«Вопрос не в том, чтобы показать свое величие за счет принижения роли других народов. Главное, спокойно и объективно понять нашу роль в глобальной истории, опираясь на строгие научные факты». «Убежден, у народа, который помнит, ценит, гордится своей историей, великое будущее. Гордость за прошлое, прагматичная оценка настоящего и позитивный взгляд в будущее – вот залог успеха нашей страны» Н. А. НАЗАРБАЕВ.
Список использованных источников
1. Пилипчюк Я.В. Кыпчаки на Кавказе: смешались в кучу кони, тюрки [Электронный ресурс]. - Режим доступа: https://realnoevremya.ru/articles/111844-istoriya-kypchakov-na- kavkaze - 20.11.2018
2. Материал из свободной всемирной интернет энциклопедии. Атрак [Электронный ресурс]. - Режим доступа: https://ru.wikipedia.org/wiki/Атрак - 20.11.2018
3. Алекперли Ф.У. Какую роль сыграли кипчаки в истории Азербайджана [Электронный ресурс]. - Режим доступа: https://milli-firka.org/какую-роль-сыграли- кипчаки-в-истории-а/ - 20.11.2018
ƏОЖ 94 (574)
ҰЛЫ ОТАН СОҒЫСЫ ЖЫЛДАРЫНДАҒЫ ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН Советхан Амина
Л. Н.Гумилев атындағы ЕҰУ «Тарих» мамандығының 2-курс студенті, Нұр-Сұлтан қ,. Қазақстан
Ғылыми жетекшісі – Г.К. Ерменбаева.
Соққанда жылына бір Жеңіс күні, Жаныңның жазылғандай кеңістігі.
Қарт солдат өз полкінің туын ұстап, Білдірмей жалғыз аяқ кемістігін.
Ғафу Қайырбеков «Жеңіс солдаты»
«Соғыс» деген суық хабар Қазақстанның барлық жеріне, 1941 жылы маусымның 22- сі күні-ақ жетті. Қалалар мен ауылдардың бәріне де жиналыстар өткізілді. Қазақстан еңбекшілерін барлық күшті жауды жеңу үшін жұмсауға, Қызыл армияны керекті нәрсенің бәрімен қамтамасыз етуге шақырды. «Отанымызды қорғауға мыс, қорғасын, астық қанша керек болса, сонша береміз. Жауға еш-бір мейірім болмасын!»-деген үндеу қабылдады.Қазақстан майданға 1200 мыңдай адам жіберді, солардың қатарында 82 мың коммунист, 242 мың комсомол (70% -ға жуық және 5183 әйелдер мен қыздар, сондай-ақ еңбек армиясы мен арнайы құрылыс бөлімдеріне жөнелтілген 700 мыңнан асатын адам болды. 1939 жылғы халық санағының қорытындылары бойынша Қазақстанда 6,2 млн адам тұрған – Ұлы Отан соғысы тарихы мен дүние жүзі тарихындағы аса зор ұрыстардың бірі Сталинградтағы шайқаста Қазақстан жауынгерлері де қатысты. Сталинградты қорғауға қатысқан қазақстандықтарға арнап Қазақстан Компартиясы үндеу жазды. Онда:
«Сталинград-Шығыстың кілті.» Сталинград түбіндегі шайқастарда қазақстандық жауынгерлер ерекше, батырлық, жүректілік, батылдық көрсетті. Ұлы Отан соғысы (1941- 1945) 1418 күнге созылды. Семей жерінен де талай боздақтар майдан даласына аттанып, олардың бірталайы туып-өскен Ертіс жағасына орала алмады. Тек дәм тартып, аман қалғандары ғана жеңіспен қайтты.
Семей қаласы Ұлы Отан соғысы жылдары ірі мобилизациялық орталық болып саналғандығы мәлім. Бұл қалада «Бәрі де майдан үшін!» деген ұранмен тылдағы еңбеккерлер аянбай тер төкті. Ұрыс даласына азық-түлік өнімдері мен әскери құрал-жабдықтар жөнелтіліп отырды. Ұлы Отан соғысының жеңіспен аяқталғанынан 65 жылдан астам уақыт өтсе де, жылдар жылжып ұрпақ жаңарып жаста да, отты жылдардың оқиғалары халық
ө . ғ ә і ғ ң і ғ
ғ ө і ә ғ ө і і ң , ң ғ ғ
. ғ 61 , ғ ң 80 .
ғ - ә і, ғ ғ , ғ ,
ғ ғ , ғ , , я,
, я , - і , і ғ ,
і ғ . ғ 27 . ң ө і і
, ң і і і 1 . 700 ң ғ . , ө і ің
і і і 50 000 і ғ і. і ғ і
ө і і . өңі і :
-53 ң ғ ң
-22 ғ ң ің і
-2 һ : , я
-455 .
ө і і і :
•
• я
• И
• ғ ғ Ə і
•
1942 , і . і ғ ө
ө ө , ғ ғ . 1942 ң
ғ 2368 , 2537 , 8 ң ә і ә ғ ғ
. ғ і і ң і і ің - і і ң
і . ғ ң ғ ғ
ғ 71 , - і ә 11 ң ң
і і.1941 ң 10 – і ғ ң і і 160
. я ө ң і і 1200 , 1080 , 154380 ң
я . ғ ң ғ і ғ ң і і
, і 32 . ғ
ө і і ( , ә ) і і і
і і я і . , - і , .
я ғ « », « » і, ә і
ғ і і і. ө і і
ғ і і 12 ө і і ө і
. і 104 .1941 ң
і ә і ғ 62 ө і і ө і. я і
1942 435 ң 400 я і ғ . ғ ғ
9 ғ і і. 1942 ң
« » і і ң і і і і і ,
і і. ә і і і
ө і яғ . ғ ң ғ 20 ң і
ң і.
ғ ң ғ - Ш ғ ң ө ә і і
ғ ө і і : яғ ғ , я , і - ә
ғ ғ ғ . 1941-1945 і ө і ө і і
ө і. ғ ғ ң і
, і – ө і. і і і ң,
ң ғ і і і. ғ ң ң і-
і і і. і
я і і і ің ғ
і , , ң ғ ң , ө і ,
і ш ші ғ . 1941 ң і
ғ ш Х 1230 ғ , ң
і і і. 1942 ң 25 ғ ш
і ғ 5470 ғ . 1943 ң
ң ң і і 7150 ғ
ғ і ің ғ ш ғ ң .
ғ іші 3700- - і ш і. 1943 ң
і ші ғ ғ ш ң
67 . ә і ң ш і і ә
. і ің іш ғ ң . . :
« ші і . ғ і і, ғ і і
, ш ң і , ш і
. і ң і і , і і і
і і , « » ә « і» і ш ғ .
ғ « ә і і і »,- і.
1941 ғ 50 ң ш , 12
ә і і . -
, ә , Х ң і, ә
. і
і і і і ғ , ң ғ
. ш і.
ғ ә і ң і .
- ші ң і .
ғ ң ғ
і і ғ . 1941-1945 ғ ші ш ғ ғ
34,5 . ғ ң і
ң . ғ ғ ң і і , ғ
і ғ . ғ і і ғ
ң і, ң і .
, і і і
, ә і ә .
ғ ш ш- , і ң і і і і
ғ .
ғ 6200 ә
, ң 1,1 . . ғ
ң 220 і і.
ш 65 і ң ғ . ң
ғ ң і ә . . ң 70-
. ғ 1500
і ш . ғ ғ ш ғ
ң і і , і ғ ғ .
ғ 70 і і . - ғ
ң і. 1941 ң ш і і і , 1942 ң
і ғ . і ш ғ
ғ . ң ә і , 1943 ң 20-
22 і ә і ің і і ң ғ ш
. 1944 ң ң і , ,
ғ .
ғ ш і . - "Х һ "
ғ ғ . І ә і ғ , " Х ", " ғ "
і , " " ғ , ғ .
І (1922-1944 .), ң ғ ң 1922 20 ң
ғ ғ . 1941 22-
і і і , ғ ғ
ә і . - і , і ғ ғ ғ . І і і
ғ . 1941 22- і і і
, ғ ғ ә і . - і , і
ғ ғ ғ . І і і ғ .
І " " і , і " ң " і ә
ғ һ " ғ ғ і .
і ің ғ і і і і ,
і І ғ і
ғ і і і і і і і. ң і І і і
і і , і ғ . і і
і ғ і і і і і і ң
і, І ғ ғ і
ң 1944 ғ 22 і і ғ ң ғ
і і. І ңі і . ң
і і 1944 22 і
,26 і . і і і І ,
. ғ і і . ғ ң
і і .
ғ і ң ің
. і і - ғ 1921 ғ ң
, , . , ғ 1932
ә ғ і ң і ғ . ң ң і
ғ , 13 ғ , , «
» ң . , і і
і і , .
ғ ғ ә і 20- і. 1941 і ғ
. ң ғ , ң і і і.
ғ і , , і і і
і. ғ ң і ің і і ғ
і і і ғ і «
і ің» , і і і . і
, ғ і і і.
і ә ің і ің і ,
і ә і і , . ғ і і і «
ғ ң ІІ, ІІІ ә і» і , « і і і », « ң і і »,
ңі ің 20, 30, 40, 50 ә « ғ і і і і і »
ғ . C ғ ғ , ғ
ң і і , ң « »
ң і і і. і і ғ ң і і « », «
і і» і , « ң і і », « ің 100 ғ » ғ
. ң ғ ң ғ ғ ң ғ
« », « », ғ і ің, ,
ң , ң ғ ә
і , і і ң « і » .
ғ і , , і ,
Х “ ”, ғ і і ,
Х , - ,
. ә і і і і і
, і ғ і і . і і ,
ң ә і і , ұ ғ ң ұ ғ
ң і і. Э -і ің ұ ғ . ,
ұ - ң і і ң ,
ғ і і. 1941 ң і і ұғ ң ұ ғ
. ғ ң “ ” ұғ ң, ә ің . А
ғ ң, - ұғ ң ұ - .
ғ 9 , , і і і , ғ
і і. ің
“Э ” і і. і ,
ә , і .
ң ү і і і ғ ң . .
ғ і і. ң ң і ің ң і ің
ә і і А ң ғ ғ і.
ғ , і , , , . . ә
- ә і ә і і ң . 1942 ғ
ң і і - ә і і і і ғ , 76
і . 1941-1945 ғ 109743
ғ ұ ғ . ң ғ ң і і і і
ғ ң
ғ ә - ү і і і ің ғ
ү і. ә і і - ң –
і і ғ і , ү і і і. і -
ү і ү . ң ң
і і , , і і ғ ғ
ұ ә і і і і і. ұ ң і і і ғ ә і
і і. ң ү і ұ ң ғ ғ
і : 1942 ң ғ ә ң ғ
ү 6 і ә і, ң , ә і 14 ү і
ү . ғ Ш ғ ң і і 21,5
. ұ , 36,6 . , 25,2 ң . , 98 ң ү . .
і і і .Ш ғ ң і А ң
і .1941-1942 . ғ ғ
17 і і ұ і і. Ə ғ і і.
1943 . , і ің ң ә
і ұ ғ ғ
і і . 1943-1944 6 ә , , 1945 . 2
ә ұ і і. ғ №№ 3593, 2449 і
ің ғ ғ ә і .
, ң і і - , ,
, і - ү і і , і . . ү і
. 1943 ә ұ ң і
і.
ғ 38- .
Ш і ұ ү і і , і ү і , 38-
і і 73- . ү і і і – ң ғ ң
. ұ ң і і і ұ і і ә
і ің і , і і і. ғ
ұ . ., А. ., . ., . .,
. і і і і і.
ғ . .
і і ұ ғ . ңі ә і ің 384–
ғ ғ 68 і і 2 ә і ү і ғұ ң 18
і. ң ң 12 ғ і і . ғ
ң і і ң і ің
ә і ің і ., . ң ғ ң
. ., . ., І. , . ., .И. һ
і і ің і і ң . ғ і 96 ң
ғ ң , ,
і. - ң ғ ғ 1941, 1942, 1943, 1944,
1945 ғ «Е і і» і ( і і ң ) ғ
і і і і і ің , і і
і і і і ің әң і і , ң і і і . ғ ғ
ң ғ ғ . « і і» (1943 , 1
, №159) і Ə і ң ғ «
і і і 1. ғ , 2. »- , 1943 26-
199 і і «А ғы » , ғ і і
і ің ғ і і і.
ғ « ғ » Ə. ң « і
. ( ғ )» 8 ғ
ңі ің ғ . ң і і і :
ғ , і і і
і і і әң і
і і .
і ің і
і
Ə і і і
ң ғ і
ң і
ғ
і
( ғ 1944 )
1943 « » і : « ң
ң һ ғ . ,
ң ә і, , ә і і ң , і ің
ғ ғ і . і і ә і
ң, ң і ің і » . ң і і ің
ғ . і і ғ і ің « 1941-
1945 ғ ғ » і : « ң ң і і
, ғ і ғ і ғ
і і. і і ң і ң » і
. ғ ғ
і , . ң ң ғ ғ
і і ә і ң , . ғ і
һ і - і і і . ғ ң і і ә
ң ң ғ і і і , і ғ ғ
ә і іңі і. ң і і ғ і і і .
і і- і әң і . і , ң . ә і і
, і!
П ы ғ ә і і і
1. ғ ң і
2. ң ғ ң - ғ : ғ . - : .
ғ , 2005. - 132 .
3. , . -ә / . . - , 2005. - 256 .
4. . : і .- , 2000
5. // Ш і . - http://e-
arhiv.vko.gov.kz/Page.aspx?id=1549 (27.05.2012).
Ə 908
Ы А АНЫҢ Ә И ӨН І а аева Ә е е і қызы [email protected]
. . , , ә і, « »
ң 3 і, , .
і і- .Ш.Б
ә і – і і і і і , ә
і і ің ң . ң
і һ ң ә і і
ң ә і ің і , ә і – і і
. К і і ің ә ң ң ә
і ә і і ің і ә і - ә і і .
і ің і , , і
і і , і ң і і і
і, і ң і і і і , і і
ә , , і , ә . « - »,
« ң », « і і , » ң
әң і і ә . і і, і, і
ә і . ң - і і ің
ң і і ің .
ң і ә і - ң і ә і і і
. ң і ә і ң і і і і і ,
і і . Б
ә і і , і і і і і і ,
і , і , ә і і і і і. і ң
ә і ің і
. ң і і і і ң і і ің
ң і і ң . ңі і ің
ә і і , ң і і «ә і» і і і
і. ң і ә ің і і і
і і , і ә ң
і і . ң , і ә і
і - і - ,
і , і і і і , , ің,
ң і і і і ң ң, ң
і ә ә - ң ә і і.
і і ң і і і і і і
і ә і ә і і і ің
- , - ә і і і
ң . і ң
і і і і ң ң
і ә і ің і і .
