10. Фрезер Дж. Дж. Золотая ветвь: Исследование магии и религии /Пер. с англ. – М.:ООО АСТ, 1998.
11.Щепанская Т.Б. Культура дороги в русской мифоритуальной традиции ХІХ-ХХ вв. – М:
Индрик, 2003.
12.Геннеп А., Ван. Обряды перехода: Систематическое изучение обрядов/ Пер. с франц. – М.
Восточная литература, 2002.
13.«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл.
14. Адаева Г. Қазақ қонақжайлығы: мәдени – философиялық талдау// «Ұлы даланың жеті қыры және қазақ философиясының ӛзекті мәселелері» х/а ғылыми-теориялық конф.мат.жинағы. – Алматы: ҚазҰУ баспасы, 2019. 83-86 бб.
ӘОЖ 314.68
АУЫЛ ҤЙ ҚОЖАЛЫҚТАРЫНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ СТРАТЕГИЯСЫ
Алдияров Мадияр Махмуджанҧлы [email protected]
Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, әлеуметтану кафедрасының магистранты Ғылыми жетекші – Смағамбет Б.Ж., ә.ғ.к., доцент, әлеуметтану кафедрасының
профессоры
Қазақстанның нарықтық шаруашылыққа ауысуы, нарықтық мақсатқа негізделген әлеуметтік-экономикалық реформалардың жүзеге асырылуы маңызды әлеуметтік институттардың, оның ішінде отбасы, үй қожалығы, еңбек қатынастары мен экономикалық ғадеттердің трансформациялануына алып келді.
Заманауи нарықтық экономика ӛз алдына макро және микро жүйелердің, әртүрлі экономикалық субъектілердің және дамыған капиталистік нарықтың болуын кӛрсетеді.
Нарықтық экономиканың кез келген экономикалық субъектілері – нақты экономикалық және әлеуметтік элементтердің жиынтығынан құралған күрделі әлеуметтік агенттер. Осындай экономикалық субъектілердің бірі – «үй қожалығы».
Үй қожалығының табиғаты туралы алғашқы теориялық пайымдауларды экономистер жасады, ал кейінірек оларға әлеуметтанушылар да қосылды. Алайда, осы күнге дейін шетелдік, сондай-ақ отандық экономикалық және әлеуметтанулық ойда үй қожалығын анықтауға бағытталған нақты ортақ кӛзқарас қалыптаспаған, бұл үй қожалығының экономикалық және әлеуметтік қырларының күрделі екендігімен байланысты.
Үй қожалығына анықтама бергенде қоғамдағы нақты әлеуметтік-мәдени ерекшеліктер мен қалыптасқан нарықтық қатынастарды ескеру қажет. Мысалы, осындай анықтамалардың бірінде үй қожалығы – экономиканы ресурстармен қамтамасыз ететін және үй қожалығы мүшелерінің материалдық қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған бірнеше адамдардың тығыз байланыста атқаратын әлеуметтік-экономикалық ғадетінің жиынтығы [1- 65]. Келесі анықтама бойынша үй қожалығы үш негізгі саланы: нарықтық экономика, үй қожалығындағы ӛндіріс және тұтынуды біріктіретін, отбасы мүшелерінің арасындағы экономикалық қарым-қатынастардың жиынтығын кӛрсетеді [2]
Үй қожалығы шеңберінде индивидтердің ӛмір сүруінің барлық әлеуметтік ресурстары, олардың әртүрлі мәселелерді шешуде ӛзара кӛмегі жандандырылады. Үй қожалығының негізгі міндеті - үй қожалығы мүшелерінің ӛмірінің материалдық және әлеуметтік жағдайларын қамтамасыз ету [3-198]. Әрине, үй қожалығы мүшелерінің экономикалық ғадеті елдегі, ӛңірдегі нақты экономикалық жағдайларға, әлеуметтік-мәдени кеңістіктің ерекшелігі мен үй қожалығы мүшелерінің әлеуметтік портретімен тікелей байланысты.
3234
ғ і і і і і ің,
ұ ұ ң, ұ ң і і
ӛ . і -э ц
і і і і ң . О ң э ң і - і
– ғ . ғ ң і -э я
ң ӛ і і ғ ғ і ғ , ұ ұ , ӛ і
ң ш і і .
і ің ӛ і і і ғ ң і -
э і ің і ің ӛ і і , ұ
ұ ң ц я і і я ғ
э і ің і і ұ ң ӛ і і ң і -
э і ің ш ш ғ ң
э ц я ң ғ ғ . і -
э і ғ ң э і
і ғ . ұ і ғ э
ің ұ ӛ і і і і ,
ң іші ш ғ ң і, і , ш ш і, ң ,
, . . і і [4-82].
ғ 2009
і і «Х ғ 2009» ғ ӛ і (1- ).
М і 2009 1 678992 ғ ғ .
ң іші 1999 ғ 2009
ң 121 017- 114 505- і ӛ , Оң і
ұ ӛ іш 2009 1999 ғ 207 001- 263 578-
і ӛ [5-24].
1- . «Х ғ – 2009» ғ ң і і
1-3 4-7 8 ӛ
1999 .
121017 38174 58825 3158
і 207001 17708 137453 37840
2009 .
114505 62891 49040 2574
і 265578 45265 171344 47669
ң і -э я і
ң ғ ң ӛ і і . О ң ш ,
ғ ш і ің э ғ і ң і і і і і
ш і ің - ғ ғ ғ . ,
і і і і ш ӛ і і ің ұ
і. М , М. ш ш і і і - ің
і і . М. ш , ң э і - і
- э ғ і ші і ің ғ і і і.
ұ я ң ң і і «ұғ » « ц і і » .
і ӛ і - і ұғ ғ ғ , ӛ і і
і ұ . ғ ң э і -
і і і і і і і - ғ і
, ғ ә і ғ ғ
ә і ә ің ғ і і [6-15].
ң ш ғ – ш ӛ і
і . ,
ң ә . ш ш ң ӛ і
ш ӛ і , і ң ұ і і і
і і і ғ ғ ғ , і ғ
ғ ғ і і ғ [7-36].
2010 і і ә ә і ш
ә і - ң ш і . і і ші – ә і -
ғ ӛ ә « ә і і » , і ші –
ң ұ ӛ і і ә і ш і ғ
ә ӛ і ің « і» , ші ші – « » ұ
« » . ң ұ і ші ӛ і ғ
, і і ғ ә і
і і [8-52].
ғ ӛ і ә і і , ә
ші ә і - ң і і і і
ӛ і, - ші ұ ,
ш ш ң . ғ ің і
і ә , ш ш ң
і ің ә і і і і і.
ғ ә і - ң і
ә ұ . Ш ә і , ғ
ӛ ңі ң ӛ і ің ң
ғ і.
і і і і , ғ
ұ ғ ң ә ң ұ ш ғ і ә і і і
ғ ің іш і ғ ң ң ғ ғ , і
ғ ң і і ӛ і і і ә і ә і -
ә і ғ .
і і ші , ң ә і - і і
ұ ң ғ
і. і ңі і і ң
ұ ғ ӛ ғ ң і
[9-214]. ұ ң ӛ ә і і ш і і ң
і ің ң і . ғ ә і
ғ ұ ғ ғ , і
ұ ә і
ң ұ ӛ і і і . . ш , ұ
ә і ің ің ӛ і ш , і і ұ ғ ің ұ
ә і ш ш і ӛ і і і і і і ғ [10-46]. , «
ң ӛ ә і і ш і ң 2017-2021 . і
ғ » ң ә і ӛ і
і і.
і ші , ші ш ш ң ғ і
і і – ұ ә і - і і і ғ , ӛ і
ң, ң ғ ұ ә і ң
ң . ұ ң ә і ң
і ің і і і ә і і і
ғ і ғ [11-143]. , і і
ғ ғ ғ ә і і ңі і ұ
3236
ә і і ің ғ ң ӛ і і. ұ ғ
ң, , ң ң
ң ң ӛ і ә .
і ә і - і і ә і
. , ғ ә і і і і
і . ұ і і і ғ ң ,
ғ ғ ғ ң
і. ұ ғ ң ң ғ – ә і
і і і і -ә і і і -
і і ң ұ ә і - і і
ә і . ұ ӛ і і , -
і ің ң ӛ і ғ і ің
ғ ұ ә і ң ӛ і. ә і
ә ғ і і ғ ң ӛ і і і і. ,
ӛ і ің і ң
ң і і і ӛ і [12-49].
і і , ң ә і - ғ і ің і і
ң ӛ і і . і і
ңі і ң ұ і ғ
: 1) ғ , ғ і
і ің ғ ә ң ӛ і і; 1)
ң ә і ғ і ң ғ ә ң
ӛ і і. ә і ұ ңі і і і і ің і
і і . ғ ғ ң ӛ і ғ
ң і і . . . , ғ
ғ , ғ ғ ң ә і -
ғ і ӛ і . « – ұ ғ
» ғ і , ғ
ң , ұ ң [13-5].
Ж ғ ӛ і ә ә ң ә і -
ң і ә і ә і -
і і . ұ ӛ і ӛ і і ұ -
і ің ә і - ң і і
і, ә і ә - ӛ і ұ -ә і
і ә – ң і і ӛ і
. - і ң ә і
ғ ғ і і і ң
ӛ і .
, ң , ӛ ә і і
і ің ң ӛ ң і ә і і
ң ә і - ң ӛ і , ӛ і
і ң ә і і і .
П ы ғ ә тт р ті і і
1. . . Ч // . –
1997. – №4. – 64-75 .
2. Household Work Strategy» Dictionary definition of household work strategy | Encyclopedia.com: FREE online dictionary"
3. И . .
// . – 2011. - №13, 132 . –
197-201 .
4. . .
– ,
2013. – . 3(78). – 81-84 .
5. 2009 . ғ ң , « ң ү
// , 2011. – 2 . – 397 .
6. . : –
«Э », 2016. – . 17. №15. – 13-19 .
7. . ., . ., . .
// . – 1999. - №8. – 35-38 .
8. . . -
// . .
. . – 2010. – 2(10). – 51-52 .
9. . ., . . –
// :
, Ш , // . –
2011. - №16-4,2. – 213-214 .
10. North C.D. Institutions, Institutional change and Economic performance // Cambridge University Press, 1990. – 152 .
11. . . //
. – 2015. - №90. – 134-143 .
12. . . //
. – 2008. - №2. – 42-54 .
13. Gary S.Becker, 1988. ―Family Economics and Macro Behavior‖, American Economic Review, 78(1), p 1-13
-37
Ы Ы Х - Ч
а а а а а
, -
, . ,
- . .
« и ч ч щи и щи , и ,
, ич и»
Ф. и
. Э
. , ,
, .
,
,
. ,
– . ,
- , .
,
. ,
. .
, .
