5. АФП
4.3 Терапия саласының әлеуметтік маңызды ауруларының қауіпті факторларын зерттеу бойынша сауалнама жүргізу нәтижелері
СЖЕА түрлерінің таралуында қауіп акторының негізін зерттеу үшін «СЖЕА қауіп факторын анықтау бойынша сауалнама» STEPS бойынша адаптация жүргізу (ДДСҰ,2011). Бұқар-Жырау ауданында тұратын ауыл тұрғындарының 2000 адамда (когортада 1600) популяциялық зерттеу жүргізілген. Қауіп факторы арысында коррелятивті байланысты және нозологиялық формамен зерттеу.
53 кесте – Әйел жынысты тұлғалардың зерттелген параметрлері және қауіп факторлары арасындағы корреляциялық байланыстың деңгейі Жыныс - әйел Бауыр- дың ісік ауруы Асқазан, асқорту, ішек жолдары ның ісік аурулары
Сізде АҚ жоғарла ды ма?
Гипертония лық кризистің жиілігі Сізде кеуде клеткасында жағымсыз әсерлер, ауырлық сезім бола ма?
Соңғы уақытта жүрек аумағында ауру жиіледі ма?
Демік- пе Жүрек жұмысы кезіндегі шағым- дар Қант диабеті- мен ауырасыз ба?
Бронх демікпесі- мен ауырасыз ба? 1234567891011 Қазіргі уақытта темекі шегесіз ба? -0,01-0,00-0,030,04-0,040,020,030,010,010,03 Темекі шегу кезеңі-0,00-0,000,04-0,020,00-0,08-0,020,05-0,01-0,12 Күніне неше темекі шегесіз? -0,04-0,030,03-0,040,04-0,020,020,050,01-0,12 Алкоголь шырынын қолданасыз ба?-0,01-0,03-0,02-0,02-0,030,030,01-0,040,00-0,03 Тұзды тағамдар қолданасыз ба?-0,07-0,080,080,050,010,04-0,010,03-0,060,01 Бой 0,030,050,02-0,030,030,01-0,040,01-0,000,01 Салмақ0,030,03-0,210,12-0,09-0,100,080,13-0,050,01 Кетле индексі0,060,06-0,200,19-0,12-0,150,140,13-0,06-0,02 Бел көлемі -0,05-0,06-0,070,040,00-0,020,020,02-0,030,08 Сан көлемі -0,000,01-0,140,11-0,04-0,090,030,07-0,05-0,07 Бауырдың ісік урулары1,000,77-0,030,20-0,050,020,02-0,04-0,03-0,04 Асқазан,асқорту, ішек жолдарының ісік аурулары0,771,00-0,060,18-0,06-0,030,05-0,01-0,04-0,04 Сізде АҚ жоғарлады ма?-0,03-0,061,00-0,330,250,22-0,21-0,180,120,07 Гипертониялық кризистің жиілігі 0,200,18-0,331,00-0,24-0,190,180,15-0,14-0,03
53 кестенің жалғасы Сізде кеуде клеткасында жағымсыз әсерлер, ауырлық сезім бола ма?
-0,05-0,060,25-0,241,000,33-0,30-0,310,140,04 Соңғы уақытта жүрек аумағында ауру жиіледі ма?0,02-0,030,22-0,190,331,00-0,27-0,290,220,03 Демікпе0,020,05-0,210,18-0,30-0,271,000,52-0,17-0,04 Жүрек жұмысы кезіндегі шағымдар -0,04-0,01-0,180,15-0,31-0,290,521,00-0,07-0,02 Қант диабетімен ауырасыз ба?-0,03-0,040,12-0,140,140,22-0,17-0,071,000,07 Бронх демікпесімен ауырасыз ба?-0,04-0,040,07-0,030,040,03-0,04-0,020,071,00
54 кесте – Еркек жынысты тұлғалардың зерттелген параметрлері және қауіп факторлары арасындағы корреляциялық байланыстың деңгейі Жыныс - ЕРКЕК Бауы рды ң
ісік а уру ы
Асқа зан,а сқо рту ,
ішек жо лда ры
ның лар уру ісік а
ы Сізде АҚ
жоға рла ды м а?
Гип ерто ния лы қ
криз исті ң жиіл ігі
Сізде ке уде
кле ткас ында
жағым сы з ә сер лер ,
ауы рлы қ с
езім а? м бола
Соңғы уа қы тта
жүре к а ум ағы нда
аур у жиіл еді ма?
Дем ікпе
Жүре к жұ мы сы
кез індегі
шағ ым дар
Қант диабе тім ен
ауы рас ыз ба?
Бронх де мік песі мен
ауы рас ыз ба?
Қазіргі уақытта темекі шегесіз ба?-0,07-0,100,03-0,020,02-0,040,010,02-0,09-0,01 Темекі шегу кезеңі-0,02-0,010,00-0,01-0,020,080,01-0,020,050,01 Күніне неше темекі шегесіз?-0,010,000,02-0,02-0,010,11-0,04-0,060,060,03 Алкоголь шырынын қолданасыз ба? -0,03-0,05-0,050,040,010,000,06-0,06-0,10-0,06 Тұзды тағамдар қолданасыз ба?0,030,020,030,17-0,04-0,05-0,010,00-0,12-0,03 Бой -0,03-0,030,01-0,03-0,04-0,05-0,00-0,020,000,04 Салмақ -0,11-0,10-0,14-0,06-0,09-0,080,02-0,01-0,040,03 Кетле индексі-0,02-0,02-0,15-0,01-0,14-0,080,040,08-0,100,03 Бел көлемі -0,01-0,01-0,10-0,01-0,06-0,050,02-0,03-0,100,03 Сан көлемі -0,07-0,05-0,09-0,04-0,02-0,040,100,08-0,070,02 Бауырдың ісік аурулары 1,000,86-0,050,29-0,00-0,03-0,03-0,010,04-0,03 сқазан,асқорту,ішек жолдарының ісік рулары0,861,00-0,080,300,00-0,05-0,04-0,000,040,03 де АҚ жоғарлады ма?-0,05-0,081,00-0,230,180,14-0,18-0,070,090,06 Гипертониялық кризистің жиілігі 0,290,30-0,231,00-0,20-0,180,070,09-0,04-0,18 Сізде кеуде клеткасында жағымсыз әсерлер, ауырлық сезім бола ма?-0,000,000,18-0,201,000,38-0,25-0,190,170,04 ңғы уақытта жүрек аумағында ауру еді ма?-0,03-0,050,14-0,180,381,00-0,27-0,250,200,07 Демікпе-0,03-0,04-0,180,07-0,25-0,271,000,54-0,08-0,12 рек жұмысы кезіндегі шағымдар -0,01-0,00-0,070,09-0,19-0,250,541,00-0,04-0,06 Қант диабетімен ауырасыз ба?0,040,040,09-0,040,170,20-0,08-0,041,000,12 Бронх демікпесімен ауырасыз ба?-0,030,030,06-0,180,040,07-0,12-0,060,121,00
53,54 кестеде көрсетілгендей r < 0,01 коррелятивті байланысының әлсіз деңгейін көрсетеді.
Осыған орай, сауалнама алу кезінде мәліметтің сараптамасы, Бұқар-Жырау ауданы сияқты респонденттің аудандық ерекшеліктерін көрсетуге мүмкіндік береді. Көптеген қауіп факторларының әлеуметтік маңызды аурулар үшін жалпылық болып саналады. Бұл олардың профилактикасы үшін интегривті қажеттілік туралы сипатқа ие болады.
Тұрғындардың басым бөлігі қауіп факторының бір уақытта бірнеше қызметте болады. Фактордың өзара қарым-қатынасы кезінде бір-бірінен тәуелсіз, суммация тиімділігі немесе әлсіздік байқалады. Негізгі әлеуметтік маңызды аурулар кезінде факторлардың өзара қарым- қатынасы толықтай зерттелмеген. Тұрғындар арасында қауіп факторының таралуын анықтау зерттелген аймақтарда профилактика стратегиясын шығару үшін маңызды болып табылады. Бұл мониторинг технологиясын енгізу, динамикалық бақылау және заманауи диспансеризация енгізуді талап етеді, сонымен қатар АМСКК деңгейінде алдын алу шаралардың нәтижесін бағалау критериі болып саналады.
5 АУЫЛ АЙМАҚТАРЫНДА МЕДИЦИНАЛЫҚ КӨМЕКТІ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫ БАҒАЛАУ (БҰҚАР-ЖЫРАУ АУДАНЫ МЫСАЛЫНДА)
Ауылдарда медициналық көмекті ұйымдастырудың негізі болып оның кезеңдері табылады, біздің зерттеген Бұқар-Жырау ауданына медициналық көмекті ұйымдастырыу кезеңінде тұрғандығын есепке алған жөн. Салыстырмалы түрде ауыл-аймақтарында, басқа аудандарда медициналық көмекті ұйымдастыру сұрағы зерттелген болатын (Нұра, Абай, Осакаровка, Жаңа-арқа). Дегенмен зерттелген аймақтарда ауылдың ем-профилактикалық мекемелерінде қызмет болды, бірақ қызметтің негізгі бағыты АМСКК деңгейінде бірдей болды (20 сурет).
Бұқар-Жырау ауданы ауыл-аймақтың үлкен бір ауданы болып табылады. Бұқар-Жырау ауданы Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 жылдың 23 мамырындағы №3528 «Алматы, Шығыс-Қазақстан, Қарағанды, Солтүстік-Қазақстан облыстарының әкімшілік-территория- лық өзгерісі туралы» Бұйрығымен құрылған. Ең алғаш 1938 жылы Ворошиловский ауданы болып құрылды. 1961 жылы Ульяновка ауданы деген атпен өзгертілді (аудан орталығы Колхозное пгт Ульяновка болып аты өзгертілді). 1997 жылы аудан Бұқар-Жырау ауданы болып өзгертілді (аудан орталығы Ботақара болып ауысты).
Ауданның территориясы шамамен 14 мың 576 квадрат километр.
Аудан орталығы-Ботақара кенті (Ульяновский), облыс орталығынан солтүстік-шығысқа 32 км орналасқан. Аудан территориясы бойынша Нұра, Шерубай-Нұра, Соқыр, Ащысу, Байбура, Көкпекті және 30 дан астам өзен ағып жатыр және жаз уақытында ағатын уақытша сарқырама.
Аудан территориясында мынадай аңдар бар: қасқыр, елік, суыр, түлкі, қарсақ, сасықкүзен, қоян, сұр шіл, ақ шіл, ақ тышқыр, аққұлақ, арқар, безгелдек. Орман тоғай алып жатқан жер аумағы 10,6 тыс.га. құрайды.
Ауданда 60 мыңнан асатын түрлі ұлт өкілдері тұратын 30 ауыл, кенттер және ауыл-аймақтар бар. Аудан экономикасы ауылшаруашылық, оннан асатын азық-түлік түрлері шығарылады, кішігірім жеке меншік орталығы дамыған, индустриалды-инновациялық бағдарлама бойынша
«Казтерм» заводы дамыған. Ауданның 68 аймағы автомобиль жол жүйесімен, телефон жүйесімен байланыста. 50 адамнан асатын тұрғындары бар әрбір ауылда мектеп, мәдениет мекемесі және медициналық қызмет көрсететін мекеме бар. 2010 жылы тұрғындар саны 59 577 адамды құрады.
Аудандық орталық аурухана (АОА) Бөлімшелік аурухана (БА)
Дәрігерлік амбулатория (ДА)
Фельдшерлік-акушерлік бекет (ФАБ) Медициналық бекет (МБ)
20 сурет – Қарағанды облысы Бұқар-Жырау ауданының сызбасы Соңғы жылдарда Бұқар-Жырау ауданындағы өндіріс орталықтары алдыңғы жылмен салыстырғанда 5,2 есе өскен және 12140,3 млн.теңгені құраған, физикалық көлемнің индексі 112% құрады, жалпы алғанда ауданның өндірістік мекемелердің жалпылық салмағы 1,3% құрады.
Өндірістің базалық кешені тау-кен қазушы және өңделіп шығатын тұқымдар болып табылады. Өнімдердің салыстырмалы салмағы өнеркәсіптің жалпы өндірісі 2,8% және 97,2 % сәйкес болжамды құрайды.
Кәсіпорынның инновациялық белсенділігі 2009 жылы 6,2% құрады.
Инновациялық қызметтің негізгі түрі, аяқталған инновация, жаңа технологияларды, құрылғыларды енгізу болып табылады.
Ауыл шаруашылығының негізгі шамасын аудандардағы азық-түлік қауіпсіздігімен қамтамассыз ету және облыстың талабын орындау құрайды. Ауданда экологиялық таза өнімдерді сыртқы сатылымға шығарумен қамтамассыз ететін жобалар өңделіп жатыр. Ауыл шаруашылықта ұсақ тауарлы және жердің аз үлесі үлкен масштабтағы селекциялық-асыл тұқымды мал шаруашылығы жұмысын жүргізуге жол бермейді және ауыспалы егіс ғылыми-құндылықтарын сақтау, заманауи технологияларды, механизацияларды және өндіріс процесінде автомат-
Бел ағаш
Семізбұға Шалқар
Аюлы Ақжар