екінші деңгейлі банктердегі қолданылатын әдістерді отандық экономикаға сәйкес модификациялауды қажет етеді. Бұл жағдайда мемлекеттің несиелік қауіпсіздікті қамтамасыз ететін механизмдерді жасауда, еліміздің экономикалық дамуына ерекшелігін ескеру қажет.
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Жарковская Е.П. Банковское дело.- М. Омега – Л, 2006. – 452 б.
2. Мақыш С.Б. Банк ісі.-Оқулық.– Алматы: Издат-Маркет. 2007. – 441 бет
3. Лаврушин О.И, Валенцева Н.И.Банковские риски:оқулық.Мәскеу:КНОРУС, 2016.-262 б
4. «Қазақстан-2050» Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты Қазақстан Республикасының Президентінің жолдауы.//www.akorda.kz
ОӘЖ 336.647
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА МЕМЛЕКЕТТІК АУДИТ НЕГІЗІНДЕ БЮДЖЕТ ҚАРАЖАТТАРЫН ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІН БАҚЫЛАУ
Серкибаева Айгерим Канатовна [email protected]
Л.Н. Гумилев ат. ЕҰУ студенті, Нұр-Cұлтан, Қазақстан Ғылыми жетекшісі – э.ғ.к., доцент Жағыпарова А.О.
Мемлекеттің шығыстарын басқару бюджеттік саясаттың маңызды бөлігі болып табылады және бюджеттік үдерістің жағдайымен, бюджетті жоспарлау, бекіту және атқару тәртібімен, сонымен қатар оның атқарылуын бақылаумен анықталады. Бағдарламалық- мақсатты бюджеттеу және мемлекеттік аудитті енгізу - өзара байланысты үдерістер екендігі сөзсіз. Бюджеттік қаражаттарды тиімді басқару және пайдалану мақсатында мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау жүргізіледі. Мемлекеттік аудит бюджеттің орындалуының соңғы қадамы болып табылады және оның қорытындысы бойынша бұзушылықтар мен кемшіліктер анықталып, жойылады немесе оларды алдын алу бойынша жұмыстар жүргізіледі.
Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 12 қарашадағы "Мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау туралы" Заңына сәйкес, мемлекеттік аудит – тәуекелдерді басқару жүйесіне негізделген, бюджеттік қаражатты, мемлекет, мемлекеттік аудит объектілерінің активтерін, байланысты гранттарды, мемлекеттік және мемлекет кепілдік берген қарыздарды, сондай-ақ мемлекет кепілгерлігімен, оның ішінде бюджетті атқаруға байланысты басқа қызметпен тартылатын қарыздарды басқару және пайдалану тиімділігін талдау, бағалау және тексеру[1].
Мемлекеттік аудит - бұл қаржылық мәселелерді ғана емес, сондай-ақ тәуекелдерді басқару бойынша анықталған кемшіліктер мен ұсыныстар негізінде пәрменді ұсынымдар бере отырып, олардың қызметінің барлық бағыттарын қамтитын аудит объектілері қызметінің тиімділігін тұтас және тәуелсіз бағалау[2].
Қарастырылған анықтамаларға сәйкес, мемлекеттік аудит бюджеттік қаражаттарды мақсатқа сай пайдаланбау тәуекелдерін төмендететін негізгі құрал болып табылады.
Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің Ішкі мемлекеттік аудит туралы комитеті орталық атқарушы органның құзыреті шегінде ішкі мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау,мемлекеттік сатып алу, мемлекеттік мүлік, аудиторлық қызмет, бухгалтерік есеп пен қаржылық есептілік саласында іске асыру және бақылау функцияларын жүзеге асыратын орган болып табылады. Астана қаласы бойынша Ішкі мемлекетттік аудит департаменті Ішкі мемлекеттік аудит комитетінің территориалды бөлімшелерінің қатарына жатады.
К 1. і і ің Іш і і
і ің ш Іш і і і ү і
ш ш ә і , . ң
2018 186 і -ш ү і і і ( ң іші
72 і ә 114 ш ш ү і ші і ), ұ
ғ ю і 286,8 . ң і ұ .
і і і -ш ә і ш ғ
ұ ш ң 90,9 . ң і ұ , ң іші
ұ ш 19,6 . ң ғ ұ ш ң
ң 21,5%- ұ , ә і і ғ ұ ш – 21,7 . ң
ғ ұ ш ң ң 23,9%- ң ә
і ң ұ 49,6 . ң і ғ
ұ ш ң ң 54,6%- ұ .
ғ ұ ш ң ң іші ю ің і і і і
602,1 . ң , 18,6 . ң ұ і ү
і і і і .
ғ ұ ш ю ә ғ ң
ші і і ұ , 18,5 . ң
і , ш ә ю і і
( ю і і і 504,8 . ң і ә ұ і ә
ш 17,9 . ң і і і).
ю і ә ұ і і
ш ғ ғ , ә і ә - ұ
ү і і і.
, іш і і і і ә і і ң
ә ә і і ш ң і
і ғ і 80 і ,
ң ш 12,1 . ң ң ұ ш
, ң іші і ң ң ұ 7,1 .
ң і ұ .
К іш ің 2016 2017 2018
ү і і ш ң 137 152 186
ғ ю ң 186,8 235,9 286,8
ғ ұ ш , ғ 71,9 63,8 90,9
О ң іші :
ұ ш 18,2 15,3 19,6
ә і і ғ ұ ш 21,4 15,9 21,7
М і ң ұ 32,3 32,6 49,6
і , ю ,
ш і і ғ ә ә і
і , ғ 17,5 15,2 19,2
О ң іші і і і, ю
і, ш і і ә
ә і і і і, ғ 15,6 14,1 18,5
: і і ің Іш і і і ің
ш Іш і і і ің 2016-2018 . ү і і
ш і.
і і ш ш ә і і ші і 117
ғ і і .
О ш , ңі і і ің ә і і ғ
ғ ғ ә і ші і і і ш 26,1 . ң ң
, ң іші 24,3 . ң 93,1%- і.
, ә і і ің
, і і ші і ш ші і ші 35
ғ , ң іші і 10 ш і
ғ .
2019 ң ңі ш і і і і:
- 34 і -ш і і ( ғ ә ғ
).
- ғ ң і і 15 і ш
ші і .
, і і ң 3 423,1 . . ш
, ң іші 1 112,9 . . , 2 310,2 . .
і і , 3 423,1 . .- і ә
і і і.
- , АШМ- ің В ә ғ і
і і і -ш ш , - і і 4 . ң
ш .
, і і і і
ә . О ң і і "М і ә
" ң ң 3- ң 1- ғ
ә і ің , ә і
і і ің і ң ң і і і і
. А , і і і і
ц , ш ә ң
.
О ғ , і ә
і , ш ң і ш ц ,
- і і ің і ғ ә і і ің
і і ші ш і , і і і ә і і і ғ ғ
ә і і і . і , і
і і ің ,
ә ғ ц , і ә - ,
ң і ә і і , ә і ші і ә ші і і
і ш ғ . Х
ә ғ і і ә і ш
ғ ң і і і ғ
ц і .
М і і і ә і
ә " ң і і "
ң і ц і і ш ң і і і ің
і і ші ш ң ш і .
ғ ш і ә
ң і і - ғ
ә і ғ і .
і ші ә , Іш і і і ің і і і
ң ш і ң і і ,
ғ і , і ң
ш і і і , ә і
і і қ , ә і
і і ің і қ ң і і і і ғ ғ
ә і ә і
Іш і қ і і і ің і і қ қ ә қ ш қ қ ң
і і і і ұ ғ , і ң қ і ұ ң іш і
і і ің і і і і , і і і қ ің ,
і ің қ , ғ ә .
қ ң ә қ ш
ұ ш қ ң қ і қ қ , і
ұ ә і ің і і і і қ і і ші ң Іш і
қ і і ә і қ ұ ң ң ә
ұ ғ ң і , қ -ш ш қ қ ң
қ ә і ш і іш і қ ң ә і , - қ
қ қ құқ ғ ұ .
і іш і і ш қ ғ ғ , і ші ң іш і і і
ә і і ң қ қ і ш і і і .
С і , ші ші ң і іш і қ і і і -ә
ә і і іш і і і қ ә і і қ .
ұ қ ш ққ қ ші , Іш і қ і
і ә і , ші і і ә қ і
ң і і ші ш , , қ ң қ ә і і і і і
қ ш ң қ і і і , қ ғ ұ ш қ
( ұ қ, ш ші , ұ қ ) ш ғ құқ ғ қ .
О ш Іш і і і і ә і і ң қ қ
і ш і қ і іш ің ғ і і і ә іш і
і і ә і і ң құ і і і қ і -ш і
ш ғұ і і ұ қ і і і.
ші ші ә , М і ә қ қ қ ш і ңғ
қ қ ші і ң
қ қ і қ . і і і ң
і ң і ңғ қ ғ қ і і і і қ.
« қ » ңғ ә қ қ қ і і і і қ
қ і ( і ң қ қ і)
і ң і ңғ і і ғ ғ і і.
« қ » ң ң 44- ң 1- ғ ә і
қ қ і ің і ң қ қ і қ
«Э қ і » ш і қ .
ғ ғ ғ ұ :
- О қ ң қ қ і
қ і ң қ қ і
ғ қ қ ің і ңғ і құ ;
- « қ » ң ң 66- ә қ қ қ і і і
ғ і ңғ ң 85-87 қш ә і
ң қ і і ің қ қ қ і і і ң ә і і
і ;
- «М і ә қ қ қ » ң ң 12- ә
і і і і ңғ қ , ұ і і ,
қ , і і ә қ і
ә қ қ қ ң ғ і і і ңғ
і ң қ і і і і і ;
- і і ші і і і
і ң і
і ң і .
ш ің і і і ң ө
, - і -ш ң
і і і.
ші і , ің
і і ө і . Э
і і і ш ң і , ің і і
ө і і , ң ш , ш ң
і і і і і і і .
і і , і
і ш ң і і і.
Қ ы ғ ә тт р ті і і
1. ң 2015 12 ш " і
" № 392-V ң .
2. ш . Г . -У , M.: 2010, 8 .
3. і і ің Іш і і
і ің ш Іш і і і ің 2016-2018
. і і ш і.
336.71
Е Е І Е Е Е – Е ІБЕ І Е Е Е ұ т ұртөр Қ ғ тұ ы
. .Г . У і, - ,
ші і – ш Х .
і і і і ш ң ө і . і і і
ш ө . і і і і ш ,
5 ң і . ң 1 102 ң
ө [1] і і ші і ң
і і ш , і ң ш 6 ң
. ң 15 і і і ші і і ө [2]
ің і 20 ш [3]. 837 ң ш ң і і
ө і ші і і [4].
1- . 01.06.2018 - 01.01.2019 ің ө і
Э і , ң ің ң , . ң
ң іші
і ш
ң іші
і і
ш
ң іші
і ш
ш
і і
і і
і ң
