،یلیبدرا ی
ات ، ج 13 ص حرش : 106
.)
رد نآ ااب قبااطم هاک )ع(قدااص مااما زا ریاصبوبا تیاور )د
« نینمؤاملاریما بااتک »
رد
صوصخ طاول صخش
دمآ هدننک هک ه
« یم راسگنس ،دوب نصحم و درک لوخد رگا دوش
» رح(
یب ،یلماع ج ،ات
18 : 421 باب ، 3 ح ،طاول دح باوبا زا 7
هولاع .) ،یرااسناوخ( ناافلاخم رب
1355 ج ، 7 : 71 ،یزیربت ؛ 1417
ص حرش :ق 187
نایا زاین روهاشم لواق نااقفاوم یاتح ،)
ار ثیدح
« هحیحص » هتسناد دنا یاب ،یالیبدرا سدقم(
ج ،اات 13 ص حراش : 105
بحااص و
،رهاوج 1367 ج ، 41 : 380 .)
ارب مادعا تازاجم رد ناصحا طرش ی
سررب( طاول ی هقف ی دام ۀ 234 ملاسا تازاجم نوناق ی
) 793
نابا تیاور )ه یابا
دروام رد )ع(قدااص مااما زا باحاصا زا یاهورگ زا یو هاک رایمع
لوخد رکذ هدننک م
ی :دندومرف )ع(تراح نآ هک دنک
« وا رب تروص رد ،داشاب ناصحم هکنآ
و راسگنس تروص رد
تسا هنایزات ،ناصحا مدع »
یب ،یلماع رح(
ج ،ات 18 : 421 بااب ، 3 زا
ح ،طاول دح باوبا 8
،یسوط ؛ 1390
، ج 4 : 222 رد لااسرا دوجو اب ار تیاور نیا یخرب .)
،نآ دنس
« هحیحص » هدرمش یاب ،یلیبدرا سدقم( دنا ج ،اات
13 ص حراش : 107
،یرااسناوخ ؛
1355 ج ، 7 : 71 ،) دب ی ن لد ی ل هلمج زا وا هک
« عامجا باحصا »
رکذ لاجر موامع هاک هدش ای
نا
سارم ی ل ناسم نوچمه ار اهنآ ی
ناشد هتسناد ربتعم و( دانا
ی اک ی ؛هاقف و ی اک ی اش ی
؛هع اشازن ی
،
1418 ق : 327 - 326 ش ، 887 سوط ؛ ی
، ب ی
،ات ج 1 : 387 - 386 زا .) خرب رظن ی ن ی ز دراوام رد ی
وار زا عامجا باحصا هلسرم رد هک ی
عض ی ف ی ا شان سان امن ،دشاب هدش لقن ی
ناوات ار ااهنآ
ناسم نوچمه و ربتعم ی
د وخ( تسناد نانآ یی
، 1413 ق ج ، 1 : 61 .)
نب نیسح تیاور )و زا ناولع
نآ هاک )ع(نینمؤاملاریما زا نااشیا رداپ زا )ع(قداص ماما
طاول دروم رد تراح هک دندومرف هدننک
« ناصحم راگا و هداش رااسگنس ،دواب نصحم رگا
هنایزات ،دوبن م
ی دروخ » یب ،یلماع رح(
ج ،اات 18 : 418 بااب ، 1 ح ،طاوال داح باوابا زا 6
؛
،یریمح 1413
:ق 104 ح ، 351 ار تیاور نیا یراسناوخ .)
« تعم هرب » م ی ،یرااسناوخ( دناوخ
1355 ج ، 7 : 71 .) لاجر ی نا نسح شردارب سکع ار وا یا
یتح بی رتاش ثوت وا زا ای ق هدراک دانا
وخ(
یی
، 1413 ق ج ، 7 : 34 ش ، 3508 .)
نب دیزی تیاور )ز زا کلملادبع
هدع ا هک )ع(قداص ماما زا باحصا زا ی ترااح نآ
رد
لوخد هک یسک دروم م
ی :دندومرف ،دنک
« وا رب تروصرد ی راگا و رااسگنس ،داشاب نصحم هک
تسا هنایزات ،دشابن نصحم »
یب ،یلماع رح(
ج ،ات 18 : 418 باب ، 1 ح ،طاوال داح باوابا زا
8 ،نآ یاراب یاهجو راکذ نوداب ار لاسرم تیاور نیا یراسناوخ .)
« هرابتعم » ام ی داناوخ
،یراسناوخ(
1355 ج،
7 : 71 .) ا ی ن ی ز ی د غ ی ر زا ی ز ی د فعج کلملادبع نب ی
ی ا لفون ی تسا هاک
هدوب )ع(رقاب ماما باحصا زا لااجر بتک رد وا لاوحا و دنا
ی واخ( هداشن راکذ یی
، 1413 ق ،
ج 21 : 125 ش ، 13696 ) نیازا ، ور هجو ی ارب ی ا ی ن اق ی ه .تسا هدشن رکذ
هااک هدرااک تاایاور )ع(رقاااب ماااما ناااشیا ردااپ زا )ع(قداااص ماااما زا یرتخبلاواابا )ح
:دندومرف )ع(نینمؤملاریما
« ز داح لثم یطول دح رااسگنس داشاب ناصحم راگا ،تاسا یانا
یم یم هنایزات دص دشاب بزع رگا و دوش دروخ
»...
یب ،یلماع رح(
ج ،ات 18 : 418 بااب ، 1 زا
ح ،طاول دح باوبا 7
.) ا اب ی هکن ا ی ن اور ی ت ،هاتفرگرارق روهاشم فلاخم لوق تادنتسم ءزج
اب ی د شاب هتشاد هجوت ی
م نب بهو هک رتخبلاوبا بهو
ی لااجر بتک رد
« باذاک و واگغورد »
شازن( تسا هدش هدرمش ی
، 1418 : ق 430 ش ، 1155 شک ؛ ی
، ب ی ات : 597 ش ، 558 و 559 .)
خرب ی صفت لوق ناقفاوم یلی
ن زی هتسد اب دنب ی اور عومزم تای
هس هب ای ( هتاسد رااهچ 1
.
هب طئ لتق رب لاد ؛قلطم روط
2 . راصحنا لتق رب لاد ی
؛نصحم طئ 3
. ماجر رب لاد طائ
هب و قلطم روط 4
. راصحنا مجر رب لاد ی
ااتقم ،)نصحم طئ ی
ب عمج نی قت ار راابخا دایی
تسد ۀ تسد اب لوا ۀ
مود و تسد ۀ دب و هتسناد مراهچ هتسد اب موس نی
ترت بی اصفت لواق هب یلی
م ی دنسر راسناوخ(
،ی 1355 ج ، 7 : 72 - 70 ناحبس ؛
،ی 1432 :ق 175 - 172 .)
،لیصفت رب لاد تایاور زا یخرب رکذ زا سپ یلح هملاع م
ی ار تاایاور نایا هاک دسیون
م ی راب لامح هکنآ ای هدادن در لوخد هک درک یتلاح رب لمح ای یسوط خیش هتفگ قبط ناوت
یم دوخ و درک هیقت هک دسیون
« تسین یداریا خیش لوق نیا رب »
،یالح هملاع(
1412 ج ،ق 9 :
177 - 176 هب زین نارگید .) لمح نیا
هتفریذپ ار نآ و هراشا اه یب ،یدنه لضاف( دنا
ج ،اات 10 :
493 ،یئااابطابط ؛ 1412
ج ،ق 16 : 9 - 8 یااب ،یلماااع رااح ؛ ج ،ااات
18 : 422 ضااایر بحاااص .)
هولاع یم رکذتم نیا رب صوصن نیا هک دوش
« اهنآ هب یسک و هدوب ذاش لامع
هدراکن
» نماض ؛
ریا و هتسناد فیعض دنس ظاحل هب ار اهنآ رثکا هکنآ هاب صااصتخا تاایاور نایا هک هدرک دا
هدشن لمع نیا لوعفم ضرعتم اهنآ رثکا و هتشاد طاول لعاف و دنا
هاب طاساو هاب زاین نیامه ۀ
یم داریا یلیصفت لوق نارادفرط زا یخرب ،یئابطابط( دنک
1412 ج ،ق 16 : 10 لبق .) میداید رت
هاش( تسا هتسناد فیعض دنس ظاحل هب ار تایاور نیا زین یناث دیهش هک ،ینااث دی
1410 ،ق
ج 9 : 153 - 151 تاایاور یخرب ،لوق ود رد دانتسا دروم تایاور رکذ اب زین رهاوج بحاص .)
لامح ،هدرماش داریا یاراد تل د ظاحل هب ار یخرب و دنس ظاحل هب ار یلیصفت لوق دنتسم یم هیقت رب ،رهاوج بحاص( دنک
1367 ج ، 41 : 381 - 380 .)
تیآ هاگدید هتبلا هک یناگیاپلگ للها
تیمها زئاح ازنیا رد ،تسا روهشم لوق رادفرط دوخ
ارب مادعا تازاجم رد ناصحا طرش ی
سررب( طاول ی هقف ی دام ۀ 234 ملاسا تازاجم نوناق ی
) 795
هک دراد دیکأت ناشیا .تسا
« ناایم لیاصفت ،تاسا صخاشم هاکنانچ نآ تاایاور یاااتقم
تسا نصحمریغ اب نصحم »
؛دراد دارایا روکذام لمح ود ره و داب
نی هاک ترواص
« یاخرب
لئاق ،یلیصفت تایاور هب
صفت هدش لوخد تروص رد لی دنا
» اهنآ لامح نیارباانب ؛ مداع راب ا
و تسین یحص لوخد فرط زا
،دشاب نینچ هماع یاوتف رگا ،رگید
« تاایاور نایا ناایم رد
لقن زا ییاه ما نینمؤملاری )ع(
درادان تباسانم هیقت اب نیا هک دراد دوجو »
،یامرهج یامیرک(
1412 ج ،ق 2 : 21 تیآ .) نایا ااب ،دراد روهاشم فلااخم لواق هاب یارگ هک زین یزیربت للها
ما هک ل دتسا هب ؛دراد دوجو تایاور هتسد هس نیا نیب یفرع عمج ناک
صواصخ رد هاکنآ
هنیرق ازنیا ۀمئا ۀیحان زا تایاور نیا رودص هک دنک نئمطم ار ام هک درادن دوجو یجراخ یا
،یزیربت( تسا هدوب هماع بهذم تیاعر یارب )ع(راهطا 1417
ص حرش :ق 190
.)
رب و مجر رب تل د تایاور نیا زا یخرب هکنیا نصحم طئ لتق رب تل د یخ
زین دنراد
تیآ هکنانچ اریز ،درادن داریا یلع( یناگیاپلگ للها
یام رکذ )روهشم لوق اب تقفاوم مغر ،دانک
یم لامتحا ناوت
« رییخت » ،داد ار نآ رد نانچمه
هک زا یخرب رد اهنآ
مه یدنلب زا باترپ راکذ
هدش ،یمرهج یمیرک( تسا 1412
ج ،ق 2 : 19 اقفاوم یخرب .) زاین روهشم لوق ن
رد عوامزم
یلیصفت لوق رد دانتسا دروم تایاور توق هب فرتعم ضارعا و روهشم تفلاخم هب اهنت و دنا
اهنآ دانتسا تایاور نیا هب لمع زا م
ی .دننک ب یار لاثم تیآ یم یناگیاپلگ للها هب رگا هک دسیون
،مینکن هجوت تایاور نیا قبط اهقف لمع مدع هب
تحار یاصفت لواق هاب ی روهاشم فلااخم یل
م ی یلو میسر
« یااهقف هاک یدح زا زوازت مدع هب لئاق و دنک انتعا روهشم لوق هب هک یسک
هدرک نییعت ام گرزب یاملع و هیماما یمن دشاب ،دنا
یاوتف دناوت هاب
اصفت داهدب لی »
یامیرک(
،یمرهج 1412 ج ،ق 2 : 22 - 21 نایا نداش طقااس لایلد ار باحاصا ضارعا زین یناحور .)
زا تایاور تیزح
م ی هک تسا دقتعم و درامش
« رگا یتح
ًاضرف سفن رد تایزح یاراد رم ا
،دنشاب هب طساو اوتف نآ ساسارب هک یلوا تایاور اب هضراعم ۀ هداد
دنا هتشاذگ رانک ، م
ی دنوش »
،یناحور(
1412 ج ،ق 25 ص حرش : 448
.)
تسا صخشم هچنآ ا
نی اور تای اقفاوم هک نانچمه نا
اقفاوم و روهاشم لواق نا
لواق
أت روهشم فلاخم دیی
هدرک دنا
، صفت رد تحارص لی
؛دنراد نیازا ور اقفاوم نا روهاشم لواق
ارب ی لمح هب لئاق لکشم عفر اه
ی م کذ و هدش ر ا هک دنا نای أت دواخ یدایی ا دناس راب نای
اور تای تسا .
5 . 2 . 2 . مود لیلد -
دبع دح رد فیصنت ۀدعاق
ا نصحمریغ طئ هکنی تروص رد
یمن هتشک ندوب دبع دوش
یام هانایزات هازنپ هکلب ، ،درواخ
.تسا دبع رد فیصنت ۀدعاق یارجا و روهشم لوق اب فلاخم
ًارهاظ یرااسناوخ رااب نیالوا
هب ناونع مهم زا یکی دابع ماکح وا .تسا هدرک هجوت هتکن نیا هب روهشم لوق نافلاخم نیرت
ار هبراض هاازنپ هاب نصحمریغ طئ
« راهظا » یام رظندروام لیاصفت دایؤم ار نآ و اش
درام
،یراسناوخ(
1355 ج ، 7 : 72 تیآ .) ،روهاشم فلااخم لواق هاب یارگ دوجو اب یزیربت للها
یم رکذتم ،یزایربت( تاسا یعامجا طاول دح رد رح اب دبع یربارب هک دوش
1417 حراش :ق
ص 192 یم هکنانچ هتبلا و ) رد دبع دح فیصنت ۀدعاق ،میناد
همه ااج راظن قابط هالمج زا(
ارجا )فذق دح رد روهشم من
ی دوش ،رهاوج بحاص(
1367 ج ، 41 : 415 ) نیازا ، ل دتسا ور
هب یحص نآ هب یمن رظن
.دسر
5 . 2 . 3 . موس لیلد -
روهشم لوق رب عامجا در
فلاخ مدع و عامجا یاعدا رب ،دنتسه زین روهشم رظن قفاوم هک یناسک یتح حرطم
هدش رد
هدرک داریا روهشم مکح تیآ .دنا
هراشا نمض یناگیاپلگ للها ،عواضوم نیا رد اهقف فلاتخا هب
دروم رد رهاوج بحاص هاگدید رکذ زا سپ
« یقلاطا لوق ندوب یعامجا هکلب ،فلاخ مدع
» ،
یم یمن هک دسیون نیا میناد
اعدا و لعاف نتشک رد قلاطا( قباس هلمج لک هب طوبرم ناشیا ی
لواعفم طاقف نتشک رد قلاطا( هلمج ریخا تمسق هب طوبرم ای )طاول لوعفم تاسا )طاوال
یم یلو و تسین تسرد ،دوشب زین طاول لعاف لماش و هدوب هلمج لک هب قلعتم رگا هک میناد
یم دیکأت هک دنک
«
ًاملسم یم هدهاشم هکنانچ و هدش ققحتم فلاخ نآ رد صواصن رد میانک
یم ادیپ دوش .»
،یمرهج یمیرک(
1412 ج ،ق 2 : 16 - 15 فلااخم هک یناسک هاگدید رکذ اب ام .)
روهشم لوق .درادن دوجو هیاق نیا رد عامجا هک میداد ناشن ،دن
ارب مادعا تازاجم رد ناصحا طرش ی
( طاول سررب ی هقف ی دام ۀ 234 ملاسا تازاجم نوناق ی
) 797
6 تن . ی هج
رد عومزم زا سپ و سررب
ی یاه هب لمع هدمآ رد ،لوق ود ۀلدا رد ریز تاکن
نایا صواصخ
:تسا تیمها زئاح لوا - هتفریذپ ار ناصحا طارتشا هک ییاهقف مومع هاک تاسا بااقیا نوداب طاول رد ،دنا
اب نیا ًاملسم
« ءامد رد طایتحا »
؛درادن یناوخمه هاکنآ نماض
صواصخ رد تاایاور لامح
صفت یل دوخ نیا هک هدش دانتسا تایاور نیا زا اهقف مومع ضارعا هب لوخد مدع تلاح رب ی
؛تسا تایاور نیا زا یخرب دنس دیؤم زین د مو - ن لوخد اب هارمه طاول رد روهشم فلاخم لوق ی
ز هب
« تحا ی طا ءامد رد » دزن ی ک رت و تسا
اب راعت هب هجوت اور ض
ی تا اور اب روهشم لوق دنتسم ی
تا صفت رب لاد ی
ل ارگ و ی هب ازج نوناق
ک ی ادزرف یی
، م هدهاشم ی
نک ی م درت هک ی د ارجا رد ی بقوام دروام رد لاتق دح ی
اراد هاک ی اراش ی ط
ن ناصحا ی
،تس قادح ل اب قباطم
« دعاق ۀ ءرد » م لتق دح نتشاذگ رانک بجوم ی
؛دوش
موس - ناافلاخم و )یناگیاپلگ( ناقفاوم نابز زا هکنانچ زین هیقت رب یلیصفت تایاور لمح
رد ،تسا لاکشا یاراد ،دش رکذ روهشم لوق )یزیربت(
نمض تحص دیؤم ،دش رکذ هکنانچ
؛تسا تایاور نیا دنس راهچ م - اعدا ی ،تسا رابتعا دقاف روهشم لوق رب عامجا لقن و فلاخ مدع هاب
صواصخ
هب هکنآ ط خ رو یلی عمج اب ضاو ی
اهقف زا دننام اش خی سداقم ،)عانقملا رد هاتبلا( قوداص
بدرا
،یلی ف ی ناشاک
،ی س دی راسناوخ
،ی س دی وخ
،یی ناحبس
،ی ربت یزای اتح و ی اپلگ ینااگی
بور ه تسه ور می هک ای هب رص روط ی لئاق هب هدش روهشم فلاخم لوق ای
ارگ ی
؛دنراد نآ هب
مزنپ - مهم روهشم لوق دنتسم نیرت یالو ،تاسا هدش ل دتسا اهنآ هب هک تسا یتایاور
نب نامیلس تیاور ریظن روهشم لوق دیؤم و قلاطا رب لاد تایاور یخرب دنس رد رد و للاه
نب کلام تیاور ریظن اهنآ زا یخرب تل د
؛تسا داریا هیطع
شش م - دیاس هاکنانچ( روهاشم فلااخم لواق یاراب دبع دح فیصنت ۀدعاق هب ل دتسا
یراسناوخ ،)هدرک دانتسا نآ هب
هب رد نآ هب دانتسا مدع ببس همه
اج رابتعا دقاف تسا
؛
تفه م - رعت رگا فی نادب نآ عون ود ره لماش ار طاول
،می راثا ود نااصحا طارتاشا ًاملسم
،دراد نآ عون ود رد توافتم ًلاماک ینعی
ازافا لاتق هاب ماکح لوخد مدع دراوم رد ی
رد و
پ هاک لتق هب مکح لوخد تلاح ادی
م ی
؛دنک
تشه م - هاب دنتاسم ماه هاک طاوال لاعاف لاتق رد ناصحا طارتشا رب ینتبم ریخا هاگدید
کیدزن طایتحا هب مه و لیصفت رب لاد تایاور رزنم گرم تازازم رامآ هاک هب و تسا رت
یم وش رارق هجوتدروم زین یملاسا تازازم دیدج نوناق رد ،د تسا هتفرگ
؛
مهن - رگا مهم رت ی ن رط ود هلدا ،مینادب تایاور ار ف
ًاملسم فلاخم لوق تادنتسم و هلدا
دنس ظاحل هب مه و دادعت ظاحل هب مه روهشم واق
ی رت یاتح هاک تاسازنادب اات نایا و دان
فارتعا نآ هب زین روهشم لوق ناقفاوم زا یدادعت هدرک
دنا ؛ اربانب ی ن نایم لیصفت هلدا یااتقم
؛تسا نصحمریغ اب نصحم مهد - ون ل دتسا ی
ناگدنس لاقم ۀ
« سآ ی ب سانش ی هقف ی ۀدام 234 ملااسا تازازم نوناق ی
»
ا هب ی ن اور هک بلطم ی
تا صفت یل ی لوا بااب هب طوبرم )روهشم لوق فلاخم(
لئادسو دشلا ی هع
ب ار لوخد نودب طاول مکح هک دنتسه ی
نا ارب ،هدرک ی فاکان جاتنتسا ی
؛تسا نوزفا نیا رب رد
د باوبا ی رگ باتک لئاسو شلا ی هع باب لثم(
3 ن )طاوال باوبا زا ای
ز اور ای تا ی هدامآ تاسا هاک
صفت رب تل د ی
ل .دنراد
لواق ،میرایگب هدایدان ار روهشم لوق هب اهقف رتشیب لابقا رگا میدید هکنانچ هکنآ تیاهن هک روهشم فلاخم هجوتدروم
راذگنوناق مز و یفاک یهقف تادنتسم و هلدا زا هتفرگ رارق ام
.تسا رادروخرب
