Бас-ми қарыншасының ликворлық жолдарының жартылай жабылыуымен жүретін ми ісіктері кезіндегі басты мәжбүрлі қалыпта ұстауын жалпы милық белгілерге жатқызуға болады. Егер осындай балада басын орташа қалыпты жағдайға келтірсе, бұл шара оның бас ауруын күшейтіп, бала қатты айқайлап жылайды.
Мұндай күтпеген айқайлап жылауды «милық» деп атайды. Бұл белгі есінен тануымен және дицеребрациялық регидтілік типі бойынша жүретін, яғни, тұлға мен аяқ-қолдың жазғыш бұлшық еттерінің тоникалық тырысуы, сонымен қатар тыныс алу мен жүрек жұмысының бұзылысы байқалады. Бұл белгіні 1902 жылы Брунс IV ми қарыншасындағы цистицерк көпіршігі бар баланы суреттеу кезінде жазды. Сондықтан мұндай ұстаманы Брунс
ұстамасы дейді. Мұндай ұстамалар жылдам тексерісті және жедел операциялық емді қажет етеді. Ошақтық симптомдар жалпы милық симптомдардан бұрын немесе кейін басталуы мүмкін, ол ісіктің мидың қай бөлігінде орналасуына байланысты. Балалардың ми ісіктерінің ішінде бірінші орында мишық ісіктері оның ішінде мишықтың құртшасындағы екі жарты шарға таралуымен жүретін ісігі кездеседі. Гистологиялық тексерген кезде ол көбіне медулобластома болып келеді. Астроцитома әдетте мишықтың бір бөлігін және ортаңғы сызығына жақын, оның құртшасын зақымдайды. Мишық құртшасы ісігінің ерте белгілерінің біріне жүрісі мен тірек-қиымылының бұзылуы жатады. Бала соның салдарынан жиі сүрініп, құлай береді. Бара-бара ол жүрмейді, отырғанды қалайды, кейін жата бергісі келеді. Мишықтың қай жарты бөлігі зақымдалса, сол жағында тірек-қимылының тепе-теңдігі бұзылады. Ісік мишықтың көбіне құртшасы мен жарты шарын қатар зақымдайтындықтан осы көріністер бірге көрінуі мүмкін. Антогонист бұлшықеттерінің жұмысындағы тепе-теңдік бұзылыстарын саусақ-мұрын, өкше-тізе және Ромберг тұру сынамалары арқылы тез анықтай аламыз. Пронаторлар мен супинаторлардың жұмыстарының келіспеушілігінен адиадохо- кинезге, ал көздің апарушы және келтіруші бұлшықтеттірінің келіспеушілігі нистагмға әкеледі. Мишықта екі жолдың қиылысу нәтижесінде жоғарыда айтылған белгілер мишықтың зақымдалған бөлігінде қатты көрініс табады. Баланың сөзі тақылдап, буыны айқындалып тұрады.
Мишық бұлшық еттерге керілгіштік (тонус) қасиет береді, ал зақымдалған кезде керілгіштік қасиет төмендейді, зақымдалған бөлікте соның салдарынан сіңірлік рефлекстер төмендейді. Мишық ісігінің IV қарыншаға жақын орналасу салдарынан, жұлын-ми сұйықтығының алмасуы бұзылады. Ол қатерлі ісіктерде тез өсетіндіктен ерте, ал қатаерсіз ісіктерде кеш пайда болады. IV қарыншаның бітелуі Сильвиев құбыры мен III және бүйір қарыншаларының кеңеюіне әкеледі. Мишықтың астроцитомасы кезінде жоғарыда көрсетілген құбылыстар 1-1, 5-2 жылдың ішінде, медулобластма кезінде 3-6 айларда көрініс береді. Соңғы жағдайда
салдарынан жалған энцефалит диагнозы қойылады. Бұған ликвордағы плеоцитоздың анықталуы да әсер етеді.
Ми бағанындағы ісік балаларда ересектерге қарағанда жиі кездеседі (10-15 % барлық ми ісіктері). Мұндай клиникалық көрініс әр түрлі және нақты көрініс береді. Жарты ми бағанасы зақымдалған кезде альтарнациялық синдром пайда болады, зақымдалған жақта бас ми нервтері салданады. Көз қозғалтқыш нервтің ядросы зақымдалған кезде көз ақиланады, әкетуші нервте көзі ішке айналады. Кейінірек қарама-қарсы жақта қозғалыстың және сезімталдық бұзылыстар пайда болады. Егер ісіктік үрдіс Варолиев көпірінде болса, бет нервісінің ядросы (шеткері салдану), есту нервісі, төменірек сопақша мидағы каудальді топ нервтері (IX, X, XI, XII) қарама-қасы жақта қозғалыс және сезімталдық бұзылады. Уақыт өте келе үрдіс ми бағанасының келесі бөлігіне таралады, соның салдарынан бас ми жүйкелерінің ядроларының екі жақты зақымдануы мен тетрапарез дамиды. Осындай ісіктерді бұрынғы кезде анықтау қиынға соғатын, бірақ қазір әртүрлі томографтардың пайда болуына байланысты анықтау жеңілдеді.
Қанша дегенмен, ми бағансының ісіктік зақымдануында ликвор жолдары көп уақыт бойы бос қалыпта сақталады да, гидроцефалия мен гипертензия көріністері байқалмайды.
Мидың шүйде бөлігі зақымдалғанда гомонимдік геминопсия көрініс беріп – ісікке қарама-қарсы жақта көру аймағы жоғалады.
Осы ісіктің алдыңғы, яғни төбе бөлікке қарай өсуі – ешқандай өзгерістің көбеюіне әкелмейді.
Самай бөлігінің ісігі жиі жағдайда эпилепсиялық ұстамаларға әкеледі. Доминантты жарты шар зақымдалғанда (көбінісе сол жақта), нәрестелерде анықталуы қиынға соғатын, сенсорлық және амнестикалық афазия дамиды.
Краниофарингиома баяу өсетін қатерсіз, жиі жағдайда кисталы ісіктерге жатады. Оның өсуінде айқын 3 кезең болады.
1-ші кезең - 2,5 – 4,5 жыл аралығында өтеді. Ісік әлі де түрік ершігінің ішінде болады да келесідегідей эндокринді бұзылыстармен көрінеді-олар: ергежейлік-нанизм, ұлдардың әйелдерге тән, яғни май тінінің тұлғаның төменгі бөлігінде жиналуы сипатымен семіруі. Кейде кахексияға дейін арықтауы да
мүмкін. Екіншілік жыныстық белгілердің дамуы баяулап, артериалдық қан қысымы төмендеп, гипопитуитаризм, яғни гипофиз қызметінің жеткіліксіздігі айқын білінеді. Екінші ісіктің демдеп өсуінің салдарынан түрік ерінің сыртына шығып, көру жүйкесі мен хиазма басылып қалады. Көру нервісі атрофияға ұшырап, соның салдарынан, бала көру қабілетін жоғалта бастайды.
Хиязманың жаншылу салдарынан екі жақты самай бөлігінің көру аймағы түсіп қалады – битемперальді гемианапсия, себебі хиазманың ортаңғы бөлігі зақымданып көздің тор қабатынан келетін медиальді талшықтар жаншылып калады, тек осы кезде бала нейрохирургтарға көрінуге тура келеді. Бұл уақытқа дейін ісік ұлғайып оны түбегейлі алып тастау қиындап, қауіпті бола бастайды да әрбір нейрохирургтың қолынан келмейтін іс болады. КТ мен ЯМРТ кейін таралуына байланысты осы немесе басқада ми ісіктерін ерте кезеңде анықтауға мүмкіндік пайда болды. Үшінші кезеңде жоғарыға қарай таралып краниофарингеома үшінші қарынша түбі толып табылатын гипоталамусты жаншиды да, бұның салдарынан бүйір қарыншалардан ликвор ағымы бұзылып, мидың ұлғайып, ми ішілік қысымның жоғарылауына әкеледі.
Мұнадай балаларда краниограммада түрік ерінің қуысының кеңейуі және осы тұста ізбестену байқалады, яғни краниофарингеомаға тән үш белгі болады; эндокриндік бұзылыстар, хиазмалық синдром, ісіктің ізбестенуі.
Дислокациялық (орынауыстыру) синдром. Аурудың соңында ұлғайған ми мен ісік бас ми қаңқасының бос кеңестіктерді жайлай өсе оның саңылаулар мен тесіктеріне ене бастайды. Мидың жалпы ісінуі адам ағзасына аурулардың асқынысы ретінде үлкен қауіп туындатады және дислокацияларға алып келеді. Мұндай асқынуларды әрбір дәрігер білуі қажет, алғашқы белгілерін анықтай білу.
Б.С. Хоминский дислокацияның төрт түрін сипаттаған, бірақ тек екеуі ғана нақты клиникалық көрініске ие; самай- тенториальдық және мишықтың үлкен қара құс тесігіне ығысуы.
Бұл екі жағдайда да ми бағанасы зардап шегеді, бұл өте қауіпті, өмірлік маңызды жүрек және өкпе қызметін тоқтатпас үшін шұғыл
Самай тенториальдық синдромда медиальді самай қатпары (гипокампты) итеріп барып тентриумның алдыңғы қырымен ми бағанасының жоғарғы бөлігімен ми аяқшаларының арасына қысылып қалады. Жалпы ісік екі жақты қысылуға әкеледі де үрдістің жылдамдауына, науқастың жағдайының тез арада нашарлауына әкеледі. Қысымның салдарынан ми бағанының барлық құрылымдарында қан айналым бұзылысына әкеледі, соның ішінде ликвор айналымдағы саңылау (сильвиев құбыры, төртінші қарынша), сұр зат-ми нервілерінің ядросы және ретикулярлық формация, өткізгіштер-мидың ақ заты.
Ми бағанасының тенториальді саңылау деңгейінде қысылуы сильвиев құбырының қызметінің бұзылуына әкеледі. Ликвор ағысының бұзылысы үшінші қарынша мен бүйір қарыншаның толуына соның салдарынан бас қаңқа ішілік қысымның жоғарылауына әкеледі. Клиникалық мұндай көрініс бас айналуының күшеюі, құсу, лоқсу. Ми бағанының қысылған бөлігінедегі қан айналым бұзылысы кенеттен сол аймақта зат алмасу үрдісінің төмендеуімен байқалады. Біріншіден өткізгіштер- ге қарағанда тіндік құрылым зақымдалады себебі, зат алмасу үрдісі оларда екі есе тез жүреді.
Сурет 40. Алдыңғы милық артерияның ісіктің супрацелярлі