ЭКОЛОГИЯ Алматы 2007

(1)

t e r .

Э ft * с >

Коммерциялык емес акционерлйс когам

v АЛМАТЫ

ЭНЕРГЕТИКА ЖЭНЕ БАЙЛАНЫС ИНСТИТУТЫ

ч _________________________

Ецбек пен коршаган ортаны коргау кафедрасы

ЭКОЛОГИЯ

050718 - Электр энергетика мамандыгы бойынша барлык турде окитын студенттер ушш есепт1к-сызба жумыстарга эдютемелж нускаулар

Алматы 2007

(2)

экология

050718 - Электр энергетика мамандыгы бойынша барльщ турде окитын студентгер ушш есептш-сызба жумыстарга эдстемелЬс нускаулар

(3)

К¥РАСТЫРУШЫЛАР: Абдимуратов Ж.С., Санатова Т.С. Экология.

050718 - Электр энергетика мамандыгы бойынша барлык турде окитын студенттер утшн есепт1к-сызба жумыстарга эдостемелк нускаулар-Алматы: - АЭжБИ, 2007. - 25 б.

Эдютемелк нускаулар Экология пэншен студенттердщ есептк сызба жумыстарын орындауына арналган. Эдостемелк нускаулар 050718 - Электр энергетика мамандыгы бойынша барлык турде окитын студенттерге усынылады

Кесте. 14, Эдеб. керсеткнш - 4 атау.

F^Kip 6epymi: тех. гыл. канд., проф. Борисов В.Н.

«Алматы энергетика жэне байланыс институтыньщ» Коммерциялык емес акционерлк когамыньщ 2007 ж. жоспары бойынша басылады.

(4)

1 Тапсырма №1. Санитарлы-цорганыс аймакты аныцтап жэне зиянды цоспалардын атмосферада сешлуш есептеу

1.1 Есеп журпзуге арналган эдктемелж нусцаулар

Атмосфераларда коспалардьщ сейшу процесс коптеген факторларга тэуелдц оларга: атмосфераныц жагдайы, шьщныц кездерк шыгарылган заттардыц массасы, аймацтыц рельеф жэне т. б. эсер етедь

Зиянды заттардыц жердей концентрациясыныц максималды мэш мына формуламен аныцталады

мунда А- стратификациялыц температураныц коэффициент! Кдзацстан унпн А=200;

М- уацыт б1рл!пнде шыгарылатын зиянды заттардыц массасы, г/с;

F- заттарга сщудщ жылдамдыгын аныцтайтын коэффициент,

F=1 газ тэр1здес заттарга тазартьшган шыгарьшымдардыц орташа эксплутациялыц коэффициент! 90%-болганда, 2, ал 75-90%-2£, 75% жэне тазарту болмаганда 3-ке тец болады;

т]- аймацтыц рельеф коэффициент!, ту=1 тузу жазыцтыц yniiH; % Н- кезд!ц 6HiKTiri, м;

Vi- газды ауа цоспаныц шыгыны, м3/с;

ш жэне п коэффициенттер!н!ц мэндер! /, Vm, V’m жэне fe параметрлер!не тэуелд! аныцталады

К^ыздырылган кездерге арналган газды ауа коспасыныц жылдамдыгы

^ _ AxMxFxmxnxT]

h2\Jv]Xa t (1.1) .

(1.3)

(1.4) (1.5)

m - коэффициент!/ тэуелдшк формуласымен аныцталады (т - труба- дан шыццан газды ауа цоспасыныц ескеру коэффициент!)

(5)

f -< 100 кезшде, (1.6) 0.67 + 0.Ц/7 + 0.34Ц//’

w = . f^ioc кезш де. (1.7)

V7

/< /< 1 0 0 ушш m коэффициентшщ мэш /= /е кез1цде шыгарылады.

/ - жылу кезшщ температурасын аньщтайды, /<100 болса б^л кез кыздырылган кез деп саналады.

/<100 кезшде п коэффициент! Vm тэуел дш т аркылы формуламен аньщталынады

п = 1 им £ 2 кез1нде, (1.8) п = 0.532и2м - 2ЛЗим +3.13 0 .5 ^ ^ <2 кезшде, (1.9)

п = 4.4ц* < 5 кезвде . (1.10)

Кездерден шыгарылган заттардыц аралыгы Хт (м) жеьдеп концентрациясы С (мг/м3) жагымсыз жагдай кезвде метрологияльщ шарттагы

M9Hi См, мына формуламен аныкдалады;

(1 П ) м^нда елшемс1з коэффициент d егер f<100 болганда келес1 формула аньщталады

d = 2.48(1 + 0.28*//) о* < 5 кезшде , (1.12) d = 4-95о^ (1 + 0.28^//) 0.5 -<им <2 кезшде, (1-13)

d = 7 О + 0.28^//) ом >2 кезшде . 0-14) />100 немесе А 7^ 0 болганда елшеуни коэффициент d9 формулаДар аркылы аньщталады

d - 5.7 vxм <5 кезшде , (1*15) d = \ \ A v xM 0.5< l^< 2 кезшде, (1.16^

d = \6^Vx г - и1м>2 кезшде. (1-17) Флюгер децгешнде Kayimi жылдамдьщ мэш UM(м/с) (жер децгешнен 10 м би1кт1кте) болганда См зиянды заттардыц жердеп концентрациясына жеткенде жэне /<100 болса олар келеа формулалар аркылы аньщталады

4

(6)

им = 0.5 им < 0.5 кезшде , (1.18)

и м = ° м 0.5< о м <2 кезшде , (1-19) Ым=Ом<а + 0ЛЪ[7) и м>2 кезшде. (1.20) Желдщ Kayiim жылдамдыгында UM зиянды коспалардьщ жердей концентрациясы С, (мг/м3) атмосферада факел oci бойынша шыгарылым кездер1нен эр турл1 аралыктагы коспасы мына формулалар- аркылы аньщталынады

C ± S ,C M (1.21)

мандаты Si - елшемслз коэффициент ол, Х/Xm катынасы жэне F коэффициент! бойынша аныкталады

Sx = 3(х/хм)А- Ц х /х )3 + 6(х/хм)2 х /х м<1 кезшде , (1.21а)

S - ---— К х/х^ <8 кезшде , (1.216^

1 0 .1 3 ( x /jc J 2 +1 * )

S, = --- ^ --- F < 1.5 и х/х„>8 кезшде, ’(1.22)

1 3 . 5 8 ( j t / x J 2 - 3 5 . 2 ( j t / ; c J + 120

£, = т --- F>1.5 и х/х >8 кезшде . (1.23)

* 1 0Л(х/хм)2 +2А7(х/хм)-\7 А

Кэсшорындагы санитарлы-корганыс зона (СК,3) шекарасын мына формуламен аньщтайды

/ = (1.24)

Го мундагы Ц м ) СКЗесептжелшем!;

Lo (м) - бершген жердей жергш кй аймакты есептейтш олшем, м^нда зиякды заттардыц концентрациясы (баска кездердщ фонды концентрациясыц есептегенде) ШРК дан асады;

Р (%)- б^л карастырылган румбтагы орташа жылдагы жел багытыныц кайталануы;

Ро (%) -Роза желдершщ шецберщдей 6ip румбтагы жел багытыныц кайталануы. Мысалы: 8 румбты роза жел1нде Ро=100/8=12,5%.

(7)

1.2 Есептеу - графнкалык жумыстыц мазмуны

1. Окытушы берген тапсырма бойынша нусканыц нвмерш алу.

2. Атмосферадагы максималды коспа концентрациясын жэне заттарды суммация эффекпс1мен аньщтау.

3. Максималды концентрацияныц таралу аралыгын аньщтау.

4. Эр турл1 аралыктагы жердек концентрацияны аныктап жэне Lo -д1 табу керек.

5. Станцияныц санитарлы-корганыс зонасын аньщтау.

6. “ Роза желдерГ жэне санитарлы - корганыс зонасын тургызу керек.

7. Жумыска корытынды жэне талдау жасау керек.

1.3 Есептж-графикалык жумыс тапсырма

Тутшдж кубыр аркылы ауада таралган электр станцияныц айналасындагы зиянды коспалардыц ж ерлк концентрациясын есептеу.

Станция айналасындагы ластанган аймакты аньщтау керек. Бастапкы деректер 1.1 жэне 1.2 - кестелерде келйршген.

1.1 Кесте - Бастапкы деректер

Нуска 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Б ш к т т , Н,м 40 60 100 100 100 150 35 70 80 100

Сага диаметра Д .м

4,5 4,5 4,5 6 6 6 4,5 4,5 4,5 6

Г аздыц шыгу жылдамдыгы,

Wo, м/с

15 15 15 15 25 25 15 15 25 25

Т г,иС 180 160 150 180 175 165 160 180 200 190

Т„,ис 2 3 ' 23 23 .23 23 23 23 23 23 23

Ш ыккын кул, М3, г/с

260 190 310 1000 1100 1250 350 340 400 800

Ш ыккан кушрт КОС тотыгы,

MS02. Г/с

520 600 650 2000 2500 2300 700 650 680 140

0 Ш ыккан азот

тотыгы, Mnox, г/с

25 30 32 90 110 115 42 32 38 75

Ауа тазалаудыц децгеш , %

0 90 95 96 84 80 90 72 84 0

Ауданньщ орналасуы

Ал-ты Т-К Карг. А-на Актб Жез. Шым 0ск. Петр. Атр.

(8)

1,1 кестенщ жалгасы

Нуска 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

BmKTiri, Н,м 100 125 100 120 100 120 125 125 100 60

Сага диаметр!, Д м

6 6 4,5 4,5 4,5 6 6 6 6 1,0

Г аздьщ шыгу жылдамдыгы,

W0 , м/с

25 25 15 15 15 15 25 25 25 10 >

Т г,иС 165 175 180 150 160 165 167 181 185 . 160

Т „ ис 23 23 23 23 23 23 23 23 23 20

Ш ыккын кул, М 3, г/с

100 0

1150 350 400 450 700 1200 1300 300 250

Ш ыккан куюрт кос тотыгы,

MS02, г/с

200 0

2100 700 800 900 1300 2050 2350 500 450

Ш ыккан азот тотыгы, М

NOx, г/с

100 112 59 37 44 65 105 117 30 45

Ауа тазалаудьщ децгеш, %

96 94 91 90 94 0 98 98 0 80

Ауданныц орналасуы

А кт ау

Тара 3

Алм аты

т-к Кара ганд а

Аста на

Актб. Ж езк. Шым. Актб.

1.1 кестенщ жалгасы

Нуска 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

Б ш ктш , Н,м 50 80 80 80 120 30 60 70 90 90

Сага диаметра д . м ______

4,5 4,5 6 6 6 4,5 4,5 4,5 6 6

Г аздьщ шыгу жылдамдыгы,

W0 , м/с

15 15 15 25 25 15 15 25 25 25

н о о 160 150 180 175 165 160 180 200 190 165

т»,ис 23 23 23 23 23 23 23 23 23 23

Ш ыккын кул, Мз, г/с

190 310 1000 1100 1250 350 340 400 800 1000

Ш ыккан кушрт кос тотыгы,

MS02, г/с

600 650 2000 2500 2300 700 650 680 1400 2000

Ш ыккан азот тотыгы, М

NOx, г/с

30 32 90 110 115 42 32 . 38 75 100

Ауа тазалаудьщ

децгеш, %

90 95 96 84 80 90 72 84 0 96

Ауданныц орналасзы

Т-К Караг анда

Аста на

Актб. Жез. Шы м.

в е к . Пет ропа

Атыра У ....

Актау

(9)

Нуска 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

Бш ю пп, Н,м 100 90 100 Г 90 100 130 130 100 35 50

Сага диаметр^

Д ,м

6 4,5 4,5 4,5 6 6 6 6 4 4

Газдьщ шыгу жылдамдыгы,

W o, м/с

25 15 15 25 15 25 25 25 10 10

Н с О 175 185 150 160 165 167 181 185 180 160

Тв,°С 23 23 23 23 23 23 23 23 23 23

Шыккын кул, М3, г/с

1150 350 400 450 700 1200 1300 300 260 190

Ш ьпдан кушрт КОС тотыгы,

MS02. г/с

2100 700 800 900 1300 2050 2350 500 520 600

Шыккан азот тотыгы, Mnox,

г/с

112 59 37 44 65 105 117 30 25 30

децгеш , %

94 91 90 94 0 98 98 0 0 90

Ауданныц орналасуы

Тара 3

Алм аты

Т-К Кара ганд ы

Аста на

Актбе бе

Ж езк азган

Ш ы мкен

т

А лмат ы

Т-К

Нуска 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50

Б т к п л , м 80 80 80 125 40 30 60 70 90 90

Диаметрк Д,м 4 5 5,5 5 3 4 4 4 5,5 5,5

Газдардьщ шыгу жылд

W 0m/c

10 10 15 15 12 15 10 15 15 15

о О 150 180 175 165 170 160 180 200 190 165

Тв °С 23 23 23 23 20 23 23 23 23 23

Кул ш ыгарылымы

Мз,г/с

310 1000 1100 1250 370 350 340 400 800 1000

Екю ксидп кук!рттщ шыгарылымы,

MS02, г/с

650 2000 2500 2300 650 700 650 680 1400 2000

Азот оксидтарыньщ шыгарылымы,

Mnox, г/с

32 90 110 115 50 42 32 38 75 100

Ауаны тазарту децгеш ,%

95 96 84 80 0 90 72 84 0 96

Орналаскан ауданы

Кдра ган- ды

Аста на

А кте- бе

Жез казг ан

Тара 3

Ш ымк в е к е мен

Пет ропа вл

Аты- рау

А к

тау

8

(10)

Нуска 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60

Б ш ю п л , м 100 90 100 90 100 130 130 100 40 60

Диаметру Д,м 5,5 4 4 4 5 5 5 5 1,5 2

Газдардьщ шыгу жылд

.W0 м/с

15 10 10 10 10 15 15 15 12 .15

Тг °С 175 185 150 160 165 167 181 185 150 160

Тв °С

Г

²³ ²³ ²³ ²³ ²³ ²³ ^{23 ^} ²³ ²¹ ^.18

Кул шыгарылымы

Мз,г/с

1150 350 400 450 700 1200 1300 300 100 250

Екю ксидп кушрттщ шыгарылымы,

M S 0 2< г/с

2100 700 800 900 1300 2050 2350 500 Н 200 450

Азот оксидтарыныц шыгарылымы,

Mnox, г/с

112 59 37 44 65 105 117 30 30 60

Ауаны тазарту децгеш,%

94 91 90 94 0 98 98 0 0 75

Орналаскан ауданы

Тара 3

Алм аты

Т-К Карг Аста н

Актоб Ж ез к

Ш ы мк

Аты Р ,

Акт

1.2 Кесте - Жел багытыныц орташа жылдагы кайталануыньщ (Р

Бер1лген кала

Сол- тустш

Солтуст.

Ш ыгыс Ш ы

гыс

Оцтуст.

Шыгыс Оц- т у с т к

Оцтуст.

Батые

Батые Солтуст.

батыс

Алматы 9 12 7 23 16 20 7 6

Талдыкорган 17 10 6 8 4 9 16 30

Караганды 12 18 10 • 9 10 15 14 12

Астана - 12_

19 10 Ш 8 U J _ 14 16

Актебе 12 16 10 8 7 8 14 25

Жезказган 23— 18 11 3 5 8 15 17

Ш ымкент 9 22 25 12 3 6 8 15

вскем ен 2 1 3 48 10 7 5 24

Петропавл 17 16 11 8 6 13 12 17

Атырау 8 11 19 23 7 8 13 11

Актау 24 17 9 7 6 9 10 18

Тараз 24 14 7 24 6 6 6 13

мэндер1, %

(11)

2 Тапсырма №2. Ластау квздершщ минималды 6niK TiriH аныктау 2.1 Есептеуге арналган эдгстемелж н^скаулар

Егер АТ- 0 болганда М, (г/с), со0 (м/с), Vi (м3/с), D (м) мэндер1 бершген болса, 6ip ластау кезшщ минималды бшкпгш (трубаныц) Н мына тецдеумен аньщтайды

Н-- AMFDrj

Щ(ПДК-сф) ⁽²^.¹⁾

Егер (2.1) тевдеу бойынша Н- тщ мэш (1.5) тевдеу1мен есептелшген Vm>2 мэнше сэйкес келсе, онда Н мэш соцгы мэн болып есептелшедь

Я/+1= Я , ( - ^ , (2.2)

им АТ>0 жагдайында да Н осылай есептелшедг

(2.3) Егер б^л жагдайда мзш табылса, онда ол ец Heri3rici болып табылады.

Егер табылган мэн Н>аол№^- болса, онда ластау кезшщ (кубырлардыц) V АТ

минималды 6Hiicriri мына тецдеумен аньщталады

Я = --- . AMF„ (2.4)

)(Ц ЦК-сф)1 ] Щ

Табылган Н=Н1 мэн! бойынша 1 бел1мдеп тендеулерге непзделе f, VM, V7M, fc мэндер1 аньщталады жэне 6ipiHini жуыктау кез1нде m=ml жэне n=nl коэффициенттер1 орналастырылады. Егер ш,п=1 болмаса, онда ml жэне nl бойынша eiciHini жуьщтау мына формуламен аньщталады

Н2 = Н , ^ щ . (2.5)

Барльщ жагдайда (i+1)- mi жуьщтау Н ИТ мына формуламен есептелшед1

. (2.6)

V 1

Мундагы m l,n l- сэйкесшше Hi-re, ал mi+1, ni+1- Hi+1-ге сэйкес келедг

10

(12)

Егер энергия кезшен кептеген эртурл1 зиянды заттар шыгарылатын болса, онда заттар шыгарылу б ш к ттн щ ец улкен № мэнш алуы тшс. Олар sp6ip затка жзне топтьщ заттардыц цосынды зиянды эсер1мен аньщталады.

2.2 Есептеу-графикалык жумысыныц мазмуны

1. Оцытушыныц тапсырмасы бойынша нускау немерш тацдау.

2. ЖЭС -тагы кубырлардыц минималды б ш к ттн есептеу.

3. Атмосферадагы 6ip багыттагы заттардыц эсерш ескере . отырып, цоспалардыц максималды концентрациясын аныцтау.

4. Корытынды жэне niKip жазу.

2.3 Есептеу - графикалык жумыска арналган тапсырма Жылу электр станциясындагы катты отын жагылган кездеп тутш

кубырыныц минималды б ш к ттн аныктау. фондьщ концентрацияны былай алу цажет

S02 — Сф =0,35мг! мъ , NOx - С ф-0,001мг / м3,

Кул-Сф = 0,15мг! мъ .

Есептеу журпзу ушш бастапцы деректер 2.1-кестесшде керсетшген.

2.1 Кесте - Бастапцы деректер

Нуска 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Сага диаметру Д,м

4,5 4,5 4,5 6 6 6 4,5 4,5 4,5 6

W 0, м/с

15 15 15 15 25 25 15 15 25 25

Т г / с 180 160 150 180 175 165 160 180 200 190

Т „ ° с 23 23 23 23 23 23 23 23 23 23

Шьщкын кул, М3, г/с

260 190 310 1000 1100 1250 350 340 400 800

Ш ыккан куюрт костотыгы,

MS02, г/с

520 600 650 2000 2500 2300 700 650 680 1400

Ш ыккан азот тотыгы, MNox?

г/с

25 30 32 90 110 115 42 32 38 75

децгеш, %

0 90 95 96 84 80 90 72 84 0

11

(13)

Нусца 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Сага диаметра Д м

6 6 4,5 4,5 4,5 6 6 6 6 1,0

Г аздыц шыгу жылдамдыгы,

Wo, м/с

25 25 ' 15 15 15 15 25 25 25 10

. . . . Т г / с ^. 165 175 180 150 160 165 167 181 185 160

Т „ ° с 23 23 23 23 23 23 23 23 23 20

Шыццын кул, М 3, г/с

1000 1150 350 400 450 700 1200 1300 300 250

Шыццан кук1рт ЦОС тотыгы,

MS02, г/с

2000 2100 700 800 900 1300 2050 2350 500 450

Шыццан азот тотыгы, MNOx,

г/с

100 112 59 37 44 65 105 117 30 45

децгеш , %

96 94 91 90 94 0 98 98 0 80

Нусца 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

Сага диаметра Д ,м

4,5 4,5 6 6

ч6 4,5 4,5 4,5 6 6

Газ дыц шыгу жылдамдыгы,

Wo, м/с

15 15 15 25 25 15 15 25 25 25

г*1 с О 160 150 180 175 165 160 180 200 190 165 Ч

Тв, С 23 23 23 23 23 23 23 23 23 23

Ш ьвды н кул, М 3, г/с

190 310 1000 1100 1250 350 340 400 800 1000

Ш ьвдан кук1рт

ЦОС тотыгы, M S02, г/с

600 650 2000 2500 2300 700 6500 680 1400 2000

Ш ьвдан азот тотыгы, Mnox,

г/с

30 32 92 110 115 42 32 38 75 100

децгеш , %

90 95 96 84 80 90 72 84 0 96

(14)

Нуска 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

Сага диаметр!, Д ,м

6 4,5 4,5 4,5 6 6 6 6 4 4

W0j м/с

25 15 15 25 15 25 25 25 10 10

Тг,°С 175 185 150 160 165 167 181 185 180 ' 1 6 0

Т в ,иС 23 23 23 23 23 23 23 23 23 23

Ш ыккын кул, М 3, г/с

1150 350 400 450 700 1200 1300 300 260 190

Ш ыккан кук1рт КОС тотыгы,

M S02, г/с

2100 700 800 900 130

0

2050 2350 500 520 600

Шьщкан азот тотыгы, Mnox»

г/с

112 59 37 44 65 105 117 30 25 30

децгеш, %

94 91 90 94 0 98 98 0 0 90

Нуска 41 42 43 44 45 46 47 48 49, 50

4,0 5 5,5 5 3 4 4 4 5,5' -5,5

Газдыц шыгу жылдамдыгы,

W o, м/с

10 10 15 15 12 15 10 15 15 15

Тг,°С 150 180 175 165 170 160 180 200 190 165

Т.,ис 23 23 23 23 23 23 23 23 23 23

310 1000 1100 1250 370 350 340 400 800 1000

Ш ыккан к у и р т кос тотыгы,

Ms02. г/с

650 2000 2500 2300 650 700 650 680 1400 2000

Ш ыккан азот тотыгы, Mnox»

г/с

32 90 110 115 50 42 32 38 75 100

децгеш , %

95 96 84 80 0 90 72. 84 0 96

(15)

2,1 кестенщ жалгасы

Нуска 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60

5,5 4 4 4 5 5 5 5 1,5 2

W o, м/с

15 10 10 10 10 15 15 15 12 15

Тг,°С 175 185 150 160 165 167 181 185 150 160

т „ ° с 23 23 23 23 23 23 23 23 21 18

1150 350 400 450 700 1200 1300 300 100 250

Шьщкан кук1рт кос тотыгы,

MS02. г/с

2100 700 800 900 1300 2050 2350 500 200 450

Шьщкан азот тотыгы, Мшх,

г/с

112 59 37 44 6 105 117 30 30 60

децгеш, %

94 91 90 94 0 98 98 0 0 75

3 Тапсырма №3. вщ црктеп каушаздж категорияларын есептеу 3.1 Есептеуге арналган эдгстемелж нускау

Атмосфералык ауага шыгарылатын заттардыц курамы жэне квлем1 жумыс уакыты бойынша жасалган анализге суйене отьфып аныкталады.

Материалдарды механикальщ ецдеу кезшде шац, туман, май булары жэне салкындаткыш суйык, эртурл1 газтэр1здес заттар шыгарылады.

Зиянды заттардыц бшктпс шыгыны станок napKi жумысыныц норма сагатына байланысты аныкталады. 3.1-кестеде заттардыц шыгыныныц уакыт б1рлт материалдарды мехаикалык ецдеу непзп технологиялык курылгылардыц б1рлтне сэйкес удемел1 KepceTKiiirrepi кврсетшген.

Механикалык ецдеу кезшдеп заттар шыгарылуын мына формуламен есептейд1

М = ^600 х q х t х N х 1СГ6-. (3.1) мундагы q- шацныц менпнкт1 шыгыны, г/с, (3.1-3.2-кестелер);

t- кунделкт1 жумыс уакытыныц саны,сагат;

N- жылдык жумыс куншщ саны.

Металлдарды кесу жэне балкытып 6ipiKTipy учаскелер1 мен цехтары. 3.2- кестеде балкыту жэне балкытып 6ipiKTipy кезшде колданылатьш материалдарды ескере отырып зиянды заттар шыгарылуыныц удемел!

керсетюштер1 кврсетшген. Заттар шыгарылуы мына формуламен аныкталады

M t = qt xmxl O-6 (3.2)

14

(16)

мандаты qi - i зиянды заттыц менпакп шыгыны, г/кг (3.2-кесте);

m - шыгарылатын материалдардыц массасы, кг/жыл.

3.1 Кесте - Металлдарды механикалык ендеу кезшдеп шацньщ удемел1 шыгыны, (г/с)

Курылгы Курылгы

сипаттамалары

Зат Саны

1 2 3 4 <2-

Децгелектепстепштер Децгелектепстегшшц Абразивп

станогы диаметр^ мм жэне

150 металдык шац 0,117

300 0,155

350 0,170

400 0,180

600 0,235

750 0,270

900 0,310

Уштайтын станоктар 100 0,040

150 ,0,062

200 ' 0,085

250 0,110

300 0,135

350 0,160

400 0,182

450 0,205

500 0,230

550 0,255

Токарлык станоктар Курылгы куаты, кВт Маймен СОЖ- бен суыткандагы суытцандагы

майдыц эмульсияньщ аэрозол1 аэрозо.п

-орташа елшемдеп 0,65-14 0,13-2,80 0,004-0,088

-улкен олшемдеп 10-200 2,0-40,0 0,063-1,260

-револьверд1 2,8-14 0,56-2,8 0,017-0,088

-токарлык станок 20-150 4,0-30 0,126-0,945

-вертикальд1егейтш 1-10 0,2-20 0,06-0,063

станок

-жонитын станоктар 40-100 8,0-36,0 0,252-1,134

-Фрезерлк станоктар 2,8-14 0,56-2,80 0,017-0,088

(17)

3.2 Кесте- Металдардыбалкытужэне балщытып6ipiKTipy кезшдепзияндызаттардыцменпшспшыгарылуы, (г/кг) Газ

з §

VO! 14 :&0

с

1

я<и

1

я

I 1о 5

*

1,40 i ■

Азот оксидтер1

; ого

Фторлы сутек 1,00 0,93 1Д7 1,14 0,004 0,80 2,13 0,47 0,96 0,43 1,53 0,001

Олардыцi ш i н д е баскалары саны о о о lo Ч сч ос о

40 ОС Ч 40 (Ч «г>

1-Г СЧ o ' 1-Г ° (N (N 1-Г

атаулары фторидтер фторидтер фторидтер фторидтер фторидтер фторидтер Фторид

Я 3

3 Си

>Я Ш я в

1 1

а о

о о m Tt 00 о

1—Г ~ o ' ^-Г

Хром-

S 8 В_О

о m rs

Ч Ч Ч сл

О О О Tt

Марганец жэне оньщоксидтер!

i o o o o o o m » r i rONr4^ ‘r > o t ^ - 0 4 m ' O r ^ t ^ 4 0 0 Ч Ч Ч Ч Ч '—^ ч ч Ч Ч Ч Ч Ч Ч Ч Ч Ч Ч Ч Ч Ч o ' о i-Г о* о i-Г о о «-Г4 o ' i-Г i-Г о*' о" o ' о*4 i-T о" —Г o ' —Г

Ilicipy аэрозол!

Ч Ч ш Ч о . Ч ю -н ° о 'Т Ч о Ч Ч (N Ч Ч Ч Ч °

2 2 ^ £ 2 о с t^r ^ ^

2

2 S ' Я 2" оС ~ jq S ' S 2"

! Электродтар (ni с i - рыгеннемесе балцытылган материалдаржэне | оньщмаркасы) ИОНИ-13/45 ИОНИ-13/55 ИОНИ-13/65 ИОНИ-13/80 ЭА-606/11 ЭА-395/9 ЭА981/15 АНО-1 АНО-3 АНО-4 АНО-5 АНО-7 АНО-9 АНО-11 АНО-15 ОМЛ-2 KH3-32 ОЭС-3 ОЭС-4 ОЭС-6 i Э/18-М/18

(18)

Гальваникальщ цехтар. Гальваникальщ ецдеу кезшде шыгарылатын зиянды заттардыц санын есептегенде, гальваникальщ ваннаныц беттж ауданына бершетш менпйкт! керсетюш q алынган (3.3-кесте). Технологиялыц жабдьщтыц б1рл1гшен тыс келетш ластандыргыш заттар саны мына тецдеуменмен аньщталады

М = 10-® х ^ х Г xFx.K3х Ку,(3.3) мундагы F - ванна айнасыныц ауданы, м2.

Ку- ваннаны жабу коэффициент!: курамында беттш активт! заттар (БАЗ) бар болса, Ку = 0,5; ал жоц болса Ку - 1;

Кз- ваннаны жуктеу коэффициент!.

3.3 Кесте - Эртурл! технологияльщ процесс кезшде гальваникальщ ванналардыц бет!нен шыгатын зиянды заттардыц менш!кт! саны____________

Процесс Зат Саны, г/(ч*кв.м)

1 Затгарды майсыздандыру:

а) органикальщ Жанармай 4530

ертндшермен Керосин 1560

Уайт-спирт 5800

Бензол 2970

Трихлорэтилен 3940..

Т етрахлорэтилен 4200 ' Трифтортрихлорэтан 14910

б) химиялык етюр curri 1 ,0

ертндшермен OTKip cinTi 39,6

в) сштшер

г) элекгрохимияльщ 2 Затты химияльщ уландыру:

а) хромды кыищылмен Хромды ангидрид Ч 0,02

жэне ондагы туздардагы encip curri 198,0

ертщЦ t>50C. Кушрт кышкылы 25,2

б ) сшта ертндкл t>50C в) t>50C кыздырылган концентратты кушрт

КЫШКЫЛЫНЫЦ

ертндканде

г) концентратты туз Хлорлы сутек 1,1

кыпщылыныц Хлорлы сутек 3,0

ертцщшнде, г/л. Хлорлы сутек 10,0

<200 Хлорлы сутек 20,0

200-250 Хлорлы сутек 50,0

250-300 Хлорлы сутек 288,0

300-350 350-500 500-1000

(19)

вщ ц рктеп автокелктердщ ластауы. Эр турл1 топтагы отындарды (жанармай, дизельдг газды) пайдаланатын автомобильдер бар болган жагдайдагы есептеу кёзвд еп 1-л1к шыгарылытын зиянды заттардыц массасын мына тецдеумен аныктайды:,

M j = ^ х г х п х R -г 10_6 (3.4) мундагы qi- автожурпзушшщ шыгаратын i- л ж зиянды заттары, г/км, (3.4-кесте).

г- есептелетш уакыттагы автомобильдщ журген жолы, км;

п- орташа шамадагы парктщ автомобильдщ шыгаратын заттарына эсер етупп коэффициент;

R- автомобильдщ техникалык жагдайына эсер етупп коэффициент.

3.4 Кесте - 2005 жылгы эр турл! топтагы автомобиль топтарыныц Автомобильдер

тобы

Меншйсп шыгарылган зиянды

заттар (qi), г/км

Эсер етупп коэффициент

СО СН NOx п R

Темендеталген мунай газында жумыс ютейтш жук жэне арнайы

жук жанармайы ДВС 55,5 12,0 6,8 1,33 1,69

(пропан,бутан). 15,0 6,4 8,5 1,33 . 1,80

Жук жэне арнайы дизельд1 жук.

Табиги газда жумыс ютейтш 25,0 7,5 7,5

жук жэне арнайы жук. 51,5. 9,6 6,4 1,32 1,69

Жанрмайы ДВС автобустар. 15,0 6,4 8,5 1,27 1,80

Дизелып автобустар. 16,5 1,6 2,23 1,28 1,63

Жещл кэаби жэне арнайы. 16,1 1,6 2,19 1,28 1,62 Жещл, жеке колданушыга

Казанда еш м дш п 30 т/саг дешн курайтын отын жанганда шыгарылатын зиянды заттарды есептеу.

Эдicтeмe ещцрютж жэне коммуналдык казан агрегаттары жэне турмыстык жылу генераторлары эсер ететш оттыктардагы катты отын, мазут жэне газ жанганда газ тэр!здес ешмдермен шыгатын зиянды заттарды есептеуге арналган.

Катты белштер. Кул пештершщ шыгаратын заттарын жэне казан агрегатыныц тутшд1 газбен 6ipre атмосферага шыгарылатын катты отын жэне мазут б1рлк уакытында есептеу мына формуламен аньщталады

П тв= В х А х Х{[ (3.5)

мундагы В- табиги отыннын шыгыны (т/жыл, г/с);

(20)

Аг- жумыс массасындагы отынныц кулдш (%);

rj- катты заттардыц 6eniri;

Г ун - кететш жангыштардыц курамы (%);

Аг, Гун, a yHJ rj мэндер! орташа факты! керсеткштермен алынады: егер ол мэндер жок болса, онда Аг жанатын отын сипаттамаларымен аныкталады (3.7-кесте); ц- кул пайдаланатын техникалык бершулерден, ал X 3.5-кесте бойынша алынады.

3.5 Кесте - Оттык жэне отын турше тэуелд! X жэне Ксо коэффициенттер!н!ц мэндер!

Оттык Typi Отын X Ко,, кг/ГДж

1 2 3 4

Отынды колмен лактыратын жылжымайтьш

тор

Коцыр жэне тас кем1рлер

0,0023

\ 1,9

Шахталык Катты отын 0,0019 2,0

Куюрт кышкылы. К^азан агрегаттарыныц атмосферага тутцад газбен шыгаратын куюрт оксид!н S02-re (т/жыл, т/саг, г/с) б ip л к уакытында есептеу мына тецдеумен аныкталады

n S02 =0,02-В ‘S r (\-T}SQ2) ( l - r j s c n ) (3-6) мундагы Sr - жумыс массасы отындагы кук!рт курамы (X); газтэр1зд!

отынга мг/куб.м;

Isoi ~ отынныц ушатын кул!мен байланысты кушрт оксид!н1ц б е л т . Сланец унин- 0,5%, торф ушш -0,1.5; еюбазстуз KOMipi ушш -0,02; баска кем1р упин - ОД; мазут ушш -0,02; Sm ушш - 0,0 77502 -кулаулагыштагы куюрт Кышкылыныц курамы. Кургак кулаулагыштар уппн нелге тец, ал ылгал ушш - суга байланысты.

Отында кук!ртсутеп бар болган жагдайда кук1рт оксидшщ косымша сан шыгынын есептеу мына формуламен аныкталады

ПВ02= 1.88x10-2 [ я 2ф • (3.7) мундагы [h2s]b - отындагы куюртсутегшщ курамы (%) \ < )

KeMipTeri кышкылыныц шыгаратын заттарыныц непзп багасы (т/жыл, г/с) мына тецдеумен есептеуге болады:

n co=Q.00\BQ;Kco( \ - - ^ ) (3.8)

мундагы Ксо - отын жанганда шыгатын ком!ртеп оксид!н!ц жылу 6ipTiriHe сэйкес мелшер! (кг/ГДж), ол 3.5-кестесшен алынады.