© КОЛЛЕКТИВ АВТОРОВ, 2017
УДК 378К. А. Темиргалиев, Г. Г. Алиева, А. Т. Бакирова, К- М. Сисенгалиева
ЭЛЕУМЕТТ1К-ГУМАНИТАРЛЫК ПЭНДЕР ЦИКЛ1НДЕГ1 САБАКТАРДА ПЭНАРАЛЫК ОКЫТУДЫЦ БЕЛСЕНД1 ЭД1СТЕР1Н ЕНГ1ЗУ ТЭЖ1РИБЕС1НЕН
КИМУ Казакстан тарихы жэне элеуметт1к-саяси пэндер кафедрасы (Караранды, Казакстан)
Ka3ipri кезде елiмiзде денсаулык сактау саласын дамыту максатында кептеген тYpлi жумыстар мен эдiстеp жYpгiзiлуде. Макалада пэнаралык окытудык белсендi эдстерм енгiзу туралы карастырылран. Казакстан тарихы жэне элеуметпк-саяси пэндер кафедрасынык ара окытушылары «Экономикалык теория негiздеpi» жэне «Кукык негiздеpi» пэндер^Н бipiгуiмен белсендi эдiстеpдi колдануымен пэнаралык ашык сабак жYpгiзiлдi. Пэнаралык байланыстардык бip пайдалы жары ол бYкiл окыту id ^ барлык окытушыларра бipыкрaй талаптар коюра жэне эр тYpлi пэндерде ортак мYДденi шешуге жумылдырады. Сабак барысында болашак бiлiмдi де бiлiктi, бэсекеге к а б те тп жас мамандарды даярлап шыраруда осындай пэнаралык сабактардык жYpгiзiлуi каж етт жэне тиiмдi эдiс екенi аныкталды.
Клт сездер:
Белсендi окыту, пэнаралык сабак, такырыптык жоба, топтык жумыс, бэсекеге кaбiлеттi, тиiмдiлiк
Kaзipгi кезде елiмiзде денсаулык сактау саласын дамыту максатында кептеген тYpлi жумыстар мен эдютер жYpгiзiлуде. 0сipесе, осы салада окитын студенттеpдi бiлiмдi де б т к т ез жумысына жауапты, бэсекеге кабшетт маман етiп дайындау максатында оку барысында тYpлi белсендi эдiстеp колданылып келуде. Белсендi окыту эдюте- рЫщ басты пpинципi - студенттiк «мен ютей алмаймын», «мен бтмеймЫ » деген устанымдарына тоскауыл кою. Еpкiн кекютк пpинципiн устану усынылады: сабак катысушылары еpкiн козралуына, шекбер бойынша орналасуына, кiшi топтарда бipiгiп жумыс ютеуЫе болады, мэселенi шешу, тапсырманы орындау Yшiн жекелене алады жэне т.б. жаткызура болады [2].
Белсендi окыту эдютерне мэселелi дэpiстеp , мэселелi семинарлар, такырыптык дискуссиялар декгелек, милык шабуыл, педагогикалык ойын жаттырулары тэжipибе жинау жатады [2].
Бiлiм беру жуйеонщ курылымына немесе дардыланура байланысты эpтYpлi барытта белсендi эдiстеp: имитационды жэне имита- ционды емес болып белiнедi.
Имитациялык окыту тYpi ойын турнде немесе ойын емес турде кездеседi. Ойын тYpiндегi эдiстеpге релдк, iскеpлiк ойындар, мэселелi-iскеpлiк (5-6 студенттен туратын топ жардайды талдайды жэне езбетЫше шешiм кабылдайды, окытушы тек шешiм кабылдаура эсер етедi, бipaк ол дайын жауаптарды усынбайды), зерттеу (рылыми жоба), уйымдастыру-танымдык (эссе курастыру), уйымдaстыpу-iскеpлiк ойындар (портфолио), блиц-ойындар (сурак-жауап), ойындык жоба- лау тYpлеpi жатады. Ал, ойын емес турде
ететн эдютерге ситуацияны накты aнaлизi, ситуациялык тапсырмаларды шешу, имитация- жаттыру жэне индивидуалды тpенингтi жаткызура болады [1].
Имитациялык емес эдютер езiмен бipге мэселелiк дэpiстеpдi, зерттеу эдiстеpiн, оку талдауын, конференцияларды жэне студенттщ е з н д к жумыстарын карастырады.
Iскеpлiк окыту - бул принцип, концеп
ция, эдютер мен жолдарды тек тYCiну рана емес, алран бiлiмiн есте сактау кабшет жэне тэжipибеде колдану мYмкiндiгi [2].
Беpiлген окыту тYpлеpi кэоби эрекет етудi керсетумен сипатталады, сондыктан медициналык ЖОО да оку YPДiсiнде белсендi колданылуы кажет.
Тэжipибе алмасу максатында Казакстан тарихы жэне ЭСП кафедрасынык мекгеpушiсi K.А.Темipрaлиев жэне кафедранык ара окытушысы А.Б. Долгополов О.А. Байконыров атындары Жезказран Унивеpситетiне ЖОО-нык ПОК академиялык уткырлык бардарламасын жузеге асыру шекбеpiнде сапары болды.
Бурынырак бекiтiлген такырыптык жоспармен Гуманитарлык-педагогикалык жэне Тау- технологиялык институттардык 1-шi жэне 2 ^ i курстарынык академиялык топтарында
«Казакстаннык кaзipгi заман тарихы» жэне
«Днтану» пэндеpi бойынша дэpiстеp окылды жэне тэжipибелiк сабактар жYpгiзiлдi. Кафедра мекгеpушiсi K.А.Темipрaлиевпен окытушылар Yшiн «Kaзipгi заманнык сын-тегеуpiндеpi мэнмэтiнiнде корамдык рылымнык эдютемелк дардарысы туралы» такырыбында мастер класс журпзшдк K.А.Темipрaлиев жэне А.Б.Долго- полов ЖезУ окытушыларын КММУ-де, кафедрада колданылатын элеуметтiк-сaяси пэндерге студенттеpдi окытудык белсендi
Медицинское и фармацевтическое образование
эд1стер1мен кыскаша таныстырды: ол дэр1стер- баяндамалар, Казакстан тарихы бойынша кыскаша бейне дэр1стер тус1рмелер1 (сонык 1ш1нде авторлык кукык туралы куэл1к бар); ол КММУ студенттер1н1к б1здщ кафедра окытушыларымен б1рге казак халкынык бай мэдени мурасын жэне б1здщ жумыстык баска турлерЫ насихаттау уш1н сапарлар.
КAТемiрFалиевтiк мастер класс шекберЫде етк1з1лген дэр1с окытушылар тарапынан кызыFушылык танытты. Онык нэтижес бойынша сауалнама жург1з1лд1, оны талдауда б1здщ ЖезказFандык эр1птестер1м1з б1здщ кафедранык окытушыларымен сабак етк1зу эд1стер1не (PBL, TBL, RBL) кызь^ушылык таныткандарын керсеттк
Буг1нг1 такда жоFары оку орындары болашак мамандарды даярлауда кэс1би даярлыкка кеп кекЫ бел1п отыр. Онык б1р бел1г1 рет1нде пэнаралык байланыс аркылы пэндерд1 мекгертуде коFамнык эр турл1 салаларында студенттерд1к карым-катынастык кузырлы^ын калыптастыру жатады. Сол себепт1 жоFары оку орындарында тэл1мгер- лерге койылатын жака элеуметтк-эконо- микалык талаптар ек алдымен студенттерд1к жаhандану урд1с1 жэне олардык мегакарым- катынастык ортаFа бешмделген карым- катынастык б1л1м-б1л1ктер1н калыптастырумен байланысты.
Каз1рг1 такда коFамда макызды мэселелердщ б1р1 болып д1ни катынастар табылады. Сол себепт1 «Философия» жэне
«ДЫтану нег1здер1» пэндер1 арасында кафедра мекгеруш1с1 ТемiрFалиев К- А пен кафедранык аFа окытушысы Бакирова А. Т. жетекшшИмен декгелек устел тур1нде сабак е т ш т д к Ол отырыста студенттер ез ойларын ортаFа салып, жан-жакты деректер келт1р1п мэселелерд1 шешуге тырысты.
Fылыми-баFытталFан окыту студенттерде Fылыми зерттеу даFдыларын калыптастыру жэне дамыту уш1н макызды болып табылады.
Осы даFдыны калыптастыру уш1н «Фило
софия» пэн1 бойынша оку баFдарламасында студенттерд1к ез1нд1к жумыстарында ек1 такырып аныкталды, ол студенттермен RBL тур1нде орындалуы кажет. Ол «Философия тарихындаFы субстанция мэселес1. Сананык пайда болуы мен мэн1не философиялык жэне жаратылыстану-Fылыми кезкарастар» жэне
«Каз1рп элемдег1 макызды мэселелер туралы философиялык ой талFамдар».
Студенттер такырыпты эдебиеттерд1 колдана отырып ез бет1нше зерттеу керек, осы мэселелер бойынша Fылыми макалаларды
талдаулары кажет, макалалар не Киберле- нинка, не баска Fылыми макалалар каталогынан алынып, осынык непзЫде Fылыми эссе жазулары керек.
Осылайша, студенттер Fылыми 1зден1с аумаFын аныктаулары, мэл1меттерд1к электрон -ды базасы мен ютапхана корлары KeMeriMeH осы мэселе бойынша Fылыми мэл1меттер жинауы керек жэне Fылыми макалаларды талдау непзЫде Fылыми эссе жазулары кажет.
Экономикалык теория нег1здер1 жэне кукык непздер1 пэндер1н окытуда кеб1несе мына белсенд1 эд1стерд1 колданады:
- iскерлiк ойындары - топ студенттерiнiк барлыFынык релдк катысуы
- дискуссия (студенттер такырыпты ездер1 такдайды);
- студенттермен езара сурак алмасу (жекпе-жек); «жеке ез1» мэселен1 шешу1 (бетпе-бет),
- студенттi кызыктыратын такырып бойынша эссе жазу;
- такырыптык презентация-жоба курастыру, кей1н оны корFау
- журналдык клуб эдiсi (периодты турде анализ жург1зе отырып, презентация дайындау),
- такырыптык конференцияларды жург1зу жэне баскалары
TBL оку эд1с1-топтык жумыс, топта жумыс жасауFа нег1зделген оку эд1с1. Бул эд1стщ ерекшел1ктер1:
- студенттердi белсендi окыту процес - коммуникaтивтi даFдылардык дамуы - топтык жумыс жасауды дамыту
Каз1рп такда Fылым мен техниканык даму декгей1 эрб1р студентте сапалы терек б1л1м мен 1скерл1кт1к болуын, олардык шыFармашылыкпен жумыс 1стеуге, ойлауFа каб1летт1 болуын талап етед1. Пэнд1 окыту удер1с1н1к нег1зг1 максаты - арнайы педагогикалык эд1стерд1 максатты, жуйел1 турде колдана отырып, студенттерд1к интеллекты, шыFармашылык ойлауын, Fылыми кезкарасы мен белсендтИн ушкырлау, ез бет1мен бт1м алу даFдыларын дамыту болып табылады [1].
Окыту процеан ти1мд1 уйымдастыру, жеке пэндер арасындаFы ортак уFымдарды закдылыктарды б1р-б1р1мен езара байланыс- тыру, студенттерд1к танымдык, 1зденуш1л1к каб1леттер1н, 1с-эрекеттер1н дамыту, алFан б1л1мдер1н жинактау, тэж1рибеде колдана б1луге уйрету жэне таFы баска мэселелер дидактикалык турFыдан шешуд1 кажет етед1.
Пэнаралык байланыстардык б1р пайдалы жаFы
ол букш окыту iciH, барлык окытушыларFа б1ры^ай талаптар коюFа жэне эр тYрлi пэндерде ортак мYдденi шешуге жумыл- дырады. Пэнаралык байланыстарды жузеге асырудын жолдарына мыналарды жаткызуFа болады: жеке пэндi окытканда баска пэндердi окыту iciне ез ыкпалын тигiзетiндей болуын кездеу; пэндердi окып уйренуде еттетш материалдарды уакыт жаFынан Yйлеcтiрiп отыру; студенттердщ Fылыми теориялар мен зандылыктарды игерущ, олардын жинакты- лыFымен эдicтерiмен, даFдыларымен сабак- тастыра калыптастыру; жалпы теориялыьк бiлiм алуды жэне практикалык icкерлiктер мен даFдыларды бiрынFай эдкпен жузеге асыру; эр тYрлi пэндердщ зерттеу эд ктер н щ ортак ерекшелiктерiн керсете бшу; сабактарда окылатын кубылыстардын езара байланысын ашып, дурыс дидактикалык дуниетаным калыптастыру [1].
Акпан айынын 24 жулдызы кYнi Казакстан тарихы жэне элеуметтк-саяси пэндер кафедрасынын «Экономикалык теория непздерЬ» жэне «Кукык непздерЬ» пэндерЫщ бiрiгуiмен жоFарыда айтылып еткен белcендi эдicтердi мен TBL оку эдiciн колдану аясында кафедранын аFа окытушылары Алиева Г. F.
жэне СиcенFалиева К. М. бастауымен 1011, 1012, 1015, 1016 топтар арасында пэнаралык ашык сабак жYргiзiлiп етiлдi. Ашык сабак
«Нарык. Медициналык кызмет нарыFындаFы бэcекелеcтiк. КР енбек жэне отбасы кукы^ынын непздерЬ» деген такырыпта талкыланды. Ашык сабактын аркау кылFан такырыбы ете аукымды жэне студенттер ушЫ болактарында ез емiрлерiне кажет болатын манызды болды.
Ашык сабакка cтуденттердi баFалау максатында арнайы конактар келген болатын.
Конактар катарында ЖезказFан мемлекеттк университетЫщ профессоры - Аланиязов Т. К., Казакстан тарихы жэне элеуметтк пэндер кафедрасынын менгерушici - ТемiрFалиев К.
А., жалпы медицина факультетнщ 1 курс бойынша декан орынбасары - Байменова А. С., аFа окытушылар - Адрахманова К. Ж., Рысбекова Б. Б., Аралбай С. М. катысты.
Казiргi танда элемде кез- келген мемлекеттщ кай салада болмасын каркынды алFа басуында экономиканын дамуы манызды роль аткарады, ал бул саланын ешкандай кедергiciз жузеге асырып отыру Yшiн зан саласы екен бэрiмiзге мэлiм. Сол cебептi, бул пэнаралык байланыс аркылы еткен ашык сабактын непзп максаты: Казiргi нарыктык экономика жаFдайында бэcекелеcтiктiн
тиiмдiлiгi, отбасы мен енбек кукыFынын cауаттылыFын арттыру болып табылды. Осы максатка жету барысында студенттер эртYрлi эдicтер мен тапсырмаларды орындау аркылы ез б^мдерЫ ортаFа салды.
Студенттерге арналFан алFашкы тапсырма олардын берiлген такырыпка катысты б ^ м денгейiн тексеру максатында журпзшген тест сынамалары болды. Олардын алдымен берiлген тапсырмаларды жеке, кейiн топпен акылдаса отырып жауап беруi аркылы б ^ м денгейлерi текcерiлiп, жеке жэне топта жумыс icтеу денгейлерi бакыланды.
Студенттерге койылFан келеci талап олардын уй тапсырмаларын тексеру болды.
Бул кезен ете кызыкты еттi, студенттердщ бэcекелеcтiкке кабiлетiн сынау максатында оларFа берiлген медицина саласында ездерiнiн клиникаларын ашу такырыбына берiлген тапсырманы олар жоFары денгейде алып шыкты. бздершщ сураныска ие эрi жоFары сапалы клиникаларын ашып, ен Yздiк клиника екендерЫ дэлелдеу максатында тYрлi жарнамалар ж у р п з п таныстыру жумыстары болды. Эрбiр таныстырылып еткен клиникалардын эртYрлi ерекшелiктерi бар.
Мысалы, бiр клиника жоFары сапалы нанотехнология нэтижеciнде пайда болFан KурылFылармен жумыс жасаймыз десе, ендi бiрi шетелдiк мамандармен тэжiрбие алмаса отырып жумыс жасайтындарын жеткiздi жэне де казiргi танда елiмiздегi таFы бiр мэcеленi шешу максатында ауыл- аудандарFа медициналык курылFылармен жабдыкталFан акылды жедел- жэрдем келiктерi болатынын баска да клиникалар айтып еттi. Сонымен коса, бул кезенде студенттерге экономика жэне кукык салары бойынша бiрнеше талаптар койылды. Клиниканы ашу барысында экономика турFыcынан каржы мэcелеciн шешу, маркетинг, кэаби мамандарды жумыска алу, логотип ойлап табу, бэсекелесткке к а б те тт болу деген cекiлдi талаптар болса, осы жумыстарды зан жYзiнде реттеп, бiр жуйеге келтiру Yшiн кукык саласы бойынша ен алдымен, клиниканы ашу ушЫ лицензия алу, жумыска алы^ан мамандардын енбек шартынын болуы, оларFа теленетiн жалакы мелшерi, жумыс уакыты, сактандыру cекiлдi талаптар койылды. Бул кезенде студенттер ездершщ бэсекеге кабшетт екендерiн эрi болашакта ез клиникаларын аша алатындыктарын керcетiп, терештерден ездерiнiн тиicтi баFаларын алды.
Со^ы кезен cтуденттердiн кукык cалаcындаFы бшмдерш тексеру максатында
Медицинское и фармацевтическое образование
Сабацтардыц пэнаралык, байланыс туршде еткеж TniMfli /vie?
■ Сабак,тардын, пэнарал ьщ байланы с тур ш д е е т к е ж TMiMfli ме?
100 80 60 40 20 О
иэ ж о к
1 сурет - Сабактардык пэнаралык байланыс турЫде eTKeHi тиiмдi ме?
жаFдаяттык есептер берiлдi. Бул жаFдаяттык есептерге жауап беру барысында закда кeрсетiлген баптарды кeрсетулерi керек болды. Студенттер бул тапсырманы да мYдiрмей орындап шыкты.
Корытындылай келе, экономикалык теория негiздерi жэне кукык негiздерi пэндерЫщ косылуы нэтижесiнде болып еткен пэнаралык ашык сабак ез максатына толыктай жеттi, студенттер жоFары декгейде тапсыр- маларFа жауап берiп, баFалау критерийлерiне сэйкес тиiстi баFаларын алды. Сонымен коса, жYргiзiлген ашык сабак келген конактардык да кекшЫен шьжып, жоFары декгейде баFалап кеттi. Студенттермен кер1 байланыс жасау максатында сабак сокында жYргiзiп еткен сауалнама барысында студенттердщ басым кeпшiлiгi сабактык ете кызыкты эр1 тартысты eткенiн айтып, кeпшiлiгiне сабактык унаFанын жэне болашакта осындай пэнаралык сабактардык тYрлi белсендi эдiстердi колдана отырып жург1з1лу1 тиiмдi екенi жайлы ойлайтынын тeмендегi диаграммадан карап, бiле аламыз.
Тэжiрибие алмасу, уакытты тиiмдi пайдалану, студентпен жумыс жасау, еркiн жэне эдеби сейлеу, аудиторияны толык акпаратпен камтамасыз ету, тYрлi белсендi
эдiстердi колдана отырып сабакты жYргiзу - муFалiм ушЫ де студент Yшiн де тжмдк Сабак барысында болашак бiлiмдi де б ткт^ бэсекеге кабiлеттi жас мамандарды даярлап шыFаруда осындай пэнаралык сабактардык ж у р п з ^ кажеттi жэне тиiмдi эд1с екенi аныкталды.
ЭДЕБИЕТ
1 Калентьева Н. В. Командно-ориенти
рованное обучение как способ активации познавательной деятельности /Н. В. Каленть
ева, Р. Б. Бекбосынова http://www.rusnauka.
com/19_TSN_2014/Pedagogica/5_173470.doc.htm 2 Сарсенбаева С. С. Медициналык жоFарFы оку орындарындаFы белсендi окыту эдiстерi /С. С. Сарсенбаева, Ш. Х. Рамазанова, Н. Т. Баймаханова. - Алматы, 2011. - 44 б.
REFERENCES
1 Kalent'eva N. V. Komandno- orientirovannoe obuchenie kak sposob aktivacii poznavatel'noj dejatel'nosti /N. V. Kalent'eva, R. B.
Bekbosynova http://www.rusnauka.com/19_TSN_
2014/Pedagogica/5_173470.doc.htm
2 Sarsenbaeva S. S. M e d ic in a l zhoFarFy o ^ oryndaryndaFy belsendi oкytu эdisteri /S. S.
Sarsenbaeva, Sh. H. Ramazanova, N. T.
Bajmahanova. - Almaty, 2011. - 44 b.
Поступила 27.04.2017 г.
K A. Temirgaliyev, G. G. Aliyev, A.
T
Bakirova, K M. SisengaiiyevEXPERIENCE OF IMPLEMENTATION OF ACTIVE METHODS OF INTER-DISCIPLINARY TRAINING AT THE EMPLOYMENT ON SOCIAL-HUMANITARIAN DISCIPLINES IN THE MEDICAL UNIVERSITY
Department of Kazakhstan history and socio-political disciplines of Karaganda state medical university (Karaganda, Kazakhstan)
Currently, various training methods are used to train health professionals. The article examines the problems
and prospects for introducing active methods of interdisciplinary training. Teachers of the department of Kazakhstan
history and socio-political disciplines of Karaganda state medical university conducted interdisciplinary studies using active methods. The use of interdisciplinary instruction in classes is connected with the search for ways to transform traditional teaching into a more productive one, based on the team's creative activity. The authors concluded that this methodology is effective, necessary for the training of educated, professional and competitive specialists in the modern world.
Key words:
active learning, interdisciplinary employment, project, teamwork, competitiveness, efficiency К
А. Темиргалиев, Г. Г. Алиева, А. Т. Бакирова, К. М. СисенгалиеваИЗ ОПЫТА ВНЕДРЕНИЯ АКТИВНЫХ МЕТОДОВ МЕЖДИСЦИПЛИНАРНОГО ОБУЧЕНИЯ НА ЗАНЯТИЯХ ПО СОЦИАЛЬНО-ГУМАНИТАРНЫХ ДИСЦИПЛИНАМ В МЕДИЦИНСКОМ ВУЗЕ
Кафедра истории Казахстана и социально-политических дисциплин Карагандинского государственного медицинского университета (Караганда, Казахстан)
В настоящее время с целью подготовки специалистов здравоохранения используются различные методы обучения. В статье рассматриваются проблемы и перспективы внедрения активных методов междисциплинаро- ного обучения. Преподаватели кафедры истории Казахстана и социально-политических дисциплин Карагандин
ского государственного медицинского университета провели междисциплинарные занятия с использованием активных методов. Использование междисциплинарного обучения на занятиях связано с поисками путей преоб
разования традиционного обучения в более продуктивное, основанное на командной творческой деятельности обучающихся. Авторы пришли к выводу о том, что данная методология является эффективной, необходимой для подготовки образованных, профессиональных и конкурентноспособных специалистов в современном мире.
Ключевые слова:
