4893
2. Иванников И.А «Мемлеке к бил к жалп еори ». Волгодон к, 1997.
20-бе ; ол. м дение ж р мдама / / ан . 1998.
3. С дебник 1497 г. С . 10–14, 55 // Ро ий кое законода ел во X–XX вв. М., 1985. Т. 2. С. 55–61; С дебник 1550 г. С . 78 // Там же. С. 116; Уложение о наказани головн и и прави ел н . С . 65 // Там же. Т. 6. С. 187б.
4. Алек еев С.С « ило о и » 1999ж, 31б.
5. Син а С ри Прака . Юри пр ден и : Фило о и права. М., 1996. 278б.
6. Грана Н. Л. Право ознание и правовое во пи ание // Об а еори го дар ва и права: Академи е кий к р : В 2 . М., 1998. Т. 2. С. 395.
7. В емирна и ори . Эн иклопеди
8. Ин ерне ай ар (stud.kz., klerk.ru, google.com)
УДК-341.1/8
ДРОЛЫ Ы - БЕЙБІТШІЛІК КЕПІЛІ БОЛА АЛАДЫ МА?
А А Б
А ана ала , Е рази л л нивер и е н За ак л е , ал арал ка едра н 1-к р ден
л ми ма ала же ек - арабаев Ф.Ж
Егер н д ниеж з л к о а дрол бомбалармен к ре е н бол а, онда р н д ниеж з л к о а б ренелермен неме е а пен ай а ад Ал бер Эйн ейн
Ма алан ба ама б р н л айра кер Уин он Чер илл ай ан н е ке р ек, ол : « л бри ани н жа да, до да жо , ек м дде бар». Сол и р елд жа да, до да жо , ек м дде ба. Ядрол
ар - рал ой оз ай н бол ам о а ида а йене о р п ал лайм н. Ядрол ар д а п -зи н жа же ерл к. Ше елдерге бармай з ел м зд м ал н ал а : «Семей полигон н» ай а болад . Тек 1949-1963 ж лдар арал нда 643 ре на ре нде дрол бомба жар ан.
рине аз рг заманда конвен и лар а кел п ара а б з л . Ядрол ар дан зардап еккен Хиро има мен Нага акид з адамза
ор н рей н д рл к рер о и а болд . аз рд з нде зардап ег де.
Б ра - дрол ар д бейб л к кеп л ре нде ара р а болад ма?
Деген ра а жа ап бер п к рей к. Ол алай бейб л к кеп л бол м мк н? Сол дрол ар дан м да ан адамдар зи н еккен жо па ?
рине адамза а а ре н иг зд . Сол дрол ар н лемде гео а а а мемлеке ер мемлеке ке ал арал а на арена нда б р-б р не анк и ой п, б р-б р кономикал р да ек е де. Сол ар лем
4894
ш н неге сонша ма ызды болып т р ж нн геоса сатта дролы аруды салма ы аншалы ты ма ызды деген си ты с ра тар а жауап бер п к рем з.
дролы аруды т с ну ш н б р нш халы аралы дролы ы а
то тал ан ж н.
Халы аралы дролы ы деген м з - дролы энерги саласында ы
халы аралы атынастарды реттейт н ж не дролы со ысты болдырмайтын нормалар мен принциптер жиынты ы. Адамзат дролы ару ойлап тап алы бер халы аралы атынаста, халы аралы ы та к птеген згер тер енд . Мысалы дролы аруды аншалы ты зардабы к п екен н б лген со , лы державалар со ыспау а бел буды ж не де рт рл халы аралы йымдар ашыла бастады. Соны б р «МАГАТЭ»[1] аза шасы «А ХА» ни Международное агентство по атомной энергетик(Атом уаты Халы аралы Агентт г ). Б л кел с м 1957 жылы рыл ан йым. Басты ма саты дролы аруды таратпау т рт б н олдау, атом уатын бейб т ма сат а ау пс з пайдалану жолында ы халы аралы ынтыма тасты ты дамыту мен ке ейту м селелер мен айналысатын к мет-аралы т уелс з йым.Б -ж йес н м шес . Немесе арапайым т лмен айт анда атом энерги сын скери ба ыт а ауыстырмауы. Б л пакт ге ол ой ан мемлекет дролы ару жасаумен айналыспау а гаранти беред . аз рг та да «А ХА» жатына ол ой ан мемлекеттер саны 125 ел. Ал аза стан болса 1994 жылы м ше болып к рд . аза стан «А ХА»-да лкен р л ойнайды, себеб дролы арудан бас тартты ж не Семей дролы сына полигонын жапты. аз р «АХ А»
эксперттер Семей полигонын зерттеу ст нде. «АХ А»-ны басты ы жа ынан арты шылы ы мемлекет ш ндег атом энергетикасымен айналысатын заводты толы тексеруге ж не скери сына -операци ны ашы т рде ту н талап етуге ылы. Ж не фунци сы мен ызмет туралы айтатын болсам: -атом энерги сын бейб т ма сатта пайдалану ж не сол иде логи ны зерттеу адамзатты со ан ынталандыру;
- ылыми жет ст ктер мен д стер алмасуды ынталандыру;
- дролы ба дарламаларды скери ма сатта пайдаланбайтыны туралы
кеп лд ктер ж йес н алыптастыру ж не алдын ала са тау;
- са тану ж не ау пс зд к шараларын з рлеу, ру ж не бей мдеу Сонымен атар «АХ А» егер атом энергетикасын тасымалда ан жа дайда да
жо ары ерекшеленген мемлкетт к ау пс зд кпен амтамасыз ет лед . 1946 жылы 24 азаннан бастап дролы ару а арсы к рес ж рг з л п келед .
Ал аза стан болса з ерк мен дролы арудан бас тартты. 1991 Жылы 29 тамызда «Семей» полигонын жауып, аза стан дролы арудан таза ж не де Р- дролы сына ж рг л змейд . Б ан д лел аза стан Республикасыны халы аралы шарттары туралы" 2005 жыл ы 30 мамырда ы аза стан Республикасы За ыны 8-бабына с йкес жасал ан кел с м жасалды. Осы Шартты а ылшын, араб, испан, ытай, орыс ж не француз т лдер ндег м т ндер б рдей те т пн с алы болып табылады.2017 жылды ш лдес н де Нью-Йоркте жасалды. Ал егер аза стан Республикасы
«Ядролы аруды» ал ан к нде, алай рекет ету керек?
4895
За ға с йкес 17 бапты 2-б лімін о ыса : 17-бап 1.Қолданылу мерзімі ж не одан шығу
2.Осы Шарт мерзімсіз болып табылады.
рбір атысушы мемлекет шартты мазм нына байланысты ерекше м н- жайлар оны еліні жоғары м дделеріне ауіп т ндірді деп шешсе, зіні мемлекеттік егемендігін ж зеге асыру т ртібімен осы Шарттан шығуға
ылы. М ндай шығу туралы ол депозитарийді хабардар етеді. М ндай хабарламада оны жоғары м дделеріне ауіп т ндірді деп арастырылған ерекше м н-жайлар туралы м лімдеме амтылуға тиіс.
3. М ндай шығу депозитарий шығу туралы хабарламаны алған к ннен кейін 12 ай ткен со ғана к шіне енеді. Алайда, егер осы он екі айлы кезе ткен со шығып жат ан атысушы мемлекет арулы а тығыс тарапы болып табылса, б л атысушы мемлекет арулы а тығыс тарапы болуды
то тат анға дейін, осы Шарт ж не кез келген осымша хаттамалар бойынша
м н-жайлармен байланысты болып ала береді. [2]
Енді осы келісім шарттан, еш андай экономикалы ыспа а т спей саяси сахнада з беделін стап, алай шығуға болады? «еліні жоғары м дделеріне
ауіп т ндірді деп шешсе...» Оны алай т сіндіруге болады? Айта кеткендей
«кішкентай мемлекеттерге» з т уелсіздігі мен бейбітшілігін са тау шін ядролы аруға ол жеткізеді . Егер ядролы ару пайда болғалы бері
соғысты диаграммасын ж ргізсек, яғни ядролы ару пайда болғанға дейін 73 жыл, ядролы ару пайда болғаннан кейін 73 жыл ше берінде арт а
айтамыз ( соғыс санына есепке алмадым; револиюция, азаматты соғыс, бостанды соғысы, конфликт,кішігірім скери операциялар ,азаматты . Есепке алдым : «Жаулап алушылы соғыстарды») : Сонда 1945-1949 жылға дейін 114 ірі соғыс болған, ал 1945-1949 жылдардан азіргі к нге дейін 53 ірі соғыс болған, яғни мемлекет пен мемлекет арасында. Сонымен соғыс к рсеткіші екі есе азайған, еске ала кетсек халы аралы гумманды
ы ядролы аруға дейін болған т сініктер.Сонда халы аралы
гумманды ы адамзат а айтарлы тай толы анды к мегін тигізбей отыр дегені ғой, к мегі некен-саян. .Енді осы жерден т йетініміз лемдік
геополитика жайында, арап отырса ыз «бейбітшілік гарантиясыны » жо тығы. ткен заманға бармай-а 21-ғасырда Ресей мемлкетеніні ж ргізген соғыстары, яғни шешен мемлекетінен бас а, «о т стік Осетия, Абхазия» ж не зіні ағайынды мемлекеті «Украиндан» Қырымды тартып алуы. «Судет» жеріні зі бейбітшілік жолмен алған. Ж не Сирия
мемлекіні суверенитеті са талмауы. Енді «ядролы клуб» мемлекеттеріне то таламыз, Ядролы клубты жалғыз «за ды» м шелері ретінде
халы аралы ы ты де гейде «ескі» ядролы державаларды м ртебесі (АҚШ, лыбритания, Франция, Қытай ж не Ресей) 1968 жылғы Ядролы
аруды таратпау туралы шартты ережелерінен - IX бапты 3-тармағындағы жатта: «Осы Шартты ма саттары шін ядролы аруға ие мемлекет 1967 жылғы 1 а тарға дейін ядролы аруды немесе бас а да ядролы жарылғыш
рылғыны ндіретін ж не жарылған мемлекет болып табылады». Осыған
4896
байланысты Б мен бес «еск » дролы державалар (Б ау пс зд к Ке ес н т ра ты м шелер рет нде лы державалар) «Ядролы клуб»
м шелер н со ы т рт «жас» (ж не болаша болаша ) пайда болуы халы аралы за сыз деп санайды. Сол за сыз мемлекеттерге: Инди , Пакистан, КНДР, Израиль мемлекеттер жатады. Жа алы тар а араса
аз рг та да ал ысы келет н мемлекет те к п, соны б р Иран мемлекет . Иран мемлекет аз рг та да санкци лар а тап болды. Иран мемлекет 1950 жылдан бер Еуропа мен Америка мемлект мен антогонизм са сатын
стануда, санкци к ш не ену не к птеген факторлар сер етт . Ал дролы аруына санки 2010-жылдан бер актуалд . 2012 жылды есеб мен Иран 3 жылды ш нде 100 млдр А Ш долларынан айырылыпты дейд БА .[3]
.Ек нш мемлекет- Израиль. Израильд дролы аруы - б л Ресми т рде, Израиль з н дролы аруы бол аны туралы еш ашан м л мдеген жо , ол
дролы аруды бар екен н растамайды немесе жо а да шы армайды.
Сонымен б рге Израиль Ядролы аруды таратпау туралы шарт а ол ой ан жо , Ж не Израильде 3 т рл дролы ару бар, 3 т рл -ТРИАДА
(Жер,ауа,су) Ядролы клуб бойынша дролы ару санымен, уаттылы ына байланысты Израиль 6-орынды емденед . Е ызы тысы Израильд б л с
ш н Санкци барбауына алма ан.[4] Ал П к станда сол сек лд мысалы, Б - 84 мемлекет ш нен 82 мемлекет дауыс беру . О ан д лел; «19 мамыр -
П к стан премьер-министр Зульфикар Али Бхутто П к стан ш н здер н дролы сына тарын ж зеге асыру «та дыры» болатын о и а туралы
м л мдеме жасады, ж не П к стан нд станны « дролы шабуылына»
еш ашан т теп бере алмайды. 21 араша - Б Бас Ассамбле сы
П к станны О т ст к Ази да ы Ядролы арудан азат айма ру туралы сынысын ма лдады. сыныс 82 дауыспен абылданды ж не 2 арсы:
нд стан мен Бутан арсы дауыс берд .»[5] Енд г та да ойланып араса ыз Израилд дролы ару алуы ой а онымды с, к шкентай мемлекет з н
бостанды ын са тау ш н, П к станда сол себеппен.
Ал аза стан Республикасы на ыз Ази ны ж рег нде орналас ан, ж не де б зд оккупант мемлекеттер оршап отыр. Б зд елге бас а елд аннекси сына болмайтына не кеп л? «шарт бойынша НАТО-м шелер те ылы ж не де барлы мемлекетке дролы аруды олдану а болады, рине е со ы т тенше жа дайда.»[6] к н шке орай аза стан Республикасы НАТО- рамында жо . Ал егер сол бейб тш л кт ойлап Т уелс з Мемлекеттер Досты ы -мемлекеттер мен скери союз рса сол мемлекеттер м ддес мен ж руге тура келед . Тарих бойынша б л жол жа сы прагматикадан ткен, мемлекеттерд бас а мемлекетпен жауластырып з не ба ынышты ылып стауы. Мысалы; аза ты ма алы «" ара тай аптаса, сар ор с ке дей к р нер"[7] дейд б ра б ан арсы ма ал
«орыспен дос болса , айбалта асы да болсын...»[8] дейд , ма ынасы тере . Дос бола т ра, ор анар аруы болсын деген ой. Немесе жапон мемлекет н даналы ы « ылышты еш ашан олданбаса да асы да
4897
болсын» дейді. Сол сияқты Қазақстан Республикасыны з қаруы болуы.
Сыни к з қараспен мыналай т жырымдамаға келуге болады:
Ядролық қаруды қолдану- адамзатқа қасірет келеді. Ядролық қару- оқталмаған тапанша секілді. Бар бірақ, қолданбайды. Тек рейлендіру шін қажет. Қазіргі та да «жаулаушылық» соғыс азайды, дегенменде. Ал ядролық қару қолданған жағдайда да ол жерге зиянын тигізеді, жай тигізіп қоймай табиғатты, экологияны 200-250 жылға лі етеді. Егер жерді қолданбаса несіне соғысады? Сондықтан алпауыт мемлекеттер кішкентай мемлекеттерге милитаризмдік саясатын ж ргізбейд. йткені ол кіші мемлекетті «ядролық қаруы» бар. зімен бірге жаулашы мемлекетке де қауіпін тигізе алады.
Осындай жағдайда ғана стемдік к рсетуші мемлекет ойланады, ж не шиелініс м селесі барынша дипломатиялық жолмен айқындалады. Тарих бойынша рбір азамат прагматик болу керек. Тек соғыс кезінде коалиция қ рылады, тек сол коалицияда бар мемлекетті қ қығы те м дде де, те д реже ж реді, ал қалған уақытта стемдік ж ргізу арқылы. Сондықтан мемлекет осындай қуатқа ие болу керек. К п жастар ядролық қаруға қарсы.
Демократияны мемлекетке кері жағыда бар рине, тек белгілі эксперттерді ой-саптарын ты дау керек деп ойлаймын. Халық демократиясы к бінесе анархизмге келіп соқтырады. Оған мысал к п. Сондықтан халықты ішінен та далып алынған белгілі ғалым, жазушы, қоғам қайраткерлерді дауысы ма ызды. Сондықтан соғыс қ қығы лкен тақырып. Зерттеуге т рарлы, леуметте ма ызды орынға ие. рине пацифист болу керек. бірақ лемде геосаясат басқаша. Ал Қазақстан қандай пайдасын тигізе алады? Біріншіден ол қарапайым химиялық элемент уранды «ядролық қаруы» бар мемлекетке сатпау ж не таратпау. Оған айта кететін ҚР ядролық қ қығыны 1 бап 1 б лімі ядролық қаруды немесе басқа да ядролық жарылғыш қ рылғыларды қайсыбіреуге бермеуге, сондай-ақ осындай қаруды немесе жарылғыш қ рылғыларды тікелей де, жанама т рде де бақылауды бермеуге. ЖАНАМА- яғни жанама т рде де. Ал қортындылай келе талқылыға сала отырып, бір т жырымға келе алу қиын. зіні пайдасы да бар, кем жағы да бар.
Б л мақалада ядролық қару туралы с з қозғалды. Қазақстан Республикасы зін зі қорғау ретінде ядролық қаруға қол жеткізе алады ма ? Ж не де алған к нні зінде не к тіп т р. Осы с рақтарды халықаралық ядролық қ қық за ынан қарастырамын.
В этой статье я расскажу о ядерном оружии. Может ли Республика Казахстан получить ядерное оружие в качестве самообороны? И что произойдет в тот день, когда РК получит ядерную оружию . Эти вопросы рассмотрим с международного ядерного права
In this article I will talk about nuclear weapons. Can the Republic of Kazakhstan obtain nuclear weapons as self-defense? And what will happen on the day when Republic Kazakhstan gets a nuclear weapon. These issues will be considered from international nuclear law
леуметтік статистика 1 студент, 1 аға-оқытушыны ойларын білу шін 3 с рақ қойылып жазбаша жауап алу.
4898
С ра тар :
1)С з Р Ядрол ару а ол жетк зген н алар ма ед з ?
2)«Ядрол ару» - бейб тш л кт кеп л деген ой а кел сес з бе?
3)Ядрол ару Р Еврази н державас на айналд рад ма?
1.Жо , аламар ед м! ол жетк зген жайл айтат н болсам, б зде Ке ест к Республикадан ал ан 1216 боеголовок, ракета РС-20(satana) сек лд дрол аруд лкен запас ал ан ед . Б ра , 1992 ж лд Лиссабонд кел с мге с йкес, аза стан Ядрол арудан бастарт ан болат н. Мемлекетт бас ару нда от р ан т л алард ос ндай запаст бар на арамай, Ядрол арудан бас тарт ан , рине бейб тш л кт ж не ос мша проблемалардан т лу жол нда к ксеген ай н!
2. ос мша проблема? И , себеб аз рг та да Р Ядрол ару бар мемлекет болса, ондай жа дайда ж л на 35 млрд те ге жа а мектептер мен ауруxаналар а салу а емес, жар лат н ашан белг с з?, Ядрол
аруд жабд тау мен арт н жабумен кетер ед ! О ан оса, ел м зге лем елдер нен Хал арал санкци лар, штрафтар, блокировкалар салумен атар, журналисттерд , кологтард , демократтард айтар с здер , Р ау зд дуал лма ед .
3. Ядрол аруд Еурази н державас на айналу-айналмау н д п бас п айту и н, б ра ел м зде "Ядрол арул мемлекетп з"-деген, еркектерд с здер н, джип орн нда-жигулид , модан орн нда-еск социалоги н к рер ед м...
Қолданылған әдебиеттер:
1. Москва «Международн е отношени »-Международное право-2000 г стр-630-633
2. Ядрол ару а т й м салу турал шарт а ол о турал
3. аза стан Республикас Президент н 2018 ж л 9 а тарда 617 Жарл
4. neftegaz- Иран потер л более 100 млрд долл США за 3 года санкци 5. Иран и атомна бомба Израил -17.11.2011 Лоран Цекхини
6. Википед пара шас - дорл клуб
7. https://tvzvezda-НАТО- мемлекет н м шелер
8. Ерм хамет Маралбек. Б лд рг б р с з турал …-dalanews 9. аза т ма алдар жина 2008-96 бет
