2993
есімше мен етістіктік формалармен байланыста болады. Бұдан басқа модальды сөздер тіркестердің лексикализациясы арқылы туындайды (мүмкін, жалпы айтқанжа, қысқаша айтқанда) Модальды сөздер көіне түбі бөлінген сөзінен морфлогиялық, семантикалық және синантаксистік тұрғыда олардың функционалды омонимдері болып табылады: шындық-зат есім, атау септігі, шыны керек-модальды сөз. Көрсетілген мысалдарға және жүргізілген зерттеуге сүйене отырып, ағылшын және қазақ модальдылық санаттарының берілуінде лексика-синтактикалық амалдардың рөлі үлкен. Модальды мағыналы сөздердің ағылшын және қазақ тілдерінде берілуі ереклшеліктер мен ұқсастықтарға ие. Егер ағылшын тілінде модальдылық мағыналардың басым бөлігі модальды етістіктер көмегімен білдірілсе, қазақ тілі жүйесінде модальды мағынаналы сөздер мен модальды реңктер, демеуліктер, етістіктер мен сөздермен тіркесе отырып, пайдаланылған аналитикалық формалары арқылы айқындалады. Екі тілдің модальдылық санатын салыстырған кезде біз модальдылық санатының конверсия мен қыстырма сөздер арқылы берілуі мүмкін. Алайда олардың рай түрлері мен одағайлар көмегімен берілу жолдары да бар. Бұдан басқа, ағылшын тілінен қазақ тіліне осы модальды сөздерді аударғанда олар тек сәйкес вариантты формасымен ғана емес, оған қосымша компонеттін қосылуы арқылы аударылады.Бұл жерде қосымша компонент деп отырғанымыз етістік немесе қыстырма сөздер, үстеу мен одағайлар, көмекші сөздер арқылы білдірілуі мүмкін. Сонымен, екі тілдегі модальдылықтың берілуінде келесі ұқсастықтарды байқауға болады:
1. Екі тілде де модальды білдіру құралдары ықтималдылық, мүмкін еместік, мүмкіндік немесе қажеттілік секілді жағдайларды бағалауға мүмкіндік береді. Яғни модальды мәндердің қолданыс аясы екі тілге де ортақ.
2. Екі тілде де модальдылықты білдірудің лексикалық және грамматикалық құралдарын бөлуге болады, соңғыларын морфологиялық және синтаксистік деп бөлуге болады.
Ерекше сипатты белгілеріне келетін болсақ, қазақ тіліндегі модальдылық көбінесе модальды сөздер (мүмкін, қажет, болуы мүмкін, болмайды, тиіс) көмегімен білдірілсе, ағылшын тілінде модальды үстеулер көмегімен жүзеге асады, бірақ олар қазақ тілімен салыстырғанда жиі қолданылмайды. Ағылшын тіліндегі мүмкіндіктің, қалаудың, ықтималдылықтың және қажеттіліктің әртүрлі дәрежелері көбінесе модальды етістіктермен көрінеді.
Пайдалынылған әдебиеттер тізімі
1. Мейе А. Сравнительный метод в историческом языкознании. – M., 1994. – с. 97.
2. Акынова Д.Х. Қазақ және ағылшын тілдеріндегі мақұлдау/мақұлдамау модальдігінің фукнционалды-семантткалық өрісі, филол.ғылым канд.автореф.:10.02.20.– Алматы, 2010. – б.120
3. Хлебникова И.Б. Сослагательное наклонения в английском языке: Теория и практика.
Красный Октябрь,1994.– с. 176
4. Оралбай Н. Қазіргі қазақ тілінің морфологясы: оқулық. – Алматы, Інжі-Маржан, 2007.
390 б.
5. Лаушанская В.Л, Кожевникова О.Х. Грамматика английского языка. – М.: Старт, 2007.
– с.320.
ӘОЖ 371.3:811.111
ОРТА ДЕҢГЕЙДЕ АҒЫЛШЫН ТІЛІНДЕ СӨЙЛЕУДІ КҮШЕЙТУ ӘДІСТЕРІ Қабаш Мәдина Думанқызы
«Шетел тілі: екі шетел тілі» мамандығының 4 курс студентті, Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ, Нұр-Сұлтан, Қазақстан
2994
ы ы і і – . .
і і ң і і ы ө і ы .
ы ы я ы і і і . і і
ң ө і і і я ы ы . ы ң ы
ө і і і і і і . - , ы і ы ың ө
ө і і ы « і і і », «э ы ы », «ө і ы», « ы
ы », « ы ы » я ы ы ы ы ы. ы ы ы
ы ы і і ы ы һ і і ы ы
ө і ы ы і і і і і і і ы ы. ы
ө – і і ң ы ы ңы ы ө і . ы ө , і і һ ы
ө і і . ің ың ө ы ы ы ,
ы ы ы і і і і ы , ы ң і , ы ы
і і і і і ңы ы я ы і
і і і. ы і і , ы і ы ,
ы ы і , ы ө ы ы
я ы ы ы і і і .
ы ө і і і і ө і ы ың
ы ы ы ы ы ы. ө ің я ы і
і ы ө і я ың і і ы ы ы ы.
ы ің і і і і:
і і ы ө ы ың ы ы ы ы ы
ң ;
ө ің ө і і ің ы .
я ы ы ө і і і і і і і
і ің і ы ы. ө і ы – ө ы
ы. ы ө і ы ы ы ы, і ы
ы ы. ы ө і і ы ы і , ың і і ы
ы. ө ің ы ө і ың
ы і ің і і ы ы ы ы. ы ы ы і і ы
ы і і ы .
ы ың ы і ы ы ың ы ы ы ң
ы ы ы . ө ы і я ы ө і і і
і ы , ы ы і і і ы і
ы ы :
1. ы ө і і ы ы ;
2. і ы ы ;
3. М і ің ы ы ;
4. ө і і ң ы ;
5. Ш ы ң і ;
6. ң і .
ы і і ы ы ңы , ы ың і і і і ы. ың
і і і ө і і ың і і ы ы .
і ң ө і ы і ө , і ы ың ы ңі . ың
і і ө і і і і ң ө і . і і ө і і
ы і ы ы ы. ың ңы і і
ы ы ы : tell me about yourself (about your friend, about your
mother etc.). ы ы ы ө і ө ы:
1. я ы і і ;
2. я ы ы ;
3. И я ы ы ;
4. ы ы ы ы;
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
2995
5. я .
я і і , я - ң
ң і . я
ө і і ң . і і ің ,
ө ң і і і ,
і ө і. я і ің
ө і ө і і і і і.
ө і і , ө і і і я ң ө і
і і і ө і. я і і і, -
і і і ің і і .
і і і і ө ө і і і і і і
і і і ң ң .
і ө і і і - і і і .
і і - і ө – і і ің
і , ө і і
і і і і і і . і ө
ө ө і , і
ң .
ө ң ,
ң і і . і
ө і . ,
ө і ің ң ң
.
ы ы ғ ә і і і
1. . Ш і і ң і і і ің
і і. – 1998
2. . і і і
. – 2000
3. . . я . – 1996
4. . . і - і і і. – 1997
5. я . ., . ., . . Ш і і ң
і і ің і і. – 2004
6. яя . Ш і і ө і ің я і і. – 1985
7. я . Ш і і : ія . – 1992
371.3:81’243
Ш І І Ү І І І ЫҢ ҢЫ Ы
я ы ұ х қы ы [email protected]
«Ш і і: і і і» ң 4 і,
. . , - ,
і і – . .
і і ө і ө і і і і і ң ,
– ң ің і і. і ң і
і і і і ө і .
Ш і і і і і і .
O ң ң ң і і. і я і і і
і і і і і і . ө і і і
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
