ISSN 2224-5294 Серия общественных и гуманитарных наук. № 3. 2017
OF THE NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN SERIES OF SOCIAL AND HUM AN SCIENCES
ISSN 2224-5294
Volume 3, Number 313 (2017), 185 - 188
UDK: 323.1+343.352:297
S.B. Omarova
Master's Degree Student of the Egyptian University of Islamic Culture E-mail: [email protected]
THE IMPACT OF CORRUPTION ON SOCIETY, ECONOMY, NATIONAL SECURITY AND METHODS
OF FIGHTING CORRUPTION IN ISLAMIC SHARIA
A bstract. The Islam religion draws great attention to peace of society and tries to fight against any kinds of criminal manifestation. Corruption is the crime generated by a lie. The bribe taker and the recipient help each other not only with a lie, but also with concealment of obvious. It breaks the structure and foundation of the state, gradually destroying it. In addition, it negatively affects a person's character and destroys such qualities as trust and shame. Therefore, the sharia not only suppressesany kind of crime, but also warns it by fighting them. Besides, the task is also to clarify corruption as a social problem, deceiving a person, pushing humanity to eyewash,philistinism and spiritual degradation.
Keywords: The consequences of corruption, spiritual cleansing and education, prevention of danger, perseverance.
ЭОЖ: 323.1+343.352:297
С.Б. Омарова
Нур-Мубарак Египет ислам мэдениеп университетшщ магистранты
ЖЕМКОРЛЬЩТЬЩ КОГАМГА, ЭКОНОМИКАГА, ¥ЛТТЬЩ КАУ1ПС1ЗД1ККЕ ЭСЕР1 ЖЭНЕ ИСЛАМ ШАРИГАТЫНДА
ЖЕМКОРЛЫККА КАРСЫ
о т р е с у д щ ш а р а л а р ыАннотация. Ислам д ш когамныц б ей б и ш ш п мен тыныштыгына басты мэн беред^ кылмыстык кубылыстармен пэрмендi курес журпзуге барын салуда. Жемкорлык - жалган мен етрш тен туындаган кылмыс. Пара берушi мен пара алушы езара бiр-бiрiне етрш те гана жэрдем берюпей, сонымен катар, акикатты жасыруда да бiр-бiрiне кемектеседгОл мемлекеттiц курылымы мен непзше балта шауып, бiрте- бiрте оны ыдыратып бузады. Сонымен катар, адам баласыныц мiнез-кулкына жэне аманатшылдык, уят атты касиеттерiне улкен сызат тyсiредi. Сондыктан, шаригат кылмыстылыктыц кез келген турше жол бермей, оныц алдын алу шараларына, онымен куресуде зор мэн бередi, эрi жемкорлыктыц адам баласын алдау- арбауга, кезбояушылык пен дуниекоцыздыкка итермелейтiн, рухани азгындыкка салатын когамдык проблемалардыц бiрi е к ен д тн исламдык танымда тyсiндiру.
ТYЙiн сездер: жемкорлык зардаптары, рухани тазару мен тэрбиелену, кауiп-катердiц алдын алу жэне табандылык.
Жемкорлык пара алушы мен пара берушже карсы езiне улкен кауш п зардаптарды камтыгандыктан ислам шаригаты оган катац тыйым салды. К елеа пунктерде оныц бiрнеше зардаптарына егжей-тегжейлi токталамыз:
1.Ж емцорлыц - зацсыз ж олмен малды ж емтiк цылу: адамдардыц мал-мулшн жалгандык, эдiлетсiздiк аркылы табыс табу жемкорлыктыц салдары, нэтижесi болып табылады. Ягни, пара берушi ез юшщ зацсыз шешiлуiнде мемлекет кызметкерiнен кемек алуы, кызметкердiц оны кабылдауы зацсыз жолмен пайда табушылк жэне сол харам табыстарымен ездерiн, отбасы мушелерш камтамасыз етушiлер болмак. Алла Тагала К¥Pанда:«АраларьщдаFы м алдары цды арам жолмен жемецдер. Сондай-ак, бiле тура
--- 185 ---
Известия Национальной Академии наук Республики Казахстан
адамдардыц м алы н ан бiр белiгiн жеу уш ш билерге апармацдар» делiнген. Пайгамбардан(с.а.у ):
«Мусылман кiсiге жаксы жолмен тапкан малы гана езше халал болып саналады» деген хадисi жеткен.
2.Ж емцорлыц берекеттщ ж ойылуына ж эне адамдардыц зулымдыцца уш ы рауына экеледi: хараммен iC журпзу, адамдарга зулымдык жасау жэне олардыц дуниесш арам жолмен жеу жер бепндеп деннiц саулыгы, уакыт берекесi, ризык-несiбе жэне емiрдегi кез келген берекеттщ жойылуына себепшi болатын катерлi iстерден. Расында, ез муддесш мецзеп алдау-арбау аркылы адамдарга зулымдык жасаушы, олардыц пайдаларына тоскауыл коятын кызметкер Алла мен Оныц елшюше карсы келген болады.
3. Ж емцорлыц - KYнэ мен душпандыцца сай ж эрдем ж асаудыц бiр тYрi: Пара берушшщ езi лайык болмаган орынга жетуге жасаган эрекеттерi. Ал, пара алушы кунэ мен душпандыкка сай жэрдем жасауы. Бул Алла Тагала тарапынан катац тыйым салынган, керюшше, адам адамга iзгiлiк пен жаксылыкта жэрдем беруге буйырылган. К уран да^Ж аксы лы кка, так у ал ы к к а жэрдемдесщдер. КYнэFа жэне душ панды кка жэрдемдеспецдер. А лладан коркы цдар! КудшсЬ А лланы ц азабы катты»[1; 106-б].
Жемкорлык - жалган мен етiрiктен туындаган кылмыс. Пара берушi мен пара алушы езара бiр-бiрiне етiрiкте гана жэрдем берюпейд^ сонымен катар, акикатты жасыруда да бiр-бiрiне кемектеседi.
Жемкорлыктыц осы еш тарапы Алла елшiсiнiц мына хадисшде баяндалады: «Кiм бiзге карсы кару-жарак кетерсе жэне бiздi алдаса, бiзден емес»[2; 67-б]
4.Ж емцорлыц - аманатца циянат жасау: Пара алушы жемкорлык аркылы пара берушщен ез калтасы ушш баскалардыц кукыгына зиян тигiзетiн ук1м шыгарады немесе лайык адамга караганда, лайык емес адамга орын табыстайды не, кандай да бiр iстiц жузеге асуын зацсыз жещлдетш бередi. Кyмэнсiз, осы аталган бурыс эрекеттерде акикат жалгандыкпен бейнеленедi жэне жогары мемлекет басшылыгыныц аманаттап, сенiп тапсырган талаптарына жасаган киянат болып есептеледi[3; 135-б]Негiзiнде, аманат дегенiмiз - берiлген мiндеттi ез орнына, не иесiне кайтару. Алла Тагала «Энфэл» сyресiнде киянатка кескiндi тыйым салган:«Эй, мYмiндер! АллаFа, эрi Е л ш к ш е опасы зды к кы лм ац дар; таFы бiле тура ам ан аттары ц а ки ян ат кылмацдар»[1; 77-б].
5.Ж емцорлыц адамнан парасаттылыцты кетiрiп, бойда опасыздыц мiнез-ЦYлыцmы цалыптастырады:
Жемкорлыкка кол батыру шаригатта зацсыз, харам iC деп керсетiлуi осы кылмыс пара алушыныц бойында опасыздык жаман касиеттщ бойлауына жэне кyнделiктi емiрде жанындагы адамдарга опасыз болуга дагдыландыруында. Нэтижеде, кез келген адамга эрдайым жаксылык жасауга сарац болады жэне дуние- мансаптыц кулы болып, жуктелген жумыстарды тек пара усынылган кезде гана орындайтын болады.Пайгамбарымыз (с.а.у.) Алла Тагалага, Акыретке иман келтiрген эрбiр мусылманды iзгiлiк пен жаксылыкка шакырып, куанышты хабарлармен сушншшеген болатын. Мына хадисiнде: «Мейiрiмдiлердi ерекше Рахымды Алла мейiрiмiне алады, жер бетшдегшерге мейiрiммен карацдар! Сонда сендердi аса улы Алла мейiрiмге белейдi» деп келедi[2; 137-б]
6.Ж емцорлыц - пара берушi мен пара алушыны да А лла Тагаланыц лаsынеmi мен ацы рет т к ж аза мен азапца салатын цылмыс: Айша анамыздан (р. а), ол: «Алла елшга пара берушi мен пара алушыны жэне делдал болушыны лагынеттед^ ягни екеушщ арасында журетш адамды» деп айтты. Непзшде, лагынет сезiнiц магынасы - Алланыц мейiрiмiнен алыстатылу деген угымды бiлдiредi.Алла мен Оныц елшга тарапынан паракорларга тускен лагынет белгiлерi олардан жан тыныштыгы, уайым, урей, коркыныш жэне жасканшактык пен жалтактык, сайып келгенде, элеуметтiк тураксыздыктары секiлдi кимыл-эрекеттерiнен байкалады. 0йткенi, олар кунэ табылган iстi бас пайдаларына асыргандары yшiн эрi мусылман бауырларыныц кукыктарын жерге таптагандыктарынан олардыц осындай жай-куйлерге салынулары бул дуниеде лезде бершетш жазалары, жасаган кылмыстарыныц кайтарымы бол^гп саналмак.
Пайгамбарымыздыц (с.а.у.) мына хадисшде: «Iшiнде парадорл^гк керiнiс тапкан кауымды коркын^гш билейдi» деп бiлдiрiлген.
10. Ж емцорлыц ЖYрекmе ж асырын кектi тудырады ж эне пара берушi вз бойында цорлыцты сезедi:
себеб^ пара берушi пара алушыга пара берш жаткан кезде оны жек керген, акшасын бергiсi келмеген куйде болады, эрi когамда кез келген iC-эрекет елшемге сал^гна бастайды. Юм пара усынса, максат-кажеттiлiгiне жетедi, бiрак басканыц хакысына кол сугады, оган зулымдык жасайды, ал шамасы келмейпн элсiздер кугын сyргiнге тyсiп, хакысынан макрум калады.
Корыта келе, жемкорлык - мемлекеттщ элеуметтiк кундылыгына кауш-катер экелетiн, экономиканыц каркынды дамуына тоскауылдар салатын зиянкес дерт. Ол мемлекеттщ курылымы мен непзше балта шауып, бiрте-бiрте оны ^гд^гратып бузады. Сонымен катар, сол мемлекеттщ бiр мацызды деталi бол^гп саналатын адам баласыныц мiнез-кулкын, табиги болмысын жэне аманатшылдык, уят атты жэне тагы баска да касиеттерше улкен сызат туйредг
Жемкорл^гктыц тигiзетiн зардаптары оныц курамдас белiктерiмен гана шектелмейдi, сонымен катар, паракор тулгалармен кар^гм-катынас жасау барысында жеке кукык иелерiнiнiц зардапка ушырауында эсерiн тигiзбей коймайды. 0йткенi, ш а параны баскаларга зиян тигiзу ниепмен жэне оларга тиесiлi кукыктарды езше алу ушш усынады. Ал, езгенщ кукыктарына келтiрiлген зор зардаптар жемкорлыктыц салдары,
186
ISSN 2224-5294 Серия общественных и гуманитарных наук. № 3. 2017 нэтиж ес болып табылады. Есесше, бул шынайы кукык иелерi паракорга ез кукыктарын карызга берушiлерге айналады. Егер паракор бул дуниеде олардыц кукыктары мен хактарын алып беруге мyмкiндiк тауып, кайтарган болса, улкен жазадан кутылган болады, эйтпесе, олар Акырет куш паракордан кукыктарыныц етемiн талап еткен болар едг Сондыктан да, паракорлыктыц тигiзетiн зардаптарыныц ец кауiптiсi - езге тулгага тиесiлi кукыкты жоюы, куртуы немесе кейбiр зац шыгару мекемелерiндегi сот кызметшiлерiнiц адами кундылыктан журдай екендiгiн жэне экiмшiлiк баскару жуйесшщ бузылгандыгын назарга ала отырып, кукыгынан айырылган тулгалардыц акысын катару iCi ауыртпашылык, киындык тудырады[3; 138-б].
Жемкорлык кылмысыныц экономикага керi эсерлерi
Арнайы эдебиеттерде жемкорлыкты экономикалык тараптан иргс табу максатында кызметтiк мансабын пайдалану аркылы жyретiн кызметтiц зацсыз тyрi ретiнде карастыру усынылган. Бушл 0лемдiк банктыц мамандары жемкорлыкты казiргi заманныц ец мацызды экономикалык проблемасы деп санайды. Олардыц мэлiметi бойынша букш элемдегi кэсiпкерлердiц 40%-ы пара беруге мэжбур екен.
Жемкорлык экономика мен когамныц эр тyрлi салаларына ене отырып, елдiц туракты саяси- экономикалык дамуына ыдыратушы эсер етед^ сондыктан оныц улттык кауiпсiздiгiне елеулi кауiп болып кала бередi. Сыбайлас жемкорлыкка карсы iC-кимылдыц жинакталган тэж1рибеа жYргiзiлiп жаткан сыбайлас жемкорлыкка карсы шаралардыц тиiмдiлiгiн арттыру кажет.
Ж емцорлыцтыц мемлекет т т шыгындарга эсерi: жемкорлыктыц жогаргы дэреж еа мемлекеттiк инвестициялау жобаларына байланысты шешiм кабылдаудыц барлык процестерiн бузатыны тyйсiкпен белгiлi нэрсе. 0леуметтiк инфракурылымныц кiшiгiрiм жобалары аркылы улкен капиталды жобаларга басымдылык бере отырып, ягни ресурстарды орналастыра отырып, зацсыз шрютер табу yшiн улкен мYмкiндiктерге кол жеткiзуi мYмкiн. Накты фактiлер осы тужырымды растайды. Мемлекетаралык мэлiметтер негiзiндегi статистикалык зерттеулер (солардыц iшiнде П.Моро зерттеулерi) мемлекеттiк шыгындардыц тиiмдiлiгi, соныц ш щ де, бiлiм мен денсаулык сактауга кеткен шыгындар елдiц жемкорлыктыгы есуiмен азаяды.
Ж емцорлы ц ж эне халыцаралыц сауда: Жемкорлыктыц халыкаралык саудага эсерiн зерттеу барысында ескерiлуi керек кептеген керсетшштермен талдау киындай тyседi, солардыц iшiнде: тiлдiк бегеттер, географиялык аукымдылык, экспорт пен импорттыц курылымы, сауда кедергiлерi жэне т.б. Алайда, жемкорлыктыц саудадагы кедерпнщ себебi болып табылатындыгы дэлелденген, ягни импортталатын тауарлардыц багасы есуi мен тарифтiк багамдарыныц эр турлш пне алып келедi. Импорттык баж салыгыныц эр тyрлiлiгi кедендiк шенеунiктердiц импортталатын тауарлардыц классификацияларымен айлакерлiк эрекеттер жасай отырып, жемкорлыкпен кiрiстер табу м у м ш ндтн арттырады.
Бул келтiрiлген мэлiметтер жемкорлыктыц бiр экономика саласына келтiрген кейбiр эсерлерi гана.
Ислам шаригатыныц адам баласына жуктеген мiндеттерiнiц бiрi - адал жолмен кэсiптену, когамга, отанга адал кызмет ету. Кiмде-кiм отбасын адал жолмен асырау максатында шынайы ецбек етсе оныц абыройы асады. Ауырдыц yстiмен, жецiлдiц астымен тер текпестен, алдап-арбау, тyрлi кулык-сумдык жолдармен тапкан дуниенщ жаксы болмасы анык. Сондыктан, шаригат кылмыстылыктыц кез келген турше жол бермей, оныц алдын алу шараларына, онымен куресуде зор мэн беред^ эрi кылмыстыц зардаптарын тyсiндiредi.
Негiзiнде, кылмыстык эрекеттер жайында накыл сезде келгендей: «цылмысты алдын алуда цоргану, сацтану - оныц mигiзген зарарын цалпына келт уд ен жацсырац». Ислам шаригаты адамзатка дуние зацдылыктарыныц дурыс жузеге асуын осы непзде баяндайды. Себебi, кылмыска урынып, оган кол сукканнан кейiн жасалатын тузету шараларына караганда оныц алдын алып кайтару канша есе пайдалырак болар едг
Жемкорлык кылмысы кауып-катер жагынан аукымды кылмыстардан болып есептелгендiктен, мемлекет басшылары кашан да аталмыш кылмыска назар салып, бакылау кажет.
Жемкорлыкка карсы курестщ алгашкы сатысы мемлекеттiк баскарудыц катац кадагалауынан басталады.
Мэселен, Алла елшiсi (с.а.у.) Мединада баскшылык iстерiн жYргiзудi ез мiндетiне алатын Ислам шаригатындагы баскармалык кадагалау тYрлерi не iшкi кадагалау шарасы (ягни мусылман пендесiнiц езiмен байланысты болган кадагалауы) немесе мемлекет баскарып, кол астындагы кызметшiлерге тапсырма беретш с^грткы кадагалау шарасы, сонымен катар, жалпы мусылмандар бiр-бiрiн жаксылыкка шакырып, жамандыктан т^гятын кадагалау шаралары деп белшдг
Жогар^1дагы айтылган iшкi(жанды) баскарудагы максат: адам баласыныц езiн-езi кадагалауы. Мэселен, жан тазалыгы келесiдей кагидалармен орныгады:
1. А лла Тагалага деген шынайы сетм: Шынайы сешм жанныц дурысталуына, устанган жолдыц тура болуына экелетiн тiрек. Ол iшкi жэне сырткы к е р ш с п тэрбиелеуге жэне адамдардыц кукыктары мен хакыларына сак болуга итермелейдi. Сенiм сезiн жалпылама айтканда, Алла Тагаланыц разылыгы мен махаббатына жеткiзетiн жол. Шынайы сенiм Алладан сескенуге итермелейдi, нэтижеде, жYрегiнде коркынышы бар адам Оныц буйрыктарын орындап, кайтаргандарынан аулак жyредi.
187
Известия Национальной Академии наук Республики Казахстан
2. Yнемi атцарылатын цулшылыцтарга (намаз, ораза, зекет, цажылыц) бекем болу: Бул гибадаттар уакыты келсе, орындалып кана койылатын эрекеттер емес, iшкi жанды оятып, тэрбиелiкке yйретедi:
«Кудшмз, намаз арсы зды ктан, ж ам анды ктан тыяды»[1; 401-б]
3. аманатца циянат етуден сацсыну: «Муминун» суресшщ 3-аятында:
«О лар ам ан аттары н , уэделерш сактауш ы»[1; 342-б]
Мiне, шаригатымыздыц адамзатка жуктеген алгашкы мiндетi - тузету мен куресу шараларын адам езшен бастауы, нэтижеде, осындай эрекеттерiмен де когамныц дурыс когам болып калыптасуына себепшi бола алады.
Жемкорлык кылмысы элемнiц барлык елдершде езектi мэселе болып отырган элеуметтiк жэне экономикалык, саяси-халыкаралык проблемага айналды. Казакстан Республикасы ез кезепнде, осы дертке карсы табысты реформалар журпзш келедi, ягни жемкорлыкка карсы курес тиiмдiлiгiн арттыруда бiрнеше нормативтж зацдар кабылданды. Казiргi тацда, жемкорлыкпен кyресудiц кептеген эдiстерi карастырылуда:
мемлекет зацын ныгайту, оныц орындалуын катац кадагалап бакылау, зацга багынбаган тустарда жазалау тyрлерiн кушейту секiлдi. Дегенмен, елдщ хал-ахуалы мен турактылыгын сактауда бул дертпен кYресудiц ец тшмд^ нэтижелi жолдарын эрдайым карастыру «Отаным» деп жyрегi соккан эрбiр азаматтыц мiндетi.Осы тургыда, гылыми макалаларда, ецбектерде жемкорлык мэселесш талдау, езектi мэселенщ шешiлу жолдарын карастыру ел сауаттылыгына жауапты жанаашыр галымдардыц кузырында.Бул такырыпты тyпкiлiктi зерттеп, бiлiп, макалалар, гылыми ецбектер жазу басты мвдеттердщ бiрi болмак.
Алла Тагала ез штабында адамга кез келген кунэларга жакындамауды буйырады. Пайгамбарымыз айткандай: «кылмыс атаулыныц есiгiн ашсац, сол есiкке ирмей коймайсыц» деп ескертуi де осыны мецзейдг Сол yшiн, осы кылмыстыц есшне, ягни оган жакындататын эрекеттерге жецiлдiк танытпауымыз керек.
ЭДЕБИЕТ
[1] Халифа Алтай, «Куран Кэрiм казакша магынасы», Алматы, 2000 ж
[2] Имам Эбу Дэуiд Сулайман ибн эл-Эшгаб эс-Сажистани «Сунану Эби Дауд», 3 т, Бейрут: «Дару ибн Хазм» 1997 ж [3] ИбраЬим ибн Салих ибн Хамд Эр-Раъуэжи, «Тэдэбируль-уэкия мин жэримэтир-ришуэти фиш-шаригатиль- ислэмия» атты диссертациясы, Сауд Арабиясы, 2003 ж.
REFERENCES
[1] HalifaAltaj, «К¥ranKэrimк;azaк;shamaFynasy», Almaty, 2000 zh. (inKaz.).
[2] Imam Эbu Dsuid Sylajman ibn sl^ sh F ab ss-Sazhistani «Synanu Эbi Daud», 3 t, Bejrut: «Daru ibn Hazm» 1997 zh.
(inKaz.).
[3] Ibrahim ibn Salih ibn Hamd Эr-Ra#uэzhi, «T3d3birul'-u3E;ija min zharimatir-rishuati fish-shariFatil'-islamija» atty dissertacijasy, Saud Arabijasy, 2003 zh. (in Kaz.).
УДК: 323.1+343.352:297
С.Б. О марова
Магистрант Египетского университета исламской культуры
ВЛИЯНИЕ КО РРУ П Ц И И НА О БЩ ЕСТВО , ЭКОНОМ ИКУ, НА НАЦ ИОНАЛЬНУЮ БЕЗО П А С Н О С ТЬ И М ЕТОД Ы Б О Р Ь Б Ы С К О РРУ П Ц И ЕЙ В ИСЛАМ СКО М Ш АРИАТЕ Аннотация. Религия ислам обращает большое внимание на мир и спокойствие общества и старается бороться с любыми видами преступного проявления. Коррупция - это преступление, порождаемое ложью.
Взяточник и получатель помогают друг другу не только во лжи, но и в сокрытии очевидного. Он ломает структуру и основу государства, постепенно разрушая его. Кроме того, негативно влияет на характер человека и разрушает такие качества, как доверие и стыд. Поэтому шариат не только пресекает любой вид преступления, но и предупреждает его, борясь с ними. Кроме того, задача состоит в том, чтобы разъяснить коррупцию как общественную проблему,обманывающую человека, подталкивающую человечество кочков- тирательству, мещанству и духовной деградации.
К лю чевы е слова: последствия коррупции, духовное очищение и воспитание, предупреждение опасности, упорство.
188
