3327 УДК 316.7
ТЕҢ МҤМКІНДІКТЕР МӘДЕНИЕТІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ Жуашбаева Гулһая Бабаханкызы
Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ ММТ – 21 магистрі Ғылыми жетекшісі – Айгүл Ӛмірбекқызы Тұрсынбаева
Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың 2014 жылғы «Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты халыққа Жолдауында даму мүмкіндігі шектеулі жандарға қолдау мен кӛмек кӛрсету мәселесіне арнайы тоқталғаны белгілі. Айтып кӛрсетер болсақ, «Мүмкіндігі шектеулі азаматтарымызға аса кӛп назар аудару қажет. Олар үшін Қазақстан кедергісіз аймаққа айналуға тиіс. Бізде аз емес, аталған санаттағы адамдарға қамқорлық кӛрсетілуге тиіс – бұл ӛзіміздің және қоғам алдындағы біздің парызымыз. Бүкіл әлем осымен айналысады» - деген болатын [1]. Қазіргі ӛскелең бала – болашақ азамат. Денісау адамдардың қасында ӛздерін жайлы сезіну үшін, осы азаматтарды балабақшадан бастап болашақ ӛмірге бейімдеуге бағытталған тең мүмкіндіктер мәдениетін жетілдіру.
Мемлекетіміздің қоғамдық– әлеуметтік ӛміріне нарықтық қатынастардың араласуына байланысты ӛзгеріске ұшыраған саяси, экономикалық, әлеуметтік – мәдени, рухани жағдайлар жас ұрпақты тәрбиелеу мәселелерін жаңаша ойластыруды талап етеді. Аталған себептерге байланысты еліміздің даму стратегиясына сай жас ұрпақтың рухани байлығын одан әрі жетілдіруге, әлеуметтік қорғауға ерекше мән берілуде.
Әлеуметтік қорғауға қазіргі таңда мүмкіндігі шектеулі жандар ерекше мұқтаж болып отыр. Мүгедек – тіршілік әрекеті шектелгендіктен әлеуметтік қорғауды қажет ететін, тумасынан жарақат немесе апат салдарынан денсаулығына зақым келген, ағза қызметінің қалпы бұзылған, кемістігі бар адам.
Мүмкіндігі шектеулі жандар әлеуметтік интеграцияны, еркіндікті қамтамасыз ететін қоғамда лайықты және толыққанды ӛмір сүруіне жәрдемдесетін арнайы күтім, білім және қажетті дайындық алуға құқылы. Мүмкіндігі шектеулі жандар мемлекет тарапынан кӛмек алуға, білім алуға, сонымен қатар тағы басқа да қажеттіліктерін алуға міндетті.
Қазіргі таңда елімізде қоршаған ортада болып жатқан саяси, экономикалық және рухани ӛзгерістер мүмкіндігі шектеулі жандар мен олардың отбасыларының ӛмірін әлеуметтік ортада оңтайландыру жолын осы уақытқа дейін қалыптасқан үйреншікті кӛзқарастарды қайтадан талдаулар жүргізу арқылы тиімді жолын іздейді. Біз халықтың жалпы әлеуметтік, жергілікті, топтық және жеке деңгейлерге қатысты реабилитациялық процестерге байланысты осы үлкен және күрделі мәселелерге алаңдатушылық білдіреміз.
Зерттеу тақырыбы қоғамға әсер еткен күрделі әлеуметтік – экономикалық, саяси және рухани дағдарыспен ғана байланысты емес. Мүмкіндігі шектеулі жандар – қоғамда психологиялық жағынан, құндылық бағдарларының жоғалуы салдарынан және мінез – құлық нормалары күйзеліс жағдайына тап болған аз қорғалған халықтың бір тобы. Бүгінгі таңда гуманистік жолды ұстану, шығармашылық қабілеттерін анықтау және дамыту, рухани мұқтаждықтарды қанағаттандыру және олардың әлеуметтік маңыздылығына деген сенімін нығайту ӛте маңызды.
Жалпы мемлекет деңгейінде және біртұтас қоғамда мүмкіндігі шектеулі жандардың рухани мүдделері мен қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін жалпылама жағдай жасалған.
Бірақ, бұл мәселені шешу үшін біршама маңызды әрі сенімді зерттеулер мен кӛптеген сұрақтарға жауап алуды талап етеді.
Мүмкіндігі шектеулі жандарды тәрбиелеу үрдісін ұйымдастырудың кемшіліктері:
психологиялық жайсыздық, сонымен қатар баланың денсаулығы мен даму кӛптеген жағдайларға байланысты. Тек қана дұрыс тамақтану, күн тәртібі ғана емес, сондай – ақ, психологиялық қолайлық түсінігінің жоқтығы. Психологиялық қолайлы жағдайдың жоқтығы мүмкіндігі шектеулі жандардың ӛмірдегі маңызды қажеттіліктерімен
3328
ғ . і , і і і і
. і і і і – і ші і , і і і , –
, ғ / , ң ,
і ің і ғ ғ , ғ э ғ ң
ӛ і і ші і і ә і і і ш і ң
ә і і ә ң ғ .
і ің і і і і і ш і, яғ , , і і і і , ӛ
ғ , ш ғ ғ ғ ӛ ӛ .
ң і ғ я ң і і
ғ ң і і – ә і ң ,
ң і ші і ә і ің ш і ң і, ә і ә і і і,
ә і ә ң і і, ә і і і і
ші ғ .
ң ң ң і і і – ң ғ
. ғ , ә і , і
і я – ә ғ
і .
М і і і ш і ң ә і ғ 1991 ғ
« ң і ә і ғ » З ң ә і
і і і. ш З ң ң і і – і і і ш і і ің
ғ , , ң ә ә ші ғ .
2005 ң 13-ші ә і і , 2006 ң 1-ші ң
і і « ң і ә і ғ » №39-
ІІІ З ң ң і і – і і і ш і ә і ғ
, ң і ші і – , ғ ғ –
ші ң і і ң , э ,
ш ш . З ң і і і ш і
ә і ғ і , ң ә ің ғ
і і і, . . ә ғ [2].
, 2002 ң 11-ші ші і ғ «К ә і ,
ә » №343- З ң ә , 2003 ң
1-ші ң , ә і , я
ң ә і , ә
ә і і , , і і і ш і ә і
ң і і ш і і. З ңғ ә ,
ә і , і і ә ғ , ә ә ң
і і і ш і ә і - ә і ә , ,
ң , ә і - ә ң , ш ғ ә і і
ш . ғ , ш ғ ә і
ғ , , . З ң ӛ і ғ
ш ш і і і ш і, і ә і ә і
і і і ші ӛ і і
. З ң – ә і ә ә ң і ің
і і і ш і ә , ә і , ,
ә і і і – і і і і і [3].
« ң К я » і і і ш і ң ш
і , і і ғ , ә і , ғ ӛ і і
і і 23- і [4].
«М і і і ш і ғ ң і і
» ( ), і і і ш і ң ғ
ә і ғ , я , , э , ә ғ ң і
ғ . і і і ің і і і
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
3329
, і і і ің і і і
і і [5].
і і і ің ш ғ . ң іші ,
і і і ш і . ш ӛ , і і ӛ
, ң ш ғ ш ғ ӛ . ңі
.
і , і і і і ш і ң ӛ і ші, і
, ғ і . , і і і ш і ң
ӛ ӛ і і ші і ің ң і і .
ші ң ғ ш ң ң. , і і і
ш і ші ң ғ , ғ
. і і , і і і ш і і і і ғ
і і і 2009 ғ і і і і ,
2010 ң 1-ші ң і і і ң 2011 –
2020 ғ ғ і ғ і і і. ғ ң
– і і і , ң і і і ш і ғ
і і і , ғ і
.
і і ғ ің ӛ і і ің і і і і і ш і
ғ ӛ і ің ғ ң і ш і і і
і і , і і і , і – і
і і ғ .
і і і – і , і і і , і
ғ ш і і , ң і і ,
і і і ғ і і.
і і і – і і ң і
ш ғ , ғ ң і – , і
ң ш і і і ғ ғ
. і ғ і і і , ӛ і
і і і .
ң ң ғ і – ғ ,
– і і і і і ғ і і і.
, ӛ і ң і і і ғ – ғ –
і , і . , ң і і і –
і і і ш і ң ш ғ ғ і ң і і
.
Қ ы ғ ә тт р ті і і:
1. a a a e y a e e i Н. . Нa a ae ң « a a a o -2050: i a a , i e, i o aшa » a a a a a a o ay . 2014 17 aң a .
2. a a a e y a ң 2005 ғ 13 yi e i №39 a a a
e y a a e e e i ey e i o ғay y a aң .
3. a a a e y a ң 2002 ғ 11 шi e e i №343 Кe a a a a
ey e i e e a - e a o a ey a o ay y a aң .
4. К . 1989 ғ 20 ш
ғ .
5. . 9 1975 .
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
