• Tidak ada hasil yang ditemukan

nblib.library.kz - /elib/library.kz/jurnal/Общественный_03_2016/

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2023

Membagikan "nblib.library.kz - /elib/library.kz/jurnal/Общественный_03_2016/"

Copied!
5
0
0

Teks penuh

(1)

N E W S

OF TH E N A T IO N A L A C A D E M Y OF SCIEN C ES OF TH E R EPU B LIC OF K A Z A K H ST A N S E R IE S O F S O C IA L A N D H U M A N S C IE N C E S

ISSN 2224-5294

V olum e 3, N um ber 307 (2016), 173 - 177

ARMENIAN AND GEORGIAN ANTHROPONOMY OF TURKIC- KIPCHAK ORIGIN IN TRANSCAUCASIA

S .R .B o ra n b a e v , S. Z h .K u d a s o v , M .E .A lim b aev Regional social-innovational university

sandybai 60@ mail.ru

Keywords: kipchak anthroponomy, historical records, tribal languages, kipchak tribes, onomastics, ancient studies, Borrowing words, linguistic, cultural cognitive, anthropocentristic , ethnocentristic

A bstract. This article is considered the historical realities of our people, their traditions and customs, formation of culture, peculiarities of the development of immortalized in numerous languages monuments with deepest meaning and content, as well as a wide distribution areal spread, that shows us the different milestones of the formation of the people and public relations and social events.

Main meaning of onomastics in the culture and history of the people as a reflection of ethnic identity, which demands comprehensive study. The ability to address a range of issues of general and applied onomastics gives a historical approach. From this point of view, it raises issues of education of established and Karakoyly Akkoyly tribes in the south of the Caucasus, on the assumptions of some scholars have Turkmen origin, for example, the Seljuk claimed that they are the descendants of Turkmen tribes Kinik. Clan Akkoyly and Karakoyly found in a part of the Kazakh senior and middle clan. Borrowing the names of everyday objects, phenomena, while preserving the original meaning, gives the language has borrowed signs progenitor language. At the same time, borrowing personal names of the languages of other peoples, assimilated to the sound system of the language, it retains its original value.

Therefore onomastic names may serve as a source of historical and ethnographic research. Anthroponyms reflect a common culture, social and political structure, the mutual history, social interaction people-carrier language with other people in a peaceful and troubled times.

КАВКАЗСЫРТЫ ЖЕР1НДЕГ1 ТУРКЬЦЫПШАК; НЕГ1ЗД1 АРМЯН, ГРУЗИН АНТРОПОНИМДЕР1

С .Р . Б о р а н б а е в , С. Ж Д в д а с о в , М .Е .Э л iм б а е в

Аймактык элеуметпк-инновациялык университет Казакстан, Шымкент sandybai 60@ mail.ru

Тушн сездер: кыпшак антропонимдер^ Тарихи жазбалар, тайпалык плдер, кыпшак тайпалары, ономастика, кене зерттеулер, сез ауысу, лингвистикалык, мэдени танымдык, антропоцентриспк, этноцентристж.

А ннотация. Макалада халыктын мэдениет мен тарихы ушш ономастиканын ерекше мацызы, ондагы этнос д ш н щ к е р ш а арнайы жэне кешендi зерттеу жYргiзудi кажет ететщдш, бул мэселелердi тарихи тургыдан зерттеу жалпы жэне колданбалы ономастиканын бiркатар мэселелерш шешуге мумшндш беретшдш, Оцтуспк Кавказда Аккойлы, Каракойлылар курган мемлекеттер тYркiмендердiкi, селжуктер туркiменнiн Кынык тайпасынан шыккан деген устанымдар бар екеш сез болады. Аккойлы, Каракойлы рулары казактын улы жYзi мен орта жузшщ курамында кездеседi, кынык, кушшы, каска атаулары езбекстандык казактарда сакталган.

Бiр тiлден екiншi бiр тiлге сез ауысу кубылысы белгш бiр заттын, угымнын атаулары репнде сол сeздi кабылдаган халык тш н е ортак болып енетiн болса, антропонимдердеп кiрме атаулардан кабылданган тiлдiн сипаты (огыз, кыпшак элементтерi) кeрiнiс тауып отырады. Сонымен катар езге тiлдi халыктардын тiлiне енген антропонимдер кеп жагдайда сол тглдщ дыбыстык жуйесше негiзделгенiмен кeнелiк сипатын

173

(2)

сактайды. Сондыктан да ономастикалык атаулар кунды тарихи-этнографиялык дереккездер де болып табылады. Антропонимдерден сол тiлде сейлеушi халыктыц езге елдермен езара карым-катынасы, саяси- элеуметтiк курылымы, мейлi ол жаулап алушылык болсын, мейлi бейбiт емiр болсын, жан-жакты керiнiс тауып отырады.

Кыпшактар КaвкaзFa XI гасырда келген деген пЫрлерге ортагасырлык кыпшактардыц, оныц iшiнде Батыс Дештi кыпшактардыц тарихына катысты зерттеулерге тYрлi деректер (орыс жылнамалары, Византиялык жазба деректер, Кавказ деректерi (грузин, армян), мажарлык, чех, немiс т.б.) аркау болFaн.

Солардыц негiзiнде кыпшактардыц Кавказ aумaFынa келу кезендерiн XI f. байланыстыратын зерттеушiлер саны гылымда басым. Дегенмен эртYрлi багыттардаты зерттеулерде кыпшактардыц Кавказ ауматына катысы жанама турде, онда да жекеленген пш рлер болмаса арнайы зерттеулер ете сирек. Алгашкы XIX гасырдыц II жартысынан кец етек ала бастатан кыпшактар тарихына катысты ецбектерде, тiптi XX гасырлардыц орта тусына дейiнгi зерттеулерде бул мэселеге мулдем сирек назар аударылган (И. Дьярфаш, П.В. Голубовский, И. Маркварт, Д.А. Расовский ецбектерi сондай ецбектер ката- рынан саналады). Батыс кыпшактар жайлы арнайы зерттеу ецбек жазган К.В. Кудряшов зерттеулершде де кыпшактардыц Кавказ белiгi туралы айтыл- ганымен олардыц Кавказга келу тарихына терец ущлген жок. Аталган такырыпка кезiнде Л.Я. Люлье, И.Т.

Мутенин жэне археолог талым Е. П. Алексеевалар ецбектер жазды. Соныц iшiнде соцгысыныц ортагасырлык кыпшактардыц Кавказ халыктарыныц калыптасуындаты тарихи, археоло- гиялык жэне антропологиялык тургыдагы матлуматары мол [1].

Xaлыктыц мэдениетi мен тарихы Yшiн ономастиканыц ерекше мацызы, ондаты этнос дiлiнiц керiнiсi арнайы жэне кешендi зерттеу жYргiзудi кажет етедг Бул мэселелердi тарихи тургыдан зерттеу жалпы жэне колданбалы ономастиканыц бiркaтaр мэселелерiн шешуге мYмкiндiк бередi.

XX г. басында атакты тYркiтaнушы А. Самойлович: «Пользуясь случаем, я позволю себе высказать пожелание, чтобы исследователи разных турецких племен обратили специальное внимание на личные имена;

следовало бы составлять полные алфавитные списки личных имен, мужских и женских, по отдельным племенам с подробными указаниями, в каких случаях, в какую историческую эпоху, кому и почему давалось или дается имя. Впоследствии явилась бы возможность произвести весьма интересное в культурно­

историческом отношении сравнительное исследование личных имен всего турецкого народа», - деп атап керсеткен болатын. Аталган мэселелердi лингвистикалык, мэдениет танымдык, антропоцентриспк, этноцентристж аяда зерттеу б упн п кYннiц кекейкесп мэселесiне айналып отыр жэне тури ономастикасыныц одан эрi дамуына ыкпал етедг

Kaзiргi армян тiлiндегi турш негiздi антропонимдерде огыз тiлдерiнiц эсерi басым екендiгi байкалады.

Кыпшактардыц Кавказга орын тебу дэуiрiндегi кыпшак тш н е тэн белгiлердiц бiрсыпырaсы огыз тглдерше де ортак болып келедi де, профессор Э. Нэжштщ ортагасырлык кыпшак жазба ескертшштершщ тiлiн «огыз- кыпшак», «кыпшак-огыз» тiлдерi деп тiлaрa- ластык кубылысты сипаттатан пiкiрiн макаламызга катысты децгейде колдануга болады.

Армян антропонимдервдеп тYркiлiк кабат эр тiлдi халыктардыц узак уакыттар бойы аралас-куралас емiр CYрiп, саяси-мэдени ыкпалдастыкта болгандыгын керсетедг Этноантропонимдер жYИесiн курайтын Abdal-yan, Bayandur-yan, yazax-yan, yazax-ec-yan yazar-yan, yazar-yan-c, yazar-os-yan, K ’acax-yan, Xa^xa-yan, Seldhuk-yan, T ’urk’men-yan, Al&b-kert-yan, Bayburt-yan, Badrak-yan, Baylar-yan, Ayrum-yan сиякты атауларда ежелгi тайпалар туралы акпараттар сакталган. Мысалы, Abdal - армян тарихи жазбаларындаты эфтaлиттердiц атауы; Ala-ш, A la^-kert (алаш кала) - казактыц алаш атауымен байланысы болуы мумкш, алаш атауы ете кене жазбалардан белгiлi, олай болса алаш этнонимi де цазац атауы сиякты ежелде пайда болып, мыцжылдыктар бойы Кавказда ономастикалык атауларда, ал казактардыц тарихи жадында сакталып, Алтын Ордадан белiнiп, ез алдына шацырак кетерген елдiц атауына аИналтан деп карауымызга мYмкiндiк береди Казак тiлiнiц кaзiргi колданысында «атам казак айткандай», «алты алаш» т.с.с. угымдар халыктыц тарихи жадында сакталып келiп, тарихи сананыц оянуына байланысты жацгырган алаш, цазац сездерiнiц тарихи тамыры терецде жатыр. Ayrum тайпасы Кавказдагы казак тайпаларыныц курамында болтан деген деректердщ кездесуi олардыц бiр ецiрде катар емiр CYруiмен байланысты болуы керек, эйтпесе айрумдар туршмендерге жатады. T ’urk’- men атауы армян тарихи жазбаларында орта гасырларда, селжуктердщ алдына аталады. Армян тарихшылары Кавказга солтустжген еткен тYркiлердi ^ н д а р, ал оцтуспктен баргандарын туркман деген жалпы атаумен атап, осы атауларды кейiнгi кыпшактарга да колданып отырган.

ТYркiмендердiц арасында тYркiлердiц Орталык Азияны мекендеген езге тайпалары да болтандыктан мэселенiц осы тусына этнолог-тарихшы галымдарымыздыц баса назар аударганы жен. Оцтуспк Кавказда Аккойлы, Каракойлылар курган мемлекеттер тYркiмендердiкi, селжуктер тYркiменнiц Кынык тайпасынан шыккан деген устанымдар бар екеш белгiлi. Аккойлы, Каракойлы рулары казактыц улы жYзi мен орта жузшщ курамында кездеседi, кынык, кушшы, каска атаулары езбекстандык казактарда сакталтан. 1245 жылы

--- 174---

(3)

Мысырда жазылган «Арабша-кыпшакша сезджте» «турк1мен тш н е тэн» деп белгiлi койылган сездердщ кыпшак тiлiнде кeбiрек кездесетiнi зерттеушшердщ енбектерiнен белгiлi [2]. Badrak - каракалпак курамындагы ру болса, Baylar - конырат арасындагы байлар, жандармен Yндесiп жатады. Bayandur, Махмут Кашагари керсеткендей, огыздардын 24 тайпасына курамына енедi. Ал Bayburt атауы байбeрi патронимiмен негiздес.

X a^xa алтайлыктардын, кыргыздардын арасындагы кашка руларымен сабактас болуы керек. Ал yazar (хазар) атауы армян тарихи жазбаларында басында хазарларга катысты айтылатын болса, кейiннен, Ион атауы сиякты, кыпшактарга катысты да айтылатын болган. Осындай жYЙелi мысалдардан армян тарихшыларынын ежелгi гундарды, ертеортагасырлык хазарлар мен ортагасырлык кыпшактарды бiр халык деп карагандарын байкауга болады.

Т. Аветисян армян жалкы еамдерш щ курамындагы yazax / K ’acax атауларынын пайда болуын Казак топонимiмен байланыстырады [3, 206б.]. Арменияны арнайы зерттеген П. Шопеннiн айтуынша, он терт рудан курал- ган казактар казiргi Армения жерiн мекендеген. Сондыктан армян патроним- д ер в д е п казак атауы тек топоним гана емес, этнониммен де байланысты деп карауымыз керек болады.

Бiр тшден екiншi бiр тшге сез ауысу кубылысы белгiлi бiр заттын, угымнын атаулары ретiнде сол сeздi кабылдаган халык тiлiне ортак болып енетiн болса, антропонимдердегi крм е атаулардан кабылданган тiлдiн сипаты (огыз, кыпшак элементтерi) кeрiнiс тауып отырады. Сонымен катар езге тiлдi халыктардын тш н е енген антропонимдер кеп жагдайда сол тглдщ дыбыстык жYЙесiне непзделгешмен кeнелiк сипатын сактайды. Сондыктан да ономастикалык атаулар кунды тарихи-этнографиялык дереккездер де болып табылады. Антропонимдерден сол тглде сeйлеушi халыктын езге елдермен езара карым-катынасы, саяси- элеуметтiк курылымы, мейлi ол жаулап алушылык болсын, мейлi бейбiт eмiр болсын, жан-жакты кeрiнiс тауып отырады.

Армян тш н д еп туркiлiк патронимдердiн курылымдык негiзi турш тiлдерiндегiдей болып келедi де, сонына -yan, -с, -eci (сонгы -e c i косымшасы шыккан аймагын, мекенiн бiлдiредi) косымшалары жалганады жэне ер адамдар мен эйелдерге бiрдей болып келедг Патронимдердiн негiзiн кeнетуркiлiк лексика курайды.

Морфологиялык курылымына карай;

а) жеке тубiр сезден туратын атауларга: Igit’-yan, Lacin-yan, Xat’un-yan, Colax-yan, yazax-yan, yazax-ec- yan, yazar-yan, yazar-yan-c, yazar-os-yan, Palt’a-yan, Sadax-yan, Saday-yan, Sandux-yan, P ’olat-yan, K ’ucuk-yan, K ’acax-yan, Ko^gar-yan, Xanum-yan, Xa^xa-yan, Seldhuk-yan, Surgun-yan, T ’urk’men-yan, P ’orsux-yan, Orman- yan, Cavus-yan, K ’oskar-yan,

э) бiрiккен сездерден туратын атауларга: Da^-demir-yan, Demir-xan-yan, Demir-oyl-yan, Igit’-pa^(a)-yan, Igit’-xan-yan, Kara-ga^-yan, Kara-demur-yan, Kara-xan-yan, Xan-beg-yan, Xan-murat-yan, Xan-bab-yan, yara-beg- yan, yara-gjoz-yan, yara-xan-yan, yara-xa^-yan, yara-ta^-yan, Sari-beg-yan, Saru-xan-yan, Sar(i')-oylan-yan, Uli- xan-yan, Ulu-bab(a)-yan, Ulu-xan-yan, Ulu-xodh(a)-yan, Ordu-xan-yan, Ordu-beg-yan, X aci-bab^-yan, Xaci-bek- yan, K ’esik-bas-yan, Xan-geld(i)-yan, Xuda-verd(i)-yan, Xupe-ser-yan, XaCi-bek-bab(а)-yan;

б) косымша жалгануы аркылы жасалган туынды сездерден туратын атаулар: Demir-dh(i)-oyl-yan, Demur- c(i)-yan, Demir-dz(i)-yan, Demur-dz(i)-yan, Indzi-dz(i)-yan, Xalpax-c(i)yan, Kara-yuyun-c(i')-yan, yarax-c(i')-yan, Canax-c(i')-yan, Carux-c(i)-yan, Cop-Cu-nc, Pal(i)x-c(i)-yan, Sandux-c(i)-yan, Sabon-c(i)-yan, P ’cax-c(i)-yan, Orman- c(i)-yan, Ig(i)-lik-yan, Surgun-yan;

в) кeптiк формада бершген атау: Xan-lar-yan, Bek-tar-bek-yan, Bek-lar-yan.

Курамында этнонимдер сакталган атаулар: yazax-yan, yazax-ec-yan yazar-yan, yazar-yan-c, yazar-os-yan, K ’acax-yan, Xa^xa-yan, Seldhuk-yan, T ’urk’men-yan, Ala^-kert-yan, Bayburt-yan, Badrak-yan, Bayandur-yan, Baylar-yan, Ayrum-yan, Abdal-yan.

Кене ту р к дэуiрiнен белгiлi хан<хаган титулы аркылы жасалган патронимдер: Demir-xan-yan, Igit’-xan- yan, Kara-xan-yan, Xan-geld(i)-yan, yara-xan-yan, Saru-xan-yan, Uli-xan-yan, Ulu-xan-yan, Ordu-xan-yan, Xan-beg- yan, Xan-murat-yan, Xan-bab(a)-yan.

Бек/бег титулынын косылуы аркылы жасалган атаулар: Amir-bek-yan, At’a-bek-yan, Xan-beg-yan, yara- beg-yan, Sari-beg-yan, Ordu-beg-yan, Xaci-bek-yan, X aci-bek-bab^-yan, Asli-bek-yan, Baba-bek-yan, Bek-t’a ^ - yan, Yax^i-bek-yan, Bek-tar-bek-yan, Bek-lar-yan.

Кэсш иесiн бiлдiретiн атаулар: Demir-dh(i)-oyl-yan, Demur-c(i)-yan, Demir-dz(i)-yan, Demur-dz(i)-yan, Indhi-dh(i)-yan, Xalpax-c(i)yan, Kara-yuyun-c(i)-yan, yarax-c(i)-yan, Canax-c(i)-yan, Carux-c(i)-yan, Cop-cu-nc, Pal(i)x-c(i)-yan, Sandux-c(i)-yan, Sabon-c(i)-yan, P ’cax-c(i)-yan, Balt’ac(i)-yan, Orman-c(i)-yan, K ’ucuk-yan.

Белгiлi бiр аумактарда шогырланып коныстанган ирреденттер географиялык атауларды ана тiлдерiнде белгiлей отырып, eздерiне тэн топонимия жуйесш жасайды, оларды зерттеу гылыми тургыдан назар аударуды с е заз кажет етедi. Дуние жYзiнiн кептеген мемлекеттершщ идеологиясы ирреденттердi ассимиляциялауга багытталган. Этностын дiлiн, мэдениетi мен рухани байлыгын кeрсететiн eзiне тэн ттлдак топонимиялык жYЙенi курушы жэне оны сактаушы халыктын этникалык ерекшелiктерiн жою максатында

175

(4)

трансформациям ушыратылу аркылы ассимиляциялау процеа топонимияны да камтиды. Ол кубылысты

«Административно-территориальное деление Армянской ССР» атты ецбектерден кай жылы кандай атаулардыц калай деп ауыстырылгандыгын накты керуге болады.

Армения мен ЭзГрбайжан арасында ХХ гасырдыц соцына карай орын алган саяси кактыгыстардыц салдарынан армяндар мен эзГрбайжандар мекен еткен жерлерш тастап шыгуга мэжбур болды. Нэтижесшде бурынгы туркш к топонимдерге жацаша атаулар бервдг

Вугар Керимли турж тайпаларыныц бугш п Грузия аумактарына да орналасуыныц тарихи жагдайларына токталып, кемтде ею мыц ж ылдыц тарихы бар деп санайды. Сонымен бГрге, казГрп гылымда басым болып келе жаткандай, кыпшактардыц Кавказга енуГ тек солтуспк аркылы журген деген пш рге кумэн келпре отырып ол цътшацтарды взге тYрiк тайпаларымен бiртYтас ТYрiк елi рет т де царау керект т не мегзейдi. ЗерттеушГ кыпшактар турш тайпасыныц бГрГ репнде Кавказдыц оцтусппнен де енген деп санайды.

Сак, скифтер дэуГршен бастап гундардыц, туржтердщ, кешнп кыпшактардыц грузин жерше келген тустарына тарихи талдау жасауга умтылады. «Древние тюркские племена прож ивали на территории Борчалы. Здесь оставили свой след такие великие тюркские течения как Сабуры, Гунны, Касы, Огузы, Кыпчаки, Карапапаки, Терекеме и другие. М ногие в Борчалы издревле считали себя Терекеме. Терекеме в переводе с древнеарабского означает сбор тюрков. Иногда оно переводится как «скотовод» - деп жазады [4].

В. Анчабадзе ез зерттеулершде грузин деректервде XI гасырга деш нп кезецде кыпшактардыц Кавказ аумагына келуГ туралы ешбГр дерек жок дей тура, кейбГр деректерде кыпшактардыц булгарлармен туыстык жактарына назар аударылганын тшге тиек етедг Оныц: «То обстоятельство, что Леонтий М ровели ставит кипчаков рядом с кавказскими болгарами, мож ет быть объяснено как свидетельство бытования кипчаков уж е где-то на Северном Кавказе или в ближайшем соседстве с ними» деп тагы бГр ойдыц шетш шыгарады.

БГрак дэлелдер келпрмейдГ [5]. В. Л.Гукасян XII-XIII гг. грузин деректервде Грузия жерлерiнде VIII г. бастап белгш болган кыпшак- тарды “nagigivcakara” (ескi кыпшактар), ал XII гасырда СолтYCтiк Кавказга коныс аударган кыпшактарды “axaligivcakara” (жаца кыпшактар) деп аталга- нын айтады. Алайда оныц сштеме жасаган ецбепнде (В. Анчабадзе) ондай маглуматтыщ накты емес екенш жогарыда келпрдж.

Марко Поло жазбаларыныц грузиндерге катысты магулматтар беретш тустарында, Кавказ халыктары мен кеш пел ту р и тайпаларыныц тарихи байланысы терецнен тамыр алатыны айтылган. Ол Кавказдыц терГсппндеп далалык жерлерге байланысты “татарларга дешн ол кезецде бул жерде кумандар болган едГ деп жазды. Кумандарды сол аймактыц кене дэуГрлер- ден мекен етушшерГ ретшде керсетп. Осындай деректер непзшде кумандар Шыгыс Еуропага XI гасырдан бурын еткен деген пшрдГ турк1танушылар арасында колдаушылар болды [6, 5 б.].

ЭДЕБИЕТ

[1] Алексеева Е. П. Археологические памятники Карачаево-Черкесии.— М.: Наука, 1992.— 216 с: карта.

[2] Курышжанов А.К. Исследование по лексике старокыпчакского письменного памятника XIII вв.- “Тюркско- арабского словаря”. - Алма-Ата: Наука, 1970.

[3] U^ks^ujmhS.U. Zmj^m^mhmqqmhnL. Ьр^шЬ, 1987. -321 t2. (Аветисян Т.М. Армянская фамилия Ереван: Изд­

а н Арм.ССР, 1987. - 321 б. (армян тшшде).

[4] Вугар Керимли. Азербайджан:Тюрки в Грузии // incэsэnэt уэ mэdэniyyэt problembri jurnali - June 15th, 2010 adminLeave a commentGo to comments.

[5] Анчабадзе В. Кипчаки северного кавказа по данным грузинских летописей XI—XIV веков// материалы научной сессии попроблеме происхождения балкарского карачаевского народов (22—26 июня 1959 г.).-Нальчик, 1960. - с. 113­

127.

[6] Ширалиев М.Ш. Кыпчакские элементы в азербайджанском языке /на материале диалектов и говоров //

Исследования по грамматике и лексике тюркских языков. - Ташкент: Наука, 1965. - C. 5-17.

REFERENCES

[1] Alekseeva E. P. Arheologicheskie pamjatniki Karachaevo-Cherkesii.— M.: Nauka, 1992.— 216 s: karta.

[2] Kuryshzhanov A.K. Issledovanie po leksike starokypchakskogo pis'mennogo pamjatnika HIII vv.- “Tjurksko-arabskogo slovarja”. - Alma-Ata: Nauka, 1970.

[3] U ^ks^u^hS .U . Zш]^ш^шhшqqшhnL- Ьр^шЬ, 1987. -321 t2. (Avetisjan T.M. Armjanskaja familija Erevan: Izd.

AN Arm.SSR, 1987. - 321 b. (armjan tilinde).

[4] Vugar Kerimli. Azerbajdzhan:Tjurki v Gruzii // incэsэnэt vэ mэdэniyyэt problemlэri jurnali - June 15th, 2010 adminLeave a commentGo to comments.

[5] Anchabadze V. Kipchaki severnogo kavkaza po dannym gruzinskih letopisej HI—XIV vekov// materialy nauchnoj sessii poprobleme proishozhdenija balkarskogo karachaevskogo narodov (22—26 ijunja 1959 g.).-Nal'chik, 1960. - s. 113- 127.

176

(5)

[6] Shiraliev M.Sh. Kypchakskie jelementy v azerbajdzhanskom jazyke /na materiale dialektov i govorov // Issledovanija po grammatike i leksike tjurkskih jazykov. - Tashkent: Nauka, 1965. - C. 5-17.

УДК 811.51

ВАК +10.02.02; +10.02.22

АРМЯНСКИЕ И ГРУЗИНСКИЕ АНТРОПОНИМЫ ТЮРКСКО-КИПЧАКСКОГО ПРОИСХОЖДЕНИЯ В ЗАКАВКАЗЬЕ

С.Р. Боранбаев, С.Ж. Кудасов, М. Е. Алимбаев

Региональный социально-инновационный университет (Казахстан, Шымкент) sandybai 60@ mail.ru

Ключевые слова: кыпчакские антропонимы, исторические записи, племенные языки, кипчакские племена, ономастика, древние исследования, заимствование слов, лингвистические, культурнопознаваемые, антропоцентристи- ческое, этноцентристическое.

Аннотация. В данной статье рассмотрены исторические реалии нашего народа, его традиции и обычаи, формирование культуры, особенности развития, увековеченные в многочисленных языковых памятниках с глубоким по смыслу и содержанию, а также широким ареалом распространения, что показывает нам разные вехи становления народа и связь с общественными и социальными событиями. Определяется особое значение ономастики в культуре и истории народа как отражения этнической самобытности, которая требует комплексного исследования. Возможность решения целого ряда проблем общей и прикладной ономастики дает исторический подход. С этой точки зрения затрагиваются вопросы образования государств, созданных племенами Аккойлы и Каракойлы на юге Кавказа, по предположениям некоторых ученых, имеют туркменское происхождение, например, сельджуки утверждали, что они являются выходцами туркменских племен кынык. Племена Аккойлы и Каракойлы встречаются и в составе казахских Старшего и Среднего жузов.

Заимствование названий предметов быта, явлений при сохранении первоначального смысла придает языку, заимствовавшему названия, приметы языка-прародителя. Наряду с этим, заимствование антропонимов из языков других народов, ассимилируясь к звуковой системе этого языка, сохраняет свое первоначальное значение. Поэтому ономастические названия могут служить историко-этнографическими источниками исследования. Антропонимы отражают общую культуру, социально-политическую структуру, взаимную историю, бытовое общение народа-носителя языка с другими народами в мирное и смутное время.

Поступила 25.04.2016 г.

177

Referensi

Dokumen terkait

ХХ ғасырдың басында қазақ жерінде Алаш қозғалысының рухани серпілуіне себепкер - «жәдит» әдісі мен танымы еді.. Жәдитшілдіктің негізін қайраткер қырым татары, танымал баспагер,